hỉ nửa giờ trước khi Emma đến đón cô bé tại nhà bà Goddard, một chiếc rương đề gửi Đức Cha Philip Elton, White Hart, Bath được đưa lên xe thồ của anh hàng thịt, rồi được chuyển đến nơi xe đường dài đi qua. Không ai biết gì về những chi tiết khác.

Tuy thế, cô bé vẫn đi. Khi hai người đến nông trang cô bé bước xuống ở cuối một con đường đi dạo rộng trải sỏi, chạy giữa hai hàng cây táo dẫn đến cửa trước, khung cảnh mọi thứ - vốn đã làm cô thấy vui vào mùa thu trước - bắt đầu khuấy động tâm tư. Emma thấy cô bé nhìn quanh với vẻ hiếu kỳ pha trộn e ngại. Cô quyết định chỉ cho phép cô bé ở lại không quá mười lăm phút. Cô đi tiếp, báo cho một người hầu già rõ về khoảng thời gian.

Đúng mười lăm phút sau, cô quay lại. Cô Smith nghe cô gọi, bước ra ngay, không có anh trai trẻ kia đi theo. Cô một mình bước dọc đường đi dạo trải sỏi, một cô em gái của Martin vừa xuất hiện nơi khung cửa, lịch sự giã từ cô bé.

Thoạt đầu, Harriet không thể thuật lại một cách khúc chiết. Cô bé quá xúc động, nhưng Emma thu thập đủ thông tin để hiểu về buổi gặp gỡ và nỗi đau. Cô bé chỉ gặp bà Martin và hai cô con gái. Họ đón tiếp cô một cách ngờ vực nếu không nói là lạnh nhạt. Trong hầu hết thời gian, câu chuyện chỉ xoay quanh những đề tài thường, cho đến gần lúc cuối bà Martin bất chợt nói bà nghĩ cô Smith đã trưởng thành, ăn nói có kiến thức hay hơn, có tư cách nồng thắm hơn. Chính trong gian phòng này, tháng Chín vừa rồi, cô đã được đo để cắt áo cùng với hai cô bạn. Gần cửa sổ vẫn còn những nét bút chì và ghi chú. Anh ấy đã làm việc này. Mọi người dường như hẳn còn nhớ ngày, giờ, những người hiện diện - để cảm thấy có cùng ý thức, cùng tiếc nuối, để sẵn sàng trở lại cùng lòng thông cảm. Trong khi họ đang biểu lộ tình cảm lại như ngày xưa (như Emma vẫn phân vân, Harriet sẵn sàng tỏ ra thân ái và vui vẻ) thì cỗ xe đi đến, và mọi chuyện chấm dứt. Ý nghĩ của chuyến thăm viếng và những gì chưa nói ra thì tự tâm tư mỗi người quyết định. Chỉ có mười bốn phút cho những người mà cô đã vui vẻ ở chung sáu tháng trước!

Emma có thể mường tượng tất cả: với lý do chính đáng họ đã bất mãn thế nào, lẽ tự nhiên Harriet cảm thấy đau khổ thế nào. Việc này thật là tồi tệ. Đáng lẽ cô đã phải nỗ lực nhiều, chịu đựng nhiều, để nâng nhà Martin lên tầm cao hơn. Họ đã tỏ ra xứng đáng, nên chỉ cần một chút cao hơn là đủ. Nhưng trong tình thế ấy, liệu cô có thể làm khác không? Không thể nào! Cô không thể hối lỗi! Phải chia cách họ, nhưng có nhiều đau xót trong việc này - nhiều đau xót cho cô, đến nỗi chẳng bao giờ cô nghĩ cần khuyên giải một ít, và định sẽ làm việc này khi về đến nhà qua ngõ Randalls. Đầu óc Emma khá mệt mỏi vì anh Elton và nhà Martin. Rất cần để tìm lại sảng khoái ở Randalls.

Đây là kế hoạch hay, nhưng khi đến cửa nhà họ nghe báo là cả hai ông bà chủ đều đi vắng, có lẽ họ đi đến Hartfield.

Khi quay trở lại, Emma thốt lên:

- Chuyện này thật là tệ! Bây giờ ta không thể gặp họ. Chị chưa bao giờ bực mình như thế này.

Rồi cô ngồi tựa vào một góc xe, để lẩm bẩm hoặc kiềm chế, có lẽ mỗi thứ một ít - đấy là phản ứng rất thông thường của một đầu óc không phải là xấu tính.

Bây giờ, cỗ xe dừng lại, cô nhìn lên: vợ chồng Weston đang đứng chào hỏi cô. Cô vui khi thấy họ, và càng vui hơn khi nghe ông Weston nói:

- Cô có khoẻ không? Cô có khoẻ không? Chúng tôi đã đến chơi với bố cô, được vui mà thấy ông ấy vẫn khoẻ. Ngày mai Frank đến. Sáng nay tôi nhận được thư, chắc chắn chúng tôi sẽ gặp nó vào giờ ăn tối. Hôm nay nó đi Oxford, rồi sẽ ở đây cả nửa tháng, tôi biết phải là thế. Nếu nó đến vào dịp Giáng sinh thì chỉ ở lại được ít ngày, tôi luôn thấy vui khi nó không đến vào dịp Giáng sinh. Bây giờ là thời tiết thuận lợi cho nó, khô ráo, điều hòa. Chúng tôi sẽ rất vui với nó, mọi việc đều xuôi chiều đúng như ý chúng tôi mong muốn.

Không thể nào thờ ơ với tin gì, không thể nào không vui lây với khuôn mặt hạnh phúc của ông Weston như thế. Vợ ông xác nhận tin vui bằng lời nói và vẻ mặt, tuy chị nói ít hơn và nhỏ nhẹ hơn. Khi chị nói chắc thì Emma tin đấy là chắc, và thành thực vui lây với hai vợ chồng. Những tháng ngày bồn chồn đã qua, nhường chỗ cho tinh thần phấn khởi về việc sắp xảy đến. Cô thoáng có ý nghĩ là mong người ta sẽ không bàn tán về anh Elton nữa.

Ông kể cho cô nghe việc sắp xếp ở Enscombe để cho phép anh con trai đến chơi với ông nửa tháng, cũng như hành trình và phương tiện di chuyển của anh. Cô lắng nghe, mỉm cười và tỏ lời chúc mừng.

Ông kết luận:

- Tôi sẽ nhanh chóng dẫn nó đến Hartfield.

Emma có thể mường tượng cô vợ níu lấy cánh tay ông khi nghe câu nói ấy. Chị nói:

- Anh Weston, chúng ta nên đi tiếp. Hai cô đang chờ.

Ông trả lời:

- Được, được, anh sẵn sàng.

Rồi ông quay sang Emma:

- Nhưng cô không quên trông mong đấy là một thanh niên rất tốt. Cô chỉ mới nghe tôi nói, cô biết đấy, tôi dám nói hắn không có gì xuất chúng.

Tuy thế đôi mắt rạng rỡ của ông đang tỏ ý ngược lại.

Emma có thể tỏ ra hoàn toàn không ý thức và vô tư, và trả lời theo cách cô không có ý chiếm đoạt gì cả.

Chị Weston nói lời từ giã với ít âu lo, như nói cho riêng mình:

- Emma yêu dấu, ngày mai hãy nghĩ đến chị, vào khoảng bốn giờ.

Ông Weston vội cải chính:

Bốn giờ! Chắc chắn nó sẽ đến đây lúc ba giờ.

Thế là chấm dứt cuộc gặp gỡ thoả nguyện. Tinh thần Emma lên cao đến mức phấn chấn, mọi chuyện đều mang một không khí mới. James và mấy con ngựa dường như không uể oải như lúc trước. Lúc ngoái nhìn lại, cô nghĩ chẳng bao lâu cây cỏ sẽ xanh tươi hơn, và khi quay lại nhìn Harriet, cô thấy có cái gì đấy giống như dung nhan mùa xuân, thậm chí còn có một nụ cười hiền hòa.

Tuy nhiên có một câu hỏi không có vẻ gì là điềm báo trước:

- Liệu anh Frank Churchill sẽ đi ngang qua Bath không?

Nhưng thông tin địa lý hoặc sự bình an không thể đến ngay lập tức. Emma nghĩ rồi có lúc họ sẽ biết.

Buổi sáng của ngày quan trọng đã đến. Dù là lúc mười giờ, hoặc mười một giờ, hoặc mười hai giờ, cô học trò của chị Taylor đều nhớ cô sẽ nghĩ đến chị vào lúc bốn giờ.

Cô lẩm bẩm một mình khi từ phòng ngủ bước xuống.

- Chị bạn thân yêu luôn âu lo, luôn quá cẩn thận vì hạnh phúc của mọi người mà không màng đến mình. Em mường tượng bây giờ chị bồn chồn, đi ra đi vào phòng anh ấy để đảm bảo mọi việc thu xếp đều ổn thoả.

Đồng hồ gõ mười hai tiếng, khi cô đi qua hành lang.

- Đã mười hai giỡ. Còn bốn tiếng đồng hồ nữa em sẽ không quên nghĩ đến chị. Em đoán có lẽ vào giờ này ngày mai, hoặc ít lâu sau đó gia đình chị đến đây. Em tin chắc anh ấy sẽ đi cùng.

Cô mở cánh cửa ra phòng khách, và thấy hai quý ông đang ngồi với bố cô - ông Weston và con trai. Họ chỉ mới đến vài phút trước. Ông mới chỉ vừa giải thích xong lý do Frank đến sớm, còn ông bố đang cất tiếng chào hỏi và chúc mừng thì cô xuất hiện để cùng chia sẻ sự ngạc nhiên và niềm vui.

Cái anh Frank Churchill mà người ta đã bàn tán từ lâu, đã thu hút sự chú ý, bây giờ đang hiện diện trước mặt cô. Anh được giới thiệu với cô. Cô nghĩ những lời ca ngợi là không quá đáng, anh rất đẹp trai, chiều cao, dáng vẻ, ngôn từ đều đúng mực, gương mặt anh mang nhiều tinh thần và nét sinh động của ông bố, anh toát vẻ nhạy cảm và biết điều.

Anh đã đến Randalls vào buổi tối hôm trước. Cô lấy làm vui thấy anh sốt sắng thay đổi kế hoạch để đi sớm hơn và được thêm nửa ngày.

Ông Weston hồ hởi nói:

- Hôm qua tôi đã bảo cô mà. Tôi nói với cô là anh ta sẽ đến trước giờ hẹn. Tôi còn nhớ mình vẫn thường làm như thế. Người ta không nên lò dò đi, người ta không đừng được muốn đi nhanh hơn là dự kiến, và nỗi vui khi đến vào lúc người thân chưa kịp ngóng trông khiến cho tất cả nỗ lực đều đáng công.

Anh thanh niên nói:

- Làm được như thế luôn là niềm vui lớn, tuy rằng tôi không được quyền làm thế ở nhiều nhà khác, nhưng khi trở về gia đình tôi thấy mình có thể làm bất cứ việc gì.

Tiếng gia đình làm cho bố anh nhìn anh một cách mãn nguyện. Emma tin anh biết cách tỏ ra dễ mến, và càng tin chắc hơn về sau. Anh rất hài lòng với Randalls, cho rằng đấy là ngôi nhà được sắp xếp một cách đáng khen, thậm chí không cho rằng có kích thước nhỏ. Anh thích khung cảnh, thích chuyến đi bộ đến Highbury, anh thích chính Highbury, càng mến thích Hartfield hơn. Anh cho biết luôn quan tâm đến miền quê của mình, và luôn hiếu kỳ muốn đến thăm. Đầu óc Emma nảy sinh băn khoăn về việc trước đây anh chưa bao giờ thể hiện tâm tư dễ mến như thế. Nhưng dù sao nếu đấy là tật giả dối, nó vẫn làm vui lòng người. Thái độ của anh không có vẻ tính toán hoặc phóng đại. Anh ra vẻ và ăn nói như thể trong trạng thái vui mừng đặc biệt.

Câu chuyện xoay quanh đề tài của những người mới quen biết. Từ phía anh là những câu hỏi cô có cưỡi ngựa không? Có thích thú khi cưỡi ngựa không? Thích đi tản bộ không? Xóm giềng có đông không? Có lẽ Highbury tạo điều kiện để giao tiếp rộng rãi chứ? Khiêu vũ? Có buổi khiêu vũ nào không? Có trình diễn âm nhạc không?

Rồi trong khi hai ông bố đang chuyện trò với nhau, anh nhân cơ hội nói về mẹ kế với ngôn từ đề cao, với lòng ngưỡng mộ nồng nhiệt, với lòng biết ơn bà đã tạo hạnh phúc cho ông bố và đã đón tiếp anh một cách tử tế. Đấy là thêm một bằng chứng cho thấy anh biết cách làm vui lòng người - và chắc chắn anh nghĩ cũng nên làm vui lòng cô. Anh không hề nói lời khen phóng đại nào về chị Weston, nhưng chắc chắn anh còn biết rất ít về chị. Anh hiểu mình phải nói gì để được chấp nhận, anh không biết rõ những gì khác. Anh nói cuộc hôn nhân của bố anh là một quyết định đúng đắn, những người thân đều rất vui, và hẳn anh luôn phải biết ơn gia đình cô vốn đã cưu mang chị Taylor như là ân sủng cho bố anh.

Anh chỉ có đủ thời gian để cảm ơn cô về những chân giá trị của chị Taylor, mà có vẻ không quên rằng chính chị Taylor đã uốn nắn tư cách của cô Woodhouse, hơn là cô Woodhouse tạo dựng nên tư cách của chị Taylor. Và cuối cùng như thể cần đưa ý kiến cụ thể, anh tỏ ý ngạc nhiên về dáng tươi trẻ và nét đẹp của chị. Anh nói:

- Tôi đã nghĩ bà có tư cách phong nhã, dễ mến, nhưng phải thú nhận rằng xét qua nhiều điều, tôi chỉ trông mong một phụ nữ vừa ưa nhìn ở độ tuổi nào đấy, tôi đã không ngờ bà Weston là một phụ nữ trẻ xinh đẹp.

Emma nói:

- Chị Weston là mẫu người toàn bích trong cảm nghĩ của tôi. Nếu anh đoán chị ấy mới mười tám tuổi, tôi sẽ vui mà nghe nói thế, nhưng chị ấy sẽ sẵn sàng tranh cãi với anh vì ngôn từ như thế. Đừng cho chị ấy biết anh nói chị là một phụ nữ trẻ xinh đẹp.

Anh trả lời:

- Tôi mong mình có hiểu biết hơn. Đúng, chắc chắn là - anh cúi đầu theo cách nịnh đầm - khi đối đáp với bà Weston tôi phải hiểu mình khen ngợi ai, kẻo bị xem là có ngôn từ phóng túng.

Emma tự hỏi liệu anh đã từng nghĩ thế không sau khi anh và cô đã quen biết nhau, và liệu những lời đề cao của anh nên được xem là dấu hiệu của con tim đồng cảm hay là bằng chứng của sự thách đố. Cô phải quen biết anh thêm mới hiểu được tính cách của anh, vào lúc này cô chỉ nghĩ là anh dễ mến.

Cô biết ông Weston đang nghĩ gì. Cô nhận ra thỉnh thoảng ông liếc mắt về phía hai người với vẻ hạnh phúc, và khi ông không liếc nhìn, cô biết ông đang lắng nghe.

Bố cô thì hoàn toàn không nghĩ ngợi hoặc suy đoán gì khiến cho cô cảm thấy thoải mái. Ông được hạnh phúc vì có xu hướng chấp nhận chứ không tiên đoán cuộc hôn nhân. Dù luôn chống đối hôn nhân do cha mẹ sắp đặt, ông không bao giờ tỏ ra lo lắng, như thể ông không có ý nghĩ xấu về lòng thông cảm của hai người trẻ. Bây giờ không cần liếc nhìn để xem anh khách có tính phụ bạc hay không, ông có thể giữ phép lịch sự với con tim hiền từ mà dò hỏi về chuyến đi của anh Frank Churchill qua hai đêm phải ngủ dọc đường, và tỏ ý thật tình băn khoăn khi biết anh không bị cảm lạnh, và khuyên anh nên chờ một đêm nữa mới biết chắc chắn.

Nghĩa vụ thăm viếng đã hoàn tất tốt đẹp, ông Weston bắt đầu động đậy. Ông cho biết phải ra về. Ông có việc bận và phải đi mua một số vật dụng cho chị Weston tại cửa hàng Fords, nhưng không muốn thúc hối người khác.

Vốn được giáo dục tốt, anh con trai hiểu ý, cũng đứng dậy, nói:

- Vì bố bận, con sẽ nhân cơ hội này đi thăm một nơi thay vì phải đi vào ngày khác.

Anh quay sang Emma:

- Tôi có vinh hạnh được quen biết với một láng giềng của cô, một quý cô ngụ ở Highbury hoặc gần Highbury. Một gia đình họ Fairfax. Tôi nghĩ sẽ không khó tìm ra ngôi nhà, tuy tôi thấy Fairfax không phải là tên đúng cách - đáng lẽ tôi nên gọi Barnes, hoặc Bates. Cô biết gia đình nào có tên này không?

Ông bố anh lên tiếng:

- Bố biết. Bà Bates - chúng ta đã đi ngang qua nhà bà ấy - bố thấy chị Bates ở cửa sổ. Đúng, đúng, con quen biết với cô Fairfax, bố còn nhớ là con gặp cô ấy ở Weymouth, và cô là người tốt. Con nên đi thăm cô ấy.

Anh trai trẻ nói:

- Không nhất thiết con phải đi sáng nay, ngày khác cũng được, nhưng đã có mối quen biết ở Weymouth, và…

- Ồ, nên đi hôm nay, ngay hôm nay. Đừng trì hoãn. Việc phải làm thì không bao giờ là quá sớm. Và hơn nữa, bố phải cho con biết Frank ạ, phải cẩn thận mà tránh họ có ý nghĩ con thiếu quan tâm đến cô ấy. Con đã gặp cô ấy với nhà Campbell khi cô bình đẳng với tất cả mọi người mà cô giao thiệp, nhưng ở đây cô sống với bà ngoại già khá nghèo nàn, chỉ vừa đủ ăn đủ mặc. Nếu con không đi thăm sớm là thiếu sót.

Anh con trai ra vẻ tin lời ông bố.

Emma nói:

- Tôi có nghe cô ấy nói về mối quen biết. Cô là người rất phong nhã.

Anh tán đồng, nhưng chỉ nói nhỏ nhẹ "Vâng", vì nghĩ có lẽ cô không nhất trí thật sự với anh.

Cô nói:

- Nếu lúc trước anh chưa từng có ấn tượng về tư cách của cô ấy, thì tôi nghĩ anh sẽ có ấn tượng hôm nay. Anh sẽ có dịp trao đổi thêm với cô ấy - À không, tôi e anh sẽ không nghe cô ấy nói gì, vì cô có người dì cứ nói luôn mồm.

Vốn luôn là người cuối cùng góp chuyện, ông Woodhouse hỏi:

- Anh có quen biết với cô Jane Fairfax, phải không? Thế thì cho phép tôi nói rằng anh sẽ thấy cô ấy là người rất dễ mến. Cô ấy đang về thăm bà ngoại và dì - những người tốt. Tôi quen với họ từ lâu lắm. Họ sẽ rất vui được gặp anh. Tôi sẽ cho gia nhân dẫn đường anh.

- Thưa ông, không cần thế ạ. Bố tôi có thể chỉ cho tôi.

- Nhưng bố anh không đi xa. Có nhiều nhà cửa, anh sẽ bị lạc. Con đường rất lầy lội trừ khi anh đi theo đường mòn, nhưng người đánh xe của tôi có thể chỉ cho anh chỗ khô ráo.

Anh Frank Churchill vẫn từ chối, cố làm ra vẻ nghiêm nghị. Bố anh đồng lòng, sống với ông Woodhouse:

- Ông bạn già tốt bụng, không cần thế đâu. Khi thấy vũng nước, Frank sẽ nhận ra. Còn về nhà bà Bates, anh ta có thể phóng, bước và nhảy.

Hai người được phép ra về mà không cần giúp đỡ. Một người gật đầu thân thiện và người kia cúi người trân trọng, rồi hai quý ông ra về. Emma cảm thấy rất hài lòng với buổi đầu gặp gỡ, và bây giờ cô nghĩ đến họ ở Randalls vào bất kỳ giờ nào, tin rằng tất cả ba người được thoải mái.