etrus mượn một cái máy kéo ở đâu không biết, rồi nối với bộ lưỡi cày han rỉ nằm lăn lóc sau chuồng ngựa từ hồi chưa có Lucy. Chỉ trong nhiều giờ đã cày xong toàn bộ mảnh đất của anh ta. Mọi việc rất nhanh chóng và thành thạo, chẳng giống châu Phi chút nào. Ngày xưa, hoặc mươi năm về trước, cày bằng tay và bò phải mất nhiều ngày mới xong.

Liệu Lucy có chống lại sự tân tiến này của Petrus không? Petrus đến đây làm người đào đất, làm phu khuân vác, làm người dẫn nước. Hiện giờ anh ta quá bận bịu với những việc đó. Lucy sẽ tìm một người đào đất, khuân vác, người dẫn nước ở đâu? Nếu đây là một ván bài, ông sẽ bảo Lucy cách chơi giỏi hơn về mọi mặt. Nếu là người khôn ngoan, cô sẽ ra đi đến ngân hàng Land, thanh toán mọi thứ, nhượng lại nông trại cho Petrus, trở về với cuộc sống văn minh. Cô có thể mở những chuồng nuôi chó lát gỗ ở ngoại thành, cô có thể mở rộng ra nuôi mèo. Thậm chí cô có thể quay về với những thứ mà cô và các bạn cô đã làm trong những ngày họ sống hippi: dệt hàng thổ cẩm, làm chai lọ trang trí, dệt những túi thổ cẩm, bán các chuỗi hạt cho khách du lịch.

Cô đã thất bại. Hình dung Lucy trong mười năm tới chẳng khó gì: một người đàn bà nặng nề, mặt đầy nếp nhăn buồn bã, mặc những bộ váy lỗi mốt, chuyện trò với những con vật cưng, ăn cơm một mình. Một cuộc sống chẳng có gì nhiều lắm. Nhưng còn hơn là nhận chìm ngày tháng trong nỗi sợ cuộc tấn công tiếp theo, khi chẳng đủ chó để bảo vệ cô và chẳng có người nào trả lời điện thoại.

Ông gặp Petrus ở chỗ anh ta chọn làm nhà mới, một nơi cao hơn, nhìn xuống căn nhà ở nông trại. Nhân viên địa chính đã kiểm tra, các cộc mốc đã cắm.

- Anh sắp làm nhà phải không? - ông hỏi.

Petrus cười khúc khích:

- Không, xây dựng cần đến kỹ năng - anh ta nói - xây gạch, trát vữa, tất cả đều cần có tay nghề. Tôi chỉ đào rãnh thôi. Tôi có thể tự làm việc đó. Đào rãnh chẳng phải là một công việc cần tinh khéo gì, chỉ là một việc làm cho thanh niên. Muốn đào mương rãnh, phải là thanh niên mới được.

Petrus nói những lời đó với một sự thích thú thực sự. Đã có thời ông là thanh niên, nhưng nay không thế nữa.

Ông đi thẳng vào việc:

- Nếu Lucy và tôi trở về Cape Town, anh có sẵn lòng điều hành công việc ở trang trại của Lucy không? Chúng tôi sẽ trả lương cho anh, hoặc anh sẽ hưởng một phần trăm lợi nhuận. Một phần trăm lợi nhuận.

- Tôi phải điều hành công việc ở trang trại của Lucy - Petrus nói - Tôi phải là người quản lý trang trại - Anh ta phát âm từ đó như thể trước kia ông chưa được nghe bao giờ, như thể chúng bất ngờ xuất hiện trước anh ta như một con thỏ nhảy ra khỏi cái mũ.

- Được, chúng tôi sẽ gọi anh là quản lý trang trại nếu anh thích thế.

- Và sẽ có ngày Lucy lại trở về đây.

- Tôi chắc nó sẽ trở về. Nó rất gắn bó với trang trại này. Nó chẳng hề có ý định từ bỏ trang trại. Nhưng vừa qua, nó đã trải qua một thời kỳ khó khăn. Nó cần được nghỉ ngơi. Một kỳ nghỉ.

- Ra biển - Petrus nói và cười, lộ những chiếc răng vàng khói thuốc.

- Đúng, ra biển, nếu Lucy muốn thế - Cái thói quen nói năng lửng lơ của Petrus làm ông phát cáu. Đã có lúc ông tưởng có thể trở thành bạn Petrus. Còn hiện giờ ông ghét cay ghét đắng anh ta. Nói chuyện với Petrus chẳng khác gì đấm vào túi đầy cát.

- Tôi thấy cả hai chúng ta chẳng ai có quyền hỏi Lucy nếu nó quyết định nghỉ ngơi - ông nói - Cả anh và tôi đều không.

- Tôi phải làm quản lý trang trại trong bao lâu?

- Tôi chưa biết, Petrus. Tôi chưa thảo luận chuyện này với Lucy, tôi chỉ thăm dò một khả năng, xem anh có thể đồng ý không.

- Còn tôi phải làm đủ mọi việc, tôi phải nuôi chó, phải trồng rau, phải đi chợ...

- Petrus, không cần phải liệt kê ra nữa. Sẽ không còn chó. Tôi chỉ hỏi chung chung thế thôi, nếu Lucy đi nghỉ, anh có sẵn sàng trông nom trang trại không?

- Nếu không có kombi, tôi đi chợ làm sao được?

- Đấy chỉ là một chi tiết. Sau này chúng ta có thể thảo luận các chi tiết. Tôi chỉ muốn có câu trả lời chung, có hay không thôi.

Thật bất ngờ, một cú điện của cảnh sát, trung sĩ thám tử Esterhuyse ở Cảng Elizabeth. Đã tìm thấy xe của ông. Nó đậu trong sân ga New Brighton, ông có thể đến đó xác định và nhận lại. Hai tên đàn ông đã bị bắt.

- Tuyệt quá - ông nói - Hầu như tôi đã mất hy vọng. - Không, thưa ông, sổ ghi án còn mở hai năm.

- Tình trạng chiếc xe ra sao? Có thể lái được không? - Được, ông có thể lái.

Ông cùng Lucy lái xe đến Cảng Elizabeth rồi đến New Brighton trong một trạng thái hân hoan là lạ; Đến đó, theo lời chỉ dẫn họ đến đồn cảnh sát phố Van Deventer, giống hệt một pháo đài, có hàng rào kẽm gai cao hai mét bao quanh. Có nhiều biển hiệu cấm đỗ trước đồn. Họ đỗ trên con đường phía dưới.

- Con sẽ đợi trong xe - Lucy nói.

- Liệu có an toàn không?

- Con không thích nơi này. Con sẽ đợi.

Ông tự giới thiệu với viên sĩ quan trực ban, và được chỉ đi theo một mê cung hành lang đến Phòng xe mất cắp. Trung sĩ thám tử Esterhuyse là một người bé nhỏ, mập mạp, tóc vàng hoe, lục tìm hồ sơ rồi dẫn ông vào một cái sân có khoảng hai chục chiếc ô tô đỗ nối đuôi nhau. Họ đi ngược xuôi theo từng hàng.

- Các ông tìm thấy nó ở đâu? - ông hỏi Esterhuyse.

- Ở ngay New Brighton này. Ông gặp may đấy. Thường thì những chiếc Corolla cũ này bị bọn chó chết ấy tháo tung ra để lấy phụ tùng.

- Ông nói các ông đã bắt giữ.

- Hai tên. Chúng tôi đã cảnh cáo chúng. Đã phát hiện ra một ngôi nhà chứa đầy đồ ăn cắp, tivi, video, tủ lạnh, những thứ ông đã kê khai.

- Bây giờ bọn chúng ở đâu?

- Chúng được tạm tha sau khi đã đóng tiền bảo lãnh.

- Tại sao các ông không gọi tôi đến nhận diện chúng rồi mới thả? Bây giờ chúng được tạm tha sau khi đã đóng tiền bảo lãnh, chúng sẽ biến mất ngay. Các ông biết thế mà.

Viên thám tử im lặng cứng nhắc.

Họ dừng lại trước một chiếc Corolla màu trắng.

- Đây là xe của tôi - ông nói - Xe tôi mang biển số CA. Trong thẻ cũng ghi thế - Ông chỉ vào con số trên tấm biển - CA 507644.

- Chúng đã phun sơn lên. Chúng đeo biển số giả. Chúng thường đổi biển số vòng quanh.

- Nếu vậy, đây không phải là xe tôi. Ông có thể mở cửa xe được không?

Viên thám tử mở cửa xe. Bên trong nặc mùi giấy báo ướt và mùi gà rán.

- Xe tôi không có hệ thống âm thanh - ông nói - Đây không phải là xe tôi. Ông có chắc xe tôi có trong chỗ này không?

Họ đi khắp bãi xe. Chẳng thấy xe ông ở đâu. Esterhuyse gãi đầu:

- Tôi sẽ kiểm tra lại - ông ta nói - Chắc hẳn có sự nhầm lẫn nào đấy. Ông cho tôi số điện thoại, tôi sẽ gọi cho ông.

Lucy vẫn ngồi sau tay lái chiếc kombi, mắt nhắm nghiền. Ông gõ khẽ, và cô mở cửa.

- Họ nhầm - vừa chui vào xe ông vừa nói - Họ có một chiếc Corolla, nhưng không phải xe của

bố.

- Bố có gặp bọn chúng không?

- Bọn chúng?

- Bố bảo hai tên đã bị bắt.

- Chúng lại được thả sau khi đóng tiền bảo lãnh. Với lại, đây không phải là xe của bố, nên dù có ai bị bắt thì cũng không phải là người đã lấy xe của bố.

Một lúc im lặng dài.

- Vậy thì tiếp theo là gì đây cho hợp lý? - cô nói. Cô nổ máy, quay mạnh tay lái.

- Bố không biết là con lại tha thiết muốn bọn chúng bị bắt đến thế - ông nói. Ông có thể nghe thấy giọng nói châm chọc của ông nhưng không thể kìm lại - Nếu bọn chúng bị bắt có nghĩa là sẽ có một phiên tòa và tất cả sẽ tiến hành theo đúng thủ tục tố tụng. Con sẽ phải ra làm chứng. Con đã sẵn sàng chưa?

Lucy tắt máy. Gương mặt cô cứng nhắc lúc cô cố kìm nước mắt.

- Đằng nào thì dấu vết cũng nhạt nhòa. Các ông bạn của chúng ta sẽ không bị bắt đâu, với tình trạng cảnh sát làm ăn như thế này. Cho nên chúng ta hãy quên chuyện ấy đi.

Ông trấn tĩnh lại. Ông đang trở thành một người hay càu nhàu, chán ngắt, và điều đó chẳng giúp được chút gì.

- Lucy, đã đến lúc con đối mặt với một sự lựa chọn thực sự. Hoặc là con cứ ở lỳ trong căn nhà đầy những kỷ niệm xấu xa và nghiền ngẫm những chuyện đã xảy ra, hoặc con gạt mọi tình tiết ấy lại đằng sau và bắt đầu một chương mới. Phải chọn lựa một trong hai khả năng đó. Bố biết con thích ở lại, nhưng ít ra con cũng nên cân nhắc một giải pháp khác chứ? Không lẽ bố con ta lại không nói về chuyện đó cho phải lẽ được ư?

Cô lắc đầu:

- Con không thể nói gì hơn, David, con không thể - cô nói, mềm mỏng, nhanh như sợ lời lẽ không ráo lại - Con biết con đang không được sáng suốt. Ước gì con có thể giải thích được. Nhưng con không thể. Vì bố là một người và con là một người, con không thể. Con xin lỗi. Và con rất tiếc chuyện cái xe của bố. Con rất tiếc vì bố bị thất vọng.

Cô gục đầu lên cánh tay; vai cô nhô lên vì cô đã chịu thua.

Những cảm xúc lại tràn ngập con người ông: sự bơ phờ, hờ hững, không trọng lượng như ông bị ăn ruỗng hết từ bên trong đến tận vỏ trái tim. Làm sao một con người trong tình trạng ấy có thể tìm được ca từ, âm nhạc, gợi nhớ đến một người đã chết?

Một người đàn bà đi dép lê, mặc bộ quần áo tả tơi ngồi trên lề đường cách họ độ dăm mét đang trừng trừng nhìn họ. Ông đặt tay lên vai Lucy che chở. Con gái tôi, ông nghĩ, con gái yêu quý nhất của tôi. Nó là người cần tôi chỉ dẫn. Trong những ngày này, ai sẽ là người dẫn đường cho tôi.

Cô có thể ngửi thấy ý nghĩ của ông không?

Ông nhận lái xe tiếp. Giữa đường về nhà, ông sửng sốt thấy Lucy nói:

- Đó là do lòng căm thù - cô nói - Chuyện ấy xảy ra vì lòng căm hận cá nhân. Nó làm con choáng váng hơn hết thảy. Còn lại thì... phải đợi đã. Nhưng sao bọn chúng lại căm thù con đến thế? Con đã bao giờ gặp chúng đâu.

Ông đợi nghe nữa, nhưng trong một lát chẳng còn gì hơn.

- Đây là lịch sử lên tiếng thông qua chúng - cuối cùng ông gợi ý - Một lịch sử sai lầm. Cứ nghĩ mà xem, nó có giúp được gì đâu. Cứ tưởng là chuyện cá nhân, nhưng không phải. Nó xuất phát từ nguồn gốc tổ tiên.

- Có như thế cũng chẳng nhẹ nhàng hơn. Cơn sốc không mất đi. Con định nói là sốc vì là người bị căm thù. Bằng hành động.

Bằng hành động. Cô ám chỉ là ông biết cô muốn nói chăng? - Con vẫn còn sợ phải không? - ông hỏi.

- Vâng.

- Sợ chúng trở lại.

- Vâng.

- Có phải con cho rằng nếu con không buộc tội chúng với cảnh sát, chúng sẽ không trở lại? Có phải con tự nhủ như thế không?

- Không?

- Thế thì là cái gì? Cô nín lặng.

- Lucy, có thể giải quyết rất đơn giản. Đóng cửa các chuồng chó. Làm ngay việc đó. Khóa chặt ngôi nhà, thuê Petrus gác. Nghỉ ngơi độ sáu tháng hoặc một năm, cho đến lúc mọi việc ở đất nước này khá hơn. Đi ra biển. Đến Hà Lan. Bố sẽ trả tiền cho. Khi trở về, con có thể đánh giá sự việc, khởi sự một việc mới.

- Nếu con bỏ nơi này mà đi, con sẽ không trở lại, David. Con cảm ơn gợi ý của bố, nhưng không thế được đâu. Bố không thể gợi ý những điều tự con chưa suy nghĩ đến hàng trăm lần.

- Vậy con định sẽ làm gì?

- Con không biết. Nhưng dù quyết định bất cứ điều gì, con cũng muốn tự mình quyết định, chẳng cần có ai thúc giục. Có nhiều chuyện bố không hiểu đâu.

- Bố không hiểu chuyện gì?

- Trước hết là bố không hiểu chuyện xảy ra với con hôm ấy. Con biết bố lo lắng cho lợi ích của con, bố cứ tưởng bố hiểu, nhưng cuối cùng bố chẳng hiểu gì hết. Vì bố không thể hiểu.

Ông cho xe đi chậm dần và đỗ lại bên đường.

- Đừng, bố ạ - Lucy nói - Không ở đây đâu. Đoạn đường này tệ lắm, đỗ lại rất nguy hiểm.

Ông tăng tốc.

- Ngược lại, bố hiểu mọi chuyện quá rõ - ông nói - Bố sẽ nói ra cái từ mà cho đến nay bố con ta vẫn tránh né. Con đã bị cưỡng hiếp. Nhiều lần. Do ba tên đàn ông.

- Và?

- Con lo sợ cho cuộc sống của con. Con sợ sau chuyện này con có thể bị giết chết. Bị khử. Vì con chẳng là gì với chúng.

- Và? - Lúc này tiếng cô thành tiếng thì thào.

- Và bố đã chẳng làm được gì. Bố không cứu được con. Đó là lời thú tội của ông.

Cô búng tay sốt ruột:

- Bố đừng tự lên án mình, bố ạ. Bố không thể hy vọng vào chuyện cứu con. Nếu bọn chúng đến sớm một tuần, chỉ có mình con ở nhà. Nhưng bố nói đúng, con chẳng là gì với chúng, chẳng là gì hết. Con có thể cảm nhận được điều đó.

Một lúc ngừng lặng.

- Con cho rằng chúng đã làm việc đó trước - cô nói tiếp, lúc này giọng cô bình tĩnh hơn - Ít nhất thì hai thằng lớn hơn là thế. Ăn cắp đồ đạc chỉ là ngẫu nhiên thôi. Một việc phụ. Con nghĩ chúng thích hãm hiếp.

- Và con cho là chúng sẽ quay lại?

- Con nghĩ con đang ở trong lãnh địa của chúng. Chúng đã đánh dấu con. Chúng sẽ trở lại tìm con.

- Vì thế con không thể ở lại.

- Sao lại không?

- Vì như thế là mời chúng trở lại. Cô ngẫm nghĩ thật lâu rồi mới nói:

- Nhưng sao không nhìn nhận sự việc khác đi, David? Nếu đó là... đó là cái giá phải trả cho việc ở lại? Biết đâu chúng nhìn nhận như thế; và có lẽ con cũng nên nhìn nhận như thế. Chúng coi con như một vật sở hữu. Chúng tự coi mình là những người đi đòi nợ, những người thu thuế. Sao con lại được phép sống ở đây mà không phải trả giá? Có lẽ đó là điều bọn chúng tự nhủ.

- Bố chắc là chúng còn tự nhủ nhiều điều hơn thế. Chúng thích thú tô điểm các tình tiết để chứng minh chúng là đúng. Nhưng bố tin vào những suy nghĩ của con. Con nói con cảm nhận được lòng căm thù của chúng.

- Lòng căm thù... Khi nó đến với đàn ông và nhục dục, con chẳng có gì là ngạc nhiên nữa, bố ạ. Có lẽ với đàn ông, lòng căm thù đàn bà càng kích động tình dục nhiều hơn. Bố là đàn ông, bố phải biết chứ. Khi bố làm tình với một người lạ, khi bố giăng bẫy cô ta, chẳng hơi giống một vụ giết chóc hay sao? Tấn công dồn dập, rồi đi vào trong người cô ta mãnh liệt, để lại tấm thân đầy máu, bố chẳng cảm thấy như một kẻ giết người, hoặc giống như đi cùng kẻ giết người hay sao?

Bố là đàn ông, bố phải biết chứ: có ai nói với bố đẻ như thế không? Cô và ông ở cùng phe hay sao?

- Có lẽ thế - ông nói - Thỉnh thoảng thôi. Với một số người - Rồi ông nói nhanh, chưa kịp nghĩ - Cả hai tên đều thế sao? Giống như vật lộn với người chết?

- Chúng cổ vũ lẫn nhau. Chắc hẳn vì thế chúng cùng làm với nhau. Giống như là lũ chó trong cùng một đàn.

- Còn thằng thứ ba, thằng thiếu niên ấy?

- Nó ở đó để học.

Họ đi quanh tấm biển Cycads. Đã sắp hết giờ.

- Nếu chúng là người da trắng, con sẽ không nói về chúng như thế này - ông nói - Ví dụ như những gã trai da trắng ở Despatch chẳng hạn.

- Con sẽ không nói ư?

- Không. Bố không trách con, không phải là chuyện đó. Nhưng con đang nói về một điều mới mẻ. Chúng muốn con thành nô lệ của chúng.

- Không phải là nô lệ. Mà khuất phục. Nô dịch hóa.

Ông lắc đầu:

- Như thế là quá nhiều, Lucy. Bán hết đi. Bán trang trại cho Petrus và ra đi. - Không.

Câu chuyện kết thúc ở đó. Nhưng những lời lẽ của Lucy cứ vang mãi trong trí ông. Đầy máu. Cô định ám chỉ điều gì? Liệu ông có đúng không sau giấc mơ thấy một cái giường đầy máu, một bồn tắm đầy máu?

Chúng thích hãm hiếp. Ông nghĩ đến ba vị khách đang trốn chạy trong chiếc xe Toyota chưa cũ lắm, ghế sau đầy những đồ gia dụng, dương vật của chúng, thứ vũ khí của chúng ấm áp và thỏa mãn giữa chân chúng - từ kêu rừ... ừ... ừ chợt đến với ông. Chắc chúng phải có lý do hài lòng với công việc buổi chiều của chúng; ắt chúng phải cảm thấy vui sướng vì năng khiếu của chúng.

Ông nhớ khi còn bé, ông nghĩ ngợi về từ hãm hiếp trên các bài báo, cố hiểu xem nghĩa chính xác của nó là gì, băn khoăn vì chữ p thường dịu dàng là thế lại ở giữa một từ có ý nghĩa khủng khiếp mà chẳng ai dám nói to. Trong một cuốn sách nghệ thuật ở thư viện có một bức tranh tên

là Kẽ hãm hiếp những người phụ nữ Sabine: những gã đàn ông mặc áo giáp La mã chật, cưỡi ngựa, những người đàn bà trùm khăn sa mỏng đang vùng vẫy cánh tay trong không gian và la hét. Ông khó mà tin những điệu bộ này là cưỡng hiếp: người đàn ông đang nằm trên người phụ nữ và ấn sâu vào người cô ta?

Ông nghĩ đến Byron. Trong cả đám những nữ bá tước và các cô phụ bếp, mà Byron đã đi vào, chẳng ai gọi đấy là hãm hiếp. Nhưng chắc chắn không có người nào sợ tan cuộc với cổ họng bị rạch nát. Theo quan điểm của ông, theo quan điểm của Lucy, Byron thực sự trông rất cổ lỗ.

Lucy sợ, sợ gần chết. Giọng cô nghẹn tắc, cô không thể thở được, chân tay đờ đẫn. Không phải nó đang xảy ra, cô tự nhủ lúc bọn đàn ông dằn cô xuống; đây chỉ là một giấc mơ, một cơn ác mộng. Trong lúc bọn đàn ông nốc cạn nỗi khiếp sợ của cô, say sưa hành động, hành hạ cô, dọa dẫm cô làm sự hoảng hốt của cô càng tăng. Gọi chó của mày đi! chúng nói với cô. Gọi đi, gọi chó của mày đi! Không có chó à? Rồi chúng tao sẽ cho mày xem chó!

Ông không hiểu, ông không có ở đó, Bev Shaw đã nói. Bà ta nhầm. Sau rốt, trực giác của Lucy là đúng: ông hiểu; nếu ông tập trung tư tưởng, nếu ông lạc lối, ông có thể ở đấy, ở chỗ bọn đàn ông, choán chỗ chúng bằng sự lảng vảng của ông. Vấn đề là ông có thể làm thế với phụ nữ không?

Ông viết cho con gái một bức thư trong căn phòng hiu quạnh của ông:

Lucy yêu quý nhất,

Bố phải nói với con những lời sau, với tất cả tình yêu thương trên đời này. Con đang mấp mé một sai lầm nguy hiểm. Con ao ước hạ mình trước lịch sử. Nó sẽ tước đoạt hết danh dự của con, con sẽ không thể chịu đựng nổi bản thân mình. Bố nài xin con, hãy nghe lời bố.

Bố của con.

Nửa giờ sau, một chiếc phong bì luồn dưới cửa phòng ông:

David yêu quý,

Xin bố lắng nghe con. Con không phải là người bố biết. Con là một người đã chết và con không biết điều gì sẽ trả con lại với cuộc sống. Con chỉ biết rằng con không thể ra đi.

Bố không thể nhìn thấy chuyện này, và con không biết làm thế nào để bố có thể thấy được. Dường như bố cố ý chọn chỗ ngồi trong một góc không bị các tia nắng mặt trời rọi tới. Con liên tưởng bố là một trong ba con tinh tinh tam không, cái con đưa tay lên che kín mắt.

Đúng, con đường con đang theo có thể là một con đường sai lầm. Nhưng nếu lúc này con rời bỏ trang trại, con sẽ là kẻ chiến bại và con sẽ nếm vị thất bại ấy trong suốt quãng đời còn lại.

Con không thể cứ là một đứa bé mãi. Bố cũng không thể là một người cha mãi. Con hiểu ý bố, song bố không phải là người dẫn dắt mà con cần, ít ra là trong thời gian này.

Lucy của bố.

Đó là cuộc trao đổi của họ; đó cũng là những lời cuối cùng của Lucy.

Công việc giết chó chấm dứt trong ngày, những cái túi màu đen chất đống bên cửa, bên trong mỗi túi là một thân xác và một linh hồn. Ông và Bev Shaw nằm trong tay nhau trên sàn phòng mổ. Nửa giờ nữa Bev sẽ về với Bill của bà và ông bắt đầu khuân các túi.

- Anh chưa bao giờ kể cho em nghe về người vợ đầu của anh - Bev Shaw nói - Lucy cũng không kể về chị ấy.

- Mẹ Lucy là một người Hà Lan. Chắc nó đã kể điều đó với em. Evelina. Evie. Sau khi ly dị, cô ấy trở về Hà Lan. Sau đó, cô ấy lấy chồng. Lucy không hòa thuận với người bố dượng. Nó đòi trở lại Nam Phi.

- Thế là nó đã chọn anh.

- Về mặt tình cảm thôi. Nó cũng chọn một con đường bao quanh nhất định, một chân trời nhất định. Hiện giờ tôi đang cố thuyết phục nó ra đi lần nữa, dù chỉ là một thời gian nghỉ. Nó có gia đình ở Hà Lan, có bạn bè... Hà Lan có thể không phải là nơi thú vị nhất để sống, nhưng ít ra cũng không gây nên những cơn ác mộng.

- Và?

Ông nhún vai.

- Hiện tại, Lucy có xu hướng không nghe bất cứ lời khuyên nào của tôi. Nó nói tôi không phải là một người hướng dẫn tốt.

- Nhưng anh là giáo viên kia mà.

- Một loại ngẫu nhiên nhất: Dạy học chưa bao giờ là thiên hướng của tôi. Chắc là tôi chẳng bao giờ mong muốn dạy người ta sống ra sao. Tôi đã quen được gọi là một nhà học giả. Tôi đã viết nhiều sách về những người đã khuất. Đó chính là nơi trú ngụ của trái tim tôi. Tôi dạy học chỉ để kiếm sống.

Bà đợi ông nói thêm, nhưng ông chẳng còn tâm trạng nào nói nữa.

Mặt trời đang xuống dần, và mỗi lúc một lạnh. Họ không làm tình; họ thực sự thôi, lấy cớ là làm việc cùng nhau.

Trong đầu ông, Byron đang một mình trên sân khấu, hít một hơi thở để hát. Byron đang bắt đầu lên đường đến Hy Lạp. Ở độ tuổi ba mươi nhăm, Byron bắt đầu hiểu rằng cuộc sống là quý giá.

Những lời ca của Byron đã xuất hiện, còn âm nhạc cứ lởn vởn đâu đó tận chân trời, với mãi không tới.

- Anh sẽ không phải lo lắng đâu - Bev Shaw nói. Đầu bà dựa trên ngực ông: có lẽ bà nghe thấy tiếng tim ông đập dồn dập - Bill và em sẽ chăm sóc Lucy. Chúng tôi sẽ đến trang trại thường xuyên. Ở đó có Petrus nữa. Petrus sẽ để mắt đến nó.

- Petrus như một người cha vậy.

- Đúng thế.

- Lucy nói tôi không thể làm bố nó mãi mãi. Tôi không thể hình dung trên đời này lại không làm bố của Lucy.

Bà lùa những ngón tay vào mớ tóc lởm chởm của ông. - Điều đó là đúng đấy - bà thì thào - Rồi anh sẽ thấy.