ây là bài giảng về “Assertiveness” của giáo sư Jeffrey Berman – Salem State College – Hoa Kỳ. Bản dịch của SaigonOne, xin trích để bạn đọc tham khảo.

SaigonOne đã tìm ra một từ tiếng Việt có thể nói gần như tương đương với từ “assertive”, đó là “biện kháng” (biện là biện luận, kháng là đối kháng lại).

Một trong những điều quan trọng nhất, và cũng khó khăn để hiểu thấu những khía cạnh giao thiệp cá nhân, chính là “biện kháng”. Biện kháng là những gì chúng ta thường gọi như “vùng đứng lên”.

“Vùng đứng lên” như một yếu tố quan trọng trọng sự giao dịch thương mại hay cá nhân. Trong “biện kháng” bao hàm ý nghĩa “vùng dậy” mà bạn không vi phạm quyền lợi của người khác. Nói cách khác, biện kháng là “lấy được cái bạn muốn, đạt được cái bạn cần” trong sự công bằng và hợp lý.

Biện kháng không có ý nghĩa là tấn công. Nhiều người thường so sánh biện kháng và tấn công như một hành vi chống cự. Nhưng thật ra chúng là hai lĩnh vực khác nhau.

Biện kháng: Tranh đấu cho quyền lợi của chính mình.

Tấn công: Vi phạm hay dùng bất cứ thủ đoạn gì có thể làm tổn thương hay thiệt hại cho người khác để đạt được mục đích của mình.

Sự đảo chiều của biện kháng là không biện kháng. Nói cách khác, nếu bạn không đứng lên vì quyền lợi của mình, nếu bạn không cố gắng đoạt cái bạn muốn bằng sự công bằng và hợp lý thì bạn không phải là người biện kháng.

Cái tôi không hiểu về sự biện kháng là suy nghĩ về những tình huống khác nhau mà trong đó gọi là thái độ biện kháng đúng đắn. Một điều quen thuộc với chúng ta là khi thấy người nào đó hút thuốc trong khu vực cấm hút thuốc, có bao nhiêu lần chúng ta bất đắc dĩ phải nói cho họ biết đây là khu vực cấm hút thuốc. Như vậy chúng ta đã là người biết biện kháng rồi.

Một ví dụ của sự biện kháng là khi bạn muốn trả lại món đồ mà bạn không hài lòng. Nhiều tiệm có quy luật cho trả lại mà không cần lý do. Nhiều khi bạn trả lại một món đồ mà bạn không hài lòng, bạn cần biết chắc rằng tiệm đó có chịu lấy lại món đồ đó hay không? Và có hoàn tiền lại cho bạn? Điều đó gọi là biện kháng.

Một ví dụ nữa của biện kháng là đòi hỏi tăng lương. Nhiều khi điều này không hợp pháp, nhưng với nhiều vi phạm khác, thì đó là cách duy nhất để lên lương. Vì thế bạn cần chuẩn bị cho trường hợp của mình. Bạn sẽ nói chuyện với ông chủ, hoặc người quản lý về trường hợp của mình. Như vậy là một hình thức của biện kháng.

Một ví dụ khác nữa của biện kháng là trong trường hợp khiển trách những thuộc hạ của mình. Rất nhiều người điều hành công việc không dám quở trách nhân viên vì sợ học bỏ công việc mà tìm việc khác ngay, hoặc là họ sẽ ù lì. Nói cách khác, nếu nhân viên làm điều sai trái, hoặc vi phạm nội quy của công ty thì hành động tương xưng là bạn phải phạt kỷ luật hay cảnh cáo họ để lần sau họ không tái phạm.

Một ví dụ nữa về biện kháng, là mở cuộc đối thoại lại với những người mình đã tranh cãi trước đây. Nếu bạn đã từng tranh luận với ai, hoặc bất đồng ý kiến, có thể là vấn đề rất nhạy cảm mà bạn cảm thấy không thoải mái nếu nó cứ kéo dài. Nói cách khác, một điều chắc chắn khi bạn đối thoại lại, và tiếp nhận sự liên hệ lại thì chúng ta có thể làm việc chung với nhau một cách vui vẻ.

Biện kháng là một đề tài lớn. Và điều chắc chắn nó không thể bao trùm mọi vấn đề tiếp diễn. Bởi vậy tôi muốn giới thiệu cho bạn những điều “nên” và “không nên”.

Nếu một người nào đó muốn lờ bạn đi khi bạn muốn biện kháng, đừng thất vọng. Đơn giản là bạn cứ tiếp tục trình bày vấn đề của bạn cho tới khi họ lắng nghe. Trong khi biện kháng, bạn có thể bị từ chối vì làm phiền, gây mất tập trung tư tưởng. Người khác có thể đổi hướng biện kháng của bạn bằng cách đưa ra những vấn đề không liên quan là thay đổi đề tài. Đừng để người khác đánh lạc hướng, cũng đừng để sự biện kháng của bạn ngừng lại cho đến khi bạn đạt được mong muốn.

Trong khi biện kháng nên có sự thông cảm. Sau cùng, có một số người có những quan điểm khác bạn, hoặc họ có những ý kiến riêng của họ khi bạn đang biện kháng thì cũng không sao. Nói cách khác, bạn cũng nhân dịp này tìm hiểu thêm về người khác.

Trong khi trình bày quan điểm của bạn khi biện kháng, tránh những suy nghĩ độc tài hay giáo điều, võ đoán. Và điều tốt nhất trong khi bảo vệ lập trường của mình là hãy giữ giọng nói bình thường, đều đặn. Nếu giọng nói của bạn chứng tỏ bạn đang thống trị, uy hiếp thì bạn đang mất dần hiệu quả trong biện kháng.

Một trường hợp tiêu biểu xảy ra trong biện kháng là nếu những điều bạn đồng ý trước đây với một người nào đó, mà nay không được tôn trọng trong cách hành xử khác hoặc những tình thế khiến vấn đề trở lại tình trạng lúc ban đầu, khi bạn bắt đầu biện kháng. Rồi sau đó bạn sẽ làm gì? Bạn sẽ đòi lại cho chính bạn và chỉ ra sự khác biệt giữa vấn đề đang xảy ra và cái trước đây bạn đã đồng ý. Hãy cố gắng mang vấn đề cần thiết trở lại theo ý muốn của bạn.

Một yếu tố quan trọng nằm sau sự biện kháng, là cái tôi “tự chủ”. Sự tự chủ đi với sự hiện thân, sự tôn trọng và lòng tự tin của chính bạn. Nếu chúng ta xác định được quan niệm của chính mình, chúng ta sẽ tiến tới sự biện kháng tốt đẹp. Càng xác định được quan niệm và sự tôn trọng chính mình bao nhiêu, bạn càng dễ dàng tiến tới biện kháng. Đây là điều quan trọng bạn nên lưu tâm.

Một phương diện khác của “tự chủ” liên quan tới biện kháng là: “Làm sao để đối phó với sự căng thẳng”. Bình thường, sự cần thiết của biện kháng rất quan trọng khi sự việc đầy căng thẳng. Ví dụ, trong trường hợp công việc rất căng thẳng, đừng thối lui, bạn có quyền lợi và cần phải biện kháng, bất chấp sự trầm cảm mà bạn đang đối diện.

Cuối cùng, vấn đề xảy ra khi đã làm cho người khác nổi giận hay hung hãn với tôi. Tôi hiểu rằng tôi có quyền lợi và sự cần thiết để biện kháng. Cách thích hợp nhất là im lặng, không cần phải trả lời khi người ta đang nóng nảy và gây hấn. Cuối cùng rồi sự việc sẽ lắng dịu, bạn có thể nói với người làm bạn tổn thương rằng bạn sẽ cân nhắc điều họ nói, nhưng cuối cùng, bạn vẫn phải tiếp tục biện kháng.