iacomo del Piero nhìn từ cửa sổ nhà mình qua kênh Murano. Ông chắc chắn đã nghe thấy cái gì đó lay động bên ngoài và đưa ngọn nến lên cao, nhìn qua những mắt cáo nhỏ nơi cửa sổ. Ông chẳng thấy gì, nhưng ánh nến chỉ soi thấy hình phản chiếu của chính ông, gãy ra vì những cái nẹp chì ở các ô kính. Ông nhìn thấy một lão già.

Giacomo quay ra khỏi hình ảnh của mình và nghĩ xem giờ ông nên làm gì. Ông cho là mình phải ăn – có ít xúc xích Bologne ngon trong chạn, và một bình rượu để uống kèm, nhưng không hiểu sao ông không thấy thèm ăn. Ông cảm thấy mình cần ăn ít đi vì tuổi đã cao – giờ thì những thứ khác nuôi dưỡng ông. Sách của ông, công việc của ông, và tình bạn của ông. Ông đặc biệt nghĩ đến Corradino, và rằng theo năm tháng chàng trai đã trở thành như một đứa con trai đối với ông. Có lẽ ông nên đi xuôi xuống đường đến chỗ ở của Corradino và uống rượu với chàng? Không, chàng trai đã kiệt sức vì công việc cho người khách hàng bí ẩn đấy rồi. Ngài Domenico ở Teatro Vecchio. Giacomo chưa hề gặp y, nhưng ông biết là công việc giữ chân Corradino lại xưởng bất kể ngày giờ. Có lẽ Corradino còn chưa về nhà để tiếp một cuộc thăm viếng nữa.

Thay vì vậy Giacomo cầm cây đàn viôn cũ lên rồi cái vĩ và mấy ngón tay ông, tự ý, tìm một khúc dân ca u hoài vùng Venito hợp với tâm trạng ông. Ông cảm thấy một điềm báo, một sự trĩu nặng tận tâm khảm mà ông không thể cắt nghĩa. Chính cái cảm giác này đã khiến ông nhiều lần đến bên cửa sổ từ lúc ông từ xưởng về nhà.

Vậy nên tiếng gõ nhẹ ở cửa khi nó xuất hiện đã không làm ông ngạc nhiên, bởi ông đã cảm thấy ngóng trông cả buổi chiều. Khi ông cẩn thận để cây viôn xuống bộ ván ngựa, ông thoáng có cái tưởng tượng kinh khiếp là mình sắp mở cửa cho chính Thần Chết, cuối cùng cũng đến đòi mạng ông. Nhưng bóng người đứng đó không phải Thần Chết. Đó là Corradino.

Họ hôn nhau thắm thiết, dù Giacomo ngay lập tức nghĩ là bạn ông trông có vẻ khích động. Đã vào nhà rồi mà chàng dường như cũng đứng ngồi không yên, xua tay từ chối lời mời rượu rồi mới nhận và nốc chỉ một hơi cạn chén.

"Corradino, cái gì làm anh ốm vậy? Anh sốt ư? Có phải do thủy ngân không?" vì rằng Corradino gần đây bị chứng ho khan dữ dội. Một dấu hiệu chỉ có thể là lủng phổi vì thủy ngân được dùng để tráng gương. Chỉ một tuần trước đây thôi Giacomo đã cố năn nỉ bạn mình đặt hột tiêu dưới lưỡi để phòng bệnh phổi. Như mọi người Venice, Giacomo hết sức xem trọng những thứ gia vị kỳ bí của phương Đông. Nhưng ngay cả gia vị cũng không ngăn ngừa được nhiễm độc thủy ngân. Con quỷ bạc đã đưa hầu hết thợ thổi thủy tinh đế cái chết. Nghề của họ cuối cùng đã hủy diệt họ. Corradino lắc đầu quầy quậy bác bỏ chuẩn đoán của Giacomo, nhưng mắt chàng rực lửa trên mặt. "Con đến để…" chàng bắt đầu, và ngừng đột ngột.

Giacomo túm cánh tay Corradino và kéo chàng ngồi xuống ván ngựa cạnh mình. "Hãy trấn tĩnh lại, Corradino thân yêu. Thế thì anh có thể nói nó là cái gì? Anh đang gặp rắc rối sao?"

Corradino cười, nhưng lại lắc đầu. "Con đến để nói… con không biết nữa… con muốn thầy biết… có rất nhiều điều con không thể nói với thầy!". Chàng hít một hơi. "Con muốn nói với thầy là một người cha đối với con, rằng thầy đã cứu mạng con hết lần này đến lần khác, rằng con không bao giờ có thể đền đáp cho thầy. Và rằng, dù có chuyện gì xảy ra cho con đi nữa, con mong thầy vẫn cố nghĩ tốt về con". Chàng nắm chặt hai bàn tay của ông già tha thiết. "Xin hãy hứa với con điều này – là thầy sẽ cố nghĩ tốt về con".

"Corradino, ta sẽ luôn nghĩ tốt về anh. Cơn sóng gió này là gì vậy?"

"Còn một điều nữa. Nếu thầy có gặp Leonora, nếu có bao giờ thầy gặp con bé, hãy nói với nó là con đã luôn yêu thương nó, và vẫn còn yêu thương nó".

"Corradino…"

"Xin hãy hứa!"

"Ta hứa, nhưng anh phải cho ta biết ý anh nói tất cả những điều này là sao. Tối nay cái gì đã xảy ra với anh vậy? Anh đang toan tính điều gì vậy?"

Corradino phản ứng tức thì. "Con không toan tính cái gì cả. Không gì cả. Con…" chàng cười to rồi gục đầu vào hai bàn tay, mấy ngón tay chàng vạch những lọn tóc đen. Thế rồi, bằng giọng điệu bình thường hơn chàng nói, "Hãy thứ lỗi cho con. Chỉ là chút tâm trạng, chút tưởng tượng thôi. Hài cay độc là do trăng khuyết đang soi đêm nay".

Chàng ra hiệu về phía cửa sổ, và Giacomo thấy, không nghi ngờ gì nữa, mặt trăng chỉ gần tròn, và có một sắc thái kỳ lạ. Có lẽ điều đó giải thích cho cái cảm giác u hoài của chính ông. "Được rồi, chính ta cũng đã phần nào cảm thấy tâm trạng đó. Đến đây, ta cùng uống cho quên cái điên rồ này đi."

Corradino xua bình rượu đi. "Con phải về. Nhưng xin hãy nhớ tất cả những gì con đã nói".

Giacomo nhún vai. "Ta sẽ nhớ. Nhưng mai ta sẽ gặp anh tại xưởng mà".

"Được, ngày mai. Mai con sẽ gặp lại thầy".

Cái ôm chặt tha thiết và kéo dài. Rồi Corradino đi khỏi, và Giacomo lại một lần nữa lẻ loi. Khi ông nhìn chăm chăm vào đêm, ông tự hỏi có phải quả thực mình vừa thấy lệ long lanh trong mắt bạn mình khi chàng quay đi không. Mặc dù đã nói về ngày mai, toàn bộ cuộc gặp gỡ lại có cái cung cách của một buổi tiễn biệt.

Quả thực là một buổi tiễn biệt. Khi Corradino không đến xưởng sáng hôm sau, linh tính của Giacomo đã đến tột cùng, những giọng nói kinh khủng la hét trong đầu ông. Ông đi ngay đến chỗ ở của Corradino, chạy nhanh hết mức mà hai chân già nua của ông cho phép. Ông bước vào gian nhà nhỏ không gõ cửa và đi thẳng vào gian thứ hai – phòng ngủ. Ở đấy, ông đã nhìn thấy điều xấu nhất. Bạn ông nằm trên chiếc giường nhỏ, đầy đủ y trang, và bất động. Thoạt tiên ông ngỡ là Corradino đã tự vẫn, rằng đây là ý nghĩa của buổi tạ từ đêm qua. Nhưng rồi, qua làn nước mắt nóng hổi, ông nhìn thấy một vệt đen chứng cứ trào từ khóe miệng hé mở xuống tấm khăn phủ giường. Ông lật một bàn tay lạnh ngắt của Corradino lên – mấy đầu ngón tay thâm đen. Trong đời mình Giacomo đã nhìn thấy dấu hiệu ấy nhiều lần hơn là ông muốn. Thủy ngân. Dịch bệnh của người thổi thủy tinh cuối cùng đã đem Corradino đi. Giacomo ngồi dưới chân giường và khóc.

Chàng đã biết.

Corradino đã biết là mình đang hấp hối. Đêm qua khi chàng đến thăm, chàng đã nói lời vĩnh biệt. Cuối cùng Giacomo đứng lên và kéo tấm khăn trải giường phủ lên khuôn mặt rất mực thân thương đối với ông. Trong khi làm thế, ông than van, như những người cha vẫn làm khi họ nhìn đứa con trai đã chết của mình: "Chúa ơi, sao ngài không lấy mạng con?"

Đêm đó, Giacomo cuối cùng cũng trở về nhà. Đó là một ngày đau buồn nhất trong cuộc đời lê thê của ông. Và ông thấy mình có thể vui vẻ đi ngủ và không bao giờ tỉnh dậy nữa. Ông đã báo cho lãnh chúa Murano về cái chết của Corradino, và một vị bác sĩ đã được cử đến để điều tra nguyên nhân. Vị bác sĩ đã kiểm tra Corradino hết sức kỹ lưỡng, cắt ít tóc và lấy máu, một sự tỉ mỉ mà Giacomo biết là được Hội đồng ra lệnh. Dưới mấy lớp áo choàng đen và mặt nạ trắng với cái mũ khoằm dài nhồi thảo mộc để ngừa nhiễm trùng, vị bác sĩ trông hệt như một con kền kền đến để rỉa xác Corradino. Nhưng nếu một trong những tài sản lớn của mình chết, Hội đồng luôn muốn nắm chắc là không có rủi ro nào. Chỉ có sự hiểu biết này mới ngăn Giacomo không can thiệp để xin cho phẩm giá của người bạn quá cố của mình. Ông nín thinh. Nhưng khi cuối cùng vị bác sĩ nhả tử thi ra, ông ta có vẻ ngạc nhiên khi Giacomo xin phép được hoàn tất lễ tử tế cho người bạn của ông. Vì dù sao việc khám nghiệm tử thi cũng đã xong, vị bác sĩ thấy không có lí do gì lại không thuận tình cho cái ý thích nhất thời này và Corradino được đưa về nhà của Giacomo để liệm.

Giacomo có mặt trong khi mấy người đàn bà ông mướn chuẩn bị cho Corradino. Họ lau mặt chàng, chải tóc chàng và buộc hai chân chàng với nhau và khép kín hàm chàng. Bên những ngọn nến cháy xung quanh, họ khâu người chết vào trong một cái vuông vải gai. Và Giacomo nhìn gương mặt ông yêu thương chìm vào bóng tối khi những mũi chỉ khâu kín tấm vải bọc. Khi nhìn Corradino lần chót ông nghĩ con trai mình đẹp đẽ biết bao, là những lọn tóc của chàng rạng ngời dưới ánh nến và hai má chàng còn ửng hồng và hàng mi khép trên hai má vẫn còn rực rỡ. Cơ hồ chàng đang ngủ. Ông tự quở mình. Và với một cử chỉ tiễn biệt sau cùng, Giacomo dịu dàng đặt một đồng tiền vàng lên mỗi bên mắt khép. Ông đã cho đi công xá cả một năm không chút nghĩ suy. Ông đã cho chàng trai tất cả: nhà của ông, kỹ xảo làm thủy tinh của ông, và tất cả tình yêu mà trái tim già nua của ông có thể chứa đựng. Corradino đã là người thừa kế của ông tất cả mọi thứ, vậy nên thay cho của thừa kế Giacomo đã trả phí tổn cho cuộc hành trình cuối cùng của Corradino. Ông quay đi, trái tim tan nát.

Cuối cùng hai tên cảnh sát đến để mang thi thể ra chiếc thuyền sẽ đưa xác đến Sant’Ariano, đảo chôn cất. Giacomo ngỏ lời được đến bến tàu, nhưng bị ngăn lại.

"Quý ông", tên cảnh sát cao hơn nói, mắt hắn sáng lên cảm thông sau mặt nạ, "chúng tôi còn hai trường hợp bệnh dịch nữa phải đưa đi. Chúng tôi không thể bảo đảm sự an toàn cho ông được".

Thế là Corradino đã ra đi, hai người cảnh sát bỏ đi và những người đàn bà đã ra về, cảm kích cắn mấy đồng tiền vàng Giacomo đã cho vì công khó của họ.

Lại một lần nữa ông một mình, như đêm trước, trước khi toàn bộ câu chuyện đau buồn này xảy ra như đã thấy trước. Giờ thì ông đã có thể khóc thương người bạn – đứa con trai – đã ra đi. Nhưng ông đã không còn nước mắt nữa, và không cảm thấy gì ngoài một nỗi buồn khô khốc cho sự mất mát của mình. Một lần nữa ông cầm cây đàn viôn lên, cũng như ông đã làm trước khi thế giới của một mẩu giấy da xoắn giữa mấy sợi tơ đàn. Mẩu giấy da mà Giacomo có thể nhận ra dù ở đâu – đó là giấy da tốt xứ Florence trong cuốn sổ tay của Corradino. Giờ thì Giacomo đã nhớ ra, tim ông đập nhanh trong cổ họng, ông đã kéo Corradino ngồi xuống ngay cạnh nhạc cụ đêm trước ra sao. Bằng những ngón tay run rẩy Giacomo rút mẩu thư ra khỏi mấy sợi dây đàn. Corradino không phải là người hay chữ, vì chàng đã bị tách khỏi sự dạy dỗ của Ngài Loisy quá sớm ở tuổi lên mười, nhưng những chữ này lại đã đủ rõ ràng. Chàng đã cẩn thận ghi rõ ra, giữa trang giấy, cụm từ tiếng La tinh:

NON OMNIS MORIAR

Corradino không đọc nhiều – thật ra cuốn sách duy nhất mà chàng biết rõ là cuốn sách của Dante từ cha mình. Nhưng Giacomo là một người có học, và không cần phải lục lọi mấy cuốn sách trong phòng mình mới biết được ý nghĩa của cụm từ. Tất cả đều trùng khớp - sắc hồng trên má Corradino, ánh chói ngời trên tóc chàng, cuộc tạ từ trìu mến đêm qua.

NON OMNIS MORIAR

CON SẼ KHÔNG CHẾT HẲN

Giacomo ấp chặt tờ giấy da vào tim trước khi dịu dàng ép nó vào giữa những trang sách Dante của riêng ông. Khi ông gấp cuốn sách lại, ông mỉm cười lần đầu tiên trong ngày hôm ấy.

Corradino vẫn còn sống.