áng hôm sau anh Frank Churchill lại đến cùng với chị Weston, mà anh tỏ ra rất thân thiện dưới mắt chị và dưới mắt Highbury. Khi ở nhà, anh đã trò chuyện với chị trong không khí cảm thông hoàn toàn cho đến giờ chị vận động thể chất theo lệ thường. Khi được hỏi ý kiến về con đường đi tản bộ, anh lập tức nói đến Highbury. Anh biết mọi hướng đều có đường tản bộ rất thoải mái, nhưng nếu để anh quyết định thì anh sẽ chỉ chọn một. Highbury - nơi chốn khoảng khoát, tươi vui, hạnh phúc - sẽ mãi thu hút anh. Đối với chị Weston, Highbury có nghĩa là Hartfield, và chị mong anh cùng nghĩ thế.

Emma không biết họ đang đi đến, vì ông Weston đã ghé qua trong vòng nửa phút để nghe con ông được khen là đẹp trai mà không biết gì về dự định của họ. Vì thế, cô ngạc nhiên một cách thích thú khi thấy hai người tiến đến nhà cô, anh đưa cánh tay ra cho chị níu mà đi. Cô đang trông mong được gặp lại anh, và đặc biệt mong thấy anh đi cùng chị Weston để xem cách anh đối xử với chị mà hiểu rõ về anh hơn. Nếu anh thiếu sót về mặt này thì không gì bù lại được. Khi thấy hai người đi bên nhau, cô hoàn toàn hài lòng. Không phải chỉ qua ngôn từ hoa mỹ hoặc lời đề cao phóng đại mà cô cho là anh đối xử tốt. Cô thấy không gì thích đáng hơn là cả thái độ của anh đối với chị - ý muốn xem chị là thân thuộc, và mong được chị thương mến. Emma có đủ thời giờ để phán xét, vì chuyến viếng thăm của họ kéo dài cả buổi sáng. Cả ba người cùng nhau tản bộ khoảng một đến hai tiếng đồng hồ - đi quanh khu vườn của Hartfield rồi ra Highbury. Anh thích thú với mọi thứ, tỏ lòng mến mộ Hartfield vừa đủ cho đôi tai của ông Woodhouse. Khi họ quyết định đi xa hơn, anh tỏ ý được làm quen với cả ngôi làng và tìm ra nhiều điểm đáng ca ngợi và đáng quan tâm mà Emma chưa nghĩ hết.

Và nơi mà anh có ý hiếu kỳ cho thấy tâm tư dễ mến. Anh yêu cầu chỉ cho anh ngôi nhà mà bố anh trước đây đã sống một thời gian dài, cũng là nơi ông nội anh đã sống. Khi nhớ lại rằng một phụ nữ già chăm sóc anh ngày trước hiện vẫn còn sống, anh đi từ đầu đường đến cuối đường để dọ hỏi nhà của bà. Dù ở vài điểm mà anh muốn đi tìm hoặc quan sát không có tầm quan trọng, nói chung đều cho thấy anh có thiện cảm với Highbury.

Emma quan sát và kết luận rằng với những tình cảm được thể hiện như thế thì không công tâm mà cho rằng anh đã cố tình vắng mặt trong một thời gian dài, rằng anh dự phần vào thiếu sót này, hoặc anh đang giả dối. Cô nghĩ anh Knightley đã nghĩ lầm về Frank Churchill.

Chặng dừng chân là Công xá, một toà nhà khá lớn. Hai phụ nữ không biết có điểm gì đáng chú ý ở đây nhưng khi xem qua họ thấy có một gian phòng rộng được xây thêm kế bên. Nhiều năm trước, người ta xây làm phòng khiêu vũ, nhưng những ngày tươi sáng như thế đã qua đi, bây giờ được dùng làm câu lạc bộ cho quý ông và những người chỉ là nửa quý ông chơi bài. Anh Frank Churchill lập tức tỏ ra chú ý. Thay vì đi tiếp, anh dừng lại vài phút để nhìn vào qua hai khung cửa sổ tỏ ý tiếc gian phòng không được sử dụng đúng theo công năng ban đầu. Anh không thấy có khuyết điểm gì. Chiều rộng, chiều dài và kiến trúc đều thích hợp, đủ cho một đám đông được thoải mái. Đáng lẽ trong mùa đông người ta phải tổ chức dạ vũ ít nhất hai tuần một lần. Tại sao cô Woodhouse không làm sống lại những ngày tươi đẹp cũ của gian phòng? Cô ấy có thể làm bất cứ việc gì ở Highbury!

Lý do được nêu ra là ít gia đình ở đây thích khiêu vũ trong khi không ai ở những vùng lân cận quan tâm nhưng anh thấy lý do này không thoả đáng. Anh nghe rằng nhiều ngôi nhà trông khang trang mà anh thấy quanh mình hẳn sẽ cung ứng đủ số người tham dự. Khi được nghe giải thích các chi tiết và mô tả về các gia đình anh vẫn nghĩ không có gì bất tiện cho người đến khiêu vũ, hoặc chỉ có khó khăn chút ít khi họ trở về nhà vào sáng hôm sau. Anh tranh luận như thể anh là người ham mê khiêu vũ, và Emma ngạc nhiên mà thấy tính cách của họ Weston rõ ràng lấn át những thói quen của họ Churchill. Dường như ở anh hội tụ tất cả cuộc đời, tinh thần, cảm quan phấn khởi và xu hướng xã hội của ông bố, không cho thấy vẻ kiêu hãnh hoặc bảo thủ của Enscombe. Có lẽ anh còn giữ một chút hãnh diện dửng dưng với nỗi ngượng nghịu về giai cấp, chỉ phê phán sự thiếu phong nhã trong tâm hồn. Tuy nhiên, anh không thể xét đoán điều sai trái mà anh khinh rẻ. Đấy chỉ là những cảm xúc sống động tuôn trào.

Cuối cùng, anh được thuyết phục tiếp tục đi đến mặt tiền của toà nhà. Bây giờ, khi họ gần như đối diện toà nhà nơi bà Bates cư ngụ, Emma nhớ lại anh đã định đến thăm và hỏi anh đã đi thăm chưa.

Anh đáp:

- À vâng, à vâng. Tôi định nói đến việc này. Một chuyến đi thăm thành công. Tôi gặp cả ba phụ nữ, và cảm thấy biết ơn cô đã chỉ dẫn đôi điều để chuẩn bị. Nếu tôi bị ngạc nhiên vì bà dì nhiều lời, hẳn tôi đã chết khiếp. Sự thật là tôi bị đưa đẩy vào chuyến thăm viếng không hợp lý. Tất cả đáng lẽ chỉ cần mười phút, có lẽ như thế là đúng mực. Tôi đã báo cho bố tôi biết chắc chắn tôi sẽ về nhà trước ông, nhưng không thể dứt ra được, không hề ngưng nghỉ. Và rồi tôi vô cùng ngạc nhiên khi ông ấy không tìm ra tôi, cuối cùng thấy tôi đang ở đó, lúc tôi đã ngồi nghe họ nói suốt gần một giờ. Bà dì tốt bụng không cho tôi cơ hội nào để thoát thân.

- Anh thấy cô Fairfax như thế nào?

- Đau yếu, rất yếu. Nhưng nói thế là không được bà Weston chấp nhận, phải không? Phụ nữ không bao giờ trông đau yếu. Nói nghiêm túc, cô Farifax trắng xanh đến mức gần như biểu hiện sức khoẻ yếu kém. Đáng tiếc cho làn da cô cần hồng lên một chút.

Emma không đồng ý, và lên tiếng biện hộ cho làn da của cô Fairfax.

- Đúng là làn da không tươi, nhưng cô ấy không chấp nhận mình có vẻ bệnh hoạn. Da cô trông mịn màng và tinh tế, tạo vẻ phong nhã cho khuôn mặt.

Anh lắng nghe với vẻ đồng thuận, nhìn nhận rằng mình đã nghe nhiều người nói như thế, nhưng anh vẫn nghĩ rằng đối với mình, cần có sắc thái của thể chất khoẻ mạnh. Khi không có những nét đặc trưng, một làn da tốt tạo vẻ đẹp cho tất cả, và khi có những nét đẹp, hiệu quả sẽ là…

May thay, anh không cần phải diễn tả hiệu quả sẽ là ra sao.

Emma nói:

- Không nên tranh luận về ý thích cá nhân, ít nhất anh ngưỡng mộ cô ấy ngoại trừ về làn da.

Anh lắc đầu và cười to:

- Tôi không thể thể tách rời cô Fairfax và làn da của cô ấy.

- Ở Weymouth, anh có gặp cô ấy thường không? Anh có thường gặp gỡ nhóm bạn của cô ấy không?

Lúc này họ đang tiến gần đến cửa hàng Fords, và anh vội thốt lên:

- À há! Đây hẳn là cửa hàng mà mọi người đến mua sắm mỗi ngày cả đời họ, theo như bố tôi cho biết. Ông ấy nói ông đi Highbury sáu ngày mỗi tuần, và thường có công chuyện ở Fords. Nếu không có gì trở ngại, chúng ta nên vào để tôi có thể chứng tỏ mình thuộc về nơi này, là công dân thực sự của Highbury. Tôi cần mua thứ gì đấy ở Fords. Tôi sẽ phải bận bịu một tí. Tôi tin họ có bán găng tay.

- Vâng, găng tay và mọi thứ. Tôi thán phục tình yêu quê cha đất tổ của anh. Anh sẽ được yêu mến ở Highbury. Anh đã trở nên thân thương trước khi đến đây vì anh là con của ông Weston, nhưng nếu anh bỏ tiền ra ở Fords, người ta sẽ thấy anh có tính tốt.

Họ cùng bước vào. Trong khi các gói hàng được mang xuống và xếp trên quầy, anh nói:

- Nhưng xin lỗi, cô Woodhouse, cô vừa nói đến quê cha đất tổ. Tôi xin cô tin rằng được nổi tiếng ngoài công chúng không thể bù lại việc mất hạnh phúc trong cuộc sống riêng tư.

- Tôi chỉ hỏi anh có biết gì nhiều về cô Fairfax và bạn hữu của cô ấy ở Weymouth.

- Bây giờ tôi hiểu cô định hỏi gì. Tôi phải nói đấy là câu hỏi không công tâm. Phụ nữ luôn có quyền quyết định mức độ thân sơ. Cô Fairfax hẳn đã kể cho cô nghe. Tôi không thể tự mình thêm thắt.

- Câu trả lời của anh cũng kín đáo như cách của cô ấy. Nhưng cô ấy còn bỏ sót nhiều việc khiến cho người ta phải suy đoán. Cô ấy quá e dè, không muốn cho biết thông tin về bất kỳ ai, đến nỗi tôi nghĩ anh có thể nói thế nào tùy ý về mối quan hệ với cô ấy.

- Tôi có thể, thật không? Thế thì tôi sẽ nói ra sự thật, cũng hợp theo hoàn cảnh của tôi, tôi thường gặp cô ấy ở Weymouth. Tôi có quen biết nhà Campbell ở London đôi chút, còn ở Weymouth chúng tôi có điều kiện hầu như giống nhau. Đại tá Campbell là người rất dễ mến, còn bà Campbell là một phụ nữ thân thiện, tâm tính nhân hậu. Tôi mến cả hai vợ chồng.

- Anh biết hoàn cảnh của cô Fairfax, cô ấy định sẽ làm gì?

- Vâng - anh tỏ ra ngập ngừng - tôi biết.

Chị Weston mỉm cười nói:

- Emma, em nói đến chuyện tế nhị đấy. Nên như chị đang ở đây. Frank Churchill khó mà nói được gì khi em đề cập đến hoàn cảnh của cô Fairfax. Chị sẽ lánh đi một chút.

Emma nói:

- Tôi đã quên nghĩ đến chị ấy, mà chỉ xem chị như là người bạn - người bạn thân thiết nhất.

Anh ra vẻ như mình thông hiểu và tôn trọng tình cảm như thế.

Khi họ đã mua xong găng tay và bước ra khỏi cửa hàng, Frank Churchill nói:

- Cô có từng nghe người phụ nữ trẻ, mà chúng ta đang nói đến, diễn xuất kịch nghệ?

Emma lặp lại:

- Có từng nghe! Anh đã quên cô ấy từng sống ở Highbury. Tôi đã nghe cô ấy mỗi năm trong đời. Cô ấy diễn xuất rất thu hút.

- Cô nghĩ thế à? Tôi muốn nghe ý kiến của người có khả năng phán xét thật sự. Tôi thấy có vẻ như cô ấy diễn xuất khá, nhưng tôi không biết gì về kịch nghệ. Tôi rất thích âm nhạc đến mức nhưng hoàn toàn không có kiến thức để nhận xét tài năng của ai. Tôi từng nghe người ta tán dương cô ấy, và tôi nhớ một bằng chứng, người ta nghĩ cô ấy diễn xuất tốt - một người giỏi âm nhạc, đang yêu một phụ nữ khác, đã đính ước và gần đi đến hôn nhân. Anh này chưa bao giờ mời phụ nữ khác hát cho anh đệm đàn dù có người muốn hát, anh luôn kén chọn. Tôi nghĩ người được công nhận có tài năng âm nhạc như thế là một bằng chứng.

Emma vô cùng thích thú:

- Quả là bằng chứng! Anh Dixon rất giỏi về âm nhạc, phải không? Qua anh trong nửa giờ chúng ta sẽ được biết tất cả về họ hơn là qua cô Fairfax trong nửa năm.

- Vâng, anh Dixon và cô Campbell chính là những người ấy, và tôi nghĩ đó là một bằng chứng xác thực.

- Chắc chắn rồi - đúng là xác thực. Nếu tôi là cô Campbell có bằng chứng như thế tôi sẽ rất vui. Tôi không thể kết án một người đàn ông sống trung thực với âm nhạc hơn là với tình yêu - sống với tai hơn là mắt - một tri giác nhạy cảm để nhận ra thanh âm hơn tình yêu. Cô Fairfax suy nghĩ ra sao?

- Anh ấy là người bạn đặc biệt của cô Fairfax, cô biết đấy.

Emma cười:

- Quả là khó xử! Người ta thà muốn có một người xa lạ được ngưỡng mộ hơn là một người bạn đặc biệt, vì với người xa lạ việc này có thể không tái diễn nữa. Kể cũng buồn khi có một người bạn đặc biệt cận kề làm được mọi việc giỏi hơn mình. Tội nghiệp cô Dixon! Tôi vui mà thấy cô ấy đã đi Ireland để ổn định cuộc sống.

- Cô nói đúng. Không phải là chê bai cô Campbell, nhưng có vẻ như cô ấy không thực sự nhận ra việc này.

- Như thế càng tốt, hoặc như thế càng tệ - tôi không biết ra sao. Nhưng cho dù đấy là do tình cảm hoặc óc ngu xuẩn của cô ấy - nhậy bén trong tình bạn hoặc buồn bã trong tình cảm - tôi nghĩ có một người hẳn phải nhận ra chính là cô Fairfax. Đáng lẽ cô ấy phải nhận ra tình yêu đặc biệt nó không đúng mực và nguy hiểm.

- Về điều này tôi không…

- Này! Không nên cho rằng tôi mong cô hoặc bất kỳ ai khác phân tích cảm xúc của cô Fairfax. Tôi nghĩ chỉ trừ cô ấy, không ai biết được cả. Nhưng nếu cô ấy tiếp tục chơi nhạc bất kỳ nơi nào theo yêu cầu của anh Dixon người ta có thể suy đoán theo mọi cách họ thích.

- Dường như giữa họ có sự thông hiểu rành mạch - anh đắn đo rồi tiếp - tuy nhiên, tôi không thể nào biết họ thu xếp ra sao - tất cả đều diễn ra trong hậu trường. Tôi chỉ có thể nói rằng bề ngoài thì mọi chuyện đều ổn thoả. Nhưng nếu đã quen biết cô Fairfax từ thời thơ ấu cô hẳn phán xét tốt hơn tôi về cá tính của cô ấy, hoặc về khả năng cô ấy có thể hành xử trong những tình huống gay cấn.

- Đúng là tôi quen biết cô ấy từ tuổi thơ ấu, chúng tôi đã lớn lên với nhau, và lẽ tự nhiên là người ta nghĩ rằng hai chúng tôi phải thân thiết với nhau, rằng hai chúng tôi phải đi với nhau khi cô ấy thăm viếng bạn bè của mình. Nhưng chúng tôi không bao giờ làm thế. Tôi không rõ tại sao, có lẽ một phần là do bản chất xấu xa của tôi: dễ khinh bỉ một người con gái như cô ấy vốn lúc nào cũng được bà ngoại, bà dì và bạn bè tán dương quá đáng. Và rồi, một phần là do cô ấy kín kẽ, tôi không bao giờ chơi thân với ai quá kín kẽ như thế.

Anh nói:

- Đấy là bản chất khó ưa. Đúng là đôi khi được thuận lợi, nhưng không bao giờ dễ mến. Kín kẽ thì được an toàn, nhưng không có sức quyến rũ. Người ta thấy khó mà yêu một người kín kẽ.

- Chỉ khi người ấy bớt kín kẽ về mình thì mới có thể quyến rũ thêm. Nhưng tôi muốn có một người làm bạn thật dễ mến hơn là cất công chinh phục một người kín kẽ để họ làm bạn với mình. Không thể nào cô Fairfax và tôi thân thiết với nhau được. Tôi không có lý do nào để có ác cảm với cô ấy - không hề - mà chỉ không thích người lúc nào cũng cẩn trọng quá mức. Nếu họ e ngại không muốn nêu ý kiến về ai thì ta dễ nghi ngờ là họ giấu giếm chuyện gì đấy.

Anh hoàn toàn đồng ý với cô. Sau một lúc bước đi bên nhau và có ý nghĩ tâm đầu với nhau, Emma cảm thấy đã thân quen với anh đến nỗi cô khó tin rằng họ mới chỉ gặp nhau lần thứ hai. Anh không phải đích thực là mẫu người như cô mong đợi, vài ý niệm của anh còn hơn người từng trải, anh chưa đến nỗi là đứa con hư đốn vì được nuông chiều trong nhung lụa, vì thế mà còn khá hơn là cô mong đợi. Tư tưởng của anh xem dường như ôn hòa nhưng cảm xúc thì nồng nàn hơn. Cô đặc biệt có ấn tượng về thái độ của anh đối với ngôi nhà của ông Weston giống như thái độ đối với một ngôi nhà thờ, anh muốn đến xem xét và không đồng ý với lời chỉ trích của hai phụ nữ. Không, anh không nghĩ đây là một ngôi nhà xấu xí, vì người làm chủ ngôi nhà như thế thì không có gì đáng cho thiên hạ và thương hại. Nếu có người phụ nữ mà ông thương yêu cùng sống dưới mái nhà ấy thì ông không có gì phải xấu hổ. Cỏ đủ khoảng không gian để được thoải mái thực sự. Chỉ người khờ dại mới muốn nới rộng thêm.

Chị Weston cười to, nói anh chẳng biết gì cả. Vốn quen sống trong một ngôi nhà rộng và chưa từng biết đến những lợi điểm về kích thước, anh không hiểu được sống trong một ngôi nhà nhỏ phải chịu tù túng ra sao. Nhưng Emma nghĩ anh biết mình đang nói gì, anh cho thấy xu hướng muốn ổn định sớm trong cuộc đời và kết hôn qua những động lực xứng đáng. Có thể anh không mường tượng ra rằng nếu không có một căn phòng riêng cho gia nhân hoặc có nhà bếp chật chội thì thiếu thoải mái ra sao, nhưng chắc chắn anh có cảm nghĩ rằng Enscombe không thể làm cho anh được hạnh phúc, và rằng ở bất cứ nơi nào anh tìm được tình yêu thì anh sẵn sàng từ bỏ vật chất dư thừa để được ổn định sớm.