ỗi con người, khi đến cái tuổi mắt không còn xanh, tóc không còn đen, môi không còn hồng, dấu vết để lại của thời gian là những nỗi héo hắt tiêu điều trên nét mặt, trong dáng ngồi chịu đựng, trong dáng đi rã rời mệt mỏi, cố giữ cái thân mình trên đôi chân lê từng bước một. Người đã già. Người đã quá chán chường, ngán ngẩm cái cuộc sống đầy ưu phiền. Người buông tay. Người sắp buông xuôi. Đây là lúc người ta tìm lại cho mình tuổi thơ. Người trở lại, một mình, tìm về căn nhà quá khứ. Thắp lên ngọn nến nhỏ. Rất nhỏ. Đủ soi thấy một chút đời đã qua. Người sẽ buồn hơn. Người sẽ thấy lòng ấm áp hơn. Người sẽ thấy cơn đau dịu lại. Cuộc đời. Đời sống. Vẫn còn đáng sống. Trái tim vẫn đập, tuy rất nhẹ, những nhịp yêu thương. Người còn có nơi chốn để nghĩ về. Còn cả một khoảng trời cao xanh bao la để ngóng vời. Còn thấp thoáng đó đây, xa gần, khuôn mặt bằng hữu còn hiếm hoi nơi này, nơi đó, để nhắc nhở: Cánh cửa mở ra, cái ta nhìn thấy đầu tiên và rõ ràng nhất... là chính mình.

Nhưng cứ nhốt mình trong căn phòng kỷ niệm, cứ trói buộc mình với cái quá khứ đã tan tành như khói thuốc. Ngẫm cũng không ích gì. Đồng ý quá khứ cho ta một chút hãnh diện. Nếu có. Kỷ niệm cho ta chút ấm áp dịu dàng. Nếu có. Tuy vậy... để sống còn thì hãy thả trôi đi tất cả. Quá khứ, kỷ niệm tô điểm cho đời sống ta, thì được. Nô lệ vào nó thì... không xong. Ngày xưa... Ngày xưa là... ngày xưa. Dường như là điều... không có thật nữa. Bất cứ điều gì bắt đầu bằng hai chữ... Ngày xưa. Đã là thần thoại. Đã là huyền thoại. Cười. Huyền thoại là điều... không có thật.

Trải qua thời gian dài lêu bêu, trôi nổi xứ lạ, nhiều người đã quá khổ sở với cái quá khứ của mình. Không thoát ra được. Làm như nếu tách ra, mình sẽ không còn... là mình nữa. “Đời tôi ngốc dại. Tự làm khô héo tôi thôi” (Trịnh Công Sơn). Lại cười. Phải nhìn tới, đi tới dù đôi chân đã mệt, dù cái thân này đã mỏi. Nhưng đường trường xa, còn xa. Còn phải đi. Tôi không muốn... vấp ngã nữa. “Thôi xếp lại, mơ non cùng ước thề. Bờ bến xa xin hẹn lại một ngày” (Phạm Nhuận) và dù không sát nhập cuộc đời. Tôi đứng bên lề, vui cái vui của người khác.

Một trong những cái vui là... lập hội. Ai có hội nấy. 2 người cũng hội. 3 người cũng hội. 100 người cũng hội. Vui chứ. Đây là hội La San, hội Gia Long, hội Trưng Vương, hội Cu-văng, hội Chu Văn An, hội những người yêu... mạt chược, hội những người yêu... súc vật, hội... tứ sắc, hội những người... mất đồ chơi, hội những... mẹ góa con côi, hội những người yêu âm thầm. Thôi thì đủ mọi thứ. Mỗi hội một vẻ. Ăn uống chí chạp, cười đùa bốn mùa, nhảy nhót tưng bừng hoa lá cho bõ những lúc giới nghiêm, thiết quân luật.

Thú thật với bà con cô bác, thấy người ta lập hội, vào hội, họp hội, chơi hội. Tôi cũng thèm lắm. Nhưng hồi nào tới giờ, từ thuở biết cắp sách đến trường, tôi chỉ thích... hát và thơ. Thế cho nên cái bằng tiểu học cũng không có. Năm đó tôi đi thi tiểu học. Đề bài luận văn là các em cho biết về mùa Hè năm nay. Chả là mùa Hè năm đó, trời nắng quá, Sài Gòn bệnh tật tùm lum, mọi người thở ra khói, song với tôi, dù Sài Gòn có trôi ra khỏi đất liền tôi cũng

không để ý. Trong đầu óc một con nhỏ 12 tuổi sớm thích ca hát, văn thơ, tôi tả cái nắng Sài Gòn đầy những mộng mơ. Nào là trời xanh, mây trắng. Nào là những cuốn lưu bút xanh trao tay nhau dưới hàng phượng vĩ. Ôi toàn những chuyện trên trời dưới nước không hà. Chỉ nội nhiêu đó cũng đủ... trượt vỏ chuối rồi. Tôi giỏi nhất môn... học thuộc lòng. Cũng còn may là để sau này thuộc bài hát mà làm ca sĩ.

Tôi cứ học trong tình trạng... lơ vơ, lờ vờ đó cho tới khi... giã từ thơ ngây. Chả có một mảnh bằng giắt lưng quần. Ngoài hát ra, tôi không được học một cái gì khác. Kể cả... lái xe. Chỉ có một cái hoa tay trong 10 ngón tay. May mà có được một. Tôi ngu dại. Tôi đui mù. Và Chúa thương những kẻ như tôi. Cho tôi một niềm vui nhỏ nhoi, để sống.

Đọc báo thấy quảng cáo hội họp, ăn uống, nhảy đầm ở Ritz, ở Diamond, ở Majestic, ở tùm lum nơi. Nghe bà con gọi nhau ơi ới như hò đò sông Cái. Hẹn nhau đi sắm đồ. Hẹn nhau đi làm tóc, làm móng tay, móng chân. Mà sốt cả ruột. Cali bốn mùa hội họp. Cái này vừa qua, đến mục khác. Nghĩ lại mình, thấy... tủi. Xuất thân trường... tiểu học... Cầu Kho. Tìm cả 10 năm mới ra được... một người. Ở Oakland. “Ồ chị, thấy chị viết ngày xưa chị học Cầu Kho, tôi cũng học ở đó.” Mừng như được tàu Mỹ vứt ngoài khơi Vũng Tàu, song chưa kịp mở miệng rủ rê lập hội, lập hè, người Cầu Kho đã biến mất. Song ít ra cũng biết được là ở Mỹ có một người biết hồi nhỏ tôi có... đi học.

Có một hội vui lắm là hội các... bô lão. Số là thỉnh thoảng tôi cũng có hát giúp vui cho các cụ trong những buổi họp mặt. Bố mẹ tôi ở San José cũng vào hội... người già. Đến đó tôi thấy các cụ đủ hết, nào Mỹ trắng, Mỹ đen, Phi, Lào, Miên, Mễ, Mít. Các cụ vẫn hùng dũng nhảy Bebop, quay Valse, lả lướt bước Tango. Có cụ run rẩy dìu người bạn đường của mình, cũng run rẩy không kém, theo điệu Slow, Boston... buồn. Các cụ bà quần áo phấn son rực rỡ, vòng vàng chuỗi ngọc giả sáng ngời. Các cụ ông cà vạt, com-lê, giày láng coóng, tay trong tay, mắt trao mắt.

Một hôm Đoan đưa tôi đi ăn trưa ở tiệm Viễn Đông của ngài Lâm Quang. Không biết hôm đó là ngày gì mà trong tiệm chỉ có hai vợ chồng chúng tôi là trẻ nhất. Toàn là các cụ ở tuổi bố mẹ tôi hoặc hơn. Các cụ... nói cười rân trời đất. Nào là con thằng này... hỏng rồi. Nào là con bà kia bỏ chồng lấy con ông nọ. Nào là bà đó mới hốt hụi rồi... dong luôn. Bà kia mới vừa mua một chiếc cẩm thạch cả... chục ngàn. Ông bà nọ vừa đi Tây chơi. Ông bà kia sướng thật, con cái người bác sĩ, người kỹ sư, cứ là ngồi mát ăn bát vàng, nhà nọ có... mả học. Ôi chuyện trò của các cụ nổ ra đôm đốp, văng qua chéo lại chiu chíu. Vui không chịu được. Tôi và Đoan ngồi nghe mà cảm thấy thức ăn hôm đó... ngon hơn.

Có một hội đáng lẽ phải được tổ chức sớm nhất, xôm tụ nhất là hội nghệ sĩ thì lại chìm lỉm nhất. Lạnh lẽo hương khói nhất. Ngày xưa, các cụ rủa sả là cái đồ xướng ca vô loài. Nhưng thử hỏi từ ngày xưa cho đến nay, hội nào lại không có cái thứ... xướng ca vô loài. Cũng phải có gì khác chứ. Từ chính trị, đến tôn giáo, vân vân và vân vân, ở đâu cũng lai rai dăm ba ca sĩ. Từ Mỹ đến Âu châu sang Úc châu. Đã hát thì mọi người gọi là ca sĩ cho tiện việc sổ sách. Không thể nói là tôi hát nhạc tranh đấu nên tôi không phải là... ca sĩ. Không thể nói là tôi chỉ hát nhạc Thánh ca, hát Phật ca nên không được... ghép tôi vào loại... ca sĩ. Ấy nói thế là sai, là... thiệt cho mình mà thôi. Bởi ca hát là một nghiệp dĩ không phải ai muốn cũng

được. Và dù ở bất cứ thời đại nào, dưới bất cứ cái nhìn nào. Người ca sĩ với nghiệp dĩ của mình vẫn có một chỗ ngồi. Trong huy hoàng hay tăm tối là do mình không do ai đặt để.

Thế thì ca sĩ ở đây nhiều lắm. Có khi không bao giờ gặp lại nhau. Chỉ nghe tiếng mà thôi. Đông thế sao không lập hội hè gì cho vui. Để cái câu “hai cô ca sĩ có ưa nhau bao giờ”... chưa bao giờ đúng. Lập hội theo thiển ý của một người ngu dốt như tôi không có nghĩa là để ăn uống, nhảy nhót, vui chơi. Bởi không hội thì tụi tôi vẫn phải ăn, vẫn có những niềm vui dù nhỏ. Nhưng nghĩ đến câu “Một cây làm chẳng được gì”... và lại thấy ca sĩ Mỹ, Tây luôn luôn có mặt bên nhau trong mọi hoàn cảnh, nhất là trong hoạn nạn lúc nào cũng có người đưa cho bạn mình bám vào để đứng lên. Bèn lấy làm suy nghĩ. Suy nghĩ thôi chứ nhận thấy mình nhỏ bé, nghèo hèn, chẳng dám lêm tiếng. Từ bấy lâu nay, mạnh ai nấy sống. Đường ai nấy đi. Khổ ai nấy chịu. Chẳng ai chia với ai. Chẳng ai đưa... tay với ai. Sợ bị chém sao? Sợ bị kéo cho... ngã theo sao? Thành ra ba cây chụm lại vẫn là ba cây.

Trong giới ca sĩ, có người may mắn, có người bất hạnh. Có người giàu, có người nghèo. Chẳng ai để ý đến ai. Nếu có thì toàn là những chuyện riêng tư để bàn ra, tán vào, thêm thắt cho tăng phần ly kỳ rùng rợn. Giới ca sĩ đông nhất, được yêu thương nhiều nhất (tổng thống cũng không bằng). Lại chẳng bao giờ ngồi lại nói chuyện với nhau. Chỉ tay bắt mặt mừng lúc đó thôi. Quay lưng đi. Mọi chuyện lại khác. Dù ở đâu, ca sĩ cũng được kêu gọi góp mặt, nhưng tai tôi đã nghe rất nhiều, rất nhiều người, kể cả bầu show gọi ca sĩ là thằng này, con kia. Ấy là vì vẫn có người cho ca sĩ là hạng vô loài. Vậy thì khi mình ngã, ai nâng. Khi mình về già, liệu mình có thể vào hội những người già như một người bình thường không.

Nhạc sĩ to nhất, lớn nhất - Phạm Duy - ở đâu, sao không thấy làm gì để dìu dắt anh em, con cháu. Ông Hoàng Thi Thơ, ông Lam Phương, ông Văn Phụng ở đâu sao không ai nhúc nhích. Sao các ông không đưa ra những khuôn vàng, thước ngọc cho đám hậu sinh này... khả úy hơn. Có lúc tôi trộm nghĩ rằng chắc các ông này không muốn... chia chác chút... mặt trời cho ai chăng. Tôi mong các ông trở thành... Đinh Bộ Lĩnh phất cờ lau, Lê Lợi áo vải đất Lam Sơn vùng lên... dẫn dắt đám... lâu la này, sát cánh nhau dưới... trướng của mấy ổng. Giúp đỡ nhau ở đây và nghĩ đến những bằng hữu không có ở đây. Một mình ông Trầm Tử Thiêng mình hạc, xương mai è cổ ra gánh cả... Coi bộ vất vả lắm chứ chẳng chơi. Biết giành ăn, giành mặc, giành đẹp, giành sang. Sao cái này không ai... giành.

Các chị Trưng Vương, Gia Long - Convert vừa đẹp vừa giàu, vừa có học lại hát hay - đang giành sân lấn đất ca sĩ chuyên nghiệp đó. Liệu mà lo kẻo lại mất hết cả show. Lại còn hội nhớ Huế nữa. Các o, các mệ đất thần kinh véo von như chim, cũng đáng ngại lắm. Bà con ta chớ ngủ quên trên chiến thắng cá nhân để lúc thức dậy thấy người về tới mức ăn thua không phải là... phe ta thì... vỡ nợ.

Không nghĩ tới chuyện hội hè thì thôi. Nghĩ đến lại... ứa gan. Bà con... Cầu Kho đâu hết rồi. Đứng lên lập hội đi chứ...

Đó là điều tôi mong muốn. Một ngôi trường tiểu học nhỏ bé. Một mảnh vườn xinh xắn. Một góc phố của Huế xưa. Một khoảng đất nhỏ của đồi thông ngút ngàn Đà Lạt. Chúng tôi sẽ trở lại đó. Bao nhiêu lá me trên đường Duy Tân gom lại hết, thả đều trên những con đường

tôi sẽ đi qua. Lá sẽ reo mừng đón bước chân tôi. Ngày đó tôi sẽ mở hội. Mở hội trên cả ba miền. Tôi sẽ... tôi sẽ... khóc rất nhiều.