au đó chẳng còn ai nghe tin gì về Bruno nữa.

Vài ngày sau, khi những người lính đã tìm kiếm khắp mọi nơi trong nhà, đi tới tất cả các thị trấn và làng mạc lân cận mang theo tấm ảnh của cậu, một trong số họ mới tìm thấy đống quần áo và đôi giày Bruno để lại bên hàng rào. Anh ta để chúng lại đó, không động vào, rồi quay về tìm Ngài Chỉ huy. Ông đã kiểm tra kỹ quanh khu vực đó, nhìn sang bên trái rồi nhìn sang bên phải hệt như Bruno đã làm, nhưng suốt cả đời mình ông vẫn không thể hiểu nổi điều gì đã xảy ra với con trai ông. Cứ như thể cậu đã biến mất khỏi mặt đất và để lại quần áo ở phía sau vậy.

Mẹ cậu không trở về Berlin ngay như bà đã mong muốn. Bà ở lại Ao Tuýt thêm vài tháng nữa đợi tin Bruno cho đến một hôm, đột nhiên, bà nghĩ có thể cậu đã tự mình tìm đường về nhà, vậy là bà lập tức trở về ngôi nhà cũ của gia đình, phần nào hy vọng nhìn thấy cậu đang ngồi trên bậc cửa chờ bà.

Cậu không ở đó, dĩ nhiên rồi.

Gretel trở về Berlin cùng mẹ và đã dành rất nhiều thời gian nằm khóc một mình trong phòng, không phải vì cô đã vứt hết búp bê đi cũng không phải vì cô đã để lại toàn bộ số bản đồ của mình tại Ao Tuýt mà vì cô nhớ Bruno vô cùng.

Cha cậu ở lại Ao Tuýt thêm một năm sau chuyện đó và bị những người lính khác, những người ông vẫn sai khiến hạch sách không thương tiếc, rất ghét. Đêm nào đi ngủ ông cũng nghĩ tới Bruno và sáng nào thức giấc ông cũng nghĩ tới cậu. Một hôm ông đặt ra giả thuyết về điều có thể xảy ra với cậu và ông trở lại chỗ bên cạnh hàng rào nơi phát hiện đống quần áo một năm về trước.

Chẳng có gì thật sự đặc biệt hay khác lạ ở nơi đây, nhưng sau đó ông làm một cuộc khám phá nhỏ của riêng mình và phát hiện ra rằng chân hàng rào chỗ này không gắn chặt hẳn xuống đất như ở mấy chỗ khác và rằng, khi nhấc lên, nó lộ ra một khoảng trống đủ cho một người rất nhỏ (nhỏ như một cậu bé) bò qua bên dưới. Rồi ông nhìn ra xa xăm và đuổi theo sự việc một cách logic, từng bước từng bước từng bước một, và khi nghĩ ra, ông nhận thấy chân mình dường như đã thôi hoạt động – như thể nó không còn giữ vững được cơ thể ông nữa – rồi cuối cùng ông ngồi bệt xuống đất gần như đúng chính xác vị trí mà trong suốt một năm về trước chiều nào Shmuel cũng ngồi, mặc dù ông không khoanh chân.

Vài tháng sau đó một vài người lính khác đến Ao Tuýt và cha Bruno bị yêu cầu đi cùng với họ, và ông đã đi mà chẳng than phiền gì và ông hạnh phúc khi làm vậy bởi vì ông chẳng còn thiết quan tâm tới chuyện họ làm gì với ông nữa.

Và đó là kết thúc câu chuyện về Bruno và gia đình cậu. Dĩ nhiên toàn bộ truyện này xảy ra cách đây rất lâu rồi và chẳng có chuyện gì giống như thế còn có thể xảy ra nữa.

Trong ngày tháng và thời đại này thì không.