ả trường trung học bị náo động lên. Nguyên nhân là những biến cố lạ lùng khi thì xảy ra ở lớp này, lúc ở lớp khác.

Thoạt đầu sự việc xảy ra ở lớp đệ nhị. Và chỉ mới sau hai tiết học, cả trường trung học đã không hề thấy nói đến một chuyện nào khác. Chính mắt tôi không thấy gì, vì tôi học ở lớp đệ nhất. Bởi vậy tôi có thể kể tất cả các sự kiện xảy ra theo lời các học sinh lớp đệ nhị.

Hôm ấy tiết học đầu tiên của họ là bài học địa lý. Ở lớp đệ nhị có thói quen thế này: trước giờ học địa lý, trực nhật phải lên phòng giáo vụ đem bản đồ về treo ở lớp. Và đến cuối tiết học, giáo viên dạy địa lý lại cho biết tiết sau học cần phải lấy bản đồ nào. Hôm ấy bọn chúng cần phải lấy bản đồ châu Phi. Nhưng khi trực nhật đến lớp thì đã thấy tấm bản đồ được treo ngay ngắn trên cái đinh giữa bảng rồi. Bọn chúng cũng không để ý gì lắm đến chuyện đó, chắc hẳn chúng nghĩ đơn giản là có một cậu nào đó đã lấy bản đồ về. Sự việc đó hiếm thấy, nhưng trước đây cũng đã xảy ra.

Tiếng chuông vang lên. Thầy giáo bước vào lớp, điểm tên những đứa vắng mặt và bắt đầu gọi lên bảng.

Học sinh Pê-ê-te Ma-ri-pu lên bảng đọc bài. Pê-ê-te có thuộc bài ít nhiều nên có thể được độ 3 cộng hay 4 trừ gì đó. Sau đó thầy giáo bảo cậu ta chỉ con sông Dam-bê-di trên bản đồ, nhưng cậu ta lại mắc một thiếu sót điển hình - đó là việc chỉ ngược dòng sông. Thầy giáo bắt cậu ta phải chỉ con sông xuôi dòng. Nhưng khi Pê-ê-te vừa chạm cái thước chỉ vào bản đồ thì tấm bản đồ loạt xoạt rơi xuống chân cậu.

Và thế là tất cả mọi người đều trông thấy những gì có sẵn đằng sau tấm bản đồ.

Cả lớp im lặng chết người. Mọi con mắt đều dán lên bảng.

Trên bảng có một mẩu tin ngắn trích từ bản tin của Phòng thông tin Xô-viết.

Thầy giáo tái xanh mặt mày.

Lớp học khe khẽ xì xào.

Pê-ê-te nhặt tấm bản đồ từ sàn lớp lên và lúng túng cầm trong tay.

- Xóa bảng đi và treo bản đồ về chỗ cũ, - thầy giáo nói.

Pê-ê-te lau bảng và treo bản đồ lên đinh.

- Và bây giờ thì anh hãy chỉ cho tôi con sông Dam-bê-di theo đúng cách thức xem nào.

Rõ ràng là sự việc không thể chấm dứt ở đây được. Cả lớp đều hiểu rằng thầy giáo đang cần có một số thì giờ để bình tĩnh lại.

Pê-ê-te có gắng rè rè thước chỉ trên tấm bản đồ.

- Về chỗ, - thầy giáo nói. - Giá mà anh biết cách chỉ ngay được con sông Dam-bê-di, thì tôi có thể ghi cho anh 4 trừ hay có khi là 4 đấy. Nhưng bây giờ thì tôi không thể ghi cho anh một điểm nào khác ngoài con 3 cộng. Nói thẳng ra là không thể tin được: anh đã học năm thứ hai ở trường trung học, vậy mà cho đến nay vẫn chưa biết cách chỉ con sông trên bản đồ. Giờ đây, dù sao thì tôi cũng tin rằng anh sẽ nhớ được.

Pê-ê-te về chỗ ngồi với vẻ mặt dù có được 3 cộng hay 4 trừ cũng chả sao. Vậy mà thầy giáo thì cứ nói mãi là đã suy nghĩ phải định đoạt như thế nào.

Nhưng thời giờ suy nghĩ chỉ có hạn. Cả lớp điều hiểu thế và thích thú chờ đợi xem thầy giáo sẽ nói gì.

Cuối cùng ông đã quyết.

- Trực nhật đâu!

Trực nhật đứng lên.

- Những dòng chữ ghi trên bảng có ý nghĩa gì vậy?

Các trực nhật nói rằng những dòng chữ ấy đối với chúng là bất ngờ.

- Vậy ai trong các em mang bản đồ từ phòng giáo vụ xuống đây?

Các trực nhật nói rằng không ai mang xuống cả.

- Vậy thì ai là người mang xuống?

Hóa ra lại cũng không có ai mang xuống.

- Chuyện đến là hoang đường, - thầy giáo nói.

Cả lớp cũng đều cho rằng câu chuyện quả thật là hoang đường.

- Tôi không thể im lặng trước sự việc này được, - thầy giáo nói. - Tôi cần phải nói chuyện này cho giáo viên chủ nhiệm, và thậm chí cho cả hiệu trưởng biết.

Các học sinh cũng không thể im lặng trước sự việc đã xảy ra, hay nói một cách khác cả trường đều đã biết ngay sự việc.

Công việc điều tra được bắt đầu ở lớp đệ nhị.

Nhưng vì giáo viên chủ nhiệm không thể tìm được thủ phạm, nên đích thân hiệu trưởng xét hỏi từng người. Và ngay cả việc ấy cũng không đem lại kết quả gì.

Cuộc điều tra kéo dài được gần một tuần thì lại xuất hiện một thông báo mới. Lần này là ở lớp học sinh sắp ra trường.

Hôm ấy lớp họ có tiết học thể dục thể thao. Các học sinh gái tập thể thao ở trong phòng, còn các học sinh nam thì tập xà đặt ở một hành lang khác. Khi hết giờ, các học sinh trở về lớp, chúng ngạc nhiên được đọc bảng thông báo tiếp theo trên bảng lớp, báo tin rằng Hồng quân đang đánh quân đội Đức tơi bời.

Cũng cần phải nói rằng trong lúc các học sinh sắp tốt nghiệp học tập rèn luyện thân thể, thì ở lớp chúng tôi có giờ toán. Khi đã chữa xong các bài tập làm ở nhà thì thầy hết sạch phấn. Sự kiện đó đáng nhẽ phải làm cho ai nấy lấy làm lạ lùng mới phải, bởi vì giờ học trước còn rất nhiều phấn. Nhưng giáo viên toán của chúng tôi vốn rất nghiêm khắc, liền quở trách tôi và Ô-lép trực nhật, mà trách nhiệm của trực nhật là phải lo toan sao cho lớp học có đầy đủ các thứ cần thiết. Ô-lép bị cử đi lấy phấn. Kể ra Ô-lép đi làm cái việc đó thì cũng hơi mất nhiều thời giờ hơn bình thường, nhưng bù vào đó cậu ta đem về được những hai hộp phấn mới tinh…

Như vậy là trường trung học lại trở thành nơi có những biến cố lạ lùng. Thực vậy, bản thông báo lần này đã tóm tắt một cách chính xác tình hình ngoài mặt trận. Tuy không một giáo viên nào trông thấy (vì bị xóa đi trước tiết học sau), nhưng tiếng xì xào đã lan khắp các lớp và đến tai ông hiệu trưởng.

Ông hiệu trưởng bèn bỏ không điều tra lớp đệ nhị nữa mà lại chuyển hướng tầm mắt cú vọ vào đám học sinh sắp tốt nghiệp. Nhưng ở đây cũng không tìm ra thủ phạm.

Cả hai giáo viên dạy thể dục thể thao đều khẳng định rằng tất cả các học sinh luôn luôn có mặt ở trong lớp học.

Khi đó ông hiệu trưởng bèn quyết định nói về những biến cố lạ lùng trong buổi tập hợp toàn trường và ngày thứ hai thường kỳ.

Ông ta nói rằng cần phải vạch mặt những học sinh thiếu trung thực làm ảnh hưởng xấu đến cái cơ thể khỏe mạnh của trường trung học. Và cuối cùng ông ta nói rằng nếu chúng tôi không tự tìm ra được những học sinh ấy thì buộc lòng ông ta phải nhờ đến cảnh sát.

Vậy mà hai ngày sau lại có một bản thông báo của Phòng thông tin Xô-viết nữa xuất hiện trên bảng lớp tôi.

Sự việc đó xảy ra đúng cái hôm cả lớp tôi đi tham quan nhà bảo tàng. Nhà bảo tàng của thành phố chúng tôi rất nhỏ - tất cả các vật trưng bày được để trong ba phòng. Bởi thế cuộc tham quan không kéo dài lắm và đến đầu tiết học sau chúng tôi đã về đến trường. Vừa vào đến lớp chúng tôi liền trông thấy ở ngay trên bảng có một bản thông báo của Phòng thông tin Xô-viết.

Tất cả chỉ gồm mấy dòng: có bao nhiêu xe tăng, bao nhiêu máy bay và xe quân dụng của giặc bị tiêu hủy; có bao nhiêu tên giặc bị giết và bị bắt làm tù binh, gồm bao nhiêu binh lính và sĩ quan. Bao nhiêu xóm làng được giải phóng.

Gui-đô chạy ngay lên phòng giáo vụ. Ông hiệu trưởng đích thân xuống tận nơi xảy ra biến cố và cuộc điều tra được bắt đầu ngay lập tức.

Nhưng ông ta không làm sáng tỏ được điều gì cả. Trước khi đi tham quan và lúc ở nhà bảo tàng chuẩn bị ra về, cô giáo chủ nhiệm đã kiểm điểm quân số chúng tôi. Không có ai ở lại lớp. Ô-lép hôm ấy nghỉ học vì ốm. Thực quả tôi chỉ biết mỗi một điều là cậu ta không đến nỗi ốm lắm.

Khắp trường trung học thật sự xôn xao, náo động.