àu T.37 nép trong hốc núi trên một nhánh sông. Nước sông trong vắt, tưởng có thể nhìn thấy đáy. Con sông ngoằn ngoèo lượn giữa đôi bờ đá. Đứng trên tàu nhận rõ những ngọn núi đủ hình thù nhấp nhô hai bên bờ. Địa hình nơi đây từa tựa vịnh Hạ Long.

Mấy hôm nay T.37 náo nức chờ ngày lên đường: tàu đã xếp vũ khí. Dầu, nước, thực phẩm đã lĩnh đủ.

Trong buồng lái, Đạm dang đánh bài với thủy thủ.

- Cẩn thận nhé, chính trị viên - Khang kều ngồi cạnh gà cho Đạm - Thua ván này là vẽ năm râu đấy. Chúng nó đã chuẩn bị nhọ nồi trộn với dầu luyn, thứ ấy mà bôi lên thì phải mất hàng ký xà phòng với một két nước mới rửa sạch.

- Yên tâm mà, ván này biết tay nhau!

- Đề phòng họ ăn gian!

Tiếng quân bài đập xuống sàn đen đét, tiếng quát tháo, tiếng cười ồn ào.

Tòng bước ra boong. Thấy anh, đám thủy thủ xán lại.

- Kể chuyện gì đó cho đỡ buồn, thuyền trưởng ơi - Một thủy thủ gạ.

- Các cậu thiếu quái gì chuyện - Tòng nói - Ở đây cậu nào đi được nhiều chuyến nhất nhỉ?

- Ngoài chính trị viên Đạm đã đi ba chuyến, phần lớn chúng tôi là đi hai chuyến - Thủy thủ đứng cạnh trả lời.

- Như vậy hóa ra tớ là tân binh.

- Lần này vào, ta sẽ chở dừa nước ra, thuyền trưởng nhé. Trong đó món ấy bạt ngàn.

- Nghe nói Cà Mau nhiều tôm cá lắm hả?

- Nếu tàu ở lại đó, tôi sẽ thết thuyền trưởng một chầu tôm tươi quấn lá hành nhúng qua nước sôi, gấp ra chấm tương ớt, ăn chết bỏ.

- Nhưng bao giờ mới có lệnh nhổ neo, thuyền trưởng? Hay chưa được ngày lành tháng tốt, các "cụ" chưa cho xuất hành?

- Có tiếng máy bay đấy Xuyên ạ! - Tòng nói to.

- Anh cứ yên trí! Ngụy trang đến thế này, nó có rà sát mặt sông cũng mù tịt - Xuyên đứng đằng mũi tàu trả lời.

Tòng bước lại phía ấy, nghênh tai nghe. Tiếng động cơ vút qua rồi tan dần sau dãy núi.

"Chúng đi trinh sát!" - Tòng quay lại dặn:

- Anh Đạm có hỏi, báo cáo rằng mình ra cửa sông nhé!

- Thuyền trưởng ra chỗ phá bom?

- Ừ!

Tòng nhảy xuống chiếc xuồng con, bơi xuôi dòng.

Đáng ra tàu T.37 đã nhổ neo. Mọi sự chuẩn bị và hợp đồng với bến đã xong, nhưng tắc luồng. Mấy quả bom từ trường địch thả gần cửa sông vẫn còn nguyên. Ai dám liều cho con tàu chứa hàng trăm tấn vũ khí đi qua? Công việc phá bom quá ì ạch. Người ta viện ra đủ lý do để biện bạch cho sự trì trệ. Nào là phải thận trọng, nào là phải cân nhắc tính mạng bao nhiêu con người, nào thiếu phương tiện, khí tài, vân... vân... Những lý do ấy, xét ở phương diện nào đấy, cũng có lý.

Tòng thường chèo xuồng ra cửa sông xem chừng. Đám chiến sĩ làm nhiệm vụ phá bom ở đấy đã quá quen với người thuyền trưởng này. Họ biết anh nóng lòng, tàu của anh đang cần đi biển!

- Thế nào, hôm nay lại chờ thợ lặn tới chứ? - Tòng cho xuồng áp sát vào bờ hỏi một cậu quen, có tên là Nam, đứng cạnh đó.

- Thợ lặn tới rồi, nhưng ông Tường thay đổi kế hoạch! - Nam trả lời - Muốn phá bom bằng cách khác. Trên thúc nhiều, ông cũng cuống.

- Phá bằng cách nào?

Nam chỉ tay về phía trước:

- Đấy mọi người đang chuẩn bị. Dùng ca nô kéo một mảng bè sắt cho chạy lướt qua để bom nổ.

- Cách đó trong khu Bốn người ta đã làm từ lâu.

- Vậy mà ông Tường còn cân nhắc, đắn đo. Lo hỏng ca nô mà!

Tòng đi lại phía chiếc ca nô nép bên hõm nước, được ngụy trang khéo léo. Dăm bảy anh lính túm tụm quanh đó bàn việc.

- Bao giờ cho tiến hành đấy, mấy ông? Tòng hỏi to, thay lời chào.

- A, đồng chí thuyền trưởng thân mến của cánh phá bom!

- Sắp rồi - Một anh trả lời - Hôm nay mời tàu anh ra khơi.

- Chắc chưa?

- Điều ấy lại còn tùy vua Thủy Tề và đức Hà Bá ở sông này. Nếu họ sơ tán cung điện chậm chạp thì cũng chẳng biết đâu được. Bọn này đang hy vọng vớt bữa cá đây. Anh ở lại ăn cơm với chúng tôi nhé.

Chếch về bên phải, trong chiếc lều bạt thấp tè, cạnh mấy sĩ quan đang vây quanh tấm hải đồ, trung úy Các, trưởng nhóm phá lôi đang nói chuyện qua điện thoại. Một chân ghếch lên ghế, người hơi cúi, trán nhíu, anh gào to:

- Vâng, tôi rõ rồi, việc cảnh giới. Tất cả đã tổ chức chu đáo. Vâng, cảnh giới tàu thuyền qua lại và cảnh giới máy bay. An toàn! Vâng, phải bảo đảm an toàn tuyệt đối người và trang bị. Tôi sẽ chú ý. Vâng vâng, tổ cảnh giới không được rời vị trí. Báo cáo, mười phút nữa chúng tôi tiến hành... Rõ!

Các quay lại phía sau:

- Chuẩn bị rà lần thứ nhất?

Mọi người ra khỏi lều, bước tới phía chiếc ca nô.

- Chào anh! - Các bắt tay Tòng. Nóng ruột lắm hả? Làm thế nào được! Anh ở đây quan sát luôn. Hôm nay hy vọng thông luồng.

- Hy vọng thôi à? Tòng hỏi.

- Cứ khiêm tốn thế đã.

Mọi người đứng dưới đoạn hào gần mép nước, nhìn ra.

Chiếc ca nô nổ máy. Nó chạy lên hướng thượng nguồn, phía sau kéo theo một mảng bè, ghép bằng những ống sắt tròn. Từ phía đó, chiếc ca nô vòng lại, mở tốc độ, phóng ra cửa sông, nơi có những quả bom từ trường đang rình phục phía dưới. Các đưa ống nhòm lên, dõi theo. Tòng đứng bên cạnh, nheo mắt nhìn. Mọi người im lặng chờ đợi. Chiếc ca nô chạy ven bờ phía bắc, rồi lượn trở lại.

- Đi trệch vị trí - Các thốt lên, khuôn mặt nhúm lại, vẻ không hài lòng.

- Có nhiều bom không? - Tòng hỏi.

- Đài quan sát cho biết có ba quả chưa nổ.

- Nó nằm chỗ nào?

- Cạnh mỏm đá giống hình con cá sấu. Cách bờ chừng một trăm mét. Anh nhìn rõ mỏm đá ấy không?

- Chỗ đó nước sâu đấy.

- Cho nên không dễ phá đâu.

Chiếc ca nô về tới chỗ xuất phát ban đầu, tiếp tục rà lại lần thứ hai. Mũi ca nô xé nước. Sóng đánh mạnh vào bờ. Nhưng vô hiệu: không một tiếng nổ, không một cột nước dựng lên.

Các phẩy tay:

- Cho dừng lại! - Anh nói một cách cáu kỉnh - Chờn vờn kiểu ấy bom nổ thế quái nào được.

Mọi người nhảy lên khỏi hào. Nét mặt buồn xỉu, họ thất thểu vào lều.

" Cua như thế làm sao đưa bè trúng vào vị trí có bom - Tòng xoắn hai bàn tay vào nhau, lẩm nhẩm - Chẳng lẽ lại không biết căn cho chính xác".

Chiếc ca nô cập bờ. Người điều khiển ca nô nhảy xuống, đi nhanh vào lều bạt. Anh ta nhỏ thó, đôi mắt to, khuôn mặt choắt, dáng vất vả.

- Chẳng lẽ anh không rõ vị trí ba quả bom ở chỗ nào? - Trung úy Các giễu.

- Sao tôi lại không biết! - Anh ta đáp.

- Vậy mà ca nô đi trệch hàng chục mét?

- Tôi nghĩ là những quả bom chết tiệt kia đã mất tác dụng.

Các gắt:

- Không phải bom mất tác dụng, mà lối lái ca nô của anh mất tác dụng.

Đôi mắt người điều khiển ca nô mở to:

- Giỏi, anh xuống mà lái? Đứng trên bờ ai chăng hò hét được.

Các tái mặt, cặp môi run run. Dường như anh định nói câu gì, nhưng chỉ đưa mắt nhìn người đứng trước mặt, rồi ngồi phịch xuống tấm phản kê sát mặt đất.

Mọi người im lặng. Các cắn môi nhìn ra dòng sông.

Tiếng chuông điện thoại réo gắt. Anh vồ lấy ống nói, khuôn mặt lo lắng.

- Vâng, chúng tôi vẫn đang tiếp tục cho tiến hành.

- Vâng, có kết quả sẽ báo cáo ngay.

Các đứng dậy, mặt tái sạm:

- Rà lại lần thứ hai - Anh nói như ra lệnh - Lần này tôi yêu cầu ca nô đi gần hơn và cố gắng đưa cho được máng bè phía sau vào đúng chỗ có bom. Ta bắt đầu.

- Tôi không muốn lái nữa, vô ích - Người diều khiển ca nô nói. Anh ta cúi gằm, lảng tránh cái nhìn của trung úy Các.

- Tại sao? Cứ chấp hành đi.

- Tôi bảo rằng những quả bom kia đã mất tác dụng, rà nữa cũng phí công - Khuôn mặt trắng bệch, anh ta thừ người đứng nhìn ra ngoài - Nếu các anh cứ ra lệnh, tôi sẽ tiếp tục công việc, nhưng tôi biết chắc là không kết quả đâu.

- Thế đấy? - Các xoay người, nhìn thẳng vào mặt anh ta, giọng bực bõ - Khi anh đã biết chắc rằng việc làm sẽ không kết quả thì tôi sẽ điện về xin người lái ca nô khác, không cần tới cái loại anh nữa.

- Ai muốn đùa giỡn với cái chết, xin cứ tự nhiên - Anh ta nói và lủi thủi chui ra khỏi lều.

- Vậy mà cũng làm thủy thủ - Người nhóm trưởng buông một câu.

- Tôi có ý kiến được không, anh Các?

Các quay lại. Tòng cúi người, bước vào lều.

- Nếu các anh đồng ý, tôi xin phép lái ca nô ra thử

Mọi người đưa mắt nhìn nhau.

- Các anh đừng ngại - Tòng nói tiếp - Tôi là thuyền trưởng, việc điều khiển ca nô đối với tôi không khó. Khi các anh thiếu người lái, tôi biết lại dửng dưng đứng nhìn sao? Thông luồng là việc chung của cả quân chủng.

Các chống tay lên má, khuôn mặt đăm chiêu. Không khí lắng đi một lúc.

- Anh làm bọn tôi xấu hổ đấy, anh Tòng ạ - Các nhìn con người cao lêu đêu như cây sào, ăn mặc xộc xệch đang đứng trước mặt mình - Vâng, nếu anh giúp được...

- Tôi cho ca nô rời bến nhé!

Tòng khom người, vụt đi.

Các chỉ kịp hô:

- Chuẩn bị rà tiếp! Tất cả vào vị trí. Bộ phận cảnh giới và đài quan sát chú ý theo dõi.

Mọi người ra khỏi lều, khẩn trương vào việc. Tòng đưa ca nô hướng lên phía trên, rồi vòng lại, mở hết tốc độ và đâm xuôi xuống. Gần tới chỗ có bom, anh đánh mắt về phía sau, dõi theo mảng bè. Chiếc ca nô nghiêng sang phải, lượn nửa vòng. Nhưng mảng bè sắt không lượn theo ý định của anh.

"Mình lái xa quá! " - Tòng cho ca nô trở lại điểm xuất phát ban đầu.

Lần này, anh điều khiển ca nô đi sát vào luồng. Vừa qua khỏi mỏm đá giống hình con cá sấu, Tòng đánh mạnh tay lái sang phải, mảng bè quặt theo.

Một tiếng nổ tưng tức, kế đó, một tiếng nữa dội lên. Hai cột nước dựng cao, rồi đổ ụp xuống. Chiếc ca nô lắc lư Tòng lảo đảo ngã đè lên vô lăng. Anh gượng dậy, nhìn ra: Quả bom thứ ba tại sao không nổ?

Tòng ôm ngực, đưa ca nô lộn lại. Mặt anh đầm mồ hôi, xám ngoét. Tòng cắn chặt vành môi, giữ chắc vô lăng để ca nô đâm thẳng vào vị trí có quả bom thứ ba. Anh nín thở. Một cột nước bung ra hất mạnh chiếc ca nô vào bờ. Mũi ca nô đập vào đá, bẹp dúm. Tòng không hay biết gì nữa, anh va vào cửa buồng lái.

Ở vị trí quan sát, mọi người trông rõ tất cả. Hết thảy đều vui mừng nhảy lên reo hò.

Khi quả bom thứ ba nổ, trung úy Các lập tức cho hai chiếc xuồng bơi sang chỗ ca nô bị nạn, rồi anh hớn hở bước vào lều, quay điện thoại. Báo cáo xong, khuôn mặt Các chợt thần ra, chưng hửng. Anh quẳng ống nói sang bên và chui ra khỏi lều, miệng lẩm bẩm: "Thế nào là trách nhiệm? Nói thế mà cũng đòi nói!...".

Chiếc xuồng vội vã áp vào bờ. Hai chiến sĩ đỡ Tòng lên. Người anh ướt sũng. Khuôn mặt nhợt nhạt. Môi thâm tím. Máu chảy dòng dòng hai lỗ mũi. Mọi người cuống quít đưa anh vào lều, cấp cứu.

Tòng tỉnh lại khá nhanh. Anh nằm trên phản, chân tay dài nghêu, hai mắt nhắm, hơi thở khó khăn.

- Thông luồng rồi anh Tòng ạ! - Các cúi xuống bên anh hớn hở thông báo.

Tòng gật đầu. Anh thấy tức ngực, toàn thân đau ê ẩm. Cảm giác châng lâng như đang bay...

Chừng nửa tiếng sau, chiếc xe con chở trung tá Tường đỗ xịch ngoài đường cái. Ông và mấy cán bộ đi theo bước nhanh về phía chiếc lều.

- Ai cho phép các anh hành động cẩu thả và vô trách nhiệm như vậy? - Trung tá Tường nói, ông bước vào lều và đưa mắt soi nhìn mọi người. Khuôn mặt ông cau lại đỏ rực. Thân hình nặng nề bước đi bước lại với vẻ khó chịu.

- Bây giờ lại có cái lối làm rồi mới báo cáo cấp trên hử? Để người ngoài đơn vị vào phá phách như vậy đấy!

- Ai chịu trách nhiệm về chiếc ca nô hỏng? Ai? Thế nào, trả lời đi chứ? Sao im thin thít vậy! Anh Các, anh phụ trách nhóm phá lôi, nói xem.

Mọi người im lặng, ngơ ngác nhìn nhau. Thái độ không hài lòng của cấp trên khiến họ ngạc nhiên. Các bước lên, đứng nghiêm:

- Báo cáo, tôi vẫn quan niệm việc thông luồng là nhiệm vụ cấp bách, cho nên...

- Nên sao? Nên tùy tiện muốn làm sao thì làm và cho ai làm cũng được, phải không? - Trung tá Tường đứng lại trước mặt Các - Tôi đã nhắc các anh bao lần rằng phải thận trọng, thận trọng. Và làm bất cứ điều gì dù lớn, dù nhỏ đều phải xin ý kiến cấp trên. Thật là vô trách nhiệm!

- Trước hết, đây không phải là hành động vô trách nhiệm - Tòng gượng đứng dậy, anh xiêu vẹo bước lại phía trung tá Tường, đôi mắt mệt mỏi nhìn thẳng vào khuôn mặt sề sệ của người phụ trách công việc rà phá bom mìn, anh tiếp - Còn ai cho phép hành động phải không ạ? Báo cáo, sự bức thiết của công việc thông luồng đòi hỏi và cho phép hành động như thế.

Trung tá Tường mở to mắt nhìn người đang nói rồi thốt lên:

- A, chính anh phá chiếc ca nô đấy à? - Ông chằm chằm nhìn Tòng, giễu cợt - Lại vẫn là anh, thú vị nhỉ?

- Vâng, vẫn là tôi - Tòng nói một cách khó khăn và anh cố đứng cho thật vững - Con người cách đây mấy năm đã không tuân lệnh đồng chí...

- Tôi không nhiều thời gian. Rồi các anh sẽ biết thế nào là kỷ luật quân đội - Trung tá Tường lừ mắt - Các anh sẽ biết!

- Kỷ luật! Thưa đồng chí trung tá, tôi ý thức được hành động của mình...

- Anh Các, hãy tường trình lại tất cả sự việc đã xảy ra và về đoàn báo cáo ngay. Viết vào giấy, tôi không có thói quen nghe báo cáo bằng miệng, rõ chưa?

Trung tá Tường hậm hực bước ra khỏi lều bạt, đi về vị trí ôtô đỗ.

Việc Tòng tự động đi phá bom từ trường gây dư luận xôn xao trong cơ quan đoàn bộ. Người khen, kẻ chê, người nói dại, kẻ bảo dũng cảm...

Đoàn trưởng Tư được người trung tá phụ trách công việc rà phá bom mìn của quân chủng gọi điện tới, phản ánh sự việc và yêu cầu đoàn xử lý nghiêm khắc đối với kẻ mà ông cho là manh động và vô tổ chức, vô kỷ luật có hệ thống. Đoàn trưởng bèn triệu Tòng về. Và nhân có phiên họp, đảng ủy bàn luôn việc đó...

Buổi tối, Lê đi tìm Tòng.

- Này, sao cậu cứ thích mua dây trói mình thế - Lê mắng bạn - Tàu đã xếp vũ khí, ngày lên đường đến rồi, còn làm những trò như vậy đấy!

- Ai bảo mày đó là việc mua dây trói mình? - Tòng cáu, anh bực dọc nhìn Lê - Đó là việc gỡ trói cho mình, rõ chưa? Bọn nó rắc bom ngoài cửa sông bịt không cho tàu thuyền mình ra vào thì phải phá bom mà đi chứ?

- Đơn giản nhỉ! - Lê giễu - Không có cậu dễ chừng công việc này gay go!

- Nhưng lúc ấy tao có mặt ở đấy. Chỉ những thằng tồi mới làm lơ, bỏ qua khi biết mình dư khả năng làm việc đó có gì là không đơn giản?

- Vâng! Nhưng cậu rõ hậu quả sẽ thế nào chứ?

- Biết! Đảng ủy đã quyết định giáng tao xuống thuyền phó. Làm lính mà luồng thông còn hơn làm thuyền trưởng mà tàu phải xếp xó. Ông Tường ở gần Bộ tư lệnh, tiếng nói của ông ấy trọng lượng lắm. Đã từ lâu tao rõ ông ấy chẳng thích gì mình.

- Nếu việc thông luồng mà chỉ trả với cái giá hỏng chiếc ca nô và cậu bị giáng xuống làm thuyền phó, đâu có đắt.

- Thế mày còn cự nỗi gì? Tao sai chỗ nào?

Lê nhìn Tòng.

- Sai chỗ nào à? Ở chỗ chuyến đi này của tàu T.37 vắng mặt cậu, thế đấy!

- Hả? - Tòng nhổm dậy, túm lấy cổ áo Lê - Tao không đi chuyến này? Ai bảo? Mày biết? - Đôi mắt Tòng nhìn xoáy vào Lê.

- Hậu quả ở chỗ ấy! - Lê nói đủng đỉnh.

- Chẳng lẽ!...

Tòng thừ người. Anh cắn chặt vành môi, khuôn mặt nhiu nhíu. Rồi anh bật dậy, tuông đi. Lê giữ lại.

- Cậu định đi đâu?

- Còn đi đâu nữa. Lên gặp ông Tư, ông Kim.

- Gượm? Để mình... Hiểu không?

- Mày gặp à?

Tòng đứng trơ ra.

Lê đi về phía ngôi nhà lợp tôn nép dưới bóng tối ngọn núi. Anh bước hớt hải.

Đoàn trưởng Tư đang cặm cụi viết. Trên bàn, ngọn đèn che kín ba phía, hắt ra luồng sáng yếu ớt.

- Tôi vào được chứ ạ? - Lê cất tiếng hỏi.

- Lê hả? - Đoàn trưởng Tư bỏ bút, ngẩng lên.

Ông kéo ghế cho Lê.

- Thế nào, máy tàu tốt chứ? - Đoàn trưởng hỏi.

- Chạy khoẻ lắm ạ. Đến khó tính như chú Tám Thạnh cũng phải gật gù bằng lòng. Đợt này nhà máy xuất xưởng cho ta toàn loại tàu khá cả.

- Dễ hiểu thôi, có tay trong mà - Đoàn trưởng đùa, rồi ông hỏi - Việc chiếc tàu mới vẫn mang tên là T.67, anh em thủy thủ có ý kiến gì không?

- Rất phấn khởi ạ. Vẫn mang tên cũ để giữ truyền thống. Với nữa, anh em cũng đã gắn bó với cái tên ấy từ lâu.

- Mọi việc chuẩn bị xong cả rồi chứ?

- Dạ, chỉ chờ lệnh là nhổ neo. Dầu đủ rồi, nước lấy rồi, vũ khí đã xếp đầy khoang hầm...

- Đợt này các cậu vào Hòn Hàng lần thứ hai. Có thuận lợi là luồng lạch, địa hình đã quen nhưng trên cho biết vùng đó đang gay go. Trên bộ, địch càn liên miên; dưới nước, tàu bè của chúng sục sạo nhiều. Đưa hàng tới vị trí, thả được xuống nước là thành công. Việc vớt vũ khí lên và vớt khi nào, là công việc cụ thể của bến. Nhiệm vụ của ta là phải thả đúng nơi quy định

- Trên yêu cầu thả ở độ sâu 7 mét, tôi lo tàu mình vào gần rất khó. Sóng yên đã đành, còn sóng gió lớn?

- Việc cụ thể, tuỳ hoàn cảnh lúc đó mà xử lý. Phương châm là thả hàng càng sát bờ càng tốt.

Đoàn trưởng với tay vặn nhỏ nhọn đèn, trầm ngâm một lát, ông tiếp:

- Mình muốn lộ với cậu điều này. Mà cũng cần phải biết! - Giọng ông nhỏ hẳn - Công việc vận chuyển vũ khí của đoàn ta nói chung và chuyến đi sắp tới của tàu T.67 sẽ gặp nhiều khó khăn... Đã có kẻ phản bội, khai báo với địch nhiều điều.

- Có kẻ phản bội? - Lê chồm người về phía trước, đôi mắt mở to ngạc nhiên nhìn đoàn trưởng. "Phản bội" hai tiếng ấy xa lạ và không nằm trong tư duy vốn trong sáng và giản dị của anh, do vậy khi nghe hai tiếng đó khiến anh sửng sốt.

- Bình tĩnh nghe đã! - Đoàn trưởng đặt tay lên vai Lê, xoay ghế và ngồi sát anh hơn. Ông nói thong thả - Chuyến trước tàu 137 mắc cạn, chẳng rõ nguyên cơ gì, không hủy được, bị địch kéo về cảng. Chúng hí hửng toan họp báo, triển lãm nhằm làm rùm beng và tuyên truyền ầm ĩ về việc bắt sống được tàu vận tải Bắc Việt; đồng thời phô trương cái gọi là "kế hoạch tận diệt sự thâm nhập của Bắc Việt vào miền Nam". Hay tin, Bộ tư lệnh đã cho một phân đội đặc công xuống cảng, bằng mọi giá hủy cho được chiếc tàu trước khi chúng giở trò tuyên truyền. Sau mấy ngày nghiên cứu, phân đội đặc công ấy đã mang bộc phá vào, áp mạn phá hủy thành công chiếc tàu. Bọn địch tưng hửng. Song chúng cũng đã thu được một số tài liệu, vũ khí. Điều đáng tiếc là trong số anh em thủy thủ bị địch bắt, đã có kẻ chịu không nổi sự hăm dọa, tra tấn, khai báo khá nhiều điều. - Đoàn trưởng ngừng lại rồi nói tiếp - Các đồng chí bên phòng quân báo cho hay rằng hiện nay bọn địch biết khá kỹ về công việc của chúng ta...

Lê ngồi lặng, cố nén xúc động. Nỗi sửng sốt vẫn còn choán ngập tâm trí anh. Thì ra cũng không phải thiếu kẻ hèn nhát tham sống, sợ chết, sẵn sàng bán rẻ tất cả, kể cả đánh đổi những bí mật, mà những điều ấy nếu quân thù nắm được, hậu quả sẽ không thể lường.

Từ trước tới nay Lê vẫn đinh ninh một điều rằng hết thảy những ai dã tự nguyện ra đi để đưa vũ khí vào chiến trường là những thủy thủ tuyệt vời, ra đi là họ đã xác định không quay trở về, họ đã sẵn sàng hy sinh. Và thực tế đã khẳng định như vậy. Đâu có ngờ... Nỗi ngạc nhiên và sửng sốt khiến khuôn mặt Lê tái nhợt.

"Con người trong sáng - đoàn trưởng Tư nhìn Lê ngồi lặng thinh trên ghế - nhưng chưa từng trải, dễ "sốc". Dẫu sao điều đó cũng đáng quý".

Đoàn trưởng đứng lên, bóng ông gầy, nhỏ. Ông đi đi lại lại trong căn phòng.

- Mọi điều, kể cả sự phản bội, đều có thể xảy ra - Ông nói - Cái đó không có gì quá khó hiểu. Và cần xác định như vậy để khi nó ập tới không ngạc nhiên, không rối trí và không chùn quyết tâm. Người có bản lĩnh phải như thế. Ông bước lại cạnh Lê và ngồi xuống:

- Làm người, ai cũng muốn vươn tới sự tốt đẹp, điều ấy làm cho xã hội hoàn thiện thêm lên, nhưng không hẳn ai cũng dễ dàng thắng hoàn cảnh để vươn tới sự tốt đẹp.

- Vâng, không hẳn ai cũng dễ dàng thắng hoàn cảnh để vươn tới sự tốt đẹp song, quả tôi không ngờ - Lê nói. Tôi tin là những kẻ phản bội đã nhầm. Rồi cuộc sống của họ chẳng hay ho gì, sung sướng gì đâu.

- Điều ấy ta không bàn ở đây. Mình muốn nói về chuyến đi sắp tới của tàu T.67 vào Hòn Hàng nay mai.

- Báo cáo, tôi ý thức được tất cả ạ: chúng ta phải trả giá vì sự phản bội ấy.

- Đó, đó! Vấn đề là ở chỗ đó. Khi đã lường được mọi khó khăn, ta sẽ đỡ hoang mang, đỡ sợ hãi và điều ấy khiến ta sáng suốt, vững vàng, phải không Lê? Tục ngữ có câu: "Vỏ quít dày, có móng tay nhọn". Đã đến lúc thực sự ta chơi bài ngửa với chúng. Ăn nhau là ở cái trí. Ngày lên đường các cậu tới rồi đó.

Chợt Lê hỏi:

- Còn tàu T.37 ạ? Ai thay Tòng làm thuyền trưởng?

- Ban chỉ huy đoàn quyết định điều cậu Hoà, thuyền trưởng tàu T.25 tạm thời sang để đi chuyến này.

- Tôi nghĩ rằng hành động của Tòng bị giáng xuống làm thuyền phó là đủ, còn chuyến đi này của T.37, Tòng có nguyện vọng từ lâu.

Đoàn trưởng gõ gõ những ngón tay gầy guộc xuống mặt bàn, thoáng một nét nghĩ ngợi.

- Mình rất hiểu cậu ấy - Ông nói - Nhưng làm thế nào được! Đảng ủy không phải chỉ có một mình mình. Với nữa. Tòng bị kỷ luật là đúng.

- Tức là mọi đề đạt đều quá muộn phải không ạ?

- Tòng không buồn vì bị hạ xuống làm thuyền phó. Nhưng cậu ấy sẽ khổ tâm vì không được đi chuyến này.

- Mình biết! Trong cuộc họp, mình có đưa ý kiến đề nghị để Tòng tiếp tục làm nhiệm vụ, song không hẳn ai cũng đã hiểu đúng con người ấy.

- Đoàn trưởng đánh giá thế nào về hành động của Tòng ạ? - Lê hỏi.

- Mình biết thế nào rồi các cậu cũng sẽ hỏi mình câu đó - Đoàn trường vẫn gõ gõ tay xuống bàn, chậm rãi - Mình và anh Bùi Kim đã bàn nát trường hợp này. Và ý kiến chúng mình thống nhất là: Xét trên phương diện tổ chức quân đội, chúng mình đồng ý kỷ luật cậu ấy. Không thể tự tiện bỏ tàu đi làm cái việc không thuộc nhiệm vụ của mình mà không một lời báo cáo. Hơn nữa, Tòng phải ý thức được nhiệm vụ sắp tới mà Tòng là thuyền trưởng chứ! Người lính nhiều khi phải biết kìm sự bột phát vì một lợi ích lớn hơn. Nhưng đứng về tình, chúng mình thích con người ấy. Trước hết, anh ta có tấm lòng, con người hành động, biết làm những việc tự nhận là việc đó đúng và dám chịu trách nhiệm về hành động của mình. Đáng tiếc là Tòng thiếu sự chín chắn trong mọi việc... - Ngừng một lát, ông nói tiếp - Ừ, cũng có một số người không bao giờ bị kỷ luật... Họ không bị kỷ luật vì họ không chịu nghĩ, không chịu làm việc gì khác, ngoài phần việc họ được giao. Họ thờ ơ và lãnh đạm trước mọi sự. Có gì để họ lo nghĩ trăn trở, băn khoăn? Không có gì cả; họ luôn tự bằng lòng với những gì đã có. Đầu óc họ nhẵn thín, trơ lỳ, nên chẳng bao giờ họ phạm sai lầm, khuyết điểm. Song, sống như vậy nhợt nhạt và đơn điệu. Thậm chí có tội. Có tội vì không chịu nghĩ, bàng quan với mọi sự. Mình hãi sợ, nếu không muốn nói là kinh tởm những kẻ như vậy, họ cứ trơn tuồn tuột. Bọn mình kỷ luật Tòng, nhưng bọn mình yêu hơn, quý hơn và sẽ cố gắng giúp cậu ấy khắc phục những cái gì còn yếu.

Bên ngoài, trời mờ mờ. Ngọn núi đứng lặng, một mảng tối choáng lên nền trời. Tiếng gió thổi qua những hốc đá, phát ra cái âm thanh quen thuộc.

- Đã từ lâu Tòng khát khao một chuyến đi - Lê nói - mấy tuần nay Tòng phấp phỏng chờ ngày lên đường...

- Mình rõ những điều ấy - Đoàn trưởng nhìn vào ngọn đèn trước mặt - Đúng như chính ủy nói, đây cũng là một thử thách đối với Tòng. Nếu là con người có bản lĩnh, thì Tòng sẽ đứng vững. Những chuyến đi vẫn chờ đợi Tòng. Nhiệm vụ của đoàn còn dài mà, Lê!

Lê xin phép về. Đoàn trưởng tiễn anh một đoạn. Lúc chia tay, ông bảo:

- Nếu gặp Tòng, cậu đừng nói gì về tình cảm riêng của bọn mình đối với cậu ấy nhé.

- Tôi hiểu ạ!

Lê vội vã đi tìm bạn. Trong lòng xốn xang bao ý nghĩ. Mỗi lần gặp đoàn trưởng, anh lại biết thêm bao cái mới. Và qua đó cũng hiểu nhiều đức tính dáng quý ở ông. Điều ấy khiến Lê thêm kính trọng, yêu thích và có một cái gì đấy cảm thấy gần gũi, gắn bó với ông hơn.

Lê bước ra bờ sông. Anh gặp Tòng ở đó.

- Tao nghĩ lại rồi, Lê ạ - Tòng nói khi hai người đi sát bên nhau. Anh nói không vội vã - Tại sao mình lại lên thủ trưởng đoàn để xin xỏ như một đứa trẻ nhỉ. Nghĩ rằng mình không làm điều sai thì sao phải ân hận?

Lê quàng tay lên vai Tòng, siết mạnh. Hai người bước lững thững trên con đường mòn kề mép sông. Họ im lặng. Mỗi người đuổi theo ý nghĩ của mình. Trước mặt họ, con sông trải ra mênh mông.

- Và may mắn là tao đã không lên gặp các "cụ" - Tòng nói tiếp - Mày đã gàn tao thật đúng lúc và nhờ đó mà tao tránh được một điều đáng xấu hổ. Đã làm thì phải chịu chứ, phải không? Có điều buồn là, tao phải xa con tàu T.37 và anh em. Họ đã gắn bó với tao bao tháng ngày qua... Mày hiểu tao không, Lê?

- Hiểu!

Tòng quay mặt sang Lê:

- Nhưng tao chưa hết hy vọng! Chưa bao giờ!

Hai người dừng lại, cùng đứng nhìn ra phía trước.

Bóng họ lẫn vào nhau, nhòa vào con sông.