ha Phêlíp Xăngtốt tỏ ra ôn hoà một cách lạ lùng. Khi Ăngtoan hôn viền áo của ông ta, ông ta chỉ cho anh một chiếc ghế gần chỗ của mình, trong phòng tiếp kiến.

- Tôi cho người mời anh đến tu viện vì một lý do, bác sĩ ạ.

Ăngtoan yên lặng chờ đợi.

- Tôi đã đọc cuốn Điều trần của anh một cách vô cùng lý thú, – tu viện trưởng tiếp tục nói. – Cuốn sách ấy khá gần gũi với câu chuyện của chúng ta về cha Mariô.

- Chính trong đêm hôm ấy ý kiến về vấn đề này đã đến với tôi – Ăngtoan thừa nhận.

- Tôi cũng đã kết luận như vậy. Ở một khía cạnh nào đó tôi cho rằng mình phải chịu trách nhiệm về học thuyết của anh!

- Đức Cha tán thành điều đó sao? – Ăngtoan thốt lên, sôi nổi hy vọng.

- Tán thành điều đó ư? – Tu viện trưởng nhướng cao lông mày. – Chắc chắn là không rồi. Tại sao tôi có thể như thế được? Các đạo luật của Nhà thờ về vấn đề tà giáo hoàn toàn rõ ràng.

- Nhưng sự thực vẫn là sự thực.

- Tôi đã nói rằng “các đạo luật hoàn toàn rõ ràng”. Và cũng rõ ràng như những điều trừng phạt đã được quy định đối với những người vi phạm các đạo luật ấy, hãy nhớ lấy điều đó, bác sĩ ạ. Nhớ kỹ lấy điều đó!

Sự hào hứng của Ăngtoan giảm hẳn. Nhưng tại sao cha Phêlíp lại có thái độ ôn hoà lạ lùng như thế trong khi ông ta đã xếp bản Điều trần vào loại tà giáo?

- Tuy vậy, – tu viện trưởng nói tiếp, – Chúng tôi dự định không biết đến sai lầm của những người đã có đóng góp khá lớn vào sự vinh quang của Nhà thờ.

- Nhưng tôi có làm gì đâu... nếu không phải là cha đã nghĩ đến những công việc phẫu thuật của tôi, – Ăngtoan khẽ nói.

- Không thể cho rằng Nhà thờ khuyến khích việc mổ xẻ thân thể con người, – cha Phêlíp gay gắt nối.

- Trong trường hợp này...

Ăngtoan vừa bắt đầu nói đã im bặt. Bức tranh! Cha Phêlíp rõ ràng là đã khám phá ra bức tranh rồi... Điều đó giải thích tất cả, thái độ ôn hoà hiếm có của tu viện trưởng, vấn đề mời đến như thế này... Như Giăng đã nói trước, cha Phêlíp không hề định trả lại bức tranh cho những người chủ của nó. Nhưng Xăngtốt có biết rằng (Ăngtoan rất muốn biết điều này!) chính anh, chính Xécvê này, đã biết những người chủ hợp pháp của nó là ai rồi không?

- Khi tôi xác định được rằng trong tu viện có một cửa khoá (tiếng nói của cha Phêlíp lấn át sự suy nghĩ của người thanh niên), tất nhiên tôi đã ra lệnh mở chiếc cửa đó. Và cũng tất nhiên là tôi đã rất ngạc nhiên khi phát hiện được anh đã giấu một thứ gì đó. Anh thấy bức tranh ấy ở đâu?

- Trong một cuộn mà tôi không biết ai đã bỏ từ bao giờ ở cuối nhà kho.

Cha Phêlíp nhìn vào khoảng không và khi ông ta nói, giọng ông ta bàng quan và lơ đãng.

- Rất có thể là bức tranh này ít giá trị. Có khả năng đây là bản sao của một bậc thầy cổ xưa nào đó.

- Đây là, – Ăngtoan trả lời không quanh co, – bức tranh Thần vệ nữ của Bôtixeli, bản gỗ. Nó quý vô giá.

- Anh có biết chắc chắn điều anh nói không?

Tu viện trưởng cúi đầu về phía trước, nóng ruột đợi trả lời.

- Tôi đã mời ông Giăng Xavarinô xem. Ông ấy đã thấy bức tranh này trước kia và khẳng định là bản gốc.

Tu viện trưởng xoa hai bàn tay gầy vào nhau, hài lòng một cách rõ rệt khi nghe khẳng định về giá trị bức tranh, và ông ta ôn tồn nói:

- Anh đã giúp chúng tôi một việc lớn lao, bác sĩ Xecvêtut ạ, vì đã tìm ra một tác phẩm nghệ thuật như thế. Sự hiện diện của nó trong tu viện của chúng tôi sẽ là lời ca ngợi sự quang vinh của Chúa...

- Nhưng...

Ăngtoan ngừng bặt, hình như trong anh có một sự khôn ngoan nào đó đang bảo anh rằng không nên lộ rõ anh đã biết chủ nhân bức tranh là ai thì tốt hơn.

- Anh muốn nói gì?

- Tôi muốn nói rằng ngài có biết bức tranh này của ai không?

- Rủi thay, tôi không biết.

Giọng của tu viện trưởng không ngập ngừng khi ông ta nói ra điều trái với sự thực.

- Vì vậy chúng ta chẳng còn phương sách nào khác là để bức tranh ở đây cho an toàn.

Như vậy là cha Phêlíp không biết rằng câu chuyện giữa ông ta và ông Belacmi đã bị nghe thấy. Biết rõ chuyện ấy đối với anh sẽ quý báu như thế nào và vào lúc nào, anh chưa nghĩ tới, nhưng anh cảm thấy một cách lộn xộn, tự nhiên rằng không nên bộc lộ nó với tu viện trưởng.

- Tôi chỉ sử dụng bức tranh ấy để tập mấy bức phác hoạ, – anh nói, giọng lơ đãng.

- Chúng tôi cũng nghĩ như thế khi tìm được cả những bức vẽ thử của anh, cha Phêlíp trả lời làm ra vẻ bàng quan. – Tôi đã để bức tranh ở chỗ tôi, tạm thời thôi. Sau này chúng ta sẽ suy nghĩ để tìm cho nó một chỗ xứng đáng.

Ăngtoan cảm thấy người nóng bừng lên vì tức giận, nhưng anh đã tự chủ được. Người anh yêu mến đã bị giam hãm trong căn phòng của Phêlíp, vẻ đẹp ấy đã trở thành vật làm vui cho đôi mắt lạnh lùng với những mi mắt sụp xuống. Còn bản thân anh, Ăngtoan, anh chẳng làm gì được, bất lực, không thể can thiệp vào được.

Bỗng nhiên anh giật mình hiểu rõ rằng giấc mơ của anh đã thành hiện thực. Anh được báo trước, nhưng đã không làm gì để tự bảo vệ, dù rằng chính anh đã hiểu rõ sự báo trước huyền bí này.

Anh có lỗi lớn lẽ ra anh phải nghĩ rằng người nào đó thấy cửa phòng anh khoá kín sẽ mở ra ngay không trì hoãn. Anh còn có lỗi nữa vì đã để cho sự xích mích của mình với Luxia Belacmi ngăn cản mình lúc định nói rõ cho ông chú của cô biết chỗ đang cất giấu kho báu. Anh tự trách mình đã ngu ngốc. Tất cả những gì anh thu lượm được là biết rõ thực chất của người ngồi trước mặt anh đang ngầm quan sát anh với một nụ cười thoáng vẻ khinh bỉ.

- Như tôi đã nói với anh, – cha Phêlíp nói tiếp, – Nhà thờ sẵn sàng khoan dung cho những ai trong các con mình đã có công lớn đối với Nhà thờ. Anh đã giúp chúng tôi một việc lớn là tìm thấy tác phẩm nghệ thuật quý báu này. Anh có thể biết rõ điều đó, nếu anh muốn?

- Việc gì ạ? – Ăngtoan hỏi như máy.

Hai mắt của Phêlíp khép nhỏ lại hơn nữa.

- Nếu sự hiện diện của bức tranh bị mọi người biết rõ ngay, chúng ta sẽ bị phiền phức vì... nhiều người sẽ giả mạo quyền sở hữu... Tôi cảm thấy rằng, ít ra trong lúc này, quyền lợi của chúng ta chỉ được đảm bảo bằng sự im lặng.

Như vậy đấy, đấy là mồi nhử, đấy cũng là giá của sự yên ổn hiện tại của anh, điều kiện để anh sẽ không bị truy nã vì tội theo tà giáo là như thế đấy.

Nhưng vẻ thoả mãn thô thiển và hể hả lồ lộ trên mặt tu viện trưởng có cái gì mờ ám làm cho Ăngtoan nghĩ rằng còn có một vấn đề gì nữa đây. Anh quyết định thăm dò tình hình.

- Giả thử tôi không chấp nhận thì sao?

- Tôi cho rằng anh không đến nỗi kém khôn ngoan như thế, – tu viện trưởng nói một cách thân ái. – Dù sao thì chúng tôi cũng đã có đề phòng.

Ông gõ vào một chiếc chiêng nhỏ bằng bạc đặt trên bàn ở bên cạnh ông. Ngay lập tức, một người đàn ông từ sau tấm màn che sau lưng chiếc ghế tựa cao bước ra, có lẽ hắn đã nấp ở đấy suốt thời gian hội thoại. Không phải sự xuất hiện làm Ăngtoan ngạc nhiên mà là bộ mặt của nó, vì người ấy không phải ai khác ông Batixta Poocdia, người bạn đồng hành đáng mến của anh trong chuyến xe khách.

- Chắc anh đã gặp ông Poocdia rồi, – cha Phêlíp nói.

Ông Poocdia cúi chào, miệng mỉm cười:

- Thế là chúng ta lại gặp nhau, bác sĩ Xecvêtut nhỉ. Mà lại rất thoải mái nữa.

Ăngtoan sững sờ, thấy bỗng nhiên buồn nôn và linh cảm rằng có một mối nguy hiểm rõ rệt đang lảng vảng quanh anh.

- Ông Poocdia có cho tôi biết về một câu chuyện nào đó đã trao đổi với anh ngay sáng hôm nay, – vị giáo sĩ dòng Đôminich nói một cách lịch sự, – Có lẽ ông ấy có thể làm ơn nhắc lại một phần của câu chuyện đó vì lợi ích của ông.

- Được lắm, được lắm, – chiếc thùng nhỏ ấy quả quyết rất hào hứng, vui vẻ. – Bác sĩ Xécvê và tôi đã tranh luận với nhau một cách lý thú về một số học thuyết thần học nêu ra xưa kia do anh của ông ấy, tên tà giáo Misen Xécvê và cả một người cùng phe phái với hắn là giáo sĩ Giắc Sácmiê.

- Thế... tính chất của câu chuyện này như thế nào nhỉ? – Tu viện trưởng hỏi.

- Bác sĩ Xécvê khẳng định rằng ông ấy chắc chắn là anh của ông ấy bị kết án bất hợp pháp, về phía Nhà thờ Gia tô giáo. Ông ấy cũng khẳng định rằng ông ấy tán thành hoàn toàn các học thuyết tà giáo mà Misen Xecvêtut đã thuyết lý.

- Nói dối! – Ăngtoan hét lên và đứng vùng dậy. – Tôi không hề nói điều gì như thế.

- Này, này! Bình tĩnh!

Cha Phêlíp lạnh lùng bảo anh:

- Lời nói của ông Poocdia không thể nghi ngờ được.

- Tại sao lời nói của ông ta lại có giá trị hơn lời nói của tôi? – Ăngtoan nóng nảy hỏi.

- Ông Poocdia là người của Toà án tôn giáo.

- Của Toà giáo ư?...

Ăngtoan rơi mình xuống ghế, bị đánh gục một cách phũ phàng bởi âm thanh dữ dội của những từ ấy.

- Toà án tôn giáo! – Anh khe khẽ nói tiếp.

Và làn sóng những hoài niệm tràn ngập tâm trí anh, dù là những vấn đề được nghe nói trong thời thơ ấu đã trôi qua ở Tây Ban Nha. Không ai cưỡng lại được những cánh tay cường quyền, những ngón tay xiết chặt cổ người của Toà án tôn giáo. Không ai dám cãi lại lời chứng thực, – dù có sai đi nữa – của một nhân viên ở đấy. Và giờ đây sự khủng khiếp không tên gọi ấy đã đến trung tâm Pađu hôm qua còn yên ổn biết chừng nào và chuẩn bị huỷ hoại dần thành luỹ cổ kính và gần như duy nhất của tự do còn tồn tại trên thế giới này. Ăngtoan nhớ lại điều mà một hôm Giăng đã quả quyết: Cha Phêlíp Xăngtốt là người của Toà án tôn giáo. Không còn nghi ngờ gì nữa, chính vì lý do ấy nên ông ta được bổ nhiệm về Pađu, với mục đích huỷ dần, phá hoại, diệt bỏ cái quyền thiêng liêng là đi tìm chân lý mà Chúa đã ban cho con người.

- Cả tôi nữa, – cha Phêlíp nói tiếp, – Tôi cũng phục vụ Toà giáo.

Ăngtoan rùng mình khi nghe câu nói xác định rõ những nghi ngờ tệ hại nhất của anh.

- Tôi thấy rằng, – tiếng nói lạnh lẽo tiếp tục, – anh đã đánh giá đầy đủ sự nghiêm trọng của tình hình. Anh có đồng ý rằng tốt hơn cả là anh hãy giữ kín không nói đến vấn đề – ta hãy gọi là đến những vấn đề – chúng ta tranh luận lúc nãy không?

Ăngtoan cố đứng dậy:

- Tôi đồng ý, – anh nói nhưng cổ họng như thắt lại, lời nói thoát ra một cách khó khăn và giọng khàn đi, – tôi đồng ý.

- Tôi cũng nghĩ rằng anh sẽ đồng ý, – cha Phêlíp nói. – Cầu Chúa cho anh được bình yên.

- Xin chúc cha bình yên, – Ăngtoan trả lời, tiếng lạc hẳn đi.

Rồi anh rời khỏi gian phòng ấy. Nhưng trong phòng anh không hề bình yên, không một chút nào cả.

Tuy nhiên, đi đến nửa quãng đường từ tu viện đến chỗ đỗ xe đi Vơnidơ, Ăngtoan bỗng bật cười. Tu viện trưởng đã bắt anh thề giữ bí mật về bức tranh và lấy sấm sét của toà án tôn giáo ra để dạo nạt, nhưng tu viện trưởng không biết rằng, từ nhiều tuần lễ trước, Ăngtoan đã viết thư cho ông Girôlamô Belacmi đang ở lâu đài của ông ta ở Phlơrăngxơ và nói cho ông ta rõ rằng bức tranh Thần vệ nữ của Bôtixeli hiện có mặt ở tu viện dòng Đôminich ở Pađu.