ừ ngày chị Chiếp đến thăm, tôi bắt đầu đếm ngược thời gian, chuẩn bị tâm lý ở tù hơn ba năm nữa.

Khi đã điều chỉnh được tâm trạng, tôi quyết tâm thích nghi với hoàn cảnh hiện tại. Tôi đã dần điều chỉnh bản thân theo được nhịp hoạt động của từng ngày. Bắt đầu từ khi mở mắt thức dậy lúc năm rưỡi sáng theo tiếng còi của giám thị, chúng tôi nhanh chóng ra khỏi phòng ngủ, cửa ra chỉ có một mà tù nhân có tới hàng trăm nên phải tranh nhau chen lấn để có thể thoát khỏi cánh cửa đó một cách nhanh nhất. Sau đó đi xuống tầng đánh răng, rửa mặt, tắm rửa, làm vệ sĩ cá nhân. Khoảng bảy giờ sẽ có tiếng còi báo hiện đi ăn sáng. Bữa sáng là đồ ăn nhạt như canh đậu hũ hay giá xào, mà quanh năm cũng chỉ có một trong hai loại đó mà thôi.

Bảy rưỡi lại có còi lần nữa, chúng tôi phải ăn cơm cho xong rồi giải lao trước khi vào xếp hàng. Trong khoảng thời gian giải lao này, nhiều người tranh thủ trải chiếu ngồi nói chuyện với nhau đợi đến tám giờ xếp hàng đi chào cờ.

Trong tù, chúng tôi luôn luôn phải tỉnh táo và vội vã từ ăn uống, ngủ, tắm và nhiều chuyện khác nữa.

Tám giờ, tiếng còi vang lên, mọi người xếp hàng chào cờ và đọc kh Phật buổi sáng, sau đó nghỉ một chút rồi chia nhau đi làm trong nhà xưởng. Những người nghiện thuốc như tôi thường chạy ra phía sau tòa nhà để hút thuốc trước khi đi làm việc. Thường thì chỉ có một điếu thuốc và có tới cả chục người x hút ké. Thuốc lá trong tù vừa khó kiếm, vừa đắt nên thường không có ai chịu cho kẻ khác hút chung, chỉ có những người thân nhau mới chịu chia sẻ thôi.

Một điếu thuốc lá chuyền qua nhiều người như thế, đến được tay những người cuối cùng cũng gần như không còn cầm được nên phải có kỹ thuật một chút. Chúng tôi phải lấy giấy xé trộm từ sách tiểu thuyết, truyện tranh, truyện cười được phát cho tù nhân đọc. Tôi cũng dùng giấy xé trộm cuộn vào điếu thuốc sao cho cầm được để cùng hút cho đến hơi cuối cùng. Mỗi lần chỉ được hút một hơi nhưng cũng còn hơn là không được hút. Cuối cùng tôi đã nghiện “cá sấu” mà lúc mới vào tù tôi không biết hút.

Sau khi kết thúc hoạt động vui vẻ nho nhỏ đó, chúng tôi cùng vào làm trong nhà xưởng, mỗi người một nhiệm vụ hoặc ai muốn học nghề gì thì tự chọn. Có rất nhiều nghề cho các tù nhân lựa chọn như may, thêu, làm hoa hoặc cắt tóc, trang điểm... Các nhà xưởng bên ngoài có đơn hàng gấp thường thuê tù nhân làm bởi giá rẻ hơn so với thuê bên ngoài.

Tôi vẫn còn nhớ hồi đó giám thị dẫn tôi tới nhà xưởng và hỏi tôi thích làm nghề gì. Lười biếng hoặc chậm hiểu một chút sẽ làm những việc như nhồi ruột bút chì Apollo, ngồi quai dép tông... những công việc không phải suy nghĩ nhiều. Nhà xưởng trong tù được chia thành nhiều phòng theo ngành nghề. Bộ phận đầu tiên mà tôi vào làm việc là bộ phận may công nghiệp. Nhưng ngày đầu tiên tôi đã làm hỏng máy may nên bị chuyển đi chỗ khác. Tôi bị chuyển liên tục, làm qua nhiều nghề từ làm hoa giả, nhồi ruột bút chì, nhồi quai dép tông, thắt dây chun buộc hàng hóa và cuối cùng là chuyển đến bộ phận đan len. Mặc dù từ trước tới nay tôi chưa từng đan len nhưng tôi lại thấy mình thích hợp với công việc này. Chỉ có một lần tình cờ nhìn thấy người ta đan len, tôi muốn thử nên x được chuyển đến bộ phận đan len. Lúc đầu không biết đan phải hỏi người khác cho đến khi biết đan rồi tôi thấy những mẫu đan mà người ta đưa tới rất cứng nhắc, từ hoa văn Thái đến những hoa văn hoa lá bình thường. Tôi bắt đầu nghĩ ra những hoa văn mới rồi tự ý làm mà không cho giám thị biết, đan được khoảng một nửa thì bị giám thị phát hiện, lập tức họ quát: “Này, cô làm cái gì thế? Tại sao cô làm như vậy? Tôi bảo làm như thế này mà, họ thuê làm áo kiểu này...”. Tôi trả lời: “Thưa giám thị, tôi muốn thử sáng tạo cái gì mới xem sao, xin cô cho tôi thử làm, tôi đã làm được một nửa rồi...”. Mặc cho tôi nói thế nào thì giám thị vẫn rất tức giận.

Chiếc áo mà tôi tự làm là kiểu áo cổ tròn màu trắng có dòng chữ Chanel màu đen ở trước ngực. Không phải tôi khoe nhưng thật sự chiếc áo đầu tiên tôi đan rất đẹp nên có giám thị đến x mua nhưng tôi vẫn chưa bán. Họ mang áo của tôi cùng nhiều sản phẩm của các tù nhân khác đến trưng bày tại triển lãm hàng hóa trong tù. Sau đó có một giám thị đến nói với tôi: “Usumi, áo của cô được khách nước ngoài mua đấy!”. Từ đó, tôi nghĩ thêm mẫu hoa văn mới như hoa văn Fidodido đang thịnh hành nên lại bán được tiếp. Tiếc rằng những kiểu áo này khi đan tôi không ghi lại cách thức nên chỉ đan được mỗi lần đúng một chiếc duy nhất mà thôi. Việc nhỏ thôi nhưng qua đó tôi cũng có thể tự hào vì mình cũng làm được công việc chi tiết, tỉ mỉ giống như bao người khác.

Chúng tôi được trả tiền khi làm việc. Quy định là ba tháng thanh toán một lần, nhưng thực ra cũng không được nhiều, mỗi người cũng chỉ được khoảng bốn trăm đến năm trăm bạt, nhiều lần thì cũng hơn một nghìn bạt thôi.

Khoản thu nhập này chúng tôi cất đi để dành mua cơm và những đồ dùng thiết yếu, nó rất có giá trị đối với chúng tôi khi không có người thân đến thăm.

Thường không tù nhân nào chú tâm làm việc, phần lớn vừa làm vừa nói chuyện cho đến gần giờ nghỉ trưa là dừng, đợi đến giờ ăn cơm. Ăn cơm trưa xong, chúng tôi được nghỉ một tiếng nên một số tù nhân gồm cả tôi bắt đầu lượn lờ xem chỗ nào có người hút thuốc để x hút chung, còn một số người không làm gì thì ngồi buôn chuyện.

Nghỉ trưa xong tù nhân lại tiếp túc vào làm việc tại nhà xưởng. Làm việc đến ba rưỡi chiều thì lại nghỉ. Sau đó chạy nhanh ra để tranh lấy một chỗ đứng trong khu bể nước để tắm giặt. Mấy trăm con người tranh nhau sao cho xong hết mọi việc lúc bốn rưỡi chiều.

Lần đầu tiên đi tắm trong tù, tôi không biết phải làm sao cả, hai, ba ngày đầu phải để ý xem những người khác họ làm như thế nào. Việc tắm trong tù được tiến hành với tốc độ rất nhanh, đứng kỳ cọ véo von là điều không thể bởi còn có rất nhiều tù nhân khác đang đợi đến lượt. Mọi người phải chia thành từng nhóm cùng vào tắm trong khoảng thời gian quy định, khi tiếng còi vang lên hết thời gian là sẽ có nhóm khác vào tắm tiếp. Tiếng còi đầu tiên múc nước dội người trong vòng mười giây rồi xoa xà bông tắm, dầu gội đầu, tiếng còi thứ hai là thời gian tráng người thêm mười giây. Người thổi còi ở đây không ai khác chính là tù nhân lâu năm nhất trong số các tù nhân ở đây.

Chúng tôi tắm tập thể ở sân cạnh bể nước. Do vậy, ai đi qua sân cũng nhìn thấy hết, một số người ngại ngùng thì quấn xà rông, ai mặt dày một chút không ngại gì kiểu “tôi rất tự t” thì chỉ mặc áo ngực và quần lót mà tắm luôn, chưa có ai dám cởi hết quần áo để tắm cả. Ngày đầu tiên tắm tôi quấn xà rông tận ngực, khi tiếng còi đầu tiên vang lên vội múc nước dội nhanh nhất có thể rồi xoa xà phòng thơm, đánh răng sao cho xong trước khi tiếng còi thứ hai vang lên vội múc nước dội nhanh trước khi tiếng còi thứ hai vang lên. Khi tiếng còi báo hiệu hết thời gian vang lên tôi vẫn chưa tráng sạch xà phòng nên tôi thầm nghĩ tắm kiểu này thì chẳng khác nào không tắm, vừa mất thời gian vừa không sạch. Tôi liền nghĩ cách, ngày tiếp theo khi tắm tôi không quấn xà rông nữa, cởi hết đến cả áo ngực chỉ mặc mỗi quần trong. Sau đó múc nước tắm một cách thoải mái không quan tâm ánh mắt của các tù nhân khác đang nhìn mình. Từ đó trở đi tôi cứ tắm như thế.

Tắm giặt xong chúng tôi cùng đi ăn cơm tối, chỉ có nửa tiếng để ăn tối. Đúng năm giờ không cần biết là no hay chưa no, mọi người không được ăn cơm nữa. Sau đó chúng tôi có một tiếng để được tự do nghỉ ngơi, đúng sáu giờ tất cả phải về phòng ngủ. Vì vậy, chúng tôi chưa từng thấy trăng, thấy sao ban đêm như khi ở ngoài, chỉ thấy mặt trời ban ngày mà thôi. Phòng ngủ là thế giới riêng, vương quốc riêng của chúng tôi. Chúng tôi ngồi nói chuyện đợi đến bảy giờ đọc kh Japanjara Gatha, kết thúc bằng việc học thuộc lòng luật trại giam.

Sau nghi lễ đó là thời gian thật sự của chúng tôi, được cùng nhau ngồi nói chuyện phiếm. Nhiều người ngồi nói chuyện trên trời dưới biển hoặc đọc tiểu thuyết, truyện tranh, mãi cho đến lúc ngủ cũng đã mười, mười một giờ đêm rồi. Và phải kể đến lúc trước khi đi ngủ, mỗi người phải nhanh chân chiếm lấy một chỗ cho mình, nếu đã chiếm chỗ rồi thì đứng có đứng lên nếu không sẽ bị mất chỗ ngay. Chỗ ngủ của chúng tôi chật chội, bí bách giống như là cá hộp vậy, khi ngủ nằm ngửa rồi thì không nên nằm nghiêng nữa nếu không chỗ trống đó sẽ mất ngay, muốn quay lại nằm ngửa cũng không còn chỗ. Còn nếu ai đau bụng phải đi vệ sinh thì coi như xong luôn vì khi quay lại chỗ cũ đã không còn nữa, phải ngồi đợi xem ai ngủ nghiêng để nhảy vào chiếm lấy chỗ trống đó.

Không lâu sau khi tôi trải qua nhiều chuyện trong tù, cuối cùng sự việc làm tôi sợ nhất cũng đến, đó là bị người thân bỏ quên. Tôi phải đợi ít nhất hai, ba tháng chị gái mới đến thăm một lần, đến mức nhiều khi tôi quên mất rằng mình cũng có người thân như bao người khác vậy.

Mỗi khi đến tháng không có tiền mua băng vệ sinh, tôi hỏi vay băng vệ sinh nhưng không ai cho vay vì họ biết rằng tôi không có ai đến thăm nuôi cả. Từ đó tôi bắt đầu làm thuê cho các “ông chủ” trong tù. Bọn họ thuê tôi may thêu quần áo hoặc thêu tên trên áo khi họ mua áo mới. Bọn họ có nhiều tiền nên không phải làm gì, kể cả đến ghét bẩn trên người khi tắm cũng thuê người kỳ cọ, thuê người đấm bóp, thuê người giặt quần áo và thuê cả người chuyên đi mua cơm nữa, họ có tiền thuê người mà.

Tôi nhận thêu áo thuê cho bọn họ mỗi cái mười bạt hoặc buổi tối khi đã vào phòng ngủ có một số người thuê tôi viết thư trả lời thư của tù nhân nam, thư của gia đình hoặc thư kết bạn bốn phương, những thư viết thuê này tôi cũng lấy mỗi cái mười bạt.