àn đêm thật yên tĩnh, sao trời đêm nay dày một cách bất thường, mặt sông mơ mơ hồ hồ phản chiếu ánh sao. Thi thoảng, những ngôi sao băng lóe sáng phóng vụt qua bầu trời, chiếu rọi gương mặt chúng tôi. Chúng tôi ngồi lặng yên, hình như những gì cần nói đều đã nói ra tất cả. Nước sông vẫn tiếp tục dâng cao, trong màn đêm đen kịt và yên lặng, tiếng nước chảy nghe có vẻ rõ ràng hơn, mùi tanh tanh của phù sa bốc lên nồng nồng. Tôi cảm thấy lạnh cóng.

Trên con đê hai bên bờ sông, cứ cách khoảng mười mấy bước chân, người ta đặt một ngọn đèn bão. Chúng đang tỏa những quầng sáng vàng vọt như cố gắng xua đuổi bóng đêm. Bên ngọn đèn đặt gần gốc cây liễu mà chúng tôi đang ẩn nấp có một người đàn ông trung niên và một thằng bé đầu to cổ nhỏ đang ngồi. Ban đầu, chúng tôi không hề chú ý đến họ, đến khi người đàn ông cởi áo tơi và nón lá ra, chúng tôi mới phát hiện đó là Trương Tư Quốc. Cậu ta đang hút thuốc, đốm lửa lóe sáng từ đầu điếu thuốc soi rõ vết sẹo trên mặt cậu ta. Quách Kim Khố nói:

- Tớ quên mất, không nói cho hai cậu biết là Trương Tư Quốc đã cưới vợ. Vợ cậu ta là một người đàn bà góa hơn ba mươi tuổi, đứa trẻ kia là con riêng của cô ta.

- Có vợ vẫn tốt hơn so với sống độc thân - Tôi nói.

- Kỳ thực, trong số chúng ta không ai bì được với Trương Tư Quốc - Tiền Anh Hào nói.

Tôi hỏi Quách Kim Khố:

- Cậu cùng ở một đơn vị với cậu ta, cuối cùng chuyện, này là thế nào?

- Tớ không ở cùng tiểu đoàn với cậu ta. Đầu tiên là nghe nói cậu ta đã hy sinh, sau đó thì lại bảo không hề hy sinh. Thằng quỷ này sống thực lòng quá!

- Cậu nói tỉ mỉ một tí! - Tiền Anh Hào bảo.

- Tớ cũng chỉ nghe người ta nói lại thôi - Quách Kim Khố nói - Cậu ta ở trong tiểu đội phá mìn, cùng tổ với cậu ta còn hai thằng nữa. Sau khi phá xong năm quả mìn định hướng, cả nhóm tiếp cận đến một điểm cao ở phía bên phải trận địa, hai đồng đội của cậu ta vướng mìn hy sinh, cậu ta bị thương. Chẳng kêu lên tiếng nào, cậu ta tiếp tục phá mìn mở đường. Những anh em ở phía sau đều trông thấy rõ ràng cậu ta bò lên trên sườn dốc cao rồi lăn lông lốc xuống. Sau đó thì mọi người nghe tiếng mìn nổ vang rền. Cậu ta lại bị thương và được khiêng đến trạm xá tuyến sau. Lúc ấy ai cũng nghĩ rằng cậu ta dùng thân thể để kích thích cho mìn nổ, mở đường cho thắng lợi.

Cuộc chiến vừa kết thúc, người ta ghi công cho cậu ấy, lãnh đạo cơ quan cũng vô cùng kính nể, sai người đến bệnh viện nói chuyện với cậu ta, chuẩn bị tài liệu để báo cáo với quân ủy trung ương phong danh hiệu "anh hùng phá mìn" cho cậu ta. Nhưng cái cậu này, đúng là mèo chết không leo nổi cây, nói với hai chuyên viên cục chính trị rằng: Tôi không hề phá mìn, ở chỗ đó chẳng có quả mìn nào cả, trời lại đang mưa, khi bị thương vào chân tôi đã bò lên sườn đồi, chiếc chân bị thương không có sức nên bị trượt xuống, lúc ấy có hai tiếng nổ vang lên. Tôi là chuyên gia phá mìn, việc gì phải lấy thân mình để kích nổ mìn, làm như thế không phải là tự tìm cái chết sao? Tất cả tài liệu đều bảo tôi phá được năm quả mìn là không đúng, thực ra tôi chỉ phá có một quả, còn bốn quả kia là do Lưu Hòa và Trịnh Hồng Kỳ phá. Họ đều đã chết, anh chàng cao lớn Lưu Hòa đã che hết miểng của quả mìn nên tôi mới không chết. Các ông hãy ghi công cho họ, tôi còn sống được là đã hưởng nhiều diễm phúc lắm rồi, không cần công trạng gì đâu... - Quách Kim Khố nói - Tất cả là như vậy, cái thằng ngốc ấy đã vứt cái danh hiệu anh hùng đã nằm gọn trong tay mình...

Chúng tôi cùng chăm chú nhìn vào gương mặt Trương Tư Quốc. Từ lâu lắm rồi, nó không còn là gương mặt mập mạp của anh chàng đánh xe ngựa cho phòng hậu cần của trung tâm dự bị Trương Tư Quốc nữa. Ngày ấy, cậu ta đánh xe ngựa đến các nông trường để vận chuyển thực phẩm, gương mặt dương dương tự đắc nói, học được nghề đánh xe ngựa sau này về quê nhất định sẽ có chỗ dùng.

Khi chúng tôi đạng mê muội vì cô dẫn chương trình Ngưu Lệ Phương thì cậu ta đang mê muội con ngựa đực lông vàng. Có một lần ở chuồng ngựa, tôi đã gặp phải cậu ta đang chải lông cho con ngựa. Cậu ta nói, Triệu Kim, cậu có biết không, ngựa tốt rất hiểu tính người. Ngựa hay khác nào người quân tử, bò dê chẳng nhận nổi mẹ mình. Con ngựa này đã từng cứu mạng tớ. Cậu ta kể rằng, có một lần cậu ta ngủ gục bị rơi xuống đất, nằm dưới vành bánh xe, con ngựa này đã cắn quần áo lôi cậu ta ra, nếu không có nó, e rằng cậu ta đã bị bánh xe nghiến nát. Chuyện của cậu ta kể, tôi nghe có vẻ quen lắm vì đã có nhiều người kể chuyện tương tự như thế về ngựa cho nên bán tín bán nghi, cậu ta lại rất thật thà hỏi tôi: Triệu Kim, tớ nghĩ là khi tớ phục viên, tớ sẽ dùng số tiền phụ cấp phục viên để mua con ngựa này về, cậu nghĩ xem đơn vị liệu có đồng ý không? Tôi coi cậu ta chẳng ra gì, cho rằng cậu ta chẳng có chút hùng tâm tráng chí nào nên nói: Nếu nó là một con ngựa cái thì quá tốt! Cậu ta sững sò giây lâu rồi buồn rầu nói: Tớ nói chuyện với cậu một cách nghiêm túc, sao cậu lại châm chọc tớ như thế?

Đốm lửa đầu điếu thuốc trên miệng cậu ta lập lòe, những con côn trùng màu trắng cứ đâm đầu vào chiếc đèn bão và lăn ra chết nằm rải rác chung quanh chiếc đèn. Thằng bé đầu to cất giọng hết sức ngang tàng:

- Anh bạn, hãy kể cho tôi nghe câu chuyện gì đi!

Trương Tư Quốc bạt tai thằng bé, nói:

- Nhóc con, mày không được gọi tao là bạn, tao là bố mày!

Thằng bé có vẻ không bằng lòng, cười nhạt, hai chiếc răng nanh nhọn hoắc, nói:

- Anh bạn, bố! Tôi không quen gọi bố, nhưng dù sao thì mẹ tôi cũng đã bảo tôi gọi anh bằng bố.

- Mẹ mày đã bảo gọi tao bằng bố, có nghĩa tao là bố mày - Cậu ta nói - Tao có thể gọi mày là anh bạn, nhưng mày không thể gọi tao như thế. Mày coi chừng kẻo rơi xuống nước. Chúng ta cần phải bảo vệ mẹ mày, mẹ mày chính là vợ tao, chúng ta còn phải bảo vệ mùa màng cho tất cả mọi người.

- Cái cậu này, đúng là đồ đuôi ngựa không thể vểnh lên nổi - Quách Kim Khố nói:

- Có một lần, vừa trông thấy cậu ta là tớ cất tiếng chửi: Người ta thì không có thành tích gì còn cố nặn ra để lừa thiên hạ, còn cậu đã phá mìn lại còn bày đặt khiêm tốn, đúng là đồ trứng thối còn bày đặt chỉnh lý địa cầu. Kể từ đó, cậu ta cứ trông thấy tớ là đã tránh từ xa, trông như một thằng ăn trộm vặt.

- Thế từ đó đến giờ, cậu ta chẳng bao giờ tìm đến cục chính sách nữa à? - Tôi hỏi.

- Hình như là chẳng bao giờ - Quách Kim Khố nói.

- Thế thì cậu nên giúp cậu ta, đi hỏi thử xem - Tôi bảo.

- Làm sao mà tớ quan tâm nổi - Quách Kim Khố nói - Vả lại, ngay cả việc của mình mà cậu ta chẳng hề quan tâm, người khác lo lắng thì được cái tích sự gì?

Tiền Anh Hào nói:

- Mỗi người đều có một chí hướng, không nên miễn cưỡng. Nếu có cho cậu ta đi làm công nhân, chắc gì cậu ta đã thoải mái?

Tôi cảm thấy mình không còn gì để nói nữa, Quách Kim Khố và Tiền Anh Hào cũng chìm trong yên lặng. Một con cá thật to sáng lấp lóa tung mình lên khỏi mặt nước và rơi xuống, nước bắn lên đến tận mặt tôi. Tôi cảm thấy nước sông rất ấm.

Thằng bé đầu to đột nhiên hoảng sợ, hạ giọng:

- Anh bạn, bố! Hình như trên ngọn cây có người!

Trương Tư Quốc đứng dậy, cầm chiếc đèn đưa lên cao. Ánh sáng vàng vọt của chiếc đèn chiếu sáng khuôn mặt đã có rât nhiều nếp nhăn của cậu ta.

Cậu ta đặt chiếc đèn xuống, giáng cho thằng bé một bạt tai và miệng như lầm bầm một câu gì đó...

Cao Mật - Bắc Kinh - Thạch Gia Trang

Tháng 5-1992