ấy hôm sau, con tinh tinh quay trở lại báo hiệu những xáo trộn về tổ chức trong phòng. Nhưng trước hết, tôi phải kể trong khoảng thời gian đó tôi đã nổi bật lên trước bọn khỉ như thế nào.

Sau hôm con tinh tinh thanh tra, một trận trắc nghiệm mới đổ xuống đầu chúng tôi. Trắc nghiệm thứ nhất tiến hành vào bữa ăn. Thay vì đưa thức ăn vào cũi như mọi khi, con Zoram và con Zanam, tên hai con khỉ đột tôi biết được, cho thức ăn vào rổ rồi treo lên trần bằng hệ thống ròng rọc trang bị sẵn ở mỗi cũi. Đồng thời chúng đặt bốn khối gỗ hình lập phương khá lớn vào trong các cũi. Sau đó chúng đi ra và quan sát chúng tôi.

Thật mủi lòng khi nhìn thấy vẻ tiu nghỉu của những người bạn tôi. Họ nhảy lên nhưng không ai với tới chiếc rổ. Một số người leo lên song cũi nhưng tới đỉnh họ vươn tay hết cỡ cũng không với tới chiếc rổ thức ăn vì nó được đặt khá xa vách. Tôi thấy xấu hổ vì sự ngu muội của những con người này. Tôi, không biết có cần phải nói không, ngay từ đầu tôi đã biết cách phải giải quyết như thế nào. Chỉ cần chồng bốn khối gỗ lên nhau rồi trèo lên gỡ chiếc rổ. Tôi lấy chiếc rổ một cách dễ dàng. Chẳng có gì là tài ba nhưng tôi là người duy nhất tỏ ra khéo léo. Sự khâm phục ra mặt của con Zoram và Zanam làm tôi mát ruột, mát gan.

Tôi bắt đầu ăn, không thể không giấu sự kênh kiệu đối với các tù nhân khác. Sau khi nhìn tôi làm, những người này vẫn không sao làm theo được. Cả Nova, trong ngày hôm đó, cũng không thể bắt chước tôi mặc dù tôi cố ý làm đi làm lại nhiều lần cho cô thấy. Khi cô, chắc chắn là người thông minh nhất trong đám người này, chồng được các khối gỗ lên nhau cho cân bằng thì lại sợ chúng đổ xuống nên chạy trốn vào một góc. Người con gái này khéo léo, mềm mại và động tác rất hài hòa nhưng khi phải xử lý một đồ vật thì lại tỏ ra vụng về như mọi người khác. Tuy nhiên, sau hai ngày, cô gái cũng biết cách dựng được chiếc tháp.

Sáng hôm đầu tiên, thương hại cô, tôi ném qua song cũi cho cô hai trái quả ngon nhất. Hành động đó diễn ra đúng lúc con vượn cái đi vào. Nó nhìn thấy và vuốt ve tôi. Tôi nằm dài như một con mèo để được vuốt ve dưới bàn tay lông lá của nó. Cảnh tượng đó làm Nova nổi điên. Cô rên rỉ và làm rối lên.

Tôi nổi lên trong nhiều thí nghiệm khác nữa nhưng trước hết là ở chỗ, bằng cách lắng nghe, có thể nhớ và hiểu nghĩa một số từ đơn giản của khỉ ngữ. Tôi thực hành bằng cách phát âm những từ đó khi con Zira đi qua trước cũi làm nó càng ngày càng tỏ ra bàng hoàng. Tôi cứ ở tình trạng như vậy cho tới khi con tinh tinh thanh tra đợt mới.

Nó vẫn mang theo con thư ký nhưng có một con tinh tinh nữa đi theo. Con mới tới này cũng trang trọng, cũng ăn mặc kiểu cách và nói chuyện với nó vẻ ngang bằng. Tôi nghĩ đó là một đồng nghiệp của nó được triệu tới để hỏi ý kiến về trường hợp đau đầu do tôi gây ra. Hai con tinh tinh lao vào một cuộc tranh luận dài trước cũi của tôi, trong đó thỉnh thoảng con Zira lại chen vào rất dài với vẻ hăng say. Tôi biết con vượn cái đang biện hộ cho tôi, nhưng sự chen ngang của nó chỉ làm cho hai nhà bác học mỉm cười hoài nghi.

Tôi phải chịu đựng một số trắc nghiệm nữa trước mặt hai con tinh tinh nhưng tôi thực hiện rất khéo. Trắc nghiệm cuối cùng là mở một cái hộp được khóa kín bằng chín hệ thống khóa khác nhau như chốt, thanh cài, móc, then... Tôi nhớ là, ở Trái Đất, Kinnaman cũng nghĩ ra một dụng cụ tương tự để phát triển ý thức phân định của giống khỉ và đây là vấn đề phức tạp nhất một số nhà bác học đã giải quyết thành công. Nhất định ở đây cũng là vấn đề đó nhưng đối với loài người.

Con Zira tự tay đưa chiếc hộp cho tôi. Qua thái độ, tôi biết nó rất muốn tôi biểu diễn thật xuất sắc, dường như tên tuổi của nó đặt hết vào cuộc thử thách. Tôi chăm chú vào hệ thống khóa và mở được trong nháy mắt, không một vấp váp. Không dừng lại ở đó, sau khi mở xong, tôi lấy trái cây trong hộp ra và nhã nhặn đưa con vượn cái. Con Zira đỏ mõm nhận trái cây. Tiếp theo, tôi chỉ vào một số đồ vật và nói tên các đồ vật đó bằng tiếng khỉ nhớ được.

Với những trình diễn như vậy, tôi nghĩ nhất định chúng phải tin thực chất tôi là ai. Than ôi! Tôi vẫn còn chưa biết hết sự mù quáng của giống tinh tinh! Chúng vẫn mỉm cười hoài nghi, bắt con vượn cái im lặng để thảo luận với nhau. Tôi cảm thấy chúng nhất trí với nhau cho rằng tôi nói như vẹt, tài năng của tôi chẳng qua chỉ là một kiểu bắt chước giỏi. Tôi bắt đầu nổi giận và có lẽ cơn giận của tôi sẽ bùng nổ nếu tôi không nhận ra ánh mắt của con Zira. Rõ ràng, trong ánh mắt đó, con vượn cái không đồng ý với hai con tinh tinh và cảm thấy xấu hổ khi nghe chúng nói về vấn đề này trước mặt tôi.

Cuối cùng, con tinh tinh đồng nghiệp với con Zaius đi ra sau khi phát biểu ý kiến chính thức về tôi. Con Zaius lao vào một số việc khác. Nó đi quanh phòng, quan sát cẩn thận từng người tù và ra những chỉ thị mới cho con vượn cái vì tôi thấy con này phải lần lần ghi chép hết. Cung cách đó báo trước sẽ có sự thay đổi trong các cũi.

Tôi đã không nhầm. Sau khi nhận được lệnh do con vượn cái chuyển tới, bọn khỉ đột bắt tay vào thực hiện lệnh của con tinh tinh. Chúng tôi bị ghép thành từng đôi nam nữ. Những cuộc ghép đôi như thế này báo trước những thử thách quỷ quái gì nữa đây? Bọn khỉ muốn nghiên cứu tính cách đặc biệt gì ở giống người này? Những hiểu biết của tôi thu được từ các phòng thí nghiệm sinh học ở Trái Đất gợi ý cho tôi lời giải: đối với một nhà khoa học chuyên nghiên cứu về bản năng và phản xạ thì bản năng giới tính được chú ý trước tiên.

Ra thế đấy! Bọn quỷ quái này muốn nghiên cứu trên chúng tôi, trên tôi, một người lẫn vào bầy người này do số phận trớ trêu, những kỹ thuật yêu đương, cách thức người đàn ông tiếp cận người đàn bà, cách họ ăn nằm với nhau khi bị cầm tù để so sánh với những quan sát trước đây khi còn được tự do. Hay chúng muốn thực hiện những thí nghiệm về chọn lọc?

Sau khi biết được ruột gan chúng, tôi cảm thấy bị sỉ nhục như chưa bao giờ bị sỉ nhục và thề thà chết còn hơn thực hiện những thao tác hạ tiện đó. Tuy nhiên tôi phải thú nhận rằng mặc dù rất kiên quyết, sự xấu hổ của tôi lúc đó cũng bớt đi khi tôi nhìn thấy người người đàn bà khoa học ghép cho tôi. Đó là Nova. Tôi hầu như quên hẳn sự ngu ngốc và mù quáng của cô ngày hôm trước và không phản đối hai con Zoram và Zanam xốc người tôi ném xuống chân nàng tiên của thác nước.