ắt đầu bằng cung các giáo hoàng, sao mà sáng kiến thế, Eric? Bà Beth kêu lên, vẻ phẫn nộ, đùa. Đồ sộ quá, không hiếu khách và đông nghịt người du lịch. Mẹ chả đặt chân đến đó bao giờ.Cô Lunel mỏi nhừ ra cũng phải thôi.

Cháu thấy cái ấy đẹp trong một giờ đồng hồ và sau đó chúng cháu không trở lại được nữa, Fauve trả lời, ngó ngoáy ngón chân cho khỏi đau nhức.

Họ ăn trưa trong vườn quán trọ Prieure và cô hài lòng thấy có một cái dù che trên bàn vì trời đang rất nắng.

Bà mẹ của Eric có cá tính rất mạnh. Bà cao lớn, đẹp như một bức tượng với đôi mắt đen láy và làn tóc dày chỉ mới chớm bạc. Bà dường như trẻ hơn ông bố của Eric đến 20 tuổi. Adrien Avigdor chưa bao giờ có vẻ trẻ trung, ngay cả khi ông còn đang ở độ tuổi ấy. Bây giờ trán ông hói, người béo lùn hơn truớc, có nhiều vết nhăn và chẳng lí thú gì về mặt hình thức, nhưng ông vẫn giữ được cái vẻ độ lượng và cởi mở của một con người chất phác.

Năm 1945, ông đã cưới Beth Levi tuyệt đẹp cùng chiến đấu bên cạnh ông trong 3 năm ròng. Eric, con trai họ đã thừa hưởng được vẻ đẹp của bà mẹ, và gương mặt cởi mở của ông bố. Gia đình Avigdor rất hoà thuận và phòng trang của Avigdor ở phố Faubourg- Saint -Honore là một trong những nơi trưng bày tranh nổi tiếng ở Pháp.

Nhiều năm trước ông đã quyết định mua một ngôi nhà ở Provence, nhưng là ở Villieniuve-les -Avignon chứ không phải là một trong những ngôi làng thê thảm ở Luberon, gợi cho ông những kỷ niệm xấu xa. Eric mê say con gái của Mercuer, điều đó thật là tột cùng, Avigdor tự bảo.

Lẽ nào lại ngăn không cho Beth mời cô gái đến ăn trưa? Eric đã nói về cô say sưa đến thế cơ mà! Thêm nữa vợ ông đã chẳng biết gì về những nguyên nhân bất hoà giữa chồng với ông hoạ sĩ. Bà đã tưởng rằng 2 người đàn ông một ngày nào đó thôi không hiểu nhau và chấp nhận xa rời nhau. Năm ngoái Eric đã hỏi ông tại sao thôi không quan hệ với Mercuer và ông đã cố gắng chống lại ý muốn kể lại toàn bộ câu chuyện đã xảy ra. Ông chỉ nói lửng lơ:" Hãy gọi cái ấy là không hợp tính nết ". Nhưng Eric thì tin chắc rằng sự việc còn trầm trọng hơn thế.

Mặc dù Avigdor không thích việc con trai quan tâm đến con gái của Mercuer, ông vẫn quyết định đối xử hết sức lịch sự đối với cô. Dù sao chăng nữa người đàn ông nào có thể cưỡng lại lâu dài trước sự hấp dẫn của Fauve?

- Như vậy là cô sống ở Mỹ? Ông hỏi với vẻ nhân từ vốn có.

- Ôi cháu xin bác cứ gọi cháu là Fauve. Cháu ở New York, nhưng nghỉ hè nào cháu cũng về với bố cháu.

- À vâng, tất nhiên... chắc là có sự khác nhau nhỉ?

- Cháu sung sướng được biết bác. Bà cháu có nói chuyện với cháu về bác.

- Thật thế ư? Vậy là Maggy đã không quên bác. Avigdor kết luận một cách hài lòng.

- Chắc chắn là không. Magali thường kể mọi chuyện có liên quan đến bà. Cháu biết tất cả quá khứ của bà. Bà cháu vẫn nghĩ là con cháu phải biết nhiều về bố mẹ, ông bà nhất là khi chúng lại là con hoang.

Fauve đã nói điều đó một cách tự nhiên. Cô không thích nguồn gốc của cô lại là một vấn đề cấm kị và cô muốn bố mẹ Ericcos cách đối xử tự nhiên với vấn đề ấy.

- Bác kể cho cháu nghe về thời tuổi trẻ của bố cháu đi, cô nói tiếp. Thật ra thì cháu chỉ mới biết bố cháu từ 8 năm nay, mà bố cháu lại ít quan tâm đến những kỉ niệm. Có phải bác đã tổ chức triển lãm đầu tiên các bức tranh của bố cháu không ạ? Như vậy là bác biết bố cháu đã từ hơn 40 năm qua. Dạo ấy bố cháu thế nào ạ?

Một sự tò mò nồng nhiệt làm mắt cô sáng long lanh.

Mercuer đã như thế nào khi ông ta còn trẻ? Avgdor nhanh chóng tìm ra một kỉ niệm dễ chịu. Ông thấy khó nói ra với cô gái dễ thương kia rằng bố cô ta là một người ích kỉ có hạng, đầy kiêu ngạo và cư xử tồi tệ. Và có thể là phải chiụ trách nhiệm về cái chết của hơn một người Do Thái.

- Nào tả bố cháu như thế nào nhỉ? Bố cháu rất to lớn. Người ta nhận ra ông ngay khi vào một căn phòng. Ông dừng lại một lúc tìm hứng rồi nói tiếp. Bác không bao giờ quên lần đầu tiên gặp bố cháu. Kate Browning- tức là mẹ ghẻ cháu hiện nay - đã đưa bác đến cái xưởng vẽ nhỏ của bố cháu ở Montparnasse, nơi bố cháu ở với bà cháu. Bác vẫn còn thấy lại Maggy đi chân đất từ bếp ra, mang rượu và cố ra mời khách. Bà cháu rất đẹp, cháu biết không, mà tuổi cũng chẳng già hơn cháu bây giờ. Bà hồi ấy 18 tuổi, rất say mê và rất tận tâm.

- Tận tâm? Fauve lí nhí nhắc lại.

- Ừ, hết sức tận tâm. Bác rất thán phục bà. Hồi ấy bà vừa ngồi làm người mẫu, vừa trông bếp, mà cũng là tự nhiên thôi, khi một người đàn bà yêu thật sự, thì người ấy sẵn sàng trước mọi hi sinh, phải không cháu? Họ thật đẹp đôi. Cả hai đều rất cao lớn với những mái tóc hung... Họ là chuyện thần kỳ của khu phố: Julien Mercuèr và Maggy, cô gái tóc hung. Họ ở với nhau một thời gian sau đó bố cháu đã gặp Kate...

Món cá bơn được bưng ra và người ta chuyển sang chuyện khác, nhưng Fauve không nghe thấy gì nữa.

Bố cố và bà cô! Họ đã yêu nhau? Họ đã chung sống với nhau? Nhưng chính là bố cô và mẹ cô đã yêu nhau, đã chung sống với nhau. Một ngọn sóng những sự hỗn độn, lộn xộn và hiểu lầm quét cô đi, làm cô tê liệt thật sự. Cô bỗng cảm thấy Eric giựt một bàn tay lo lắng lên tay cô và cô máy móc cầm lấy nĩa.

Với ít câu dễ thương và gợi nhớ điều đó, Adrien Avigdor đã làm đảo lộn đời cô. Tưởng như người ta đã thay đổi nét của một tấm kính vạn hoa quen thuộc. Những hình khối bị phá vỡ, mất hẳn. Tại sao bà giấu cháu điều ấy, Magali? Cháu biết là bà đã ngồi làm mẫu cho bố cháu. Chỉ thế thôi. ông là loại người gì? Thực sự họ đã xảy ra gì kia? Làm sao mà cháu còn tin được ở bà, tin vào những điều bà đã kể?

- Món cá có ngon không, Fauve? Beth Avgdor thân mật hỏi?

Bà đã định đá vào chân để ông thôi nói nhưng chung quy chính là lỗi ở Fauve. Có phải chính cô đã nói bà cô đã kể cho cô nghe tất cả, tuyệt đối tất cả? Những người làm bố mẹ có bao giờ nói tất cả sự thật cho con cái họ không? Có lẽ đây là lần đầu tiên! Fauve dù sao hình như cũng đã bị rối loạn ghê gớm.

- Fauve, món cá của cháu có ngon không? Bà hỏi lại.

- Tuyệt vời, cám ơn bác.

- Fauve, không đụng gì đến kiến trúc nữa, trong 24 giờ, anh hứa với em như vậy, Eric nói, vẻ ủ dột. Không bao giờ nữa, nếu em muốn. Em thích làm gì chiều nay.

- Em thích đến cầu Gard, Fauve trả lời với một nụ cười quả quyết.

- Nhưng em điên ạ....Em có vẻ mệt mỏi lắm.

- Em hoàn toàn khoẻ mạnh, và thèm được tìm hiểu về những người La Mã.

Tối hôm đó, khi đi ngủ, Fauve đã vượt qua mọi điều phát hiện của Adrien Avigdor. Cô không còn cảm thấy bị bà cô lừa dối. Một khi cơn choáng váng vì kinh ngạc đã qua, nghĩ lại, cô cảm thấy nếu bà cô có bỏ qua không nói gì đến quãng đời đó của bà thì cũng là chuyện bình thường. Dù sao, khó mà thú thật hết với một con nhỏ. Về căn bản, thật là khá lãng mạn mối tình qua hai thế hệ như vậy, cô nghĩ và ngủ thiếp đi. Cô sẽ không hỏi bố điều gì về ông Avigdor. Cô sẽ hỏi Magali khi trở lại. Chưa hề có ai phản bội cô... Cô có thể tin ở họ... Mọi cái vẫn như trứơc kia... Đúng là chỉ còn điều bí mật ấy... về cơ bản, không quan trọng... Đã quá xa rồi, mọi cái ấy...

- Fauve, con ăn sáng nhanh lên. Mercues nói, đến giờ học vẽ rồi.

- Con đã hứa với Eric là đi chơi với anh ấy cả ngày, Fauve nói. Anh ấy đưa con đi xem trường đấu Arles.

- Bố hy vọng rằng con chỉ nói chơi thôi. Bố đã phải thu xếp để dành cho con tất cả các buổi sáng.

- Không, con nói nghiêm chỉnh đấy.

- Nhưng Fauve, con có cả một đời để xem trường đấu Arles. Bố cho là có những cái ưu tiên cần phải tôn trọng. Với tài năng của con, con không thể để mất thì giờ vào du lịch. Nào, không thể thế được. Mùa hè không còn dài và con có bao cái cần học!

- Con biết thế bố ạ, nhưng con đã hứa rồi.

- Julien, ông hãy biết điều một chút, Kate xen vào. Tại sao Fauve cứ phải giam kín mình suốt buổi sáng trong phòng vẽ với ông khi nó đã có hẹn với một chàng trai trẻ đẹp? Tôi, tôi biết là ở tuổi nó, tôi thích những chuyện tán tỉnh hơn là vẽ.

- Bà đừng có xen vào truyện này, Kate. Nào, đi, Fauve. Khi nào thằng ấy đến, Kate, bà hãy bảo nó đợi. Nếu nó thích thú con, Fauve, nó sẽ đợi con.

- Không thưa bố.

- Sao lại không? Con muốn nói gì?

- Con sẽ không vẽ với bố mùa hè này, không một buổi nào. Con không thể nữa.

- Nhưng con nói gì đấy? Mercues quá ngạc nhiên, đến mức không thịnh nộ được. Con không thể à? Con muốn nói gì? Rằng con không thể vẽ được nữa? Đã bao nhiêu lần bố bảo con có tài không ai chối cãi được? Thế là nghĩa lý gì?

- Con đã nghĩ đến điều đó suốt cả mùa đông. Fauve nói, sau một lúc ngập ngừng. Mùa hè năm ngoái, khi con bắt đầu công việc thực nghiệm, bố đã bảo con là con bị nhiều cái tầm thường và cái vô hiệu của những cuộc triễn lãm ở New York. Như vậy con đã trở lại vẽ phong cảnh và tĩnh vật. Nhưng con không thể tiếp tục vẽ như Mercuès. Con sẽ chẳng bao giờ thành Mercuès và không hy vọng một ngày nào đó sẽ vẽ được như bố. Con đã tự hứa với mình là phải có can đảm để nói điều đó với bố mùa hè này....Đấy, vì thế mà con không muốn làm việc với bố nữa.

- Fauve, Mercues nói, đấu tranh để giữ bình tĩnh, thế giới nghệ thuật ở New York là một đống những cái thải ra, một đống rác rưởi. Một cái máy để làm tiền và không gì hết. Bố hiểu là con không thể hoàn toàn tránh khỏi lây nhiễm nhưng dù sao con cũng sẽ không cho là đúng đắn, bọn người múa rối tay và phô trương đó đã làm "nghệ thuật" bằng những ống đèn huỳnh quang, những tranh biếm hoạ và tất cả những gì mà chúng moi được trong thùng rác! Trời! Fauve, nếu con muốn vừa vẽ vừa chơi thì hãy nghiên cứu Marcel Duchamp, dù sao cũng là một cái gì khác trong loại ấy, ít nhất ông ta cũng có cái vinh dự là người mở đầu.

- Bố không hiểu điều con muốn nói. Loại pop. op hay Minimal đâu có làm con thích thú. Con không muốn làm như những người khác làm, nhưng con cũng không thể làm cái mà bố làm. Như vậy là con thích không phải vẽ nữa.

- Con không thể dừng lại, Fauve ạ. Con là hoạ sĩ, con không có quyền chọn.

- Chắc chắn là có, thưa bố.

Mercues cắn môi. Ông nhìn Fauve, nhưng một cái gì đó trên khuôn mặt cô làm ông suy nghĩ một lúc. Rất tốt nếu con thích thăm trường đấu La Mã sáng nay thì con cứ đi đi, và hãy vui chơi thoả thích. Ta sẽ lại nói về hội hoạ sau này. Dù sao cũng chưa vội lắm.

- Chuông reo trong bếp. Eric đấy! Fauve kêu lên và vọt ra khỏi ghế. Con sẽ về ăn tối, nếu về muộn con sẽ gọi điện, cô ôm hôn Mercues lên má."Tạm biệt bố".

- Tôi phải nói là tôi kinh hoàng, Julien ạ, Kate tuyên bố với giọng trầm tĩnh.Tôi không ngờ nó đã gạt bỏ mọi lời khuyên như vậy. Nó không biết là nó có cái may mắn được học vẽ ở ông à?

- Đừng buồn cười thế Kate. Cái may mắn gì? Nó là con gái tôi. Vấn đề là nó sống trong một thế giới mà mọi ý thức về giá trị đã biến mất từ lâu. Nó chịu nhiều ảnh hưởng xấu, trong đó có ảnh hưởng của ông nhiếp ảnh nọ, Falk, chẳng hạn đã lôi nó đi khắp các phòng tranh mới, tệ hại chẳng cái nào kém cái nào.

- Nhưng, Julien, có thể là hội hoạ không còn cuốn hút nó nữa. Tại sao ông lại muốn Fauve khác với những cô gái cùng tuổi nó? Chúng cưỡi ngựa, trượt băng hay khiêu vũ để rồi một ngày nào đó gặp một chàng trai, và ngay lập tức nó mất hứng thú về các hoạt động trước kia - thể thao hay những cái khác. Đó là một quy luật mà ai cũng biết.

Kate đứng lên, bảng kê các thứ định mua cầm trong tay, và có vẻ suy nghĩ một giây.

Dù sao có mấy người đàn bà là hoạ sĩ giỏi đâu? Ông thường nói với tôi là mọi năng lực của họ đều tập trung vào việc sinh đẻ. Và có mấy con cái của các bậc vĩ nhân theo được vết của cha mẹ? Ông có biết một ví dụ nào về nữ hoạ sĩ con gái của một hoạ sĩ nổi tiếng không? Bà đặt tay lên vai Mercues. Đừng nên quá buồn rầu vì thế, Julien... Đó là cái không thể tránh được....Anh chàng Avigdor trẻ tuổi chỉ là một chất xúc tác, một chất xúc tác hấp dẫn. Bố mẹ anh ta đã rất đáng yêu với Fauve hôm qua, họ hình như còn nóng lòng muốn nhận Fauve vào gia đình.

- Bà đừng phi lý thế, Kate -Mercues quát lên giận dữ. Chỉ mới là một bữa ăn trưa.

Kate chuyển sang giọng triết lý.

- Đã thành cổ điển những chuyện con gái. Bà nói và chăm chú nhìn Mercues. Cuối đời người ta yêu chiều chúng, lo lắng vì chúng rồi đến khi chúng trở nên ưa thích thì chúng chuồn đi với gã con trai đầu tiên xuất hiện. Xem như con Nadine ấy, nó gần như chẳng đặt chân đến đây nữa.Từ ngày lấy thằng Philippe, nó đều nghỉ hè hết ở Sardaigne lại Marrakech với bạn bè. Hỏi tôi có phàn nàn gì không? Không, tôi thấy thế là bình thường. Ông chấp nhận như thế đối với Nadine, vậy thì chuyện y hệt đang xảy đến với Fauve, ông quý mến ạ. Hết. Bà nhún vai vẻ cam chịu.

- Tôi thấy khó mà tin là bà đã từng một ngày nào đó, là một người đàn bà thông minh. Fauve và Nadine chẳng có một chút gì giống nhau. Fauve có năng khiếu, có năng khiếu phi thường. Nó sinh ra để vẽ. Chỉ giản đơn là nó đang qua một thời kì nổi loạn. Ngày mai hay ngày kia nó sẽ trở về với công việc.

Ông đứng lên và bước ra, không nói thêm gì.

Kate lại ngồi vào bàn ăn sáng, và lắng nghe những tiếng rầm rì của chốn thôn quê. Nghĩ đến sự giận dữ mà Julien cố nén để giấu Fauve, bà mỉm cười. A, Julien, bà tự bảo, ông không hiểu rằng đây chỉ mới là bước đầu sao? Ông sẽ không tránh được mất nó. Cái quá trình đã mở đầu.

- Sao lại Cavaillon? Eric vừa lái vừa hỏi. Chúng ta quyết định đi Arles cả ngày cơ mà? Về mặt kiến trúc Cavaillon chẳng có gì hay cả.

- Chúng mình sẽ đi Arles ngày mai.Nhưng ở Cavaillon có cái gì đó em thích. Dù sao anh cũng đã bảo hôm nay chúng mình sẽ làm cái gì mà em thích cơ mà.Em chả đã đi xem chiếc cầu cổ xưa ngoan ngoãn nghe anh giải thích là gì?

- Em không thích cái ấy à?

- Có chứ, nhiều là đằng khác. Những chiếc cầu cạn La Mã, không giống một chiếc cầu cạn nào khác, Fauve trả lời, giọng thoáng có vẻ trêu nghịch.

- Em, anh cho là em cần được bị hôn đấy. Eríc nghiêm giọng tuyên bố

- Không đâu, Fauve kêu lên, hoảng hốt.

- Ồ, có chứ. Tất nhiên là có chứ. Eric rẽ vào một con đường đất và tắt máy. Anh kéo Fauve về phía mình nhưng không tìm cách nâng khuôn mặt cô cứ đang chúi vào cổ anh.Anh dịu dàng hôn mái tóc óng mượt của cô và cô bớt căng thẳng dần dần. Họ cứ như vậy một lúc, áp vào nhau, nghe hơi thở của nhau cho tới khi Fauve nói lí nhí " Nếu anh muốn hôn em thì anh hôn đi".

- Còn em, em không muốn à? Eric hỏi, câu nói ngây thơ đó làm anh mỉm cười.

- Anh nghĩ sao? Cô ngẩng đầu lên và đưa ngón tay lướt trên má chàng trai. Rên lên, anh áp môi mình lên môi cô và tim anh đập thình thình, vui sướng cảm thấy cô nồng nhiệt đáp lại cái hôn của anh. " Ôi!- cô thì thầm, thật tuyệt vời!". Cô quàng tay quanh cổ anh và họ hôn nhau thật lâu, lâu đến nỗi họ mất hết cả ý thức về thời gian và địa điểm mà họ dừng lại. Fauve cảm thấy tim cô đập lần đầu tiên. Cô có cảm tưởng đã đợi Eric từ lâu lắm rồi.

Fauve và Eric ngồi ở bàn ngoài thềm quán bia, nơi họ đã ăn trưa. Họ cầm tay nhau và nhìn ra quảng trường lắng dịu trứơc họ.

- Cũng chẳng sao nếu chẳng có gì để xem ở Cavaillon, cuối cùng Eric tuyên bố, nhưng anh tự hỏi chúng mình sẽ làm gì ở đây.

- Chúng mình đợi người hướng dẫn.

- Người hướng dẫn? Chẳng có gì ở đây để có 1 người hướng dẫn cả. Chỉ có chúng mình với người phục vụ. Ngay cả các cửa hàng cũng đóng cửa cho đến 4 giờ.

- Anh hãy đợi đấy - Fauve nói vẻ người trên.

Bỗng cô đứng vụt dậy và đi ngang quảng trường, hướng tới một ngôi nhà tầm thường hai tầng, mà trước đó một người đàn ông trẻ tuổi vừa dừng lại. Ngay lập tức, ở khắp các phố kề đó, từ xe của họ và từ những ngôi nhà lân cận, một số người túa ra. Khi họ đến cầu thang, họ đã thành một nhóm ít nhất là 25 người. Eric ngạc nhiên đi theo Fauve và đó là việc không dễ dàng, vì tất cả mọi người cùng trèo lên cầu thang một lúc. Phía trên những bậc thang, là 2 cánh cửa cuốn đẹp bằng gỗ ăn sâu vào một cái vòm bằng đá.

- Cái gì.....Eric định hỏi nhưng Fauve ra hiệu cho anh im lặng.

Đám đông người xúm quanh người hướng dẫn và lặng lẽ đợi. Người đàn ông trẻ mở những cánh cửa một cách trịnh trọng.

- Hoan hô các vị đến nhà thờ do thái Cavaillon, người đó nói.

- Anh không tin ở mắt mình nữa, Eric nói thầm vào tai Fauve.

- Em đã tin chắc là anh sẽ ngạc nhiên, Fauve đáp lại, vui thích vì sự bất ngờ đối với anh. Em đã tìm ra cái nhà thờ này khi đọc quyển sách hướng dẫn của Michelin mùa đông vừa rồi. Nó có tên trong bảng kê những cái lạ ở Cavaillon cùng với ngôi nhà thờ cổ và nhà bảo tàng khảo cổ học. Em đã muốn đến thăm nó.

- Và bây giờ chúng ta sẽ phải làm gì?- Eric khẽ hỏi.

- Vào xem. Anh không thích à?

- Có chứ, tất nhiên... Tại sao không?

- Anh làm em ngạc nhiên....Rốt cuộc, Eric, anh có phải là người do thái không?

- Tất nhiên, bố mẹ anh là người Do Thái, vậy anh cũng thế, nhưng có liên quan gì? Các cụ chẳng ai đi lễ cả. Anh chưa bao giờ vào một nhà thờ do thái... à..có một lần.....Anh đã đi dự đám cưới một người anh họ, khi còn bé, nhưng anh chẳng còn nhớ mấy. Còn em, tại sao em thích thú? Vì tò mò thôi ư?

- Hôm qua bố anh đã nói về bà em, Magali, anh nhớ chứ?Bà là người Do Thái, sinh ra ở Pháp. Con gái bà, tức là mẹ em, nửa theo Thiên Chúa Giáo, nửa là Do Thái.Bố em theo Thiên chúa giáo, như vậy em chỉ có một phần tư máu Do Thái nhưng cái một phần tư ấy rất quyến rũ em. Đấy là phần duy nhất trong lịch sử của em mà em hiểu một cách thật sự. Bố em chẳng biết gì về ông bà nội em, ngay cả các cụ có phải là người xứ Provênc không- căn cứ vào họ của bố em- ông cũng chẳng biết-. Tất cả những gì em biết về đằng mẹ em chỉ là ông ngoại em -người Mỹ - tên là Kikullen và dòng dõi Ailen nên cứ ngày thánh lễ Patrick lại tự khao mình ít nhất là hai đô la whisky. Đấy,vì sao mà em muốn thăm nhà thờ này.

Eric mua vé và quyển sách nhỏ do André Dumoulin, người giữ gìn các nhà bảo tàng và di tích ở Cavaillon viết. Cả hai đều không biết rồi sẽ thấy những gì và sau khi bước qua ngưỡng cửa, họ dừng lại, sững sờ. Họ đứng trong một căn phòng trống rỗng nhưng mà đẹp giống như một phòng khách nhỏ trong một cung điện bị bỏ hoang xây theo kiểu cùng thời với điện Versailles. Ngôi nhà thờ Do Thái hiện tại có từ năm 1774, nhưng nó đã được cất lên trên nền một ngôi nhà thờ Do Thái cũ có từ năm 1499. Kiến trúc sư và những người thợ ở Cavaillon xây dựng nhà thờ rõ ràng là chịu ảnh hưởng sự tinh tế thịnh hành thời vua Louis XV.

Quá khứ tưởng như rất gần, ngay như sau một bức rèm ánh sáng. như ở trong mọi nơi thờ cúng bị bỏ rơi, nơi mà tâm linh con người đã từng thổ lộ những cảm xúc sâu sắc nhất, lan toả từ ngôi nhà thờ một sự tôn nghiêm thầm lặng khiến cho những người đến thăm đều thành kính lặng yên.

Trong khi nhóm người bắt đầu bước vào căn phòng rộng lớn, Fauve và Eric vôị đi xuống và tìm vào một gian bảo tàng đặt ở tầng trệt ngôi nhà thờ, trong một hiệu bánh mỳ cũ của người Do Thái.

Vẫn chỉ có hai người, họ thấy mình đang ở trong một căn phòng lớn trần thấp và nền lát đá. Giữa phòng là khu vực của những bức ảnh và tài liệu lồng kính và tất cả các thứ đồ thờ- trong đó có những cánh cửa hậu điện của ngôi nhà thờ cổ- đều được trưng bày trong những chiếc tủ kính có đèn thắp sáng. Cố gắng xé bức màn thời gian, Fauve ngắm những tấm cửa đã từng mới nguyên năm trăm năm về trước. Eric kéo cô sang một tủ kính khác.

- Em nhìn này! Anh thốt lên kích động. Một chiếc đèn La Mã có từ thế kỷ I trước Thiên chúa giáng sinh. Em thấy hai chiếc đèn Menorah ở phía dưới chứ? Theo sách nói, đó là một trong những kiểu đèn Menorah cổ nhất mà người ta thấy ở Pháp. Cây đèn này có trước chiếc cầu Gard một triệu năm.

Không nghe trả lời, anh quay lại nhìn Fauve. Cô đang chăm chú xem một bức ảnh chụp từ năm 1913, một nhà quý tộc già có bộ ria bạc, mặc bộ quần áo đen có gilê và đội một chiếc mũ đen vành cuốn lên, điển hình của xứ Provence. Ông đứng ở một đầu hàng rào bao quanh cửa hậu diện nhà thờ, đối diện với một bà cao lớn và đáng kính mặc áo dài đen bó sát vào người, tóc bạc trùm một chiếc khăn voan.

- Eric, lại đây xem! Họ nói rằng đó là hai người đại diện cuối cùng của cộng đồng Do Thái ở Cavaillon.

- Các cụ ra dáng lắm - anh bình luận, ngạc nhiên về sự xúc động của cô.

- Tên họ, ông và bà Aschille Astrue, đấy là họ của cụ em. Ôi! Eric, em chưa nói gì với anh về các cụ. David Astrue là bố của Magali, những người này có thể là bà con.

- Chắc họ đã già lắm khi Magali ra đời...... Có thể là những người anh em họ hay một ông chú hay bà bác gì đó....., Eric nói, nước mắt rưng rưng.

Đứng sau cô, Eric vòng tay ôm lấy cô, kéo sát cô vào người anh và cả hai ngắm nhìn rất lâu bức ảnh.

Vài phút sau những du khách bước vào bảo tàng.

- Anh cho là chúng ta đã xem hết những gì cần xem, Eric nói khẽ.

Lắc đầu, Fauve nhìn lần cuối cùng bức ảnh rồi theo anh ra ngoài.

- Anh muốn uống coca, còn em? Anh hỏi.

- Có chứ....một cái gì lạnh và ngọt, Fauve đáp.

Họ trở lại quán bia và để rơi mình xuống ghế với cái mệt mỏi sung sướng của những người vừa từ một cuộc đi thăm quá khứ trở về.

Eric giở cuốn sách hướng dẫn.

- Anh muốn biết đã có bao nhiêu người Do Thái ở Cavaillon- nào!

Fauve giật lấy cuốn sách từ tay anh, có nhiều nhất là những tên Pháp. Họ mang tên các địa phương nơi họ sinh ra: Carcassonne, Cavaillon, tất nhiên rồi, Digne, Monteur.....tất cả đều là tên địa phương... Lunel!

- Lunel à? Anh hỏi lại.

- Lunel! Vậy là ở trong vùng phải có một thành phố hay làng mạc mang cái tên đó. Em đã không bao giờ nghĩ đến việc này. Phải tìm trên bản đồ. Có thể cái làng ấy vẫn còn tồn tại. Ôi! Eric, bao giờ thì chúng mình có thể bắt đầu đi tìm?

Bị kích động, quên cả mệt nhọc, cô như sẵn sàng đi ngay lập tức. Vẻ nôn nống ấy làm Eric mỉm cười.

- Chắc là sẽ có nó trên bản đồ, Fauve ạ. Những địa danh thì có thể biến đi đâu được? Anh sẽ tìm cho em, nhưng không phải hôm nay.

Anh cầm lại quyển sách hướng dẫn và nhìn vào trang cô vừa đọc.

- Có những tên khác gốc Hêbrơ và Cohen và Jehuda, và một vài cái tên Latin khác như Astrue của em, em yêu quý ạ. Astrum có nghĩa là ngôi sao. Những tên khác đều là của nước ngoài. Họ đến từ Lisbonne, Doubline.... Một người Ba Lan....

- Gì thế? Fauve ngạc nhiên vì anh bỗng dừng lại.

- Thời gian bẩn thỉu! Nó cuốn đi tất cả cùng nó, anh thì thầm.

- Các họ Astrue và Lunel đều là những thành viên của cộng đồng Do Thái ở Cavaillon. Họ đã dự những buổi lễ trong nhà thờ mà hai người đã thăm. Nếu người ta đã dự được những tài liệu, có thể anh sẽ tìm thấy dấu vết của họ gia đình Fauve, có thể có trước khi xây dựng cầu trên sông Gard....nhưng đã chẳng còn chút tài liệu nào. Tại sao tất cả, cho đến cả những dấu vết của con người, đã mai một đi như vậy.

- A, anh đừng nên thắc mắc làm gì, Fauve nói, hiểu sự xúc động của anh. Nhưng thật là khủng khiếp khi người ta mù tịt.... Quả là một sự tước đoạt.....

- Anh biết, chính anh cũng cảm thấy thế.

- Nhưng anh cứ tưởng tượng mà xem, Fauve nói tiếp mắt ngời lên. Tưởng tượng những người trong các họ Lunel, Astrue, Lublin, Carcasonne cùng nhau đi lễ nhà thờ, quen biết nhau vì đã sống ở đây từ nhiều thế kỷ trước.Có thể là một trong những người đó đã là cái ông giáo trưởng nổi tiếng hồi thế kỷ XI đó em, gần như có thể trông thấy họ, còn anh?

Eric vẫn yên lặng, mắt chăm chăm nhìn vào gương mặt vui thích linh hoạt cuả Fauve. Quá khứ bỗng mất đi tính hấp dẫn của nó.Anh đang hoàn toàn sống trong hiện đại tuyệt vời.

- Anh không thể thấy ai khác ngoài em.

- Sao anh thiếu óc tưởng tượng thế?

- Vì anh yêu em.

- Sao?

- Anh say mê em. Và em có yêu anh không?Em yêu anh chứ, em yêu quý của anh?

- Em không biết....Em chưa bao giờ say mê ai trước đây, cô thì thầm.

- Em hãy nhìn vào anh, anh ra lệnh.

Cô từ từ ngẩng nhìn anh và cái mà anh đọc được trong mắt cô suýt làm anh kêu lên sung sướng.

- Nhưng em đã không muốn say mê, cô nói.

- Nhưng bây giờ thì muộn quá rồi, anh trả lời hoan hỉ.