rường trung học chúng tôi được “vinh dự” đón tiến sĩ Mi-a-ê - người cầm đầu chính quyền tự trị E-xtô-ni-a đến thăm.

Cứ nghĩ đến cái chính quyền tự trị này mà buồn cười. Ngay đến một đứa trẻ con cũng biết rõ: có thể nói về một chính phủ nào, trong khi đất nước E-xtô-ni-a đang bị bọn phát xít chiếm đóng? Mà quyền lực cao nhất ở E-xtô-ni-a lại nằm trong tay tên tướng tư lệnh Đức là Lít-man, và cái chính quyền tự trị thì ngoan ngoãn tuân theo mệnh lệnh của hắn. Chính quyền tự trị E-xtô-ni-a không điều khiển được ai, ngược lại còn bị bọn chiếm đóng điều khiển. Vậy mà tên cầm đầu cái chính quyền tự trị, đồng thời là bộ trưởng giáo dục và pháp luật ấy lại hạ cố đến thăm trường chúng tôi.

Hình như cuộc viếng thăm này có hơi bất ngờ, nên vào giữa buổi học mọi chuyện bắt đầu rối lên đột ngột. Tự dưng các giáo viên bị gọi lên phòng hiệu trưởng họp cấp tốc. Sau đó chúng tôi phải chấn chỉnh lại kỷ luật trật tự. Tiện thể, nhà trường ra một mệnh lệnh đặc biệt: trong giờ nghỉ giải lao chúng tôi phải thông thoáng lớp học, tổng vệ sinh và giữ gìn kỷ luật sắt.

Thế rồi trong toàn trường trung học lại có tiếng đồn rằng ông hiệu trưởng trường tôi và tiến sĩ Mi-a-ê có họ hàng và lão Mi-a-ê dự định cất nhắc người họ hàng lên địa vị cao hơn: cho ông ta chuyển về làm việc ở Tan-lin, trong Bộ giáo dục.

Ngay sau đó tiến sĩ Mi-a-ê đã đến. Trong các lớp đã nghe rõ tiếng cánh cửa ô-tô đóng sập ở cổng trường.

- Không được mất bình tĩnh, - bà Lư-khơ-mu-xơ, giáo viên dạy bộ môn tiếng E-xtô-ni-a của chúng tôi nói, - Không có chuyện gì đặc biệt cả. Ngài bộ trưởng muốn xem qua công việc của trường trung học chúng ta thôi. Trước tiên, ngài sẽ đi thăm một số lớp, sau đó ngài sẽ phát biểu một số ý kiến ngắn gọn trước toàn trường.

Có điều chính chúng tôi hoàn toàn không mất bình tĩnh, mà chỉ có cô giáo nom lại có vẻ nhợt nhạt hơn ngày thường.

- Thưa cô, ông ấy có đến lớp ta không ạ? - có một đứa hỏi.

- Không biết, - cô Lư-khư-mu-xơ trả lời. - Mà cái đó không quan trọng. Chúng ta sẽ tiếp tục học như thường.

Như thường lệ cô giáo lấy sổ lớp bắt đầu mở xem để gọi người lên bảng. Đột nhiên cánh cửa lớp mở toang rộng khác thường và lão bộ trưởng Mi-a-ê có ông hiệu trưởng trường trung học của chúng tôi phụ tá bước vào lớp.

Chúng tôi đứng lên.

Lão tiến sĩ Mi-a-ê bắt tay cô giáo Lư-khư-mu-xơ.

Cô giáo Lư-khư-mu-xơ mời lão Mi-a-ê ngồi xuống ghế của cô, nhưng lão ra hiệu tỏ ý rằng dù sao thì lão không thể là một kẻ thô lỗ lại dám ngồi vào chiếc ghế của một người đàn bà.

Bây giờ đáng nhẽ lão tiến sĩ Mi-a-ê cần phải cho phép chúng tôi ngồi xuống, nhưng không hiểu sao lão ta không nhớ ra. Ông hiệu trưởng và cô giáo lại không tiện cho chúng tôi ngồi xuống, bởi lẽ nhân vật cao hơn có ra cái lệnh tương tự như vậy đâu. Chúng tôi vẫn tiếp tục đứng và nhìn người cầm đầu nhà nước tự trị E-xtô-ni-a, một người đàn ông to béo và có bộ mặt ngái ngủ.

- Ở đây nam nhiều hơn hay nữ nhiều hơn? - tiến sĩ Mi-a-ê hỏi.

Lão nói giọng Đức và theo tôi nghĩ thì là một giọng nói điển hình của Đức.

Cô giáo Lư-khư-mu-xơ đưa nhanh mắt nhìn cả lớp.

- Số em nữ nhiều hơn bốn em, - cô giáo đáp.

- À - à… - tiến sĩ Mi-a-ê kéo dài giọng, lắc lắc đầu vẻ suy tư sâu sắc như là vừa mới nhận thấy một điều gì đó hết sức quan trọng.

Sau đó lão ra câu hỏi thứ hai:

- Và ai học tập tốt nhất?

Ông hiệu trưởng của chúng tôi cúi nghiêng đầu vẻ như đang suy nghĩ.

Cô giáo Lư-khư-mu-xơ nói lúng búng:

- Thưa, chưa thể trả lời ngay được ạ.

- Đây mới là lớp đệ nhất, - ông hiệu trưởng giải thích. - Chúng tôi còn chưa kịp nghiên cứu vấn đề này.

Tiến sĩ Mi-a-ê lại lắc lắc đầu vẻ hiểu biết.

- Rõ rồi, hẳn là tất cả các trò đều học tốt, - lão nói và toàn thân lão như rạng rỡ ra vì câu nói đùa của mình.

- Chúng tôi sẽ hết sức cố gắng, - cô giáo Lư-khư-mu-xơ nói, và cũng mỉm cười nhưng như tôi cảm thấy thì có vẻ hơi miễn cưỡng.

- Thế nào, ta đi tiếp chứ? - tiến sĩ Mi-a-ê nói với ông hiệu trưởng và ông này liền cung cúc đi ra cửa.

Người cầm đầu nền tự trị đưa mắt nhìn chúng tôi lần cuối.

- Chúc mọi sự tốt đẹp, - lão nói nhẹ nhàng.

- Chúc mọi sự tốt đẹp, - chúng tôi gào lên đầy ác cảm.

Đến đây kết thúc cuộc thăm hỏi tình hình học tập của lớp chúng tôi. Cô giáo Lư-khư-mu-xơ bảo chúng tôi ngồi xuống và chúng tôi tiếp tục học tập như thường.

Tôi có nghe nói hầu như một thằng ngốc nào cũng có thể nhận được danh hiệu tiến sĩ ở Đức. Và sau cuộc viếng thăm của tiến sĩ Mi-a-ê đến trường trung học chúng tôi, thì tôi không còn nghi ngờ gì về chuyện đó nữa.

Đầu tiết học sau có lệnh tập trung ở phòng họp để nghe người cầm đầu nhà nước nói chuyện với các học sinh ở lứa tuổi trưởng thành.

Nhân đó Ô-lép nảy ra một ý nghĩ.

Độc giả hẳn nhận thấy rằng tôi và Ô-lép nói chung là hay nảy ra những ý nghĩ này nọ trong đầu óc. Và tôi xin lỗi rằng ý nghĩ của Ô-lép lần này không hề có chút mờ ám gì.

- Cậu mượn Lin-đa cho tớ hai chiếc cặp tóc mai, - cậu ta nói thì thầm với tôi khi chúng tôi đi ra khỏi lớp để xếp hàng ở hành lang.

- Cậu cần cặp tóc làm gì?

- Rồi cậu sẽ thấy ngay bây giờ.

- Sao cậu không tự hỏi mượn lấy?

- Vì để giữ bí mật, - Ô-lép đáp. - Cậu phải khéo đừng để đứa nào biết.

Tôi không có thì giờ tìm hiểu kế hoạch của Ô-lép nữa. Hầu như tất cả đã ra khỏi lớp. Lin-đa vẫn còn đứng lại bên cạnh bàn. Cần phải hành động cho nhanh.

- Lin-đa, cho tớ mượn hai cái kẹp tóc mai.

- Để làm gì? - Lin-đa hỏi cũng y như tôi đã hỏi Ô-lép.

- Rất cần.

Lin-đa ngạc nhiên rút ra hai chiếc cặp và tôi giúi vào tay Ô-lép khi chúng tôi cùng đi vào phòng họp.

Tôi và Ô-lép đi sau cùng. Sau chúng tôi là lớp khác.

Cửa phòng ùn lại.

Và Ô-lép bỗng biến mất. Tôi ngoảnh lại xem cậu ta đâu, nhưng ở đằng sau cứ ùn lên, đẩy tôi vào phòng.

Các lớp đã ngồi vào chỗ vẫn thường ngồi vào các ngày thứ hai. Bộ mặt cậu học sinh lúc nào cũng sung sướng vì không phải học. Tôi nhận thấy không ai để ý đến việc thiếu Ô-lép.

Tiến sĩ Mi-a-ê xuất hiện, vẫn có ông hiệu trưởng chúng tôi hộ tống. Trong lúc để mở đầu, ông hiệu trưởng nói rằng chúng tôi rất vui mừng được thượng khách đến thăm thì lão Mi-a-ê ngồi ở hàng đầu. Sau đó tự lão bộ trưởng bước lên bục hướng về phía chúng tôi. Lão mở đầu khá nhiệt tình:

- Các em học sinh thân mến! Tôi muốn trình bày với các em một số nhiệm vụ đặt ra cho chúng ta trong giai đoạn nặng nề hiện nay.

Tôi tin rằng độc giả sẽ tha thứ cho tôi, nếu tôi không kể lại tỉ mỉ bài phát biểu này. Nói ngắn gọn ý đồ của bài phát biểu là ở chỗ chúng tôi cần phải giúp đỡ người Đức - phải ăn ít mà làm nhiều hơn.

Đến khi lão kết thúc bài nói chuyện đáng nhẽ cần phải có một tràng vỗ tay thì bỗng nhiên… gian phòng chìm trong bóng tối.

Lại xảy ra tình trạng mất điện như mọi bận.

Tim tôi đập điên loạn. Hai chiếc cặp tóc mai Ô-lép hỏi mượn đã được dùng vào việc gây đoản mạch. Tôi đã hình dung ra ngay: Thoạt đầu cậu ta phải nấp lại ở đâu đó, rồi cậu ta lần ra cửa phòng và đứng đó lắng nghe, căn cứ vào giọng nói đang gân lên của lão bộ trưởng mà xác định bài phát biểu sắp kết thúc. Thế là cậu ta chạy vào lớp, đến chỗ ổ cắm…

Ông hiệu trưởng gầm lên:

- Phải cho chữa cầu chì ngay đi!

Và thế là bắt đầu:

- Mi-a-a… Mi-a-ê… - từ cuối phòng vang lên tiếng cừu kêu mê mê sợ hãi.

- Mi-a-ê, mi-ê… - có những tiếng đáp lại ở đâu đó từ giữa phòng.

- Mi-a-ê! Mi-a-ê! - một con cừu già ở đâu đó từ chỗ cánh học sinh sắp tốt nghiệp kêu lên.

- Mi-a! Mi-a! Mi-a-ê! Mê-ê! - thoáng nghe tiếng cừu kêu ngay ở sau lưng tôi.

- Im lặng! - ông hiệu trưởng quát lên. - Yêu cầu im lặng.

Nhưng đáp lại tiếng ông ta chỉ toàn là tiếng cừu kêu mê mê.

- Mi-a-ê! Mi-a-a! - dàn đồng ca lanh lảnh của các cô gái hùn vào cứ y như là trong đàn cừu lớn có những con cừu non vậy.

Bỗng nhiên giác quan bí ẩn thứ sáu, thứ bảy gì đó mách bảo tôi rằng có người đứng ở sau lưng. Tôi quay lại và thì thầm:

- Đó là cậu làm việc ấy phải không?

- Phải, tớ, - Ô-lép đáp lại rất khẽ. - Ai mà có thể nghĩ ra được một dàn nhạc tuyệt vời đến như vậy cơ chứ.

Lợi dụng bóng tối, Ô-lép đã lẻn vào phòng và trở lại vị trí cũ coi như không có chuyện gì xảy ra.

Cuối cùng đèn điện lại bừng sáng và tiếng kêu “mê mê” im bặt, đúng như về sau người ta gọi là “dàn nhạc”. Chỉ còn cuối phòng mới còn những tiếng cười rời rạc bị át đi.

Tiến sĩ Mi-a-ê vẫn đứng nguyên ở trên bục, - lão không thể đi được khỏi nơi đây vì tôi. Lão không có các khả năng len lỏi như chàng chiến sĩ Ô-lép được rèn luyện. Nhưng khi đèn vừa sáng thì tiến sĩ Mi-a-ê cương quyết bước ra khỏi phòng. Ông hiệu trưởng trường trung học với bộ mặt đầy tàn nhang đi theo lão.

Chúng tôi hoàn toàn im lặng đứng yên ở vị trí của mình và chờ xem có chuyện gì sẽ xảy ra.

Nhưng không có chuyện gì xảy ra cả. Ông thanh tra chỉ bảo chúng tôi giải tán về các lớp. Ông nói thêm:

- Các em hãy cứ giữ gìn trật tự và đi cho ngay ngắn. Đừng có đi xúm lại như một đàn cừu.

Câu nói đó tất nhiên là bóng gió đến tiếng kêu “mê-mê” của chúng tôi. Ông thanh tra không hề có ý răn dạy gì chúng tôi về chuyện xúc phạm đến người đứng đầu nhà nước. Nói chung ông không thuộc phái những người thích nói về đạo đức. Ông thích giáo dục thông qua câu đùa và câu đùa của ông đôi khi cũng độc địa phải biết. Hễ thấy câu đùa không có tác dụng, thì ông sẽ trừng phạt. Ông không bao giờ nói to, bởi đó là đặc quyền của ông hiệu trưởng của chúng tôi rồi.

Nói chung, chúng tôi có cảm tình với ông thanh tra của mình.