ầm thỏi than chì ở đầu những ngón tay lem luốc, Ăngtoan vạch trên tờ giấy trắng những nét phóng của một bức phác họa, thỉnh thoảng anh đưa mắt nhìn hình dáng bất động của Cơlarit Xtơrôdi đang đứng mẫu trước mặt anh.

Anh đã tiến đến chỗ mô phỏng được khá dễ dàng những đường cong đẹp đẽ của cơ thể cô. Không thể nào so sánh nổi với những ngày khổ cực ở tu viện anh đã cố sao chép lại Thần vệ nữ của Bôtixeli mà không thành công.

Bàn tay anh được rèn luyện qua nhiều giờ vẽ phác hoạ đã đạt được khả năng chính xác và vững vàng: việc thực hiện và tính kiên nhẫn đã kết thành quả, bao giờ cũng vậy.

Anh đặt thỏi than xuống và ở trên bục Cơlarit mỉm cười.

Từ góc kia phòng vẽ, Giăng đang cố ghi lại những bóng tối nho nhỏ, tinh tế, dưới nách và thể hiện thật đúng màu sắc ấm áp của da thịt.

Dù ở lĩnh vực khác anh có thế nào đi nữa, khi đã bắt tay vào việc hội hoạ, Giăng là một nghệ sĩ say mê. Anh đã để biết bao thời giờ để chăm chú đến từng chi tiết nhỏ của cuộc sống, rồi thức tỉnh nó trên bức hoạ, không biết đến thời gian đã trôi qua, cho đến khi Cơlarit phải báo với anh rằng cô đã mệt.

Mường tượng lại tháng vừa qua, Ăngtoan khó lòng hình dung được rằng anh đã vượt qua chặng đường dài đến thế trên con đường ngăn cách anh với Pađu và nhà tu. Bản thảo của công trình nghiên cứu về tuần hoàn phổi đã ở chỗ người xuất bản hai tuần lễ rồi, và những trang in thử sẽ từ nhà in của Ghiđôbanđô Anđini gửi tới anh ngày hôm qua.

Người xuất bản nổi danh đã làm khó dễ đôi chút về vấn đề in cái mà – nói cho đúng – là một tà thuyết. Nhưng túi tiền sung túc của Xavarinô đã thuyết phục được sự lưỡng lự và mối băn khoăn về thần học của ông ta. Việc Ăngtoan đảm bảo, hứa sẽ giữ kín không nói đến ông ta nếu có chuyện gì xảy ra đã giải quyết nốt mọi tồn tại. Tác phẩm đang được in.

Giăng ngắm nghía việc vừa làm, lẩm bẩm có vẻ hài lòng và để bút xuống.

- Em nghỉ đi, Cơlarit. Thế là xong một đoạn.

Anh lau tay vào một chiếc khăn dính đầy màu và đến gần xem xét việc làm của cậu học trò mình.

- Tốt lắm. Mỗi ngày cậu một tiến bộ, Tôniô ạ.

Ăngtoan lắc đầu chán nản:

- Tuy nhiên, mình không bao giờ có thể là một nghệ sĩ. Chỉ cần nhìn tác phẩm của cậu là biết chắc chắn như thế.

- Nhưng cậu có tài năng.

- Đúng, nhưng với loại phác hoạ. Cũng có lẽ mình sẽ tiến tới thể hiện khác các mẫu tích cơ thể. Nhưng không có gì hơn nữa.

Cơlarit Xtơrôdi đã khoác chiếc áo choàng đến chỗ họ:

- Tại sao, – cô hỏi – anh lại ước ao làm được hơn như thế nhỉ? Anh làm một nhà cơ thể học lớn và một thầy thuốc, anh Tôniô, anh chỉ nên mong muốn có thể minh hoạ được tác phẩm của mình sau này. Khi bản điều trần xuất hiện, anh sẽ nhanh chóng nổi tiếng.

- Đimát! – Giăng gọi và vỗ hai bàn tay vào nhau – Cho rượu nho và thức ăn lên đây. Sáng nay chúng tôi làm việc đủ rồi.

Ăngtoan rời ghế đẩu và đến đứng trước lò sưởi trống rỗng.

- Có lẽ mình sẽ về Pađu khi vẽ xong, – anh trầm ngâm nói.

- Vẫn muốn trốn tránh trần thế ư? – Giăng hỏi.

- Mình đã tự hỏi mình điều đó, – Ăngtoan thừa nhận, – nhưng mình chưa tìm được câu trả lưòi. Cái mà mình quen thuộc đã lâu năm như thế, có lẽ, từ trong thâm tâm mình vẫn là cái mong muốn nhất.

Giăng nói vẻ khinh miệt:

- Đừng có ngốc! Làm thế nào mà cậu biết được. Cậu chưa hề thử sống theo cách khác.

- Có lẽ, – Cơlarit nói, – có lẽ tôi đoán được anh ấy cảm thấy gì. Tôniô sống trong thế giới của tâm hồn. Còn anh sống trong thế giới của thể chất.

- Có cái gì đáng chê trách trong thể chất? Em không hề hổ thẹn về cơ thể của mình, theo như anh biết.

- Không, đúng như thế. Nhưng chúng ta khác Ăngtoan, chỉ có thế thôi.

- Đối với người đàn ông, nếu chỉ sống trên một bình diện thì không có gì đáng kể, – Xavarinô lẩm bẩm. – Mình đã đọc cho cậu một đoạn của Paraxen về vấn đề này, cậu có nhớ không? Hãy xem Vêdan, Avixen (1), Cácđơnat (2), họ vừa là con người thời đại vừa là những giảng sư. Cậu không thể là người thầy thuốc tốt nếu cậu không biết rõ con người thực sự, khi cậu chưa cùng với họ, ở giữa họ, sống cuộc đời của họ.

- Nhưng mình không muốn là thầy thuốc theo danh nghĩa người chữa bệnh cho người ốm. Có nhiều, quá nhiều điều để học hỏi về vấn đề cơ thể con người và mình muốn phát hiện được tất cả những gì mình có thể, – Ăngtoan phản đối lại.

Giăng nhún vai:

- Làm như là cậu không thể học hỏi và nghiên cứu được trong khi chữa bệnh và làm cho người ta khỏi bệnh! Dầu sao thì Vêdan đã làm như thế, ông ấy hiện là thầy thuốc ở triều đình Mađơrit (3).

- Đúng. Và mình luôn tự hỏi không biết ông ta có đôi chút hài lòng nào đó trong việc làm ấy không?

- Còn nghi ngờ gì nữa! Ông ấy giàu có, nổi danh, được vị nể, kính trọng và thông thái. Không ai không biết điều đó.

- Tuy nhiên, ông ấy chỉ rẽ sang đường khác như vậy sau cơn bão táp mà cuốn Phabrica làm nổi lên, và rất có thể là do cuốn đó.

- Đúng, – Giăng thừa nhận và mỉm cười. – Và mình tiên đoán rằng cậu cũng sẽ ở trong trường hợp như thế khi lý thuyết của cậu về tuần hoàn qua phổi xuất hiện.

- Ai dám kiếm chuyện với mình ở Pađu?

- Giới tăng lữ đã chẳng bám riết lấy Vêdan là gì, phải thế không? Và ở ngay Pađu, Vêdan lại là giáo sư môn giải phẫu học, giáo sư chính thức. Cậu tưởng rằng, dù có nhiều hứa hẹn về tương lai, họ sẽ đối xử với cậu hơn cả khi mà cậu mới chỉ là một người giảng viên bình thường?

- Vậy cậu muốn mình phải làm gì bây giờ? – Ăngtoan mệt mỏi nói.

- Muốn cậu xuất hiện ở Vơnidơ, anh bạn ạ. Muốn cậu giao thiệp với các nhân vật có thế lực, những người có thể tiến cử cũng như truyền bá học thuyết của cậu, làm cho người ta biết cậu, bảo vệ học thuyết của cậu và cả cậu nữa khi cậu bị phê phán và học thuyết của cậu bị tấn công.

Ăngtôniô vẫn chưa bị thuyết phục. Cách đề ra kế hoạch, lập các dự án thực tiễn như vậy, về cơ bản khác với tính anh từ trước tới nay. Anh quay lại phía Cơlarit Xtơrôdi. Đã mấy tuần nay, anh quen biết cô gái đẹp điềm đạm và dịu dàng này, anh đã đi đến chỗ cảm thấy thân thiết thực sự với cô, thực sự tin tưởng ở cách phán đoán và rất tôn trọng các ý kiến của cô, đồng thời anh cảm thấy mến cô sâu sắc.

- Cô nghĩ thế nào về vấn đề này, Cơlarit? – anh hỏi.

- Tôi nghĩ rằng lần này thì chính Giăng đã nói đúng – cô nói. – Dù sao thì đây cũng là biện pháp tốt hơn cả để chứng tỏ chân lý của phát minh của anh và anh lại quan tâm đến vấn đề ấy hơn cả.

- Thấy chưa? – Giăng reo lên một cách thắng lợi – Hai chống một nhé.

Ăngtoan mỉm cười:

- Vậy thì tôi chịu thua.

Đimát vào, đem theo rượu nho và thức ăn, mấy người thanh niên ăn uống ngon lành. Khi họ vừa ăn xong, Đimát lại vào và báo tin:

- Một người thợ phụ của nhà in đưa tin đến.

- Cho anh ta vào. Bản điều trần của cậu có lẽ đã xong, Tôniô ạ.

Chú thợ phụ có cặp mắt đen, sắc và sục sạo, đã liếc rất nhanh qua phòng vẽ và để ý đến cách ăn mặc trễ nải, dù rằng duyên dáng của Cơlarit. Lát nữa, về nhà in, quang cảnh này sẽ được mô tả lại với những màu sắc và chi tiết nâng cao rất nhiều, và hoàn toàn không liên quan gì đến sự chính xác.

- Gì thế, chú bé? – Giăng hỏi.

- Đem tin cho bác sĩ Ăngtôniô Xecvêtut. Trong các ông, ai là ông ấy?

- Tôi đây – Ăngtoan nói.

- Ông Ghiđôbanđô Anđini mời ông đến gặp ông ấy ở xưởng – chú bé nói, giọng cao và thành thót – Thời gian của ông ấy sẽ là của ông, thưa bác sĩ. Những trang đầu cuốn sách của ông sắp in xong.

- Tốt lắm!

Chính Giăng đã trả lời và ném ra một đồng tiền, chú bé đưa tay đón lấy một cách thành thạo. Chú đưa nó lên miệng cắn rồi nắm chặt trong bàn tay dính đầy mực, mọi sự diễn ra nhanh chóng không tưởng tượng được. Một nụ cười vừa lòng hiện ra trên khuôn mặt non trẻ nhưng đã tàn héo của chú bé.

- Nói với ông Ghiđôbanđô rằng chúng tôi sẽ đến ngay!

Khi chú bé đi rồi, Giăng cầm chai rượu rót đầy ba cốc và giơ rất cao cốc của mình.

- Chúc mừng chân lý! – Anh trịnh trọng nói. – Mong rằng chân lý sẽ làm lùi bước những kẻ thù của nó.