iệc cưa chân cho Vivian bắt đầu vào đúng tám giờ rưỡi.

Đúng giờ tại phòng mổ là điều mà bác sĩ O’Donnen đòi hỏi phải thực hiện cho bằng được ngay từ khi anh nhận chức bác sĩ trưởng của bệnh viện Three Counties, và hầu hết các bác sĩ phẫu thuật điều chấp hành tốt.

Ca mổ không có tính chất phức tại. Lucy dự kiến sẽ không có vấn đề đột xuất nào cả. Cô trù tính sẽ cưa chân khá cao, cách xa đầu gối, ở phần trên của xương đùi. Cô có nghĩ đến việc tháo khớp hông để cầm chắc hơn rằng ung thư đầu gối chưa kịp di căn. Nhưng có bất lợi là sau này việc lắp chân giả sẽ cực kỳ khó khăn. Bởi vậy cô nhượng bộ để lại một phần bắp đùi.

Cô cũng đã trù tính xả vạt da từ vị trí nào để bọc đầu xương cụt cho đẹp. Từ hôm trước cô đã tính toán sẵn trong đầu những vết rạch cần thiết trong khi làm cho Vivian vẫn tưởng rằng đang khám chân như thường lệ.

Tất nhiên là sau khi cô báo tin cho Vivian - những giây phút căng thẳng, ưu phiền. Cô gái đang bình thản với đôi mắt ráo hoảnh bỗng lả người ra bám chặt lấy Lucy, khóc thảm thiết cho thấy những niềm hy vọng cuối cùng đã sụp đổ. Lucy cũng cảm thấy xúc động khác thường tuy nghề nghiệp đã khiến cô có thói quen giữ vững đầu óc thầy thuốc và không xao xuyến trong những lúc như thế này. Cuộc gặp gỡ tiếp theo với cha mẹ cô gái và vừa rồi với bác sĩ trẻ Seddons (anh đến tìm gặp Lucy tuy ít căng thẳng hơn nhưng vẫn nhiều đau đớn.)

Lucy chủ trương không cắt đứt hoàn toàn những tình cảm của mình đối với bệnh nhân như một số bác sĩ khác, và có lúc cô phải thầm nhận rằng sự dửng dưng bề ngoài chỉ là bộ tịch, tuy là bộ tịch cần thiết. Tuy nhiên, trong phòng mổ, sự dửng dưng không còn là bộ tịch nữa - mà bắt buộc phải có. Lúc này, cô thấy mình lạnh lùng, vô cảm khi sắp đặt những điều cần thiết cho ca mổ sắp diễn ra.

Chuyên viên gây mê ở đầu bàn mổ ra hiệu cho biết có thể bắt đầu được rồi.

Mấy phút trôi qua, phụ tá Lucy - lần này là một sinh viên thực tập nội trú - đã nhấc cao cái chân sắp cắt bỏ để giảm máu càng nhiều càng tốt. Lucy gắn ga-rô hơi vào bắp đùi và tạm để lỏng ở đó.

Khôg đợi hỏi, y tá dụng cụ trao kéo qua mặt bàn và Lucy bắt đầu cắt lớp băng vải che kín chân từ lúc được cạo lông và bôi hexachlorophene tối hôm trước. Lớp băng rơi xuống đất và được y tá vận chuyển dọn ngay. Lucy xem đồng hồ treo tường. Cái chân được nhấc lên gần như thẳng đứng đã được năm phút, màu da đã trở nên trắng nhợt. Anh sinh viên đổi tay, Lucy hỏi:

- Mỏi tay hả? Anh ta cười tươi sau khẩu trang:

- Tôi không muốn giữ cả tiếng đồng hồ nữa đâu.

Chuyên viên gây tê đã bước đến bên ga-rô và đưa mắt nhìn Lucy dò hỏi. Cô gật đầu nói:

- Được rồi đấy.

Anh ta bắt đầu bơm hơi vào ga-rô cao su để chặn đường máu xuống chân. Anh snh viên thực tập hạ cái chân xuống cho nằm ngang trên mặt bàn, rồi tiếp tay với y tá dụng cụ che khắp người bệnh nhân bằng vải xanh lá cây vô trùng, chỉ để chừa lại vùng sẽ được giải phẫu. Sau đó, Lucy sát trùng lần cuối cùng bằng cồn Zephiran bôi trên chỗ mổ.

Trong phòng mổ hôm nay còn có hai sinh viên của trường đại học y khoa đến kiến tập. Lucy ra hiệu cho họ lại gần. Y tá dụng cụ trao một con dao mổ và Lucy dùng mũi dao khía nhẹ trên lớp thịt đùi. Vừa làm cô vừa nói:

- Các bạn để ý thấy tôi cắt đánh dấu mức vạt da - Cô rạch sâu hơn để lộ ra lớp màng cơ sát dưới da với lớp mô mỡ vàng - Điều quan trọng là bao giờ cũng phải làm vạt trước dài hơn vạt sau để đường khâu nằm hơi lùi lại phía sau, nhờ vậy vết sẹo không nằm ngay cuối mỏm cụt. Vết sẹo mà nằm ở vị trí ấy sẽ gây đau đớn cùng cực khi có lực tác động đến nó. Thịt bị rạch sâu, máu bắt đầu ứa ra làm lộ rõ hai vạt da, trông giống như chiếc áo đuôi tôm vạt dài vạt ngắn. Lát nữa đây, hai vệt da sẽ được gập vào khâu dính hai mép với nhau.

Bằng những động tác ngắn và dứt khoát, Lucy đưa dao mổ lóc thịt ngược lên để lộ những khoảng mô đẫm máu đỏ nằm bên dưới.

- Nĩa! Y tá trao dụng cụ, Lucy dùng nĩa kéo lớp thịt đã bị cắt cho tách ra khỏi lớp mô kế tiếp nằm bên dưới. Cô ra hiệu cho anh sinh viên thực tập giữ nĩa tại chỗ. Rảnh tay, cô lại rạch sâu vào mặt cơ từ đầu đùi ([32]).

- Sắp đến các động mạch chủ. À, đây rồi, trước tiên là ống mạch đùi - Khi Lucy chỉ mạch máu, hai anh sinh viên cúi xuống chăm chú theo dõi. Cô vừa nói vừa làm, giọng bình tĩnh: - Phải cố tách các ống mạch càng cao càng tốt, sau đó kéo chúng xuống và thắt lại để chúng co vào sâu hẳn bên trong mỏm cụt.

Cây kim do y tá dụng cụ vừa trao nhảy múa, ra vào. Lucy thắt các ống mạch lớn hai lần cho bảo đảm. Về sau bất cứ sự xuất huyết nào ở trong khu vực này cũng là tai họa lớn cho bệnh nhân.

Cô chìa tay mượn kéo và cắt động mạch chủ dẫn xuống chi dưới.

Bước đầu của ca cưa chân đã xong. Các thao tác được lập lại một cách nhanh chóng cho các động mạch và tĩnh mạch khác. Sau đó, tiếp tục rạch sâu vào cơ, Lucy mở đến dây thần kinh chạy dọc theo đùi. Khi hai bàn tay mang găng của cô dò dẫm trên dây thần kinh, thân người Vivian bỗng lay động và đôi mắt mở ra với người chuyên gây mê đứng ở đầu. Anh ta gật đầu trấn an:

- Bệnh nhân bình thường. Không có vần đề gì.

Một bàn tay anh đặt trên má Vivian. Màu da tái nhợt nhưng hơi thở nàng sân và đều. Đôi mắt mở nhưng không nhìn thấy gì. Đầu ngả hẳn về phía sau, không nghiêng về bên nào, hai hốc mắt nàng đẫm nước - nước mắt tuôn trào trong giấc ngủ mê man.

- Với dây thần kinh, các thao tác cũng giống với các động mạch và tĩnh mạch, nghĩa là kéo xuống, thắt lại càng cao càng tốt, cắt đứt và để nó co rút lại - Lucy nói gần như cái máy, lời nói đi theo với bàn tay, rất bình thản:

- Các nhà Phẫu thuật vẫn còn tranh luận về cách xử lý đầu dây thần kinh trong các ca mổ cắt chi. Tất nhiên mục đích là tránh cho bệnh nhân sau này không bị đau ở chỗ mỏm cụt - Cô khéo léo thắt nút rồi gật đầu ra hiệu cho anh sinh viên thực tập cắt đầu chỉ thừa - Người ta thử một vài phương pháp tiêm cồn hoặc đốt đầu dây thần kinh bằng dao điện, nhưng phương nháp mà chúng ta đang dùng hôm nay vẫn là đơn giản và phổ biến nhất.

Lucy ngước mắt xem đồng hồ treo tường. Chín giờ mười lăm. Từ đầu đến giờ đã là bốn mươi lăm phút. Cô quay lại nhìn chuyên viên gây mê:

- Vẫn ổn cả chứ?

Anh ta gật đầu:

- Không có gì ổn hơn được nữa. Cô bé khỏe mạnh quá - Anh ta hỏi giông bông đùa:

- Cô cưa chân đúng bệnh nhân chứ?

- Bảo đảm.

Lucy không thích những lời bông đùa về bệnh nhân trên bàn mổ, tuy cô biết một số bác sĩ phẫu thuật luôn miệng cười cợt từ lúc rạch đường mổ đầu tiên đến khi khâu đóng ổ. Cô cho biết đó là chuyện quan điểm, mỗi người mỗi khác. Có lẽ đối với một số người, cười cợt là một cách che dấu cảm xúc bên trong, mà cũng có lẽ không phải như thế.

Dù sao, tới lúc này cô muốn thay đổi đề tài. Bắt đầu rạch các cơ đùi, cô hỏi anh chuyên viên gây mê:

- Gia đình anh thế nào?

Cô ngừng nói để đưa nĩa thứ hai vào tách thịt ở đường rạch mới.

- Mạnh giỏi cả. Tuần tới chúng tôi dọn sang nhà mới.

- Ồ, thế à? Ở đâu vậy. - Cô quan sang anh sinh viên thực tập:

- Cao hơn tí nữa! Cố giữ để mở chỗ đó cho tôi.

- Ở Somerset heights. Đây là chi nhánh mới của mạn Bắc.

Các cơ quan đùi hầu như đã được lóc hết cô nói:

- Tôi có nghe nói đến chỗ đó. Chắc vợ anh hài lòng lắm nhỉ?

Phần xương đã lộ ra. Chỗ thịt cắt ngoắc miệng lớn, đỏ lòm.

Anh chuyên viên gây tê trả lời.

- Cô ấy cứ y như là ở trên chín tầng mây, hết mua thảm trải sàn lại sắm nệm lót lưng và đủ mọi thứ khác. Chỉ có một vấn đề.

Các ngón tay Lucy bóc các cơ bao quanh xương theo chiều từ dưới lên trên. Cô cắt nghĩa cho hai anh sinh viên:

- Các bạn để ý thấy tôi đẩy các cơ lên cao bao nhiêu có thể để rồi cắt cụt xương sát bên trên, nhờ vậy mỏm cụt sẽ được cơ che kín hoàn toàn.

Anh sinh viên thực tập đang vất vả giữ cơ bằng hai chiếc nĩa. Cô giúp anh ta sửa thế cho đúng.

- Lần sau có phải làm việc này, tôi sẽ mang thêm một tay nữa là ba -Anh ta làu bàu.

- Cho mượn cưa!

Đã sẵn sàng như mấy lần trước, y tá dụng cụ đặt ngay chiếc cưa xương vào bàn tay Lucy đang chìa ra. Cô hỏi anh chuyên viên gây mê:

- Vấn đề gì thế?

Đặt lưỡi cưa vào vị trí, Lucy bắt đầu kéo những đường cưa ngắn và đều. Răng cưa nghiến vào xương làm vang lên tiếng rồn rột buồn thảm, sắc nhọn.

Anh chuyên viên gây mê đáp:

- Phải lo kiếm tiền mà trả chứ sao.

Lucy bật cười:

- Thế thì chúng tôi phải kiếm việc cho anh làm nhiều hơn, xếp anh vào các ca mổ nhiều hơn. Lưỡi cưa đã cưa vào hết nửa phần xương. Xem ra công việc có khó khăn hơn một số ca trước đây - xương của những người trẻ tuổi tất nhiên rất cứng rắn. Bất chợt một ý nghĩ đến với Lucy: đây là những giây phút bi thảm, thế mà ta cứ dửng dưng trò chuyện, thậm chí còn đùa cợt, về những chuyện vặt vãnh. Chỉ một vài giây đồng hồ nữa thôi, cái chân này sẽ bị cắt lìa và cô thiết nữ - chưa lớn hơn một đứa trẻ là bao - mất đi vĩnh viễn một phần cuộc sống. Cô sẽ chẳng còn bao giờ chạy nhảy tung tăng, thỏa thuê như người khác, chẳng còn bao giờ được khiêu vũ, bơi lội, cưỡi ngựa, làm tình. Có những việc cô sẽ làm được và có những việc cô phải gắng sức và phải cậy nhờ đến máy móc, nhưng chẳng bao giờ giống như trước kia được nữa, chẳng bao giờ được vui tươi tự do, thoải mái như khi thân thể còn nguyên vẹn với tuổi thanh xuân tròn đầy. Điểm cốt lõi của tấm thảm kịch là nó xảy ra quá sớm.

Lucy ngừng lại. Các ngón tay nhạy cảm cho biết đường cắt sắp chấm dứt. Và rồi, bất thình lình, có tiếng răng rắc, tiếp theo là tiếng gãy rất gọn - Dưới sức nặng trì kéo của phần dưới lủng lẳng, mảnh xương cuối cùng bị bẽ gãy. Cái chân đứt lìa rơi xuống mặt bàn. Lần đầu tiên Lucy lớn tiếng:

- Bắt lấy! Mau!

Muộn mất rồi. Anh sinh viên thực tập chộp hụt, cái chân lướt ra khỏi mặt bàn và rơi phịch xuống rất.

- Cứ để mặc nó ở đấy! Lucy sẵng giọng khi anh ta cúi xuống định nhặt cái chân lên, quên rằng phải giữ mình trong trạng thái vô trùng. Bối rối, anh ta đứng thẳng lên.

Y tá vận chuyển bước đến nhặt cái chân và bắt đầu bọc lại bằng băng mỏng và giấy. Lát nữa đây, cùng với các gói phẫu thức khác, cái chân sẽ được người phụ trách chuyển giao đến lấy đem xuống khoa xét nghiệm.

- Giữ mỏm cụt cho đừng chạm vào mặt bàn - Lucy khoát tay về phía anh sinh viên thực tập. Anh ta bước đến thi hành ngay. Y tá dụng cụ đã có sẵn một chiếc giũa trao cho Lucy. Vuốt ngón tay lên cạnh sắc của đầu xương cụt, cô bắt đầu giũa phẳng và giảng giải cho các sinh viên:

- Luôn phai nhớ làm cho đầu xương được sạch, vì những mấu sắc nếu đề sót thì rất có thể sẽ lớn ra và gây đau đớn ghê gớm - Không nhìn lên, cô hỏi:

- Chúng ta làm việc mất bao lâu?

Chuyên viên gây mê đáp:

- Bảy mươi phút rồi.

Lucy trả lại chiếc giũa.

- Được rồi - cô nói - Bắt đầu khâu đóng.

Với mỏm xương cụt trước mắt, cô vui vui nghĩ đến tách cà phê đang chờ mình trong phòng nghỉ của các phẫu thuật viên ở phía dưới hành lang.

Mike Seddons toát mồ hôi - hiểu theo nghĩa đen suốt thời gian Vivian chịu giải phẫu. Cha mẹ nàng vẫn còn chờ ở Burlington và dự tính sẽ tiếp tục lưu lại một thời gian nữa, anh đã đi với họ vào một trong những phòng đợi dành cho người nhà của bệnh nhân đang được giải phẫu. Trước đó vào buổi sáng, khi bệnh viện mới chỉ bắt đầu thức dậy, anh đã gặp hai ông bà ngoài cổng chính và đưa họ vào thăm Vivian trong phòng bệnh. Dường như chẳng có nhiều điều để nói. Vivian, thẫn thờ vì thuốc giảm đâu, hầu như không biết có họ bên cạnh. Chỉ mấy phút sau khi họ bước chân vào phòng, Vivian đã được đưa lên băng ca đẩy sang khoa phẫu thuật.

Lúc này, trong gian phòng tù túng, rải rác máy chiếc ghế bọc da không mấy êm ái và mấy chiếc bàn gỗ đánh vécni, ba người giữ câm lặng, thậm chí chẳng buồn chuyện trò chiếu lệ. Ông Henry Loburton - người cao lớn to béo, mái tóc muối tiêu thưa thớt, khuôn mặt nhăn nheo, khắc khổ vì nhiều năm làm việc ngoài trời nắng gió, ra đứng bên cửa sổ nhìn xuống đường phố bên dưới. Mike Seddons có thể đoán trước mấy phút nữa ông sẽ trở về chiếc ghế bọc da, ngồi một lúc rồi lại ra đứng bên cửa sổ. Ông cụ cứ đứng ngồi đều đặn như thế hơn một tiếng đồng hồ rồi. Dáng vẻ bức rứt ấy khiến Seddons thầm mong ông thay đổi đi một chút - hoặc bước đi nhanh hơn, hoặc thỉnh thoảng co dãn khoảng thời gian giữa ghế ngồi và khung cửa sổ.

Trái lại, mẹ nàng rất trầm lặng. Dường như từ lúc vào phòng bà không hề động đậy. Bà chọn một chiếc ghế lưng thẳng tuy có vài chiếc khác xem ra có vẻ thoải mái hơn. Dáng ngồi thẳng của bà khiến người ta nghĩ đến thói quen tự khép mình vào kỷ luật. Từ lúc nào đến giờ, bà Angela Loburton vẫn nhìn thẳng về phía trước, ánh mắt hướng về cõi vô cùng, đôi tay khoanh nhẹ trước bụng. Hôm nay màu da bà nhợt nhạt hơn thường lệ nhưng hai gò má cao - vốn làm nổi bật vẻ đường hoàng đĩnh đạc - vẫn thu hút sự chú ý. Bà có vẻ là một phụ nữ mảnh mai, nhưng đồng thời cũng rất bất khuất.

Từ buổi gặp gỡ đầu tiên mấy hôm trước, Mike Seddons nhiều lần thắc mắc về bà Loburton. Cảm xúc và nỗi lo sợ của bà và Vivian không lộ rõ như ở ông chồng; nhưng ngày qua ngày anh lại thấy chúng không kém phần sâu đậm, có lẽ còn sâu đậm hơn. Cha của Vivian có nam tính lộ rõ, những Seddons ngờ rằng bà mẹ có tính cách cương nghị hơn, rằng bà là tảng đá cho ông nương tựa trong cuộc sống hôn nhân.

Seddons tự hỏi tới đây giữa anh và Vivian sẽ như thế nào. Rồi đây ai sẽ tỏ ra cương nghị bền bỉ hơn ai. Anh biết chẳng có lứa đôi nào tương đương với nhau về cường độ, tính cách ưu thế chỉ huy và khả năng yêu đương. Anh cũng biết rằng sự khác biệt dính líu rất ít đến chuyện này, rằng phái nữ thường có trí óc và tâm hồn ngạnh mẽ hơn phái nam, rằng đôi khi nam tính bề ngoài chỉ là cái vỏ cương nghị rỗng tuếch che giấu sự nhu nhược bên trong. Phải chăng Vivian cương nghị hơn anh, tính tình nàng tốt đẹp hơn, tinh thần nàng dũng cảm hơn? Câu hỏi này nảy ra từ tối hôm qua và đeo đuổi anh mãi cho đến lúc này.

Khi biết quyết định cưa chân, biết Vivian đã được báo tin buồn, anh đã đến thăm và thấy nàng mỉm cười chứ không sũng nước mắt.

- Vào đi, Mike yêu quý - nàng nói - và đừng bí xị như thế. Bác sĩ Grainger đã cho em biết tin. Em khóc quá chừng, nhưng bây giờ thì hết rồi. Có khóc nữa thì ít ra là vào sáng mai.

Nghe những lời ấy anh cảm thấy thương nàng hơn, bèn nắm tay và hôn nàng say đắm. Lát sau, nàng âu yếm xoắn tóc anh, giữ đầu anh ngả về phía sau và nhìn thẳng vào mặt anh:

- Mike ơi, rồi đây em chỉ còn mỗi một chân đến suốt đời. Em sẽ không còn là cô gái như dạo anh gặp em hay như anh đang nhìn thấy lúc này. Nếu anh muốn rút lui, em thông cảm lắm.

Anh trả lời mạnh mê:

- Em đừng nói như thế.

- Sao"? Anh sợ phải nói đến chuyện ấy ư? - nàng hỏi.

- Không – Giọng nói lớn và chắc nịch, nhưng trong thâm tâm anh biết đó là lời nói dối. Anh sợ, đồng thời cảm thấy Vivian rất bình tĩnh, bây giờ và mãi mãi.

Lúc này đây, anh đang nhìn thấy Vivian nơi người mẹ của nàng, hay người mẹ cũng chính là nàngg ở một khía cạnh khác của cuộc sống. Anh cảm thấy có sức mạnh ở cả hai người, không thể lầm được. Sức mạnh của anh có tương xứng không? Lần đầu tiên anh thấy lòng áy náy xen lẫn nghi ngờ.

Ông Loburton đã phá vỡ thói quen từ lâu đến giờ. Dừng lại giữa khung cửa sổ và ghế ngồi, ông nói:

- Michael một tiếng rưỡi rồi. Liệu còn phải đợi lâu nữa không?

Seddons thấy mẹ Vivian cũng nhìn anh. Anh lắc đầu:

- Không đâu. Bác sĩ Grainger nói sẽ ra ngay đây ngay khi xong việc. Ngừng lại một chút, anh nói thêm: - Chắc là sắp có tin rồi đấy.