ái câu "được kiện như sọ trâu khô, thất kiện như mồ cha chết" dường như không đúng với trường hợp tranh chấp giữa hai ông điền chủ ở làng Vĩnh Hoà thời Pháp thuộc. Về tên tuổi của hai ông, kẻ viết bài nầy xin tạm dấu. Ðể dễ bề theo dõi, chúng tôi gọi ông thứ nhất là hội đồng Hai, ông thứ nhì là cai tổng Ba.

Về điền sản, hai ông đều làm chủ những khoảnh đất cò bay thẳng cánh, rộng tới đôi ba ngàn mẫu tây. Con cái của hai ông đều ăn học thành tài, nếp sống theo hình thức nửa tây nửa ta, "trên ô tô dưới thời ca nô". Ðiều đáng nói là hai ông này khác nhau ở vóc dáng: hội đồng Hai quá ốm yếu như người nghiền thuốc phiện, cai tổng Ba thì khoẻ mạnh, giỏi võ.

Từ lâu, hai ông tranh chấp một miếng đất nhỏ, ở bên ranh. Vụ kiện cáo dài bảy - tám năm, mỗi ông đều mướn thầy kiện riêng. Mãi đến tháng rồi tòa tuyên bố hội đồng Hai bị thất kiện, bồi thường sở tổn cho cai tổng Ba, kèm theo mười quan danh dự.

Bà hội đồng Hai thường cằn nhằn với chồng:

- Tại sao không chống án lên tòa trên. Cai tổng Ba rêu rao rằng nó sắp vật heo ăn mừng, kêu gánh hát bội về làng, hát thí cho đám tá điền coi chơi.

Dòng máu oanh liệt của ông hội đồng Hai bừng sống lên:

- Vậy hả? Làm thịt heo ăn mừng! Ừ! Việc đó tôi bỏ qua. Nhưng còn việc kêu gánh hát về làng, rõ ràng là điều sỉ nhục. Chừng nào gánh hát tới?

- Mười lăm ngày nữa. Phải rồi, bữa hăm mốt tháng Chạp.

- Bà đừng lo. Bữa đó, vợ nó làm đám ma cho nó. Bọn đờn cò, bọn đánh trống cơm... hòa bản Nam ai, Xuân nữ. Con cái nó bận đồ tang... trắng nhà.

Nghe qua, bà hội đồng áy náy. Hiểu được nỗi lo âu của vợ, ông hội đồng nói rù rì bên tai rồi kết luận:

- Chẳng bao giờ ở tù. Bà khéo lo thời thôi! Tôi bắt đầu giết nó, kể từ hôm nay. Bà nhắn tin cho thằng Hùng, thằng Cứ lo tập dượt, chờ ngày dụng võ. Tôi đang chờ tin tức.

Lập tức, ông hội đồng ra sân, ngắm nghía mấy chậu kiểng. Con nhền nhện hùm buông mình lơ lửng từ ngọn cây tùng, chưa rơi xuống sát đất. Nó cố gắng cựa quậy, rút trở lên. Ông nói lẩm bẩm:

- Vì sợi tơ mà nó té, vì sợi tơ mà nó trở lên ngọn cây, như cũ.

Ông cười thích thú, tự hào rằng mình đã tìm ra một cách ngôn mới, không kém cách ngôn thánh hiền. Cánh cửa sắt từ từ mở. Một bóng người bước vào:

- Thưa ông!

Ông giựt mình:

- À! Công việc ra sao? Tiến! Mầy nói đầu đuôi cho tao nghe. Hả? Day mặt lại coi. Nó đánh mầy bầm mặt hả?

Lát sau, chủ và tớ ngồi trên chiếc băng bằng cẩm thạch. Thằng Tiến - đứa ở của ông hội đồng - từ từ cất giọng:

- Thưa ông, tôi đi ngang qua nhà cai tổng Ba, theo lời ông dạy. Tôi đi qua rồi tôi trở lại. Cai tổng Ba kêu tôi vô nhà, hạch hỏi, cho tôi là đứa dọ thám. Lẽ dĩ nhiên, tôi cãi lại.

- Rồi sao nữa?

- Cai tổng Ba vu oan, cho tôi muốn rình nhà để vô ăn trộm. Ổng đòi đánh tôi. Tôi cự nự. Rốt cuộc, tôi chịu thua, mặc tình cho bọn lâu la của ổng sỉ vả, đấm đá. Ổng thách đố: "Giỏi thì vô đây!" Rồi thì ổng hỏi tôi ở đâu tới, đi rình nhà theo lịnh của ai. Tôi trả lời: "Theo lịnh của ông hội đồng Hai."

Nói xong, thằng Tiến ôm mặt khóc, không phải vì đau đớn nhưng vì quá xấu hổ. Qua tiếng nấc của nó, ông hội đồng đoán chừng: nó sẵn sàng đổ máu để rửa hận. Ông nói:

- Vô nhà nghỉ cho khoẻ, đây, mười đồng bạc.

Thằng Tiến hỏi:

- Chừng nào ông ra tay?

- Chưa thuận tiện. Mình mới dàn trận sơ sơ vậy thôi. Tao làm bài toán thứ nhì, trong nay mai. Giết thì phải giết cho chết. Ðừng lo. Thể diện của tao lớn hơn thể diện của mầy mà.

Cai tổng Ba thích chí sau khi ban trận đòn nên thân cho thằng Tiến. Ông sai mua rượu về, gọi bọn gia nhân đến để khao thưởng:

- Thằng cha hội đồng Hai thua me, gỡ bài cào. Nó thất kiện nên tìm cách trả thù, mướn ăn trộm cạy tủ sắt của tao. Thằng cha đó đê hèn quá.

Một đứa gia nhân nói;

- Thưa ông cả, tôi sợ nó mướn ăn cướp tới đánh nhà này, giết hoặc bắt sống gia chủ, cho chuộc lại với số tiền lớn.

- Võ nghệ như tao đây, một trăm đứa cướp tao cũng không sợ. Tao có sắm một cây súng, tụi bây dư biết. Lúc nguy nan, tụi bây sẵn sàng sống chết với tao không? Nhà này phòng thủ đầy đủ. Uống cạn chén đi. Rồi lên lầu xem xét lại. Tụi bây nói có lý. Thằng cha hội đồng Hai muốn bắt sống tao.

Lũ gia nhân theo ông cai tổng Ba, lên tầng lầu trên. Nóc xây bằng xi măng cốt sắt, bằng phẳng, bốn phía có vách hơi cao nhô lên, khoét từng lỗ nhỏ.

Một đứa gia nhân hỏi:

- Ông khoét vách để bắn xuống cho dễ, phải không?

Ông cai tổng Ba cười, giọng bí mật:

- Coi kìa!

Vừa nói, ông vừa chỉ tay về phía bên phải. Hàng trăm cái ve chai dựng đứng đậy nút thật kỹ lưỡng, phía trên có miếng bao bố tời đậy lại. Theo lời yêu cầu của một đứa gia nhân, ông xách một cái chai đặt trước mặt mở nút ra...

Ngoài cổng có tiếng nói vang:

- Cai tổng... bờ a ba? Ba con cá, ba con cua, ba con...

Cai tổng Ba quát to:

- Ðứa nào chịu khó xuống dưới, ra ngoài bắt sống nó đem lên đây trị tội.

Ðứa gia nhân chạy xuống. Cai tổng Ba cau mày, nuốt nước miếng ừng ực. Tất cả bọn tá điền, bấy nay đều phải "kỵ úy", tránh tiếng "ba" là tên của ông, khi đếm số, khi đong lúa họ nói "tam" thay vì ba.

Lát sau, đứa gia nhân dẫn một chàng thanh niên lên tận nóc lầu. Ông Cai nói:

- Mầy ở đâu? Mầy chửi tao hả? Mầy coi tao như loài thú vật, như đồ dơ dáy hả?

Sau trận đòn nhừ tử, chàng thanh niên khai thật: hắn là tá điền của ông hội đồng Hai, lãnh trách nhiệm dọ thám để hiểu rõ tổng số gia nhân của nhà này ước chừng bao nhiêu người.

- Chi vậy?

Hắn trả lời:

- Dạ, để đánh cướp.

Một đứa gia nhân nói:

- Nguy quá. Tôi trót lỡ lầm, dắt nó lên trên này.

Ông cai vẫn bình tĩnh, nói với chàng thanh niên:

- Nè, đống ve chai. Nè! Cái chai này mầy hửi thử rồi về cho chủ mầy biết mùi vị.

Chàng nọ hinh hỉnh lỗ mũi, nghiêng đầu về phía sau:

- Thúi quá! Giống như nước mắm hạng bét.

- Tao để dành, chờ bọn cướp. Một trăm cái ve chai đầy nước mắm này sẽ quăng xuống, trúng ai thì nấy chịu. Miểng chai nát ngướu, dính nước mắm. Nó cắt da thịt thì... voi cọp cũng té quị xuống. Chừng đó sân nhà đầy miểng ve chai, mầy hiểu chưa?

Chàng nọ thở dài, quỳ xuống lạy, xin tha tội. Bấy giờ ông cai mới sực nhớ:

- Ai dạy mầy câu nói hồi nãy?

- Dạ, ông hội đồng.

- Ổng có tới đây chịu đòn thay thế cho mầy không? Tướng mạo của ổng như con nhái, tao bóp một cái là dẹp lép.

Và để chứng minh tài năng của mình, cai tổng Ba đến gần nơi tận cùng nóc lầu, dụm chân, nhảy phóc xuống đất. Bọn gia nhân chắt lưỡi:

- Tài nghệ siêu quần! Một trăm đứa võ sĩ vô đây cũng chết.

Từ phía dưới, ông cai gọi vọng lên:

- Dẫn nó xuống đây!

Chàng thanh niên xám mặt, chưa hiểu ông cai sẽ hăm doạ hoặc trừng trị bằng phương cách nào. Ông cai nắm lấy tay chàng ta, dẫn đến mé sông. Gió thổi hiu hiu. Mấy cây dừa trồng dài theo ven đường như xõa tóc rối. Ông cai đến cái nhà mát, cất gie ra trên sông. Ðó là kiểu nhà thủy tạ, hình tròn, chung quanh có đóng băng ngồi.

Ông nói:

- Mầy chờ tao. Ðáng lý ra, tao bắt mầy nhốt lại rồi cắt lỗ tai mầy, gởi cho hội đồng Hai... làm kỷ niệm. Nhưng thôi, tao là người văn minh. Ðừng hòng mướn bọn trộm cướp tới đây. Uổng tiền lắm. Tao đâu sợ.

Chàng thanh niên cúi mặt, hổ thẹn như con chuột lặn hụp trong vũng bùn:

- Xin ông cho tôi về. Tôi hứa nói lại với ông hội đồng.

- À! Ổng kêu tụi ăn cướp tới chưa?

Chàng thanh niên sực nhớ lời căn dặn của ông hội đồng Hai, nói nhanh:

- Dạ tới rồi. Chắc đêm nay hoặc đêm mai, tụi nó ra tay. Ông hội đồng muốn trả thù theo kiểu ném đá dấu tay. Ổng giúp tụi bất lương về mặt dọ thám. Tụi kia tha hồ vơ vét, bắt sống gia chủ, đốt nhà...

- Vậy hả?

Cai tổng Ba hơi sợ, ông dư hiểu rằng tên thanh niên này sẽ thuật lại cho hội đồng Hai tất cả những điều tai nghe mắt thấy tại đây. Một cây dừa trồng sát mé sông khiến ông nảy ra một kế: "chẳng lẽ kẻ vừa thắng kiện như mình đây lại mướn trộm cướp trả thù hội đồng Hai. Trễ quá rồi. Bây giờ chỉ còn cách thị oai, hăm dọa để hội đồng Hai thối chí, từ bỏ kế hoạch. " Gió thổi ngày càng mạnh. Cai tổng Ba chú ý, gốc dừa lung lay khi mớ lá trên ngọn quật quá mạnh, chỉ chờ một cơn gió là gốc dừa tróc lên.

Bọn gia nhân kêu rú lên:

- Ông cai! Làm gì vậy?

Ông cai cứ tiếp tục làm công việc riêng, đứng ưỡn ngực, tấn bộ chữ đinh như bọn Sơn Ðông mãi võ. Chàng thanh niên ngờ rằng ông cai sắp ban cho trận đòn, quỳ xuống van nài:

- Con hứa từ rày về sau...

Hai tay ông cai vươn ra, xoay tròn như hai cánh chim phụng hoàng rồi rơi thẳng trước mặt, ngón tay co quắp lại:

- Tại bây biết đây là miếng gì không?

Gia nhân đáp:

- Dạ không! Thế võ của ông, xem lợi hại quá.

- Miếng "Song long thủ châu".

- Dạ khó hiểu quá. Mấy chữ nho đó nghĩa gì?

- Là hai con rồng giành một trái châu, ôm và cắn hai trái châu trong miệng. Khi xáp trận, người ta dùng miếng "Song long thủ châu" để móc mắt kẻ thù. Nay mai, tao móc cặp mắt hội đồng Hai, kẹp giữa hai ngón tay như hai trái nhãn.

Ðôi mắt cai tổng Ba nhìn trừng trừng phía mé sông. Từ xa, trận gió kéo tới, rặng dừa nước lả ngọn. Ðọt cây dừa xoay tròn, thân cây nghiêng nghiêng. Nhanh như chớp, ông cai chạy tới, hai tay ôm gốc dừa, hai chân nhảy lên một lượt. Cây dừa nghiêng xuống, ngã ầm trong khi ông quay mặt, nhún chân, nhảy trở lại phía sau cho khỏi té xuống sông. Chàng thanh niên trố mắt.

Ông cai đã chứng tỏ tài năng vô song dùng sức người mà đá tróc gốc cây dừa!

Sau hai lần khiêu khích ấy, ông hội đồng gọi gia nhân đến, quyết định:

- Tao hại thằng cha cai tổng Ba gần tới ngày rồi. Tụi bây nghe nói chừng nào nó mời gánh hát bội về làng để... chửi tao!

Thằng Tiến đáp:

- Dạ, hai ngày nữa.

- Cai tổng Ba mượn tiếng trống tiếng kèn của hát bội để chọc tức tao. Làm sao tao nhịn được.

Hùng và Cứ - hai tên võ sĩ thân tín - đã đến ngụ tại nhà ông hội đồng từ bốn ngày rày. Chúng nó vừa thắng mấy độ võ đài ở hội chợ Phước Thiện, ngoài Rạch Giá. Hùng và Cứ tỏ vẻ nóng nảy:

- Ông hội đồng cho phép chúng tôi giết cai tổng Ba là xong...

- Thủng thỉnh đã...

- Trong lúc chờ đợi, tụi tôi đốt cháy đình làng hoặc là tìm ông bầu gánh hát bội, hăm doạ.

- Ðừng làm vậy. Thần thánh quở phạt. Phải trị cho tận nọc. Cai tổng Ba giỏi lắm. Nó dám nhảy từ trên lầu xuống đất. Nhà của nó phòng thủ kiên cố, hàng trăm cái ve chai, đầy nước mắm, quăng xuống thì tụi bây phải biết. Hơn nữa nó biết mấy thế võ "Song long thủ châu" để móc mắt. Và cái thế... đá tróc gốc cây dừa gọi là...

Thằng Hùng nói nhanh:

- Hơi đâu mà sợ mấy chữ nho đó. Họ bịa thế này, thế kia. Thí dụ như "Phong xuy trịch liễu" hai chân người ví như hai con rắn giành gốc liễu, liễu là... cây dừa. Hoặc cai tổng Ba nói dóc là thế võ "Nhứt tiên quá hải". Xưa kia, tám ông tiên cỡi trên khúc gậy trầm hương, ngao du miền biển đông. Giờ đây, cai tổng Ba cỡi trên gốc dừa, khi gốc ấy ngã ầm xuống sông. Vậy thôi...

Hội đồng Hai cau mày:

- Hùng, Cứ ơi! Tao còn nóng ruột hơn tụi bây nữa. Tóm lại, mình không thể giết cai tổng Ba lúc ban đêm... Nha trảo của nó quá đông, nhà của nó phòng thủ chắc chắn, mình khó bề phá cửa xông vào. Nếu vào được cũng chẳng làm gì ra trò trống. Rủi mấy em bị bắt rồi thì uổng mạng quá. Bây giờ chỉ còn cách này: giết nó giữa ban ngày.

Thằng Cứ đáp:

- Hổm rày, con tới đó vài lần, cai tổng Ba ngồi dưới cầu mát, sát mé sông lim dim hút thuốc.

- Nó đá giỏi lắm! Coi chừng - hội đồng Hai nói.

Hùng và Cứ nhìn nhau. Ăn cơm chúa thì phải múa tối ngày. Hai đứa nó gọi thằng Tiến:

- Mầy lại nhà cai tổng Ba, dọ thám cho kỹ. Mình không cần dùng kế "điệu hổ ly sơn" mà nó đã mắc kế rồi.

Mười phút sau, thằng Tiến chạy về cho biết:

- Cai tổng Ba đang ngồi dưới cầu mát đọc nhựt trình.

Thằng Hùng nói:

- Nó có mang vũ khí gì không?

- Dạ không.

- Sao mầy biết? Bộ mầy rờ vô mình nó hả? Mấy tay võ nghệ cao cường thường dấu dao trong mình.

Thằng Tiến đáp:

- Dạ, hai bữa rày, cai tổng Ba mặc cái xà rông ở trần trùi trụi. Thứ xà rông của người Miên.

Hùng và Cứ đứng dậy, tát tai thằng Tiến:

- Vậy mà mầy không cho tụi tao biết.

Rồi day qua ông hội đồng Hai:

- Chừng năm phút nữa, cai tổng Ba phải chết. Thằng cha đó chưa biết mặt tụi con lần nào.

- Sao? Hai em nói giỡn hả? Nó đá giỏi lắm. Hai em đánh nó giữa ban ngày, nơi trống trải... Khó bề có kết quả.

- Ông đưa cho thằng Tiến một cái bao là đủ...

Cai tổng Ba mặc xà rông ngồi trên cầu mát, đọc báo Lục Tỉnh Tân Văn.

Từ xa, thằng Tiến bước lại:

- Thưa ông, ông chủ tôi dạy tôi đem cái thư này.

Cai tổng Ba trợn mắt:

- Thư từ gì đó? Ðưa đây.

Ông cai cúi mặt, xé phong thư. Một chiếc xuồng bơi đến gần cầu mát. Từ dưới xuồng, thằng Hùng thằng Cứ nhảy lên, hươi đao.

Trễ quá rồi!

Cai tổng Ba giựt mình, thối lui. Nhưng sau lưng ông ta là khoảng trống, lui thêm bước nữa là té xuống sông. Chạy trở về sân chăng? Một đứa lạ mặt đã chận đường. Ông sực nhớ đến sở trường của mình. Cái thế đá - ngọn đá ngàn cân mà ngày trước ông ta quật tróc gốc dừa.

Ông toan hươi chân. Nhưng cái xà rông quá chật, bó hai chân lại. Giống như mấy cô đầm mặc cái "củng." Cái xà rông bằng tơ quá chắc. Tuột ra để chết lõa lồ chăng? Thiên hạ cười chết. Nhảy xuống sông chăng? Hơi trễ. Hai đứa sát nhân này sẽ nhảy theo, đâm chết dưới sông. Dòng máu "yên hùng" sôi lên bừng bừng. Cai tổng Ba nói:

- Tụi bây muốn giết tao hả! Tao sẵn sàng đưa ngực cho tụi bây đâm. Tao đâu phải là đứa tiểu nhân. Thà đổ máu trên cầu mát này còn hơn sống lõa lồ thân thể hoặc loi ngoi dưới nước. Giết tao đi!

Hùng và Cứ nhìn nhau. Rõ ràng là cai tổng Ba là kẻ đáng sống. Chúng nó từ từ xuống xuồng, bơi về. Thằng Tiến co chân chạy tuốt.

Từ đó về sau, suy nghĩ sao không biết, hội đồng Hai và cai tổng Ba chẳng còn khiêu khích nhau nữa, tuy họ tránh gặp mặt nhau.