mma tiếp tục tin rằng mình đã yêu, ý nghĩ của cô chỉ thay đổi ở chỗ tình yêu này sâu đậm đến mức nào. Ban đầu cô nghĩ đấy là nồng nàn, rồi sau đấy cho rằng chỉ là thoáng qua. Cô rất vui khi nghe Frank Churchill nói chuyện, và vì anh, càng cảm thấy vui hơn bao giờ khi gặp hai vợ chồng Weston. Cô thường nghĩ về anh và nôn nóng được tin của anh qua một lá thư để được biết anh ra sao, tinh thần anh như thế nào, bà bác bệnh tình ra sao và liệu anh có cơ hội trở lại Randalls vào mùa xuân hay không. Nhưng mặt khác, cô không thể tự nhận mình đang buồn hoặc, sau ngày đầu tiên, đang chán làm việc. Cô vẫn có vẻ bận bịu và vui tươi. Dù anh là người dễ mến, cô vẫn có thể nhận ra khuyết điểm của anh. Hơn nữa, dù có nghĩ nhiều đến anh, và khi cô ngồi vừa làm việc vừa suy nghĩ ra hàng nghìn cách thức để tiếp tục và chấm dứt mối tình, mường tượng những mẩu đối thoại vui, và vẽ vời những bức thư đầy tình cảm - sau mỗi một việc kết luận của cô là vẫn muốn từ khước anh. Tình yêu giữa hai người sẽ hạ xuống mức tình bạn. Mọi ý tình trìu mến và thu hút là để đánh dấu sự chia tay giữa hai người, nhưng họ vẫn phải chia tay. Khi nghĩ về điều này, cô chợt nhận ra mình đã không thể yêu sâu đậm, bởi vì dù cho đã có chủ định không bao giờ sống xa ông bố, không bao giờ kết hôn, một tình yêu mãnh liệt chắc chắn đã dày vò tinh thần cô mạnh hơn.

Cô nghĩ thầm "Mình thấy không thể dùng từ hy sinh. Trong những lời đối đáp khôn ngoan của mình đã không có ngụ ý gì cho thấy phải hy sinh. Anh ấy không thật sự cần thiết để tạo hạnh phúc cho mình. Thế thì càng tốt. Mình sẽ không tự thuyết phục phải cảm nhận hơn mức mình cảm nhận được. Mình chỉ một thoáng yêu đương thôi. Mình sẽ lấy làm tiếc nếu yêu sâu đậm thêm".

Nói chung, cô thấy hài lòng với ý tình của anh.

Cô nghĩ thầm "Anh ấy chắc chắn đã yêu tha thiết, mọi chuyện đều thể hiện rất tha thiết. Khi anh ấy đến một lần nữa, nếu anh ấy vẫn còn yêu, mình phải dè chừng và không khích lệ anh. Nếu không làm thế thì không có gì biện minh được, vì mình đã quyết chí. Không phải do mình tưởng tượng ra anh ấy nghĩ trước giờ mình có ý khích lệ. Không, nếu anh ấy tin mình có ý đáp ứng, anh đã không tỏ vẻ buồn rầu đến thế. Nếu anh ấy nghĩ anh được khích lệ, dáng vẻ và ngôn từ của anh khi giã từ hẳn phải khác đi. Tuy thế, mình phải đề phòng. Đấy là nếu anh vẫn trung kiên trong tình yêu, nhưng mình không nghĩ thế, mình không mong anh nhất quán hoặc bền chí. Tâm tình của anh là nồng nàn, nhưng mình nghĩ có thể thay đổi. Xét qua mọi điều, mình thấy mừng là đã không mang hạnh phúc của mình ra đánh đố. Sau một thời gian, mình sẽ lấy lại thăng bằng, và rồi những ngày tươi đẹp sẽ qua đi, vì người ta nói ai cũng yêu một lần trong đời, và rồi mình sẽ được buông tha dễ dàng".

Khi được thư anh viết cho chị Weston, cô đọc với niềm vui và ngưỡng mộ. Thoạt tiên, cô lắc đầu vì nghĩ mình đã đánh giá thấp cảm xúc của mình. Anh viết dài với ngôn từ chuẩn mực, thuật lại chuyến đi và tâm tư của anh, biểu lộ mọi niềm thương mến, cảm kích và tôn trọng theo cung cách tự nhiên. Không có sáo ngữ để cáo lỗi hoặc bày tỏ âu lo, đấy là ngôn từ của cảm xúc thật sự đối với chị Weston. Anh cũng nói đến sự chuyển biến từ Highbury đến Enscombe, đề cập sơ qua sự tương phản giữa hai nơi về đời sống giao tiếp hoặc cho biết anh cảm nhận sâu sắc như thế nào, và đáng lẽ anh phải nói thêm như thế nào nhưng phải kiềm chế cho đúng mực.

Anh không quên nhắc đến tên cô, cô Woodhouse được viết ra vài lần, mỗi lần đều liên quan đến điều gì đấy làm cho cô hài lòng, hoặc khen cô có óc thưởng ngoạn hoặc nhớ đến lời nói của cô. Đến lần cuối, tuy anh viết theo cách giản đơn nhưng cô vẫn nhận ra ảnh hưởng của mình và lời tán dương trong thư. Thêm những dòng chữ viết nén vào một góc thấp "Như bà biết, ngày thứ Ba, tôi không có thời giờ rảnh để đến gặp cô bạn bé nhỏ xinh xinh của cô Woodhouse. Xin bà cho tôi gửi lời cáo lỗi và giã biệt cô ấy". Emma tin rằng tất cả lời này là dành riêng cho mình. Anh chỉ nhớ đến Harriet như là người bạn của cô. Tin tức về Enscombe không tệ hơn hoặc xấu hơn dự đoán: bà Churchill đang bình phục, và anh chưa dám xác định khi nào sẽ trở lại Randalls lần nữa.

Khi trả lại lá thư cho chị Weston, Emma nhận thấy tuy nội dung lá thư làm cho cô hài lòng, ý tình của anh không tỏ ra nồng nàn bền chặt, nên cô nghĩ mình có thể sống mà không có tác giả lá thư và anh có thể sống mà không có cô, ý cô vẫn không đổi: vẫn muốn từ chối anh và bây giờ còn trù định mang đến cho anh niềm an ủi một hạnh phúc. Anh đã nhắc đến Harriet và câu "cô bạn bé nhỏ xinh xinh" khiến cho cô nảy ra ý tưởng là Harriet thay thế cô trong tình cảm của anh. Liệu có thất bại không? Không. Đúng là Harriet thua kém anh về mặt kiến thức, nhưng anh đã có ấn tượng với gương mặt khả ái và tính nết đơn giản của cô bé, và cô bé được thuận lợi về mặt gia thế và quan hệ.

Emma nghĩ thầm "Mình không nên vương vào chuyện này. Mình không nên nghĩ tới nó. Ức đoán rằng thế là nguy hiểm. Nhưng chuyện lạ lùng vẫn xảy ra. Khi chúng ta còn nghĩ về nhau nữa, đấy sẽ là cách chúng ta xác nhận tình bạn vô tư thật sự mà chúng ta có thể vui lòng đón nhận".

Cảm thấy thoả nguyện cho Harriet là đúng tuy rằng tốt hơn là để cho vọng tưởng tự phát huy, bởi vì có sự việc tệ hại. Vì lẽ người ta đã chuyển sự chú ý từ việc hứa hôn của anh Elton sang chuyến thăm viếng của Frank Churchill, bây giờ khi Frank Churchill đã ra đi, chuyện anh Elton trở lại trên đầu môi trót lưỡi của mọi người ở Highburry, anh đã định ngày cử hành hôn lễ. Chẳng bao lâu, anh sẽ trở về với họ, lần này có thêm cô dâu. Sau khi bàn tán về lá thư thứ nhất từ Enscombe, người ta quay sang "Anh Elton và cô dâu" và quên bẵng Frank Churchill. Emma cảm thấy chán ngán khi nghe chuyện. Cô đã có ba tuần lễ được nhẹ nhàng và lánh xa anh Elton, còn tâm tư của Harriet đang dần ổn định. Khi họ lo tổ chức buổi dạ vũ của ông Weston, không ai chú tâm đến chuyện gì khác, nhưng bây giờ rõ ràng là Harriet không giữ được tĩnh tâm với những gì sắp xảy ra - cỗ xe cưới, hồi chuông giáo đường và mọi việc khác.

Harriet tội nghiệp đang bị xáo động tinh thần, cần được Emma dẫn giải, xoa dịu và chăm chút. Emma nghĩ rằng mình không thể làm được nhiều cho cô bé, rằng Harriet cần khéo léo và nhẫn nhục, nhưng khó cứ thuyết phục mãi mà không tạo ra kết quả nào, khó được đồng tình khi ý kiến hai người không giống nhau.

Harriet lắng nghe một cách thụ động, rồi nghĩ "Đúng là thế, đúng như cô Woodhouse đã diễn tả, không đáng để bận tâm, mình không nên nghĩ ngợi nữa". Nhưng cô không thể nghĩ đến việc khác, rồi chỉ nửa giờ sau cô lại xao động vì nhà Elton như trước.

Cuối cùng Emma tìm luận cứ khác.

- Harriet ạ, khi em càng bận tâm và khổ sở vì việc anh Elton kết hôn thì chị càng tự trách mình thêm. Chị biết đấy là do lỗi của chị. Em nên biết chị vẫn chưa quên điều ấy. Khi tự dối mình, chị đã làm việc tệ hại là dối em, và chị vẫn mãi chịu dằn vặt. Đừng nghĩ chị đang quên.

Harriet xúc động đến nỗi chỉ thốt lên ít tiếng cảm thán.

Emma tiếp tục:

- Chị khuyên em tự vực mình lên không phải là vì chị; nghĩ ít hơn và nói ít hơn về anh Elton không phải vì chị mà vì em. Chị mong mỏi như thế vì có những việc quan trọng hơn sự thoải mái của chị: tập tự chủ, nghĩ về bổn phận của em, giữ mình cho đúng mức, tránh để người khác nghi ngờ về mình, giữ gìn sức khoẻ, và lấy lại an bình trong tâm hồn, đấy là những động lực mà chị muốn em theo đuổi. Đấy là quan trọng, và chị lấy làm tiếc vì em không thấy là quan trọng. Việc tránh cho chị dằn vặt chỉ là thứ yếu. Chị muốn em tránh cho em khỏi khổ sở. Chị hy vọng em không quên mình phải làm gì.

Lời kêu gọi đến niềm thương yêu của cô bé có hiệu quả hơn bất kỳ việc gì khác, ý nghĩ mình thiếu cảm kích và suy xét đối với cô Woodhouse - người mà Harriet rất yêu mến - khiến cho cô bé cảm thấy khổ sở trong một thời gian, và khi bình tĩnh lại cô nhận ra đúng sai.

- Chị, người bạn thân nhất trong đời em, mà em lại thờ ơ! Không có ai được như chị! Em quan tâm đến chị hơn bất cứ ai khác! Ôi chao! Chị Woodhouse, em đã phụ lòng chị!

Những ngôn từ như thế, cộng thêm mọi dáng vẻ và cử chỉ, làm cho Emma thương mến Harriet hơn bao giờ hết, càng trân trọng tình cảm của Harriet hơn bao giờ.

Sau đấy, cô tự nhủ "Không có gì cuốn hút bằng con tim thùy mị. Con tim nồng nàn và hiền hòa, cùng với tính cách có tình cảm và cởi mở, còn tốt hơn là cái đầu thông suốt. Chính vì có con tim hiền hòa mà ông bố thân yêu của mình được nhiều người thương mến, mà ông dồn tình thương cho Isabella. Mình không được như Isabella, nhưng mình biết đánh giá cao và tôn trọng ông. Harriet còn khá hơn mình về sự cuốn hút. Harriet thân yêu! Chị không muốn đánh đổi em cho người bạn gái có tinh thần tỉnh táo nhất, tầm nhìn xa nhất và óc phán đoán nhất. Ôi chao! Cái cô Jane Fairfax lãnh đạm! Harriet đáng giá gấp trăm lần. Cô bé sẽ là một người vợ đáng quý, vợ của một người nhạy cảm. Mình không muốn nêu ra tên ai, nhưng người chọn Harriet thay cho Emma sẽ được hạnh phúc".