nh em hoang mang. Đói, khát; và ở nơi trú quân khốn khổ này, chẳng có gì hết!

Việc tiếp tế thường vẫn đều đặn, bây giờ bị gián đoạn, thế là tình hình thiếu thốn trở nên nghiêm trọng.

Một bọn người hốc hác đang nghiến răng và cái quảng trường nhỏ hẹp ở chung quanh họ trơ ra những đường hẻm trơ trụi, những ngôi nhà chỉ còn khung và những cột dây thép mất hết dây. Nhóm người đó bàn tán về sự thiếu thốn đủ mọi mặt:

- Chẳng có tí bánh nào, đếch có thịt, rượu cũng tong rồi.

- Phó mát cóc có, mà mứt và bơ cũng phèo nốt.

- Thiếu tuốt, chẳng phải tán, cái gì cũng không có, kêu ca lắm cũng chẳng được gì.

- Thực là một nơi đóng quân mạt kiếp: ba hàng căng-tin rỗng tuếch, họa chăng chỉ có gió và nước!

- Mày có bao nhiêu tiền đi chăng nữa, hay dù mày chẳng có xu nào trong mề gà thì cũng chịu chết, vì chẳng có ma nào bán hàng!

- Mày có giàu như Rốt-sin hay như anh thợ may nhà binh thì cũng thế thôi, tiền bạc có mua được cóc khô gì?

- Hôm qua ở đại đội 7, có một con mèo nó gừ gừ. Tớ chắc bọn họ đã nhá nó rồi.

- Ừ, tớ biết, mà con mèo đó có béo tốt gì, gầy trơ xương sườn ra[45].

- Chạy ngược chạy xuôi cũng vô ích thôi, sự thể là như vậy!

Blerơ nói:

- Có những thằng vừa mới đến đã nhanh nhảu mua được mấy bi-đông rượu của người bán rượu ở góc phố.

- Chà! Đồ chó! Chúng nó thật tốt số được nốc rượu vào dạ dầy!

- Nhưng phải nói đó là thứ rượu mạt hạng chỉ dùng để tráng ca, tôi píp, uống gì được.

- Chúng nó bảo có thằng đã được ngốn cả một con gà tơ.

Fuiat nói:

- Rõ nỡm!

- Tớ chẳng được chén mấy tí vào bụng: tớ còn một con cá dầu và, trong cái túi con, còn một ít chè tớ nhá với đường.

- Ăn thế thì thấm tháp gì, dầu cậu khảnh ăn và ruột bé lép kẹp.

- Từ hai hôm nay chỉ một món xúp: một thứ nước nhờn vàng vàng, lầy nhầy, loáng như vàng. Không phải là xúp, mà là một thứ nước xào rán gì. Bao nhiêu cái toàn lắng xuống đáy nồi.

- Có lẽ chúng dùng để đúc nến thì phải.

- Khổ nhất là châm píp mà cũng chẳng có lửa.

- Đúng thế, thật là cực! Tớ không còn tí bấc nào cả. Trước tớ có mấy mẩu, nhưng hết đã tám đời rồi! Sục sạo mãi trong túi áo ca-pốt chẳng thấy gì hết. Mà muốn mua thì đừng hòng!

Quả thực là thiếu thốn. Những gã chiến binh không châm được píp hay thuốc lá, lấy ra rồi lại đành bỏ vào túi, đi lang thang trông thật đáng thương hại. Cũng may, Tirloa còn có cái bật lửa trong còn sót chút đầu xăng. Những anh em nào biết thế, đứng chụm xung quanh gã, tay chực sẵn một cái píp nhồi đầy thuốc chưa châm. Mà đến một mẩu giấy để châm vào ngọn lửa của cái bật lửa cũng không có nốt: thành thử phải kề píp vào ngọn lửa để châm, tốn hết chút xăng còn sót lại trong cái bụng lép kẹp của cái bật lửa.

… Còn tôi, thì tôi đã gặp may mắn… Tôi trông thấy Parađi đương đi láng cháng, bộ mặt hiền lành phơi ra gió, vừa đi vừa càu nhàu, miệng nhằn mẫu gỗ.

Tôi bảo gã:

- Này, cầm lấy!

Gã kinh ngạc nhìn cái vật mà tôi đưa cho như người ta nhìn một đồ tư trang quí giá, reo lên:

- Một bao diêm! Úi chà! Hẩu thật! Diêm!

Lúc sau, người ta trông thấy gã châm píp, khuôn mặt hồng hào của gã đỏ ối lên trước ánh lửa, và mọi người reo lên, nói:

- Parađi có diêm!

Về chiều, tôi gặp gã bên cạnh một bức tường hình tam giác còn sót lại ở một mặt nhà, ở góc hai đường phố của cái làng khốn khổ nhất trong các làng đó. Gã vẫy tôi:

- Suỵt!

Gã có vẻ ngộ nghĩnh, hơi ngượng. Gã bảo tôi, giọng hơi cảm động, vừa nói vừa cúi nhìn xuống chân:

- Này, lúc nãy cậu đã biếu tớ một bao diêm. Thế thì tớ thưởng cho cậu cái này. Đây!

Và gã đặt một vật gì vào lòng bàn tay tôi.

Gã nói thầm:

- Cẩn thận! Khéo vỡ!

Lóa mắt vì ánh sáng và màu trắng nõn của đồ tặng của gã, tay cầm mà chẳng dám tin, tôi nhận ra… một quả trứng.