iệc cứu Sam Bevan là chuyện thường tình ở một thị trấn từng trải qua những giờ phút khủng khiếp, khắc khoải trong những tai nạn hầm mỏ lớn. Nhưng trong khu vực điều trị của Andrew thì việc đó có ảnh hưởng rất tốt với anh. Nếu như anh về đến nhà, đem theo độc có thắng lợi của anh trong cuộc thi cử ở London thì anh sẽ chỉ nhận được thêm một tiếng cười khẩy về “cái của dớ dẩn vô tích sự” ấy. Nhưng bây giờ thì anh được cả những người trước đây không thèm nhìn mặt anh gật đầu chào và thậm chí còn cười với anh nữa. Uy tín thực sự của một bác sĩ ở Aberalaw phải được đánh giá lúc anh ta ra phố. Những nơi trước đây Andrew chỉ gặp một dãy cửa đóng kín thì bây giờ anh thấy các cánh cửa rộng mở, những người thợ mỏ nghỉ ca mặc sơ-mi ngồi hút thuốc sẵn sàng trò chuyện với anh một đôi câu, các bà phụ nữ vui lòng “mời anh vào nhà chơi” khi anh đi qua và trẻ con nhoẻn miệng cười chào gọi tên anh.

Cụ Gus Parry, thợ khoan trưởng lò số 2 và là người cao tuổi nhất ở khu Tây, đã nói lên sự đánh giá chung của mọi người khi cụ nhìn theo bóng Andrew đi xa dần, bảo:

- Này, các chú ạ. Anh này là một tay thích sách vở, đúng thế. Nhưng khi cần thì anh ta cũng biết làm ăn ra trò.

Các tấm thẻ y tế bắt đầu trở về với Andrew, ban đầu dần dần từng ít một, sau đến tới tấp khi họ thấy Andrew không oán giận gì những người trước đây đã bỏ anh đi. Owen vui mừng thấy danh sách khách bệnh của Andrew tăng lên. một hôm, gặp Andrew ngoài quảng trường, Owen cười tủm tỉm: “Thế nào, tôi đã bảo anh mà!”.

Llewellyn làm ra vẻ hân hoan trước kết quả thi cử của Andrew. Ông vồn vã chúc mừng anh qua điện thoại rồi nhẹ nhàng mời anh đến phòng mổ gây mê giúp ông hai ca mổ.

Sau một buổi làm việc dài, sặc mùi ê-te, Llewellyn tươi tỉnh:

- À này, thế anh có nói với ban giám khảo là anh làm bác sĩ phụ tá trong một tổ chức y tế không?

Andrew nhã nhặn:

- Tôi nói với họ tính danh ông, bác sĩ Llewellyn ạ. Và câu nói đó gây ấn tượng mạnh lắm.

Oxborrow và Medley ở trạm xá khu Đông không chú ý gì đến việc đỗ đạt của Andrew. Nhưng Urquhart thì thật bụng vui mừng, tuy lời chúc của ông được bày tỏ bằng một câu trách móc ầm ĩ:

- Mẹ kiếp! Manson, anh định làm gì thế? Chèn chân tôi chắc?

Coi như là một cách ca ngợi người đồng nghiệp xuất sắc của mình, Urquhart mời Andrew đến khám cho một người mắc bệnh phổi mà ông đang điều trị, rồi hỏi ý kiến tiên lượng của Andrew.

- Bà ấy sẽ bình phục. – Andrew bảo, và anh dẫn ra những lý lẽ khoa học.

Urquhart ngờ vực, lắc cái đầu già của ông:

- Tôi chưa bao giờ được nghe nói đến các loại huyết thanh đa trị, các loại kháng thể hay đơn vị quốc tế gì gì của anh. Song chị này khi còn con gái là người trong gia đình Powell. Khi một người trong dòng họ Powell mắc bệnh phổi mà lại bị chướng bụng thì nội trong tám ngày thế nào cũng chết. Tôi đã biết gia đình này từ lâu. Thế mà bây giờ bụng chị ta chướng lên, có phải không?

Ông bác sĩ già biểu lộ một thái độ đắc thắng buồn rầu với phương pháp khoa học khi bệnh nhân ấy đến ngày thứ bảy thì chết.

Denny hiện đang sống ở nước ngoài, không biết gì về danh vị mới của Andrew. Nhưng lời chúc mừng bất ngờ cuối cùng là một bức thư dài của Freddie Hampton. Đọc được kết quả cuộc thi trên tờ “Mũi dao chích”, Freddie viết thư la rầy Andrew về thắng lợi của anh, mời Andrew đến London chơi và mô tả tỉ mỉ những thành đạt của bản thân mình ở đường Hoàng hậu Anne, nơi hiện nay đã có treo một tấm biển bằng đồng bóng loáng đề tên bác sĩ Freddie Hampton đúng như lời anh ta đã nói trước đêm hôm nào tại Cardiff.

Andrew nói với Christine:

- Chúng mình lờ Freddie thật đáng ngượng. Anh phải năng viết thư hơn cho anh ấy mới được. Anh linh cảm là chúng mình sẽ còn gặp lại anh ấy. Bức thư tử tế đấy chứ?

- Vâng, rất tử tế – Christine đáp cộc lốc – Nhưng hình như phần lớn bức thư là nói về bản thân anh ta thì phải.

Gần đến ngày Chúa giáng sinh, thời tiết chuyển lạnh, ngày thì rét căm căm và đêm thì êm ả, sao đầy trời. Mặt đường rắn đanh lại như thép, kêu vang vang dưới chân Andrew. Không khí trong vắt như một thứ rượu làm say lòng người. Andrew đã hình dung trong óc bước đi kế tiếp trong cuộc tiến công lớn vào bệnh bụi phổi. Những điều anh đã phát hiện được ở các bệnh nhân của anh đem lại cho anh nhiều hy vọng, và bây giờ anh đã được Vaughan cho phép mở rộng địa hạt nghiên cứu bằng cách tiến hành một cuộc kiểm tra có hệ thống tất cả các thợ mỏ ở ba lò an-thra-xít. Đây là một cơ hội tuyệt diệu. Andrew dự định lấy thợ đi lò và thợ làm việc trên mặt đất làm đối chứng, và anh sẽ bắt tay vào việc khi bước sang năm mới.

Đêm Noel, ở trạm xá về nhà, Andrew có một cảm giác lạ thường, cảm giác chờ đợi trong tâm trí và dễ chịu về thể xác. Lúc leo con đường dốc, anh không khỏi không nhận thấy những dấu hiệu của ngày hội sắp tới. Thợ mỏ ở đây rất coi trọng lễ Noel. Trong suốt tuần qua, ở nhà nào cũng vậy, phòng ngoài được chăng những dây hoa giấy và đóng kín cửa không cho trẻ con vào. Đồ chơi được cất giấu trong ngăn kéo, và trên bàn bày rất nhiều thức ăn ngon như bánh ngọt, cam, bánh quy đường, tất cả đều mua bằng tiền của Quỹ tương tế được chia cho các gia đình vào dịp này trong năm.

Vui sướng đón chờ ngày lễ, Christine đã trang trí nhà bằng cành cây nhựa ruồi và tầm gửi. Nhưng tối nay, về nhà, Andrew nhận thấy ngay có một niềm hân hoan khác thường trên gương mặt nàng. Chìa tay ra với Andrew, Christine vội nói ngay:

- Anh đừng nói vội! Đừng nói một lời nào nhé. Chỉ nhắm mắt lại và đi theo em!

Andrew để nàng dắt anh vào gian bếp. Trên bàn là một chồng những gói nhỏ, buộc vụng về, có cái chỉ gói bằng giấy báo, nhưng gói nào cũng đính một mẩu giấy con ghi mấy chữ. Andrew hiểu ngay đó là quà của bệnh nhân gửi tặng anh. Có thứ không gói ghém gì cả.

Christine reo:

- Anh nhìn xem này. Một con ngỗng và hai con vịt. Lại còn một chiếc bánh kem thơm phức! Một chai rượu nữa. Họ tốt quá, anh nhỉ. Họ đem tặng anh những thứ này chẳng là quý anh lắm sao?

Andrew thực sự không nói được thành lời. Anh nghẹn ngào trước bằng chứng về những tấm lòng tốt đẹp, nó cho thấy người dân ở khu anh cuối cùng đã bắt đầu quý mến anh. Anh đọc những mẩu giấy trong khi Christine ghé mắt nhìn qua vai anh, những dòng chữ nắn nót của những người kém học, có chữ viết ngoằn ngoèo bằng bút chì trên một phong bì lộn lại. “Người bệnh chịu ơn của bác sĩ ở số 3 phố Cefen”. “Xin gửi biếu bác sĩ với lời cảm ơn chân thành – Bà Williams”; những dòng chữ xiêu vẹo của anh Sam Bevan: “Xin cảm ơn bác sĩ đã giúp tôi được bình phục vào dịp lễ Noel này”, vân vân.

Christine thì thầm:

- Phải giữ lại, anh ạ. Em sẽ cất tất cả những mẩu giấy này lên trên gác.

Khi Andrew trở lại nói năng như bình thường – cũng là nhờ có một chén rượu ngâm quả do Christine tự ngâm lấy – anh đi ngang đi dọc gian bếp trong khi Christine nhồi ngỗng. Anh say sưa nói:

- Trả công phải như thế mới đúng, em ạ. Không phải bằng tiền, không phải bằng những tờ giấy bạc đáng ghét, không phải bằng đồng lương tính theo đầu người đăng ký chữa bệnh, mà là trả bằng hiện vật. Em hiểu chứ, em yêu? Anh chữa cho người ta khỏi bệnh, người ta sẽ gửi đến cho anh một thứ gì đó mà họ sản xuất được, làm ra được. Than đá chẳng hạn, hay một túi khoai tây đào ở vườn, hay là trứng gà nếu họ nuôi gà. Em hiểu ý kiến của anh chứ. Đạo đức lý tưởng là thế đấy. Nhân đây, anh kể cho em nghe về bà Williams nhé, người gửi con vịt đến cho chúng mình ấy. Leslie bắt bà ta uống nào thuốc viên nào thuốc nước trong suốt năm năm trời. Đến lượt anh, anh chữa cho bà ấy khỏi bệnh loét dạ dày bằng một chế độ ăn uống trong năm tuần lễ. Anh đang nói gì nhỉ. À, phải rồi. Em thấy không? Nếu người bác sĩ nào cũng loại bỏ được ý nghĩ kiếm tiền, làm giàu, thì toàn bộ ngành y sẽ trong sạch hơn…

- Vâng, anh ạ. Nào, anh đưa cho em gói nho khô, ở ngăn trên cùng tủ bát đĩa ấy.

- Khỉ gió. Sao em không nghe anh nói. Ái chà, món ngỗng nhồi thịt này hẳn phải ngon lắm đây.

Hôm sau là ngày Chúa giáng sinh, trời sáng đẹp. Ngọn đèn pha Tallyn nổi lên trên nền trời xanh xa xa như một hạt ngọc phủ một lớp tuyết óng ánh. Khám xong mấy người trong buổi sáng, Andrew bắt đầu đi thăm những người bệnh đã hẹn, vui thích nghĩ tối nay không phải ra trạm xá. Số người phải đến thăm hôm nay ít. Tại tất cả các căn nhà bé nhỏ kia, người ta đang sửa soạn buổi tối, và bữa ăn tối của gia đình anh cũng đang được nấu nướng ở nhà. Qua các phố Andrew luôn mồm không biết mệt chúc mừng và nhận lời chúc mừng của mọi người nhân ngày Chúa giáng sinh. Anh không khỏi so sánh niềm vui sướng của anh hôm nay với vẻ tiu nghỉu của anh khi đi qua những phố này mới ngày nào cách đây một năm.

Có lẽ chính ý nghĩ ấy làm Andrew dừng chân trước ngôi nhà số 18 phố Cefen, trong mắt có một ánh do dự, e ngại khác thường. Trong số tất cả các bệnh nhân của anh, trừ Chenkin là người mà anh không cần, có độc một người không trở lại với anh là Tom Evans. Hôm nay, trong lòng dào dạt một tình hữu ái giữa con người với con người, Andrew bỗng thấy muốn lại thăm Evans chúc Evans một ngày Noel vui vẻ.

Gõ cửa xong, Andrew mở cửa ngoài, đi thẳng xuống bếp. Đến đây, anh đứng lại sững sờ. Gian bếp trống trơn, gần như trần trụi, trong bếp lò chỉ có một ngọn lửa leo lét. Tom Evans ngồi trước bếp lò, trên một chiếc ghế gãy lưng tựa, cánh tay cụt trồi ra như một cái cánh. Đôi vai Evans rũ xuống trong một tư thế chán chường, tuyệt vọng. Trên gối Evans là đứa con gái lên bốn. Hai bố con lặng lẽ ngồi nhìn một cành thông cắm trong một cái xô cũ. Trên cái cây thông Noel nhỏ xíu này mà Evans đã phải đi kiếm trên núi cách xa hai dặm đem về cắm hai cây nến bé tí, chưa thắp. Phía dưới là bữa tiệc Noel của cả gia đình: ba quả cam con.

Evans đột ngột quay lại và nhận ra Andrew. Anh ta giật mình, mặt dần dần đỏ lên vì hổ thẹn và hối hận. Andrew hiểu rõ nỗi đau khổ của Evans trong lúc này – mất việc, tàn tật, một nửa đồ đạc trong nhà bị cầm bán, gặp lại người bác sĩ mà anh ta không chịu nghe lời khuyên bảo.

Andrew cố nhiên có biết Evans gặp nhiều chuyện không may, nhưng anh không ngờ tình cảnh của Evans đáng thương đến thế. Andrew sững sờ, lúng túng, muốn trở gót quay ra. Vừa vặn lúc đó, chị Evans ở ngoài về; chị đi cửa sau vào bếp, một cái túi giấy cặp dưới nách. Thấy Andrew, chị giật mình đánh rơi cái túi giấy xuống nền đá. Chiếc túi bung miệng ra cho thấy bên trong có hai khúc lòng bò, thứ rẻ tiền nhất ở Aberalaw. Nhìn vẻ mặt mẹ nó, đứa bé bỗng òa khóc.

Chị Evans cuối cùng đánh bạo hỏi, một tay chống nẹ:

- Có gì đấy, ông? Anh Tom nhà tôi có chuyện gì đâu?

Andrew cắn răng. Anh xúc động và kinh ngạc trước cảnh tượng anh tình cờ bắt gặp đến nỗi chỉ có một cách có thể làm anh trở lại thư thái. Mắt nhìn xuống đất, Andrew nói:

- Chị Evans này… tôi biết là có một chút hiểu lầm giữa anh Tom của chị và tôi. Nhưng hôm nay là ngày Chúa giáng sinh và,… tức là, tôi muốn… tôi muốn nói là tôi sẽ rất vui mừng nếu hai anh chị và cháu đến chơi nhà chúng tôi, ăn giúp chúng tôi bữa cơm Noel.

- Nhưng, bác sĩ… – Chị Evans ấp úng.

- Nhà nó, im đi nào – Evans cộc cằn ngắt lời vợ – Chúng tôi không đi đâu ăn gì sất. Nếu chúng tôi tất cả chỉ có chỗ lòng bò này thì chúng tôi chỉ có thế thôi. chúng tôi không muốn ai thương xót chúng tôi.

- Sao anh lại nói thế – Andrew hốt hoảng – Tôi mời anh với tư cách bạn bè cơ mà.

- Dào ôi, các ông cùng một giuộc cả – Evans thiểu não đáp – Khi các ông đã dìm ai xuống rồi, các ông chỉ biết có quẳng đi một tí thức ăn vào mặt người ta thôi. Ông giữ lấy bữa cơm chết tiệt của ông. Chúng tôi không thèm.

- Anh Tom này – chị Evans gạt đi yếu ớt.

Bối rối nhưng vẫn kiên quyết thực hiện bằng được ý định của mình, Andrew quay sang phía chị Evans:

- Chị Evans, chị hãy thuyết phục anh ấy. Tôi thực sự đau lòng nếu anh chị và cháu không đến. Vào lúc một rưỡi, chị nhé. Chúng tôi chờ anh chị đấy.

Không để cho hai vợ chồng Evans kịp nói thêm một lời nào, Andrew đẩy cửa ra về.

Christine không nói gì khi Andrew kể lại sự việc vừa rồi. Hai vợ chồng Vaughan có lẽ sẽ đến chơi hôm nay trừ phi họ đã đi Thụy Sĩ trượt tuyết rồi thì không kể. Thế mà bây giờ anh lại đi mời một người thợ mỏ thất nghiệp với vợ con anh ta. Andrew nghĩ thầm như vậy khi anh quay lưng lại lò sưởi nhìn Christine bày thêm bát đĩa. Sau cùng anh hỏi:

- Em giận à, Chris?

- Em tưởng em lấy chồng là bác sĩ Manson, chứ không phải là bác sĩ Bernardo[5] – nàng hơi xẵng giọng – quả thực anh là một người đa sầu đa cảm không thể tưởng tượng được.

Gia đình Evans đến rất đúng giờ, mặt mũi sạch sẽ, quần áo phẳng phiu, hết sức ngượng nghịu, vừa hãnh diện vừa lo sợ. Lúng túng cố gắng tiếp khách cho niềm nở, Andrew có một linh cảm đáng sợ là đúng như Christine nói, buổi tiếp khách hôm nay sẽ thất bại thảm hại. Nhìn Andrew với một con mắt kỳ quặc, Evans tỏ ra vụng về trong bữa ăn vì một bên tay cụt. Vợ anh ta phải cắt bánh mì và phết bơ hộ. Rồi xảy ra một chuyện may là khi Andrew rắc hồ tiêu, nắp lọ hồ tiêu rơi ra và cả nửa lạng hồ tiêu trắng đổ ụp vào bát súp của Andrew. Gian phòng lặng đi. Cái Agnes, đứa con gái nhỏ của vợ chồng Evans bỗng rúc rích cười. Người mẹ phát hoảng cúi xuống định mắng con, nhưng nhìn thấy vẻ mặt của Andrew chị lại thôi. Lát sau, tất cả mọi người đều cười như nắc nẻ.

Không còn lo sợ người ta lên mặt kẻ cả với mình, Evans tỏ ra anh cũng là một người bình thường như mọi người khác, say xem đấu bóng bầu dục và rất yêu thích âm nhạc. Cách đây ba năm, Evans đã đi Cardigan biểu diễn tại ngày Hội khuyến nhạc ở đây. Tự hào bày tỏ sự hiểu biết của mình, Evans bàn luận với Christine về những khúc oratorio của Elgar trong khi Agnes chơi pháo tét với Andrew.

Ít phút sau, Christine kéo chị Evans và cái Agnes sang phòng bên. Khi còn lại hai người, một không khí im lặng lạ lùng bao phủ lấy Andrew và Evans. Hai người cùng nghĩ đến một chuyện nhưng không ai biết nên đề cập như thế nào.

Rốt cuộc, Andrew thấy không còn cách nào khác bèn nói:

- Anh Tom ạ, tôi đau lòng về cánh tay của anh. Tôi biết anh đã mất việc làm dưới lò vì một chuyện xảy ra trên mặt đất. Anh đừng nghĩ tôi vui mừng về chuyện ấy hay có thái độ gì gần như vậy đâu. Tôi thực hết sức đau lòng.

- Tôi cũng không kém.

Im lặng một lúc rồi Andrew nói tiếp:

- Không biết anh có bằng lòng để tôi nói với ông Vaughan hộ anh không. Anh hãy ngăn tôi lại nếu anh cho rằng như thế là tôi dính vào chuyện không liên can đến tôi. Chả là tôi có đôi chút ảnh hưởng với ông ta nên tôi tin chắc có thể kiếm được cho anh một việc làm trên mặt đất trông nom về giờ giấc chẳng hạn, hay một việc gì tương tự.

Andrew dừng lời, không dám nhìn vào mặt Evans. Lần này, không khí im lặng kéo dài. Mãi sau, Andrew ngước mắt lên nhưng lại vội nhìn ngay xuống. Mặt Evans dàn dụa nước mắt, cả người Evans rung lên vì cố ghìm cơn xúc động. Nhưng vô ích. Evans đặt cánh tay còn lành lên bàn và gục đầu lên tay.

Andrew đứng dậy đi ra cửa đứng mấy phút. Hết khoảng thời gian ấy, Evans đã bình tĩnh lại. Anh ta không nói gì, không một lời nào, mắt anh ta tránh nhìn vào mắt Andrew với một sự im lặng nhiều ý nghĩa hơn cả lời nói.

Đến ba rưỡi, gia đình Evans ra về tươi tỉnh, khác hẳn với thái độ ngượng nghịu khi đến. Christine và Andrew chuyển sang phòng khách, Andrew bắt đầu triết lý:

- Chris, em biết không. Tai họa xảy ra với anh chàng tội nghiệp này – anh muốn nói đến cái khuỷu tay sưng tấy cứng đờ của Evans – không phải do lỗi của anh ta. Anh ta không tin tưởng anh vì anh là kẻ mới đến. Không thể bắt anh ta phải biết gì về thứ dầu gai khốn kiếp ấy, nhưng ông bạn Oxborrow, người đã nhận chiếc thẻ y tế của Evans thì phải biết chứ lị. Ngu dốt, thực sự ngu dốt, ngu dốt cùng cực. Cần có một đạo luật ràng buộc các bác sĩ phải hiểu biết những phương pháp tiên tiến. Tất cả đều là do cái tổ chức y tế thối nát của chúng ta. Cần phải có những lớp bổ túc bắt buộc để cho các bác sĩ sau khi tốt nghiệp cứ năm năm một lần phải theo học.

Ngồi ở đi-văng, Christine tủm tỉm cãi:

- Anh của em! Em đã chịu đựng tính thương người của anh suốt ngày hôm nay rồi đấy. Em cứ để ý xem anh có mọc cánh như những thượng đẳng thần không. Đừng bắt em phải nghe thêm một bài diễn văn triết lý dài dòng nữa. Anh lại đây ngồi với em. Em có lý do thực sự quan trọng cần ngồi riêng với anh hôm nay.

- Thực à? – Andrew ngờ vực hỏi – Rồi phẫn khích – Anh mong em đừng có càu nhàu nữa đấy nhé. Anh nghĩ hôm nay anh cư xử như thế là rất đúng. Vả lại, ngày Noel mà lại…

Christine cười lặng lẽ:

- Ôi anh! Anh đáng yêu quá! Một lát nữa sẽ nổi lên một cơn bão tuyết, anh sẽ kéo thánh Bernards mặc áo choàng trùm kín đến tận cằm lên núi dẫn về nhà một người khách lạc đường giữa đêm hôm khuya khoắt này cho mà xem.

Andrew chọc lại:

- Anh có biết người giữa đêm hôm khuya khoắt mò đến giếng than số 3, mà người lại không choàng áo cho kín.

Christine duỗi dài tay về phía Andrew:

- Anh ngồi đây… Em có cái này muốn nói với anh.

Andrew đang bước lại ngồi gần vợ thì bỗng có tiếng còi ô-tô to mà khàn khàn từ ngoài vọng vào.

“Krr-krr-krr-ki-ki-krr”.

- Quỷ sứ – Christine thốt lên – Ở Aberalaw này chỉ có độc một chiếc còi kêu như vậy là chiếc còi ô-tô của Con Boland.

- Em không muốn tiếp à? – Andrew hỏi, hơi ngạc nhiên – Boland đã hẹn đến chơi uống trà vào giờ này rồi mà.

- Thôi được! – Christine nói và đứng dậy cùng với chồng ra cổng.

Gia đình Con Boland ngồi cả trong chiếc xe hơi mới lắp ráp lại, đỗ đối diện ngay với cổng chính. Con ngồi ở ghế tay lái, đầu đội mũ quả dưa, tay đi đôi găng to tướng, bên cạnh là Mary và Terence. Ở ghế sau, ba đứa trẻ khác bâu chặt xung quanh chị Boland đang ẵm trên tay đứa bé nhất. Mặc dầu chiếc xe đã được kéo dài ra rồi mà người ngồi trên xe vẫn bị chật cứng như cá hộp.

Bỗng nhiên, chiếc còi lại gầm lên: Krr-krr-krr-krr. Khi ngắt điện, Boland vô ý ấn phải nút còi và bây giờ chiếc nút ấy bị mắc kẹt vào trong không bật ra được. Còi vẫn cứ rống lên “krr-krr-krr” mãi trong khi Con Boland mò mẫm và nguyền rủa. Cửa sổ các nhà ở dãy trước mặt bật mở cả ra nhưng chị Boland vẫn bình thản ngồi yên, tâm trí như để ở đâu đâu, tay ẵm đứa bé với vẻ mơ màng.

Bộ râu tua tủa nhấp nhoáng trước cái chắn bùn, Con quát ầm lên:

- Mẹ kiếp! Phí cả xăng! Sao thế không biết. Bị đoạn mạch hay sao?

- Cái nút đấy, bố ạ. – Mary điềm đạm nói với bố. Cô gái lấy móng tay út gảy cho cái nút bật lên và tiếng kêu inh ỏi chấm dứt.

- À, ổn rồi – Con Boland thở dài – Chào anh Manson. Anh xem chiếc xe tàng của tôi bây giờ thế nào? Tôi kéo dài nó ra dễ được đến hai bộ. Trong có choáng không? Phải công nhận là hộp số hãy còn hơi trục trặc tí chút. Đúng là nó chưa leo quả đồi này được thẳng một mạch.

- Xe chỉ bị dừng lại có vài ba phút thôi đấy chứ bố. – Mary nói xen.

- Không sao. Sẽ sửa lại ổn ngay khi tôi tháo nó ra lần nữa. Chào chị Manson. Cả gia đình chúng tôi đến chúc mừng anh chị và uống trà với anh chị nhân ngày Chúa giáng sinh đây.

- Mời anh vào nhà, anh Boland – Christine mỉm cười – Chà, đôi găng đẹp quá.

- Quà Noel của bà vợ đấy – Con trả lời, ngắm nghía đôi găng dài thườn thượt. – Hàng thừa của quân đội. Chị có cho là người ta bây giờ vẫn còn sản xuất loại găng này nữa không. À, à! Cái cửa này làm sao rồi?

Không mở được cửa xe, Boland vươn đôi chân dài qua cánh cửa, nhảy ra ngoài rồi đến đỡ vợ và mấy đứa con ở đằng sau xuống. Sau đó, anh lại đứng ngắm nghía chiếc xe, trìu mến bửa một mảng bùn bám ở kính che gió, rồi mới đành bứt mình khỏi vật sở hữu thân thương này theo chân những người khác vào trong nhà.

Bữa uống trà rất vui. Con Boland rất hào hứng, anh lúc nào cũng chỉ nói đến tác phẩm của mình: “Anh sẽ không nhận ra nó khi nó được một nước sơn”. Chị Boland, vẻ lơ đãng, uống hết sáu tách cà phê đặc. Bọn trẻ con bắt đầu bằng những chiếc bánh sô-cô-la và kết thúc bằng một trận ẩu đả tranh nhau mẩu bánh mì cuối cùng. Tất cả các món ăn trên bàn đều hết nhẵn.

Sau bữa trà, trong khi Mary đi rửa bát đĩa – bảo rằng Christine trông có vẻ mệt mỏi, cô bé đòi rửa cho bằng được – Andrew đỡ lấy đứa bé trên tay chị Boland và đùa với nó trên tấm thảm dải trước lò sưởi. Anh chưa bao giờ thấy một đứa bé bụ bẫm đến vậy: đúng là một đứa bé trong tranh của Rubens, đôi mắt to nghiêm nghị, tay chân có ngấn. Đứa bé cứ định chọc ngón tay vào mắt Andrew. Mỗi lần nó chọc không trúng, mặt nó lại đượm một vẻ ngạc nhiên trang nghiêm. Hai tay đặt trên đầu gối, Christine ngồi nhìn chồng đùa với đứa bé.

Nhưng Con và gia đình anh không ở chơi được lâu. Bên ngoài trời tối dần. Con không những lo ngại cho chỗ xăng trong xe mà còn có những điều ngờ vực khác anh thấy không tiện nói ra, đó là không biết đèn của xe có chịu sáng lên cho không.

Lúc cả nhà đứng dậy ra về, Con Boland ngỏ lời mời:

- Mời anh chị ra cổng xem chúng tôi nổ máy.

Andrew và Christine lại ra đứng cạnh cổng trong khi Con chất con cái lên xe. Quay ma-ni-ven được mấy cái thì động cơ nổ. Gật đầu đắc thắng với hai vợ chồng Andrew, Con xỏ găng, kéo lệch chiếc mũ thêm tí nữa, rồi kiêu hãnh nhảy vào ngồi ở ghế tay lái.

Đúng lúc ấy thì mối hàn của Con bửa ra, chiếc xe rên lên một tiếng rồi xẹp gí. Mang toàn bộ gia đình Boland trên mình, chiếc xe bị kéo dài ra quá mức từ từ võng sệt xuống đất như một con ngựa tải đồ kiệt sức ngã khuỵu. Trước con mắt kinh hoàng của Andrew và Christine, mấy bánh xe tuột cả ra ngoài. Các bộ phận của xe rơi loảng xoảng, kìm, lắc-lê ở hòm đồ vãi ra tung tóe. Rồi thân xe đứng sững lại, rời xa thành từng mảnh ngay giữa phố. Một phút trước còn là chiếc xe, một phút sau đã như cái bục rạp xiếc. Ở phần trước là Con Boland, tay đang cầm tay lái, ở phần sau là vợ anh, ẵm đứa con. Chị Boland há hốc mồm, con mắt mơ màng. Vẻ kinh ngạc trên mặt Con Boland khi chiếc xe xẹp gí xuống đất làm không ai có thể nhịn được cười.

Andrew và Christine cười ré lên. Đã cười rồi, họ không nín được nữa. Hai người cười cho đến khi không còn sức mà cười nữa mới thôi.

- Chết cha! – Con thốt lên và đứng dậy, vò đầu bứt tai. Thấy con cái không đứa nào việc gì, bà vợ mặt tái đi nhưng vẫn còn ngồi ở ghế sau, Boland quay sang nhìn cái xác xe với vẻ đăm chiêu, choáng váng.

Nhìn lên dãy cửa sổ trước mặt, trong óc lóe lên một cách giải thích, Boland rốt cuộc nói:

- Có lẽ phá hoại đây mà. Chắc là mấy thằng nhóc ở mấy nhà trong phố đã sục sạo vào đây.

Rồi, nét mặt tươi lên, Boland kéo tay Andrew, tự hào và buồn rầu chỉ vào đầu xe nhăn nhúm mà động cơ ở dưới hãy còn yếu ớt rung rung mấy cái:

- Manson, anh thấy không? Nó hãy còn chạy đấy!

Mấy người ì ạch kéo cái xác xe vào trong sân sau nhà Andrew. Cố nhiên gia đình Boland đi bộ về nhà.

- Một ngày hiếm có! – Andrew thốt lên khi cuối cùng hai vợ chồng được ngồi yên tĩnh bên nhau. – Suốt đời anh không bao giờ quên được vẻ mặt khi nãy của Boland.

Hai người im lặng một giây lát, rồi Andrew quay sang Christine hỏi:

- Ngày Noel hôm nay, em có vui không?

Không hiểu sao, nàng lại trả lời:

- Em vui khi thấy anh đùa với cháu bé nhất của anh Boland.

Andrew nhìn vợ:

- Sao em?

Christine không nhìn sang chồng.

- Cả ngày hôm nay, em định nói anh câu này. Ôi, anh yêu, anh không đoán được sao. Em nghĩ thực ra anh cũng chẳng phải là một thầy thuốc tinh lắm đấy.