ì buồn chán, vì ngại sự vắng lặng mênh mông của gian gác nhà chú tôi, nhất là vì sợ cái ám ảnh của những việc đã làm, tôi đành cứ nằm lì ở tiệm với bọn anh hùng. Túi tôi còn bao nhiêu tiền - chừng hai chục bạc - tôi dốc ra cả, gọi là góp phần vui với bạn. Cử chỉ ấy rất được hoan nghênh, vì nó hợp với cái tinh thần Thủy Hử mà tất cả đều thấm nhuần đến xương tủy. Thực vậy, hạng người này, bị gia đình ruồng bỏ, xã hội rẻ khinh, và pháp luật ngờ vực, chỉ còn biết sống với tình bạn; và lâm thời, họ sẵn sàng, vui vẻ hy sinh cho mối tình ấy. Họ khác nhau ở chỗ người này là con nhà giàu trong khi người kia xuất thân nghèo khổ, nhưng họ giống nhau ở chỗ cùng có tính ngang tàng, và ở chỗ cùng đã bị những cái văn hoa, hào nhoáng của đời thành thị nó đánh lừa. Họ đã lăn xả vào giữa cuộc sống phù phiếm như đàn thiêu thân sà vào lửa đỏ, và đã bị chính ngay cuộc sống ấy bỏ rơi, sau khi nó đã lấy mất của họ tất cả cái gì gọi là trong sạch, là cao quý, là bồng bột, là tin tưởng, là yêu đương. Họ phẫn uất, sầu khổ, tuyệt vọng, sống lúc nhúc ở xó tối, ở rìa cuộc đời, với những tật phong lưu đã mắc sâu tự hồi nào.

Cha mẹ, anh em, họ mạc và đồng loại họ chỉ biết bực mình và thù ghét họ, khi nào họ động chạm tới thói ích kỷ của bọn ấy. Còn cái tình trạng thảm thê trong đó họ càng ngày càng chìm đắm, còn những sầu khổ, những cực nhục nó chất nặng lên lòng họ, còn tương lai của họ, nào ai thèm ngó tới, tìm hiểu và săn sóc với một chút nhiệt độ của lòng?

Họ không bới đâu ra chút an ủi, không thấy ở chỗ nào một tia hy vọng, họ đành cứ lêu lổng, cứ hút xách, cứ đầu đĩ, cứ xằng bậy, nghĩa là phải làm bất cứ sự gì, miễn sao sự ấy che khuất cho họ cái trống rỗng mênh mông của đời họ, làm tắt cái tiếng lải nhải của dĩ vãng và nhất là dứt bỏ cho họ cái ý nghĩ về ngày mai đầy dọa nạt.

Họ quây quần nhau mà nói nhảm, mà ca cải lương, mà cười đùa và hút, hút rõ nhiều, hút kỳ say mê mệt như chết dở. Ngày hai bữa, họ ăn hiệu; tối, họ ngủ ngay ở tiệm hút, nếu không kéo nhau đến các nhà săm, các trọ hát để mua lấy các thứ vi trùng bệnh hoa liễu, nó góp sức với rượu, thuốc phiện, thức đêm mà tàn phá thân thể họ.

Nhờ sự ăn chung ngủ lộn với họ, tôi đã hiểu rõ họ, nghĩ về họ, thương họ để rồi nghĩ đến chính mình mà lo sợ, mà buồn thương cho mình. Và, để đè nén các giày vò ấy của tâm hồn, tôi lại cũng cần làm một cái gì cho khuây khỏa. Làm gì? Còn làm gì cho bằng hút đến kỳ say khướt! Sự dan díu của tôi với phù dung thế là đã tiến mau như chớp nhoáng, đến nỗi chỉ trong vòng một tuần lễ, nàng và tôi đã già nhân ngãi non vợ chồng! Mà cô nhân ngãi ấy lại hay ghen một cách vô cùng độc ác. Tôi nhỡ chểnh mảng với nàng ư? Lập tức nàng làm tôi biết phép ngay. Nào nhức đầu sổ mũi, chảy nước mắt, nào hắt hơi, mỏi mệt và ác hại nhất là trong xương đùi tựa hồ có cả một đàn giòi nó đục. Nhưng nếu tôi biết tội mà trở lại chắp nối duyên hương lửa cùng nàng như cũ, nàng sẽ vui lòng ban ngay cho những thời khắc êm đềm. Trong những giây phút này, hồn tôi thực là được lênh đênh trên con đường Phạm Lãi mà vượt dòng thơ để về bến mộng. Những tranh đấu, những eo sèo, những đau buồn của thế tục đều dứt hẳn. Có thể nói là bao nhiêu trần thanh đều hòa tan trong cái tịch mịch mênh mông và dằng dặc của hư vô. Ấy, hút vào vừa tránh được những đau khổ về thể chất, vừa tìm được cái khoái cho tinh thần như thế nên tôi cứ hút, cứ đằm mình vào thuốc phiện, không nghĩ gì nữa cả.

Một hôm, chẳng rõ bao nhiêu ngày rồi tôi chưa rửa mặt, những chân râu mọc tua tủa và những lớp mỡ lũy khiếm trên da mặt tôi làm tôi khó chịu quá. Tôi gọi anh bồi tiêm, đãi anh ta một hào, bảo anh ta lấy hộ tôi một thau nước nóng và cho tôi mượn một cái khăn mặt, một tấm gương.

Khi các thứ đã sẵn sàng, tôi ra sân sau tiệm làm cái việc tẩy uế dung nhan để tỏ rằng tôi vẫn còn chút tự trọng. Tôi giật mình kinh ngạc biết chừng nào khi tôi thấy hình ảnh tôi hiện rõ trong làn gương sáng. Trời! Có phải đây là hình ảnh tôi thực không? Tôi đã ốm nặng bao giờ thế này? Cớ sao màu da tôi xanh quá, cái màu da một người ngã nước? Quầng mắt tôi tím bầm lại, lòng trắng mắt tôi đục lờ lờ, môi tôi khô và nhợt, răng tôi vẫn trắng bóng như sứ giờ đâm vàng khè và bắt đầu han gỉ! ấy là chưa nói đến bộ râu quai nón vừa phác hiện mà đã muốn che lấp cả nửa dưới mặt tôi đi.

"Chết thật! Mới trong vòng có nửa tháng trời mà sao thay đổi ghê gớm đến thế! Chẳng còn ra hồn người nữa!...".

Hình ảnh thầy mẹ tôi, cái bóng của chính tôi về ba tháng trước đây, khi tôi còn là một hướng đạo sinh hăm hở và đốc tín, vụt hiện qua trí nhớ tôi, và làm tôi thoáng nhận thấy đời tôi đương bị đe doạ rất hãi hùng. Tôi nghĩ thành tiếng: "Không! Không thể thế này được nữa! Phải xa lánh tiệm hút cho mau! Phải đoạn tuyệt với thuốc phiện. Nó giết ta, nó huỷ hoại đời ta một cách êm đềm đến nỗi ta lắng vào cõi chết lúc nào không biết...".

Tôi hăm hở lắm, tôi quả quyết lắm, sự bồng bột tưởng đã mất lâu rồi lại bùng cháy trong lòng tôi. Tôi xát mạnh tấm khăn ướt trên da mặt và nghĩ: "Rửa xong, ta vào mặc quần áo rồi từ biệt bọn họ!".

Thình lình, một câu hỏi lòe ra trong óc tôi và làm tê bại hẳn cả cái ý chí đương náo nức của tôi: "Lánh xa bọn Khiêm và Kim Vá, lánh xa thuốc phiện... Được rồi! Và dễ lắm!... Nhưng để làm gì?... ừ, để làm cái gì nào?". Để lại trở về với những cuốn Văn phạm, Hóa học, Đại số học trong gian gác tẻ lạnh nhà chú tôi ư? Để lại đến trường học một cách ngoan ngoãn, chờ ngày thi đỗ, rồi được bổ, rồi đi làm ư?

Tôi chợt nhớ cái cảnh tượng buổi chiều một ngày cuối tháng, chú tôi lĩnh lương về giao cả cho thím tôi. Bữa cơm hôm ấy linh đình lắm, vui vẻ lắm. Thím tôi bàn tính việc cầm cái họ, việc mua ngôi nhà ở đầu phố để cho thuê. Chú tôi nói đùa là không họ bạn, không tậu nhà tậu cửa gì hết, và tiền còn phải dùng vào việc cưới cho chú tôi một cô vợ lẽ. Thím tôi liền dỗi không ăn cơm nữa, và chú tôi phá lên cười. Trong khi ấy, tôi đã lặng lẽ chứng kiến tấn kịch nó diễn ồn ào trước mắt tôi, và lòng tôi tự nhiên đã bị tràn lấn bởi một mối buồn tê liệt. Không khí quanh mâm trở nên khó chịu đến nỗi tôi phải buông đũa bát đứng dậy.

Cái dự định hăm hở của tôi thế là tan hết. Tôi chán nản vào trong tiệm, gieo mình xuống chiếu và thở một tiếng dài. Kim Vá đương tơ mơ, nhổm vội đầu lên nhìn tôi bằng hai mắt đói ngủ:

- Làm gì ở đằng sau mà lâu thế?

- Rửa mặt.

- Thế nào? Tiêm nhé!

- Tôi chép miệng:

- Ừ!...