uổi sáng hôm sau, khi thức giấc, Cyprien đã nhìn thấy đúng là con Templar đang đứng trước mặt chàng. Đấy là một trong những cuộc tái ngộ tình cảm nhất. Ta có thể nói con ngựa dường như cũng hài lòng không kém gì người cưỡi nó khi gặp lại người bạn đường trung thành của mình.

Sau bữa ăn sáng, Cyprien cảm thấy đủ khỏe để lên yên ngựa và khởi hành ngay. Vậy là Pharamond Barthès chất tất cả hành lý lên lưng sau của Templar, dắt con vật bằng dây cương, rồi họ bắt đầu lên đường đi đến thủ phủ của Tonaïa.

Trên đường đi, Cyprien kể cho bạn mình nghe chi tiết hơn về những biến cố chính trong chuyến đi của chàng từ lúc xuất phát ở Griqualand. Khi kể đến đoạn bị mất dấu Matakit lần cuối, chàng đã miêu tả dấu hiệu nhận biết cậu bé, Pharamond Barthès bật cười:

“À! Giả dụ nhé!” anh nói, “thêm lần này nữa, tôi tin chắc tôi sẽ có thể cho anh những thông tin về kẻ trộm của anh, nếu không phải là về viên kim cương của anh!”

“Ý anh muốn nói gì?” Cyprien rất ngạc nhiên hỏi.

“Cậu chàng ấy,” Pharamond Barthès đáp, “đã bị những người Bassouto của tôi bắt làm tù binh cách đây khoảng hai bốn giờ, một cậu bé nam Phi lưu lạc trong vùng, và họ đã giao cậu ta, với tay chân bị trói chặt, cho ông bạn Tonaïa của tôi rồi. Tôi tin chắc ông bạn này, có lẽ bạc đãi hắn lắm rồi, vì ông ta rất sợ những kẻ gián điệp, và cậu chàng nam Phi, hẳn nhiên thuộc một bộ tộc kẻ thù của ông ta, chỉ có thể bị buộc tội gián điệp mà thôi! nhưng cho đến giờ, họ vẫn để cậu ta sống! Thật may cho cậu chàng tội nghiệp đáng thương, cậu ta biết một vài chiêu ảo thuật và tự xưng có thể làm thầy bói...”

“Này! Giờ tôi không còn nghi ngờ gì nữa, đó là Matakit!” Cyprien hét lên.

“Vậy thì tốt! Cậu ta có thể tự đắc vì thoát chết trong gang tấc,” anh bạn thợ săn đáp! “Ông bạn Tonaïa đã nghĩ ra một loạt các kiểu nhục hình khác nhau dành cho kẻ thù của ông ta, chúng không hề nhẹ nhàng chút nào! nhưng, tôi nhắc lại, anh có thể không phải lo ngại về người giúp việc cũ của anh nữa! Cậu ta được bảo vệ nhờ vào tài bói toán và chúng ta sẽ gặp lại cậu ta, ngay tối hôm nay thôi, trong trạng thái hoàn toàn khỏe mạnh!”

Không cần nhấn mạnh về điểm này rằng thông tin ấy đặc biệt khiến Cyprien hài lòng. Chắc chắn rằng mục đích của chàng đã đạt được, và chàng không nghi ngờ gì việc Matakit sẽ đồng ý trả lại viên kim cương của John Watkins nếu cậu ta vẫn giữ nó.

Hai người bạn tiếp tục trò chuyện thân mật như vậy suốt cả ngày trời, khi đi qua đồng bằng nơi Cyprien từng băng qua trên lưng hươu cao cổ vài ngày trước đó.

Ngay tối hôm ấy, thủ phủ của Tonaïa đã hiện ra, có hình đài vòng nằm lưng chừng trên gò nhấp nhô ở đằng chân trời phía Bắc. Đây thực sự là một đô thị có mười đến mười lăm nghìn dân, có những đường sá làm sẵn thoáng đãng và gần như văn minh, mang dáng vẻ thịnh vượng và sung túc. Riêng cung điện của vua đã chiếm một phần tư tổng diện tích của thành phố, bao quanh bởi những hàng giậu cao và có chiến binh da đen cầm giáo canh gác.

Pharamond Barthès chỉ cần ra mặt thì mọi hàng rào lính gác đều cúi rạp trước anh, và anh cùng với Cyprien được đưa ngay đi qua một loạt khoảng sân rộng lớn đến phòng khánh tiết nơi “kẻ bất khả chiến bại” đang ngồi giữa một rừng trợ thủ, trong đó không thiếu binh sĩ cũng như lính canh.

Tonaïa có lẽ chừng bốn mươi tuổi. Ông ta cao lớn và mạnh mẽ. Đầu đội một loại mũ quân vương làm từ nanh heo rừng chải chuốt, bộ trang phục của ông gồm một áo vạt dài màu đỏ, không có ống tay áo cùng một tấm áo choàng cùng màu, kết dày đặc cườm thủy tinh. Ông đeo nhiều lắc đồng ở tay và chân. Hình dáng bề ngoài thông minh và thanh tao, nhưng mưu mô và cứng rắn.

Ông đón tiếp rất niềm nở Pharamond Barthès, người bạn ông đã không gặp mặt mấy ngày hôm nay, và bởi lòng tôn trọng, ông đón tiếp cả Cyprien, người bạn của đồng minh trung thành với ông.

“Bạn của bạn ta chính là bạn của ta”, ông nói như lời một vị tư sản vùng Marais từng nói.

Và khi biết được vị khách mới của mình đang ốm, Tonaïa vội vã sai người chuẩn bị cho chàng một trong những phòng đẹp nhất cung điện của ông và sai người mang đến cho chàng một tô cháo ngon tuyệt.

Theo ý của Pharamond Barthès, họ sẽ không đề cập ngay chuyện Matakit, mà để sang ngày hôm sau.

Quả thật, ngày hôm sau, Cyprien, rõ ràng đã hồi phục sức khỏe, có thể xuất hiện trước mặt nhà vua. Vậy là cả triều đình được tập hợp lại trong căn phòng lớn của cung điện. Tonaïa và hai vị khách ngồi chính giữa vòng tròn. Pharamond Barthès bắt đầu ngay việc thương lượng bằng ngôn ngữ địa phương mà anh ta nói khá rành.

“Người Bassouto của tôi gần đây đã nộp cho ngài một cậu bé nam Phi tù binh của họ, anh ta nói với đức vua. Thế nhưng, cậu chàng nam Phi kia chính là người hầu của bạn tôi, nhà hóa học tài ba Cyprien Méré, anh ta đến đây xin ngài rộng lòng trả lại cậu bé cho anh ta. Chính vì vậy, tôi, bạn của anh ta và cũng là bạn ngài, tôi dám ủng hộ yêu cầu chính đáng của anh ta.”

Ngay những câu đầu, Tonaïa đã nghĩ nên dùng thái độ ngoại giao.

“Người thông thái da trắng là khách quý!” ông ta đáp. “Thế nhưng anh ta có gì làm tiền chuộc đổi lấy tù binh của ta?

“Một khẩu súng trường tuyệt hảo, mười lần mười ống đạn và một gói cườm thủy tinh”, Pharamond Barthès đáp.

Một tiếng trầm trồ thì thầm lan khắp khán phòng, ấn tượng mạnh mẽ vì vật dâng biếu huy hoàng ấy. Duy chỉ có Tonaïa, vẫn luôn khôn khéo, vờ như không bị lóa mắt.

“Tonaïa là thái tử vĩ đại, ông ta vừa nói vừa ngồi lên ngai của mình, và các Thánh Thần bảo vệ ta! Một tháng trước, các ngài đã cử Pharamond Barthès và những chiến binh gan dạ cùng những khẩu súng trường tới giúp ta thắng đối thủ! Do vậy, nếu bạn Pharamond Barthès muốn, tên hầu kia sẽ được bảo toàn mạng sống trở về với chủ hắn!”

“Vậy giờ hắn ở đâu?” anh bạn thợ săn hỏi.

“Trong hang thiêng, nơi hắn được canh giữ ngày đêm!” Tonaïa trả lời với giọng cường điệu hợp tình huống, phù hợp với một trong những vị thống lĩnh mạnh nhất của xứ sở nam Phi.

Pharamond Barthès vội tóm tắt những câu trả lời cho Cyprien nghe, và xin phép đức vua được đi cùng bạn mình tới đón tên tù binh trong hang vừa nhắc đến ấy.

Nghe những lời ấy, một tiếng phản đối thì thầm lan khắp cử tọa. Yêu sách của những người châu Âu ấy có vẻ quá đáng. Chưa bao giờ, với bất kỳ lý do nào, một người nước ngoài được phép đến hang động huyền bí ấy. Một truyền thuyết được tôn kính cho rằng, ngày nào người da trắng biết bí mật về nơi đó, đế chế Tonaïa sẽ tan thành tro bụi.

Thế nhưng đức vua không muốn triều đình xen vào bất kỳ quyết định nào của ông. Thế nên, bởi ý thích thất thường của kẻ độc tài, tiếng phản đối thì thầm ấy, đã khiến ông chấp nhận điều mà lẽ ra ông rất có thể từ chối, mà không có sự bùng nổ cảm xúc trong cử tọa.

“Tonaïa ta đã hòa máu cùng người anh em Pharamond Barthès,” ông ta đáp với giọng kiên quyết, “và ta chẳng còn gì phải giấu anh cả! Bạn anh và anh, các anh có biết giữ lời thề không?”

Pharamond Barthès ra hiệu là có.

“Tốt rồi! vị vua da đen nói tiếp, hãy thề không chạm vào bất cứ thứ gì các anh nhìn thấy trong động ấy!... Hãy thề, khi đã ra khỏi đó, các anh sẽ cư xử trong mọi tình huống như thể chưa từng biết đến sự tồn tại của động!... Hãy thề không bao giờ tìm cách vào lại động, thậm chí cũng không cố tìm hiểu để biết lối vào động!... Cuối cùng hãy thề không bao giờ nói với ai về chuyện các anh đã nhìn thấy!”

Pharamond Barthès và Cyprien, tay đưa ra, lặp lại từng từ của câu thề mà họ phải theo.

Ngay sau đó Tonaïa hạ giọng ra lệnh, cả triều đình đứng dậy, và các chiến binh xếp thành hai hàng. Một vài người hầu mang đến mấy mảnh vải dùng để bịt mắt hai người nước ngoài; sau đó, đức vua đích thân ngồi giữa hai người họ trên một cái cáng rơm lớn do chừng vài chục người nam Phi khiêng trên vai, và đoàn người bắt đầu đi.

Chuyến đi khá lâu - ít nhất hai giờ đường. Cảm nhận được bản chất những cú lắc lư của cáng, Pharamond Barthès và Cyprien tin rằng họ được đưa đi qua một vùng núi.

Rồi một làn không khí mát mẻ cùng tiếng vọng những bước chân của đoàn hộ tống, dội lại từ những thành vách rất gần nhau, cho thấy họ đang đi xuống lòng đất. Cuối cùng, mùi khói nhựa thông, xộc thẳng vào mũi giúp hai người bạn hiểu rằng bọn họ đang đốt đuốc để soi đường cho cả đoàn.

Tiếp tục đi thêm mười lăm phút nữa; sau đó cáng được đặt xuống đất. Tonaïa đỡ những vị khách xuống khỏi cáng rồi ra lệnh tháo bịt mắt cho họ.

Do bị chói mắt vì đột ngột nhìn lại ánh sáng, sau một khoảng thời gian ngưng chức năng thị giác kéo dài, Pharamond Barthès và Cyprien thoạt đầu tưởng mình bị mắc phải một loại chứng ảo giác xuất thần, vì cảnh tượng hiện ra trước mắt họ vừa huy hoàng vừa khó ngờ.

Cả hai đang ở chính giữa một hang động mênh mông. Nền hang phủ một lớp cát mịn và lấp lánh vàng. Vòm hang, trông cao như mái vòm một nhà thờ kiến trúc gô tích, cao ngút đến độ mắt thường nhìn không tới. Các vách của khối cấu trúc tự nhiên ấy được phủ kín bằng nhũ đá, đa dạng về màu sắc và phong phú lạ thường, trên ấy ánh đuốc chiếu vào tạo nên những ánh cầu vồng, hòa lẫn vào những tia lửa hồng sáng rực, vào những bức xạ buổi rạng đông miền địa cực. Những màu sắc óng ánh nhất, những hình thù kỳ lạ nhất, những kích cỡ đáng kinh ngạc nhất, làm nên đặc tính của vô số những kết tinh. Không phải là kiểu sắp xếp theo phiến của đá thạch anh, như trong phần lớn các hang động, được tạo thành từ sự đồng nhất vô cùng đơn điệu của một loại đá. Ở đây, thiên nhiên tha hồ phóng tác hình như thích thú với việc khai thác hết mọi sự kết hợp màu sắc và hiệu ứng, hết sức hợp với hiện tượng thủy tinh hóa của nhiều loại khoáng vật.

Những khối thạch anh tím, những thành vách thạch anh mã não, những khối băng hồng ngọc, những chỏm nhọn ngọc lục bảo, những cột ngọc lam sâu và thanh mảnh như rừng thông, những núi băng trôi ngọc biếc, những chùm đèn treo lam ngọc, những tấm gương ngọc mắt mèo, những khe thạch hồng và đá da trời vân vàng - tất cả những gì quý giá nhất, hiếm nhất, trong sáng nhất, rực rỡ nhất, mà sự kết tinh có thể mang lại, đều được dùng làm chất liệu cho khối kiến trúc gây sửng sốt này. Còn hơn thế nữa, mọi hình thù, thậm chí cả hình thù của giới thực vật, hình như cũng đóng góp thêm vào một tạo tác ngoài năng lực sáng tạo của con người. Những thảm rêu khoáng cũng êm như loại thảm cỏ mềm mịn nhất, những kết tinh khoáng vật hình cành cây lúc lỉu hoa trái đá quý gợi nhớ đây đó những khu vườn thần tiên được phác thảo vô cùng hồn nhiên trên các bức tranh nhật. Xa hơn một chút, một hồ nước nhân tạo, hình một viên kim cương dài hai mươi mét, lồng trên khung cát, tựa như một vũ đài đã sẵn sàng cho những người trượt băng nô đùa. Những dinh điện trên không bằng đá khoáng thạch anh, những vọng lâu và tháp chuông bằng ngọc lục bảo hay hoàng ngọc, xếp chồng từng lớp cho đến một điểm mà thị giác không thể tiếp tục nhìn thấu vì đã chán chê những hình ảnh huy hoàng. Cuối cùng, sự biến đổi của tia sáng thông qua hàng nghìn lăng kính ấy, tạo nên những chùm pháo hoa xòe ra mọi phía và tỏa xuống từng chùm, tạo nên sự hợp phối đáng kinh ngạc nhất về ánh sáng và màu sắc có thể làm choáng ngợp mắt người.

Cyprien Méré giờ đây không còn chút nghi ngờ gì nữa. Chàng được đưa đến một trong những hang động huyền bí ấy mà bấy lâu nay chàng đã ngờ đến sự tồn tại, trong sâu thẳm nơi ấy thiên nhiên cằn cỗi đã tích tụ và kết tinh thành khối những loại đá quý kia, và chỉ nhường cho con người, trong những mỏ được ưu ái nhất, những mẩu thừa tách biệt và rời rạc. Trong phút chốc, cố không tin vào hiện thực mà chàng nhìn thấy trước mắt, nhưng chỉ cần, đi ngang qua một vỉa đá kết tinh, cọ xát lên đấy chiếc nhẫn chàng đang đeo để thấy chắc chắn nó không bị trầy xước. Đấy chính là những kim cương, hồng ngọc, lam ngọc bao kín cái hốc lớn ấy và đóng khối lớn đến mức, giá trị của nó, với giá mà con người ước tính cho những khoáng chất ấy, có lẽ vượt ngoài mọi tính toán!

Chỉ có thể phỏng chừng giá trị của nó là một số lượng lớn không đếm xuể, dù vậy cũng khó mà đánh giá được. Quả nhiên, ở đấy, chôn vùi dưới lòng đất, không được biết đến và không mang lại lợi nhuận, có đến tỉ tỉ và triệu tỉ tỉ của hàng tỉ giá trị!

Tonaïa liệu có ngờ gì về sự giàu sang phi thường mà ông ta sở hữu trong tay hay không? Ít có khả năng ấy, vì rằng ngay cả Pharamond Barthès, ít am hiểu về những vật chất kia, cũng không có vẻ nghi ngờ một giây nào rằng những kết tinh kia chính là các loại đá quý. Hẳn nhiên, vị vua da đen chỉ nghĩ đơn giản rằng ông ta làm chủ và canh giữ một hang động đặc biệt kỳ thú, mà thánh thần hoặc sự mê tín truyền thống cấm không được tiết lộ bí mật.

Điều có vẻ xác thực ý kiến ấy, chính là Cyprien sớm nhìn thấy một số lượng lớn xương người chất đống ở một số góc trong hang. Liệu đây có phải là nơi mai táng của bộ tộc không, hoặc - một giả thiết ghê rợn hơn nhưng có vẻ giống thật - đây là nơi từng được dùng, và hiện vẫn còn được dùng để thực thi một vài bí ẩn rùng rợn nào đó, nơi họ dâng máu người, có lẽ phục vụ cho hủ tục ăn thịt người?

Pharamond Barthès thiên về suy đoán cuối cùng này, anh quay sang thầm thì với bạn mình.

“Thế mà Tonaïa đã khẳng định với tôi là từ khi ông ta lên ngôi, chưa từng có nghi lễ nào như thế diễn ra!” anh nói thêm. “Nhưng thú thật, cảnh tượng những đống xương người đó đặc biệt làm lung lay lòng tin của tôi!”

Anh chỉ một đống xương lớn, dường như mới hình thành chưa lâu, và trên những khung xương ấy họ thấy những dấu ấn rõ rệt của việc nung chín.

Cảm giác ấy chỉ được khẳng định trọn vẹn hơn vài giây sau đó.

Đức vua và hai vị khách vừa đến cuối hang, trước cửa một động lõm tương đương với một trong những gian ngách, thường được dựng ở bên hông các nhà thờ lớn. Phía sau song gỗ đóng ở lối vào, một tù nhân bị nhốt trong lồng gỗ, vừa đủ lớn để hắn ở tư thế quỳ gối, để vỗ béo hắn cho bữa ăn sắp đến nào đấy - điều này thì quá rõ ràng.

Đúng Matakit rồi.

“Ông trẻ!... Ông ơi!... Ông trẻ ơi!” cậu bé nam Phi bất hạnh hét lên ngay khi trông thấy và nhận ra Cyprien. “Ôi! Ông hãy mang tôi theo!... Hãy giải thoát cho tôi!... Tôi thà trở về Griqualand, thà chịu bị treo cổ, hơn là ở trong lồng gà này, chờ đợi một cực hình man rợ mà kẻ tàn bạo Tonaïa dành cho trước khi ăn thịt tôi!”

Giọng van xin thảm thiết đến nỗi Cyprien hoàn toàn mủi lòng khi nghe kẻ khốn khổ tội nghiệp nói.

Được thôi, Matakit! chàng trả lời cậu ta. Ta có thể xin tự do cho cậu, nhưng cậu chỉ ra khỏi lồng kia khi nào cậu trả lại viên kim cương...

“Ôi ông trẻ, kim cương à!” Matakit kêu lên. “Kim cương ư!...”

“Tôi chẳng giữ nó!... Tôi chưa hề lấy nó!... Tôi thề với ông đấy!... Tôi xin thề ạ!”

Cậu bé nói điều này với giọng thực thà đến nỗi Cyprien hiểu rõ rằng chàng không thể nghi ngờ lòng trung thực của cậu ta. Hơn nữa, ta cũng thừa biết Cyprien luôn thấy khó mà tin Matakit là chủ mưu một vụ trộm thế kia.

“Nhưng vậy thì, chàng hỏi cậu ta, nếu không phải cậu đã lấy cắp viên kim cương ấy, tại sao cậu lại chạy trốn?”

“Ông còn hỏi tại sao ư?” Matakit đáp. “Thì vì bởi khi bạn bè tôi tham gia cuộc điều tra bằng đũa, người ta đã cho rằng kẻ trộm chỉ có thể là tôi, rằng tôi đã gian trá đánh lạc hướng mọi nghi ngờ! Thế nhưng, ở Griqualand, nếu liên quan đến một người nam Phi, ông thừa biết rằng người ta sẽ nhanh chóng buộc tội rồi đem treo cổ mà chẳng hề xét hỏi!... Cho nên, tôi sợ quá, và tôi đã chạy trốn qua tỉnh Transvaal như một kẻ phạm tội!”

“Tôi cho rằng điều thằng bé đáng thương kia nói là thực đấy,” Pharamond Barthès nhận xét.

“Tôi cũng không nghi ngờ điều này nữa,” Cyprien đáp, “và có thể cậu bé không sai khi trốn tránh luật pháp của Griqualand!”

Rồi chàng quay về phía Matakit:

“Được rồi,” chàng nói với cậu ta, “ta không nghi ngờ sự vô tội của cậu trong vụ trộm người ta đã cáo buộc cậu! nhưng, ở Vandergaart-Kopje, họ có thể sẽ không tin chúng ta nếu ta nói cậu vô tội! Vậy cậu vẫn muốn có dịp trở về nơi ấy ư?”

“Vâng ạ!... Bất chấp tất cả... vì tôi không muốn ở đây lâu hơn nữa!” Matakit, hình như bị ám ảnh bởi sự man rợ kinh động nhất, kêu lên.

“Chúng ta sẽ thương lượng vụ này,” Cyprien đáp, “và Pharamond Barthès bạn ta đây sẽ lo việc ấy!”

Và, trên thực tế, anh bạn thợ săn không để mất thêm thời gian, anh đã hội ý với Tonaïa rồi.

“Tôi xin hỏi thẳng nhé!... Phải trao đổi tù binh của ngài bằng gì ạ?” anh ta hỏi vị vua da đen.

Vị này suy nghĩ chốc lát rồi cuối cùng lên tiếng:

“Ta muốn bốn khẩu súng, mười lần mười ống đạn cho mỗi khẩu và bốn gói cườm thủy tinh. - Chắc không quá đáng, phải không?”

“Quá đáng quá ấy chứ, nhưng Pharamond Barthès là bạn ngài, tôi sẽ làm mọi thứ để ngài vui!”

Đến lượt mình, anh ta ngưng một lát rồi nói tiếp:

“Hãy nghe tôi, ngài Tonaïa. Ngài sẽ có bốn khẩu súng, bốn trăm ống đạn và bốn gói cườm thủy tinh. Nhưng về phía ngài, ngài sẽ cấp cho chúng tôi một cỗ xe bò để chở những người kia đi qua tỉnh Transvaal, cùng với lương thực thiết yếu và một đoàn tùy tùng danh dự!”

“Trao đổi được chấp thuận!” Tonaïa đáp với giọng hoàn toàn thỏa mãn.

Sau đó, ghé vào tai Pharamond, ông ta nói thêm giọng bí mật:

“Lũ bò đã được tìm thấy!... Chính là đàn bò của hai người kia, lính của ta gặp khi chúng tìm đường về chuồng và bọn họ đã lùa chúng về làng ta!... Ta thắng bằng cách chính đáng, đúng không nhỉ?”

Tù binh nhanh chóng được trao trả; và, sau khi nhìn nhanh lần cuối vẻ rực rỡ của hang động, Cyprien, Pharamond Barthès, Matakit, phải ngoan ngoãn chịu bịt mắt để quay lại cung điện của Tonaïa, ở đấy một lễ hội lớn đã diễn ra để mừng thành công của vụ trao đổi.

Cuối cùng, họ quyết định rằng Matakit không xuất hiện ngay khi về đến Vandergaart-Kopje, mà cậu sẽ ở gần đâu đấy và chỉ quay về làm việc cho chàng kỹ sư trẻ khi nào chàng thấy cậu sẽ không còn gặp nguy hiểm nữa. Ta sẽ thấy, điều này chẳng hề là một sự đề phòng vô ích.

Ngày hôm sau, Pharamond Barthès, Cyprien, Lee và Matakit lên đường về Griqualand cùng một đoàn hộ tống hoành tráng. Nhưng giờ chẳng còn hy vọng gì nữa! Viên Ngọc Phương Nam đã mất không tìm lại được, và ngài Watkins không thể chuyển nó đến trưng bày ở tháp Luân Đôn giữa những viên đá quý đẹp nhất của nước Anh!