ợ chồng Độ đương làm ăn vui vẻ, bỗng đem nhà cửa, vườn đất cầm ráo cho ông hàn Đang.

Những người láng giềng bảo nhau:

- Kinh tế ghê gớm thật! Đấy, cái dinh cơ mới tậu được vài năm đã cầm bán rồi.

- Phải, thời buổi này, ai mà chắc được.

Một người đàn bà soi mói:

- Kinh tế, kinh tụng gì! Tôi biết. Chỉ tại chồng thì cờ bạc chơi bời, vợ thì như cái đụn rạ, chẳng chịu làm lụng tần tảo.

Một người khác lại tiếp một câu cay độc:

- Đáng kiếp! Muốn lên bà, khó lắm con ơi!

Họ còn bàn tán, bình phẩm nhiều câu, hoặc phàn nàn thương hại, hoặc mỉa mai trách mắng. Phàn nàn để tự bảo rằng mình chưa đến nỗi khổ sở nào, trách mắng để tỏ ra rằng mình giỏi giang hay hớm. Bao giờ cũng vậy, sự khổ sở của người khác, nếu không là sự sung sướng của mình thì ít ra cũng an ủi được mình đôi chút. Đến như ông hàn Đang kia giầu nứt đố đổ vách ra và tuy đã vớ được một món hời mà cũng còn khinh bỉ kẻ gặp vận túng. Ông ta cười bảo vợ lẽ:

- Thằng cha ấy lên mặt học thức lắm kia đấy. Xem phen này có nhăn răng ra với ông không nào.

Vợ lẽ đáp:

- Ông biết đâu rằng người ta nhăn răng. Ông ấy bảo cầm nhà cầm vườn để kiếm ít tiền làm vốn lên Hà Nội buôn bán, rồi đến hạn lại chuộc kia mà.

Ông hàn cười oang oang nói:

- Thế thì cô chẳng biết một tí gì cả. Xưa nay cô đã thấy ai cầm cái gì cho tôi mà hòng chuộc lại được không? Tôi láu lắm chứ, nếu tôi biết người ta chuộc được, thì tôi đã mua phăng, chứ khi nào chịu cầm.

Cô vợ lẽ nịnh khéo:

- Thế thì ông đáo để thực.

Ông hàn được thể:

- Nhà đất hắn ta mua hơn hai nghìn bây giờ cầm cho mình năm trăm bạc, thì mình còn cho vay món nào lãi hơn nữa.

- Nhưng hình như lãi có một phân.

- Cần gì cái số lãi ấy. Mà nó trả gì được lãi. Nghĩa là mình đã lấy phăng cái dinh cơ của nó rồi. Nhưng văn tự đây, cô xem khắc hiểu cái khóe cạnh của tôi.

Rồi ông hàn đem văn khế ra đọc cho vợ lẽ nghe. Đại khái thế này. Một nếp nhà và một cái vườn rộng một mẫu, vợ chồng ông Độ đem cầm cho ông hàn Đang lấy 500 bạc, lãi một phân. Số lãi ấy vợ chồng ông Độ trả từng tháng một, từng năm một hay khi chuộc lại trả gộp vào gốc cũng được. Nhưng ông hàn được ở nhà, được hưởng hoa lợi trong vườn và điều cần nhất, quá hạn năm năm ba ngày không chuộc thì nhà và vườn kia coi như là thuộc quyền sở hữu của ông hàn Đang.

Đọc xong bản văn khế, ông hàn lại cất tiếng cười he hé bảo vợ lẽ.

- Mình đã hiểu chưa? Nghề đời càng dễ càng khó; càng rộng càng chật. Cho cu cậu, trả lãi dễ dãi thế, cu cậu mới ỳ ra rồi chợt đến hạn không moi đâu ra được tiền mà trả gộp cả gốc lẫn lãi, là cu cậu đành bỏ.

Ngày hôm sau, ông hàn ta cho ngay vợ lẽ sang ở cái dinh cơ mới "tậu" được, và dặn cứ việc trồng cây cối cho đẹp mắt, cho vừa ý thì thôi vì ông ta chắc chắn rằng chủ nhà không sao chuộc lại nổi.

Một năm qua. Chưa một lần thấy Độ mang tiền lãi đến trả. Ông hàn đắc chí bảo vợ lẽ:

- Đấy mình coi, tôi nói có sai đâu. Đã bảo chúng nó đã bán xới mà lại! Vị tất còn sống. Thường đã chết đói chết khát ở xó nào cũng nên.

Vợ lẽ ông hàn mừng quýnh, vì nếu người ta không chuộc thì cái dinh cơ ấy về mình, chứ còn về ai nữa. Từ đó cô ta càng ra công trông nom trồng trọt. Trong vườn chẳng thiếu một thứ cây quả, nào bưởi Tàu, lựu Vân Nam, cam Ngọc Cục, thôi thì nghe đâu có thứ địa sản quý là lấy giống cho bằng được.

Hết năm thứ hai, rồi hết năm thứ ba, thứ tư, người nhà cũng chẳng thấy bén mảng gì! Mà cho người đi hỏi thăm thì biết tin vợ chồng Độ nghèo xơ nghèo xác mà hiện ở nhờ nhà một người bà con. Điều đó chính mồm Độ thú thực với người đi dò tin. Lúc bấy giờ thì vợ lẽ ông hàn Đang chắc rằng cái dinh cơ đẹp đẽ kia chắc là của mình rồi. Thôi, tha hồ cho cô Hai sửa sang cổng trước, cổng sau, đường đi lối lại trong vườn.

Còn độ vài tháng nữa hết hạn chuộc, thì đã nhiều cây có quả. Na chíu chít hàng trăm gốc.

Cam quít đã bói được một năm. Những cây lựu Vân Nam cành mềm mại, quả đỏ tía trông ngon ngọt quá. Còn những cây nhãn, cây sấu trồng quanh vườn thì đã cao chừng bốn, năm thước cả.

Ở một góc vườn, một đống gạch cao lù lù, và những phiến gỗ lim để ngổn ngang: cô hàn hai chỉ đợi quá hạn năm năm là dựng thêm vài nếp nhà...

Một hôm nữa trước kỳ hạn. Cô ta vừa mừng quýnh vừa lo lắng bảo chồng:

- Ngày mai...

Ông hàn không hiểu hỏi lại:

- Ngày mai làm gì?

- Ngày mai hết hạn chuộc nhà, ông quên sao?

Ông hàn vui mừng, vỗ mạnh vào đùi, đáp:

- Ờ nhỉ. Nhưng nó chuộc chiếc gì được mà bàn đến. Năm năm nay không trả lãi, trả lời được đồng nào, bây giờ đào đâu ra tiền mà chuộc. Mỗi cái mình cứ khởi công làm nhà đi.

Nhưng cô Hai chẳng dại gì. Chờ năm năm còn được nữa là thêm một vài ngày.

Hôm sau hai vợ chòng ông hàn Đang ngồi chờ cho đến tối là ăn ngon cái dinh cơ của Độ.

Vào khoảng năm giờ chiều, bỗng có một cái ô-tô đỗ ở cổng. Người nhà vào bảo:

- Thưa ông... tây!...

Người tây vào, nghiễm nhiên mở cặp đưa ra một tập giấy một trăm nói:

- Khách hàng tôi là ông Độ giao việc chuộc nhà cho tôi. Nay vừa đúng hết hạn, tôi về trả tiền gốc và lãi để xin lại ông cái văn khế và giấy má về việc cầm nhà đất.

Hàn Đang và vợ lẽ đờ người ra, hỏi:

- Nhưng ông là ai?

- Tôi là thầy kiện.

Hàn Đang giật mình:

- Sao ông Độ lại không về chuộc lấy?

- Ông không cần hỏi lôi thôi. Ông có bằng lòng cho chuộc không thì ông bảo? Nếu không cho chuộc, tôi sẽ đem việc này ra tòa án.

Nghe nói đến tòa án, thầy kiện, ông hàn Đang choáng cả người, đành đem văn khế ra và nhận lấy đủ số tiền chuộc.

Một lát sau, vợ chồng Độ cũng tới nơi, và nhận nhà liền. Thầy kiện bảo khách:

- Hết cả các thức ở đày là của ông. Ông nhớ điều ấy cho.

Độ mỉm cười đáp:

- Phải cố nhiên là của tôi cả. Nhưng muốn trả ơn ông bà hàn đã trông nom nhà đất cho tôi trong năm năm trời tôi xin biếu lại ông bà ấy số gạch và số gỗ kia. Xin nội ngày mai, ông bà đem người đến khuân vác ngay đi cho.

Từ đó mỗi lần ra vườn trẩy quả để nếm, vợ chồng Độ không thể không mỉm cười bảo nhau:

- Ăn quả phải nhở kẻ trồng cây nhé?

Rồi chồng láu lỉnh bảo vợ:

- Vì tôi không lập mưu thuê khéo người ta trông nom giúp thì ngày nay làm gì có cái vườn đẹp như thế này.

Vợ đáp:

- Nhưng cũng tốn mất mấy trăm bạc lãi.

Chồng cười:

- Sự nghiệp này đáng hàng nghìn, kể chi mấy trăm hạc!

Còn ông hàn Đang và vợ lẽ ông ta thì uất ức đến sinh ốm. Nhất là nhà ông hàn lại ở ngay bên cạnh nhà ông Độ, nên thường nghe người qua lại chỉ trỏ vào vườn khen ngọi:

- Cây cối tốt quá, đẹp quá nhỉ!

Rồi họ mỉa mai nói tiếp:

- Đó là công trình ông hàn Đang và cô vợ lẽ ông ta.

- Công trình!... Công cốc!