ãi cỏ rộng bên suối, nơi năm 1946 bà con Cam Đồng làm lễ tế cờ độc lập, hôm nay đông đặc những người là người. Người từ các khe núi, từ các làng bản, từ trên làng Dao U Sung, nghe tin chiến thắng, ào ào đổ về, như những dòng suối mùa mưa lũ.

Hoe hoe nắng, thứ nắng của mùa xuân non tươi, dễ chịu. Mùa đông rét mướt sắp qua và mùa xuân ấm áp đáng yêu đang trở về. Lớp chồi non đã bật trên cành nhánh lớp cây bên bờ suối, cạnh mỗi căn nhà. Rực rỡ và trắng lóa cả mặt suối, những cây mận cây mơ đã phủ một lớp hoa trắng muốt, nhẹ bổng như bọt nước. Rau cải đâm ngồng hoa vàng hoe trong những khu vườn bấy lâu vắng chủ. Rặng cơi đã nảy chổi từ hôm nào, phơi phới chùm lá non xanh xanh mềm mại.

Ven khúc suối rộng chảy qua làng Nhớn, một dãy chảo gang cỡ đại đã được đặt trên các miệng lò cốm cũ. Mọi người đang tíu tít sửa soạn cho bữa ăn đoàn kết và chia tay chiều nay. Cam đỏ ối đặt trong rọ, cạnh những lát lá chuối cắt tròn bày thịt lợn luộc. Mùi cơm gạo mới lừng thơm. Tiếng cười hả hê vang vang. Chưa bao giờ hai chữ tự do được cảm nhận đầy đủ đến như thế!

Xã đội trưởng Mòn ngồi cạnh bếp, hút thuốc lào sòng sọc, dộng ống điếu xuống đất, nghếch đầu, chụm miệng thở khói:

- Khẩu súng lục mà còn đạn thì thằng Tây chết với tôi.

Va đậy vỉ buồm[96] lên chảo cơm, nghiêng nghiêng mặt, tránh khói:

- Nghe nói bắt được cả cặp tài liệu bí mật của nó, anh Mòn?

- Bắt được. Anh Tố và anh Trần Hòa đã xem rồi. Chuyến này giải phóng Cam Đồng xong còn đi nữa đây!

- Lại sắp đi à?

- Chứ còn gì! Bọn tàn quân địch chạy hết về miền tây tỉnh ta, co cụm lại ở cả bên kia dãy Phan Xi Păng[97] rồi.

- Xã đội trưởng đi, bỏ công việc ở đây cho ai!

- Húi! Anh Tố đi. Thằng Tiển đi. Ông Trần Hòa đi. Cậu Lẳng, cậu Kim đi! Sao tôi lại không được đi! Đi mạnh chứ!

Dưới suối có tiếng chân người lội nước rào rào. Một đoàn người gồng gánh đang qua suối. Đoàn dân công từ ngoài vùng tự do mới vào, áo quần lấm láp bụi đường.

Trên bờ, dân các làng nghe trống gọi đã ra đón. Ông Yểng đặt bàn chân khèo lên phiến đá, ngóng đợi. Đoàn dân công đã tới bờ. Đi đầu là một ông cụ đầu lơ phơ tóc, mập mạp, áo cánh nâu, hai túi xể xệ. Ông Yểng giơ tay đón:

- Cảm ơn cụ. Quý hóa quá! Cụ để em đỡ một vai!

Ông cụ dân công dừng lại, một giây ngỡ ngàng trong cặp mắt nheo nheo rồi bật kêu:

- Bác Yểng!

- Trời ơi! Ông phó mộc!

Gánh muối đặt phịch xuống gốc cơi. Ông phó mộc ôm chầm lấy người bạn già, nước mắt ứa ra vành mi:

- Bác Yểng ơi! Ân đức Cụ Hồ thật như trời biển. Quê em nổi cách mạng rồi. Em về ít lâu thì tham gia bạch đầu quân[98]. Rồi trên hô hào đi dân công. Em xung phong đi, vì cứ nghĩ: Thời buổi này mình không đóng góp gì với bà con trên này thật không phải, thật vô ơn bạc nghĩa với người đã cưu mang mình.

Niềm vui giải phóng, nỗi thương tiếc Sào hòa quyện với nhau, xôn xang trong lòng ông Yểng. Buổi chiều hôm ấy, ông làm bữa cơm mời ông phó mộc, sai Tiển lên U Sung đón ông cụ Tả xuống. Ba người bạn già ngồi với nhau, ăn thì ít, ngẫm ngợi, trò chuyện thì nhiều. Xúc động quá. Bao khổ đau cực nhục, bao vất vả hi sinh mới có được hạnh phúc này.

Tiển vừa lên U Sung về, đứng ngoài sân phơi. Mắt dõi nhìn phía xa, tai Tiển nghênh nghênh lắng nghe. Một tiếng sáo từ đâu bỗng vút lên, bay bổng, thiết tha như lời tâm sự, như dòng nước suối trong veo, êm ả chảy, uốn lượn về mãi tận phía chân trời xa. Từ nơi xa, đàn én sau một mùa đông rét mướt đi di trú đã về, đang chao cánh lượn. Những con én ngực nở, có đôi cánh nhọn, có cái đuôi xoè rộng, khi nhào xuống, khi vượt lên, lúc uốn vòng mềm mại.

- Anh Tố! Chị Va! Kìa, cả em Phin!

Tiển chợt reo to. Anh Tố, chị Va và Phin đã đến chân cầu thang. Ông Yểng tập tễnh bước ra, cất tiếng vang vang:

- Có thế chứ! Cầu được ước thấy thật rồi. Lên cả đây! Có lẩu[99] mừng sum họp. Có cả lẩu để chia tay đấy. Thế nào, cô Va có đồng ý để anh Tố đi không? Hay là làm lễ cưới xong rồi hãy đi. Còn tôi thì bằng lòng cho thằng Tiển đi theo anh Tố, theo anh Trần Hòa rồi. Phin cũng đồng ý chứ, cháu. Húi! Chim én phải bay liệng trên trời cao mà, có phải không!

Dưới chân cầu thang, chị Va và Phin cùng díu vào với nhau. Gương mặt hình trái đào trắng mịn của chị Va ưng ửng màu hoa đào.