ộc giả hẳn còn nhớ cô bé Ê-lô có con chó cảnh tuyệt vời đã dũng cảm đánh nhau với hai con chó của chủ nhà chúng tôi. Ở chương này tôi lại nói về Ê-lô và con chó cảnh của cô, tuy rằng tôi phải kể về những sự kiện thật buồn.

Một buổi sáng nắng ráo, tôi đang đi ra cửa hàng mua bánh mì, thì gặp Ê-lô ở góc phố Vườn cây. Cô bé đứng bên cổng vườn nhà, mặc chiếc áo bành tô đã cũ và khóc nức nở. Cô khóc thảm thiết và bộ mặt đau khổ đến mức tôi phải dừng lại hỏi thăm xem có chuyện gì đã xảy ra.

- Người ta bắn Mi-xte-rơ rồi, - Ê-tô nói qua nước mắt.

Tôi không hiểu gì cả.

- Mi-xte-rơ nào? Ai bắn?

Ê-lô lại bắt đầu khóc dữ dội hơn.

Bọn ấy… Bọn họ đã bắn Mi-xte-rơ. Mi-xte-rơ chết rồi. Chả nhẽ anh không nhớ Mi-xte-rơ à? - Ê-lô thổn thức. - Anh biết nó đấy.

Cuối cùng tôi mới hiểu ra Ê-lô nói về con chó cảnh của cô mà mọi người thường gọi là Mít-xi.

- Bọn nào bắn Mi-xte-rơ? - tôi hỏi.

- Những người đàn ông ban đêm đến nhà em, - Ê-lô nói. - Mi-xte-rơ trông nhà. Nó sủa và cắn vào chân một người. Thế là người ta dùng súng lục bắn chết nó.

Tôi bỗng nảy ra ý nghĩ hết sức ngờ vực và hỏi:

- Những người đàn ông ấy muốn gì ở nhà em?

- Em không biết, Ê-lô đáp. - Em ngủ và tỉnh dậy lúc Mi-xte-rơ sủa và có tiếng súng. Và cha em đi cùng với những người đàn ông ấy.

Bây giờ tôi đã rõ hoàn toàn. Cha của Ê-lô đã bị bắt. Nhưng cô bé con ngốc nghếch không hiểu gì, cứ khóc con chó cảnh mà không hề biết rằng cha cô đã gặp chuyện chẳng lành.

Tôi thấy gai gai là lạ trong cổ họng rồi bỗng thấy muốn giúp Ê-lô một việc gì đó. Tôi hỏi:

- Đã chôn Mi-xte-rơ chưa?

- Chưa, - Ê-lô đáp, - Nó nằm dưới cây thông ở ngoài vườn ấy. Nhưng nó chết thật rồi.

- Em có muốn anh đào hố chôn nó không? - tôi hỏi. - Anh sẽ đào hố chôn nó và đắp cho nó một nấm mồ thật đẹp… Và lúc đó em có thể mang hoa đến mồ của nó.

Ê-lô nín khóc và nói:

- Em muốn anh đắp cho Mít-xi một nấm mồ thật đẹp.

Tôi nói:

- Thay cho cái thập ác, anh sẽ đặt lên mồ nó một hòn đá thật to.

- Vâng, - Ê-lô bằng lòng.

Chúng tôi ra vườn.

Muốn đào được hố thì phải có xẻng. Nhưng xẻng lại ở trong kho, mà cửa kho lại có treo một cái khóa lớn.

- Em đi lấy chìa khóa ở chỗ mẹ và sẽ đem ra, - Ê-lô nói rồi chạy vào trong nhà.

Cô bé vui hẳn lên, cái cô bé Ê-lô ấy. Cô bé vui mừng vì tôi sẽ đắp cho con chó cảnh của cô một nấm mồ đẹp. Và cô bé không biết gì về chuyện đã xảy ra với cha cô.

Ê-lô quay trở ra cùng với bà mẹ.

Tôi hơi lúng túng không biết phải xử sự thế nào và nói gì với mẹ Ê-lô. Khi bà con thân thích của một người nào đó bị chết, người ta thường tỏ lời chia buồn. Nhưng người ta sẽ phải xử sự thế nào trong trường hợp có người bị bắt bớ? Tôi quyết định dứt khoát phải tỏ lời chia buồn vì rằng bị bắt bớ đôi khi còn tệ hại hơn cái chết.

Ê-lô đi vào mở khóa nhà kho, còn lại tôi và mẹ cô bé.

- Cháu có biết ở nhà cô vừa xảy ra chuyện gì không? - mẹ Ê-lô hỏi.

- Cháu đoán ra rồi, - tôi đáp. - Cháu chia buồn với cô…

Mẹ Ê-lô mỉm cười. Một nụ cười mệt mỏi.

- Cô cũng nhận thấy là cháu thông cảm với gia đình cô, - bà nói sau một phút im lặng. - Cháu đừng nói chuyện này với Ê-lô, người đàn bà nói tiếp. - Em nó còn bé quá nên không hiểu nổi.

- Cháu biết. Em ấy chỉ nghĩ là bố em đi cùng với những người ấy thôi.

- Cháu là một chú bé tốt, - mẹ Ê-lô nói.

Sau đó bà đi vào nhà.

Ê-lô mang xẻng ra và chúng tôi đi đến gốc cây thông đào hố.

Đất lạnh đanh lại. Đào rất khó. Thực ra mà nói thì đó không phải là đào, mà là cạy đất, cạy từng nắm một.

- Mi-xte-rơ là một con chó khôn, - tôi nói để phá tan im lặng.

Vâng, - Ê-lô đáp. - Bác Vê-li-ran-đơ cũng nói rằng Mi-xte-rơ là một con chó khôn và thông minh.

Bác Vê-li-ran-đơ à? - tôi thấy lạnh sống lưng. - Ông ấy muốn nhờ nhà em việc gì?

Bác Vê-li-ran-đơ đến nhà em nghe ra-đi-ô. Nhà bác ấy không có, Ê-lô giải thích. - Mọi người nghe tin tức nước ngoài, nhưng không được nói lộ chuyện ấy - bí mật đấy.

Tôi im lặng.

Lão đến nghe ra-đi-ô!…

Tôi biết rất rõ lão có một cái máy thu thanh to tướng đặt ở góc phòng.

Mọi sự đã rõ.

Như vậy là tôi và Ô-lép đã không kịp đến đây để giúp đỡ.

Tôi biết cha của Ê-lô. Mỗi khi gặp cha Ê-lô tôi đều chào, còn ông thường đáp lại bằng một câu đùa vui vẻ nào đó, hoặc là hỏi han việc học hành ở trường. Giờ đây ông đã bị bắt.

Người ta bắt người… Thế là thế nào? Theo tôi như thế có nghĩa là bọn chiếm đóng sợ hãi. Nếu như bọn chúng tự tin, nếu như bọn chúng tin rằng việc làm của chúng là thiêng liêng, là đúng đắn và bất khả chiến thắng thì việc gì chúng phải bắt bớ ai. Rõ ràng là chúng sợ. Chúng sợ cha của Ê-lô. Chúng còn sợ nhiều người khác nữa. Càng nhiều người bị chúng bắt, chứng tỏ sự hốt hoảng của bọn chiếm đóng càng tăng. Bởi có còn nguyên nhân nào khác khiến bọn chúng phải bắt bớ những người dân hiền lành nữa đâu?

Tôi nghĩ mãi trong khi đào hố chôn con chó cảnh dũng cảm của Ê-lô trên nền đất lạnh cứng.

Cuối cùng cái hố đã sâu, tôi không đào nữa.

- Làm gì bây giờ? - Ê-lô hỏi.

- Bây giờ ta đặt con Mi-xte-rơ vào hố và chon.

Nhưng khi tôi lấp đất xuống hố Ê-lô lại khóc.

- Chúng ta sẽ đắp cho nó một nấm mồ thật đẹp, - tôi an ủi cô bé.

- Chúng ta sẽ đắp cho nó một nấm mồ thật đẹp - thật đẹp vào. - Ê-lô nhắc lại, nhưng vẫn cứ khóc.

Mắt tôi cũng ươn ướt. Quả thật không phải vì thương con chó. Tôi thấy đau lòng: Ê-lô khóc thương con chó như vậy mà không hề biết rằng đáng ra cô bé phải khóc vì việc khác cơ.

Như tôi đã nói với Ê-lô, chúng tôi đặt một hòn đá to lên nấm mồ. Ê-lô nhìn tấm bia đá và cuối cùng đã nín khóc.

- Anh đừng đi vội, - cô bé nói. -Chúng ta chơi trò gì đi.

Nhưng tôi cần phải đi mua bánh mì và sau đó đi học.

- Lần khác anh sẽ đến.

- Anh không đến đâu.

- ất định anh sẽ đến. Và khi đó anh sẽ mang hoa đến mồ con Mi-xte-rơ.

- Bây giờ không có hoa.

Tôi bỗng nhớ đến cái lần Mi-xte-rơ cắn nhau với Héc-to và Tô-đi. Lần ấy tôi cũng phải an ủi Ê-lô. Và khi đó tôi cũng hứa rằng thỉnh thoảng khi nào bữa ăn trưa nhà tôi có thịt, tôi sẽ đem xương đến cho chó của cô bé. Nhưng không lần nào tôi đem xương đến, tuy rằng có lần chú tôi có làm thịt lợn ở quê và suốt mấy ngày liền bữa ăn trưa nào nhà tôi cũng có thịt. Giờ đây tôi thấy thật ân hận và chả bao giờ đem xương cho Mi-xte-rơ. Bởi vì nếu tôi đến, biết đâu khi đó tôi đã chả chạm trán với Vê-lan-ri-đơ? Biết đâu khi đó tôi đã chả kịp báo trước cho bố mẹ Ê-lô? Và nếu vậy thì bây giờ mọi chuyện có khi khác rồi. Tôi thậm chí không muốn nghĩ đến chuyện ấy nữa.

Tôi bảo Ê-lô:

- Nếu không có hoa, anh sẽ mang đến một cành lá xanh. Em cứ tin là anh nhất định đến.

- Vâng, - Ê-lô đáp. - Khi đó anh mang đến một cành lá xanh nhé.