ruyện này đã từng đề cập đến một trong rất nhiều huyền thoại về nguồn gốc con người được sáng tạo ra từ đất sét, hơn nữa việc này cũng đã ở trong tầm hiểu biết của bất cứ ai từng đọc những cuốn lịch-tôi-biết-cả và những bách khoa toàn thư gần-như-đủ-tuốt. Nói chung, các tín đồ tôn giáo khác nhau, không nhất thiết đều phải biết nguồn gốc con người qua việc đọc sách báo, mà còn tiếp nhận những thông tin đại loại như thế này thông qua hệ thống tổ chức của nhà thờ. Tuy nhiên, cũng có một trường hợp, chí ít thì cũng có một trường hợp, trong đó kể lại rằng đất sét phải được đưa vào lò nung thi tác phẩm cuối cùng mới được coi là hoàn thành. Hơn nữa việc này lại phải trải qua vài lần làm thử mới xong. Đấng sáng tạo độc đáo này, mà chúng tôi quên mất tên, thì có lẽ cũng đã không biết, hoặc đã chẳng có đủ niềm tin vào phép thần thông thổi một luồng hơi vào mũi sản phẩm lại có thể đem đến hiệu quả mong muốn như đấng sáng tạo khác đã làm trước đây hoặc sau này,như thời hiện nay Cipriano Algor đã làm, mặc dù chỉ với ý định hết sức khiêm nhường là thổi bụi tro trên mặt cô y tá mà thôi. Quay lại với trường hợp đấng sáng tạo thấy cần phải đưa con người vào lò nung mà ta đang nói đây, đã mấy lần làm thử đều thất bại chỉ vì không biết đầy đủ về tác dụng của nhiệt độ nung. Đầu tiên đấng sáng tạo này lấy đất sét nặn thành một hình người, đàn ông hay đàn bà thì chẳng quan trọng gì mấy, rồi đưa vào trong lò và đốt lửa cho đủ. Sau một khoảng thời gian mà ông cho là hợp lý, ông rút hình người ra khỏi lòl, và trời ơi, tâm hồn ông rụng ngay xuống đất. Hình người trở nên đen kịt, chẳng giống tí nào hình hài con người theo ý tưởng ban đầu của chính ông, tuy nhiên, có lẽ đây chỉ mới là khởi đầu công việc, ông đã không đủ can đảm phá bỏ sản phẩm mang đầy lỗi do thiếu kinh nghiệm của mình. Ông đã cho nó sự sống, mà người ta cho là bằng cách cốc một cái vào đầu nó, rồi thả ra cho nó tự sinh sống đâu đó. Ông lại nặn một hình người khác, cho nó vào lò, nhưng lần này ông chăm chú đến ngọn lửa hơn. Ông đã đạt được mục đích, đúng vậy, nhưng hơi non quá, bởi vì hình người trắng bong như vật thể trắng nhất trong những thứ trắng trên trần gian. Vẫn chưa đúng như điều ông mong muốn. Dù bị thất bại một lần nữa, nhưng ông vẫn không mất đi lòng kiên nhẫn, có lẽ ông đã rộng lòng nghĩ nên tha cho nó, Thật tội nghiệp, con đâu có lỗi gì,m nên cuối cùng ông vẫn cho nó sự sống và thả cho nó đi. Như vậy trên thế giới đã có một người da đen và một người da trắng, nhưng đấng sáng tạo vô duyên này vẫn chưa làm ra được con người mà mình mơ ước. Ông lại bắt tay vào công việc một lần nữa, một hình người mới lại được đưa vào lò, vấn đề là thời đó chưa có hoả kế để điều hoà công việc cho dễ dàng hơn, bí quyết là không được cho lò nung quá nóng, cũng không để thiếu lửa, không nhiều cũng chẳng ít, và, theo quy tắc là ở mức thứ ba, thì sẽ tốt. Thế mà cũng không xong. Đúng là hình người này không đen, cũng không trắng, nhưng, trời ơi, nó lại có màu vàng. Nếu là ai khác thì chắc đã bỏ cuộc rồi, đã vội vã gây ra một cuộc đại hồng thuỷ để tiêu diệt người da đen và người da trắng rồi vặn cổ người da vàng, điều mà ta có thể coi là kết luận hợp lý cho tư tưởng đang luẩn quẩn trong đầu ông dưới hình thức câu hỏi sau, Nếu bản thân ta còn không biết làm ra một con người đúng nghĩa thì sau này làm sao ta có thể bắt lỗi chúng được đây. Trong suốt mấy ngày liền, người thợ gốm ngẫu hứng này không còn có đủ can đảm bước vào xưởng gốm nữa, nhưng sau đó, như người ta thường nói, ý muốn sáng tạo lại sống dậy và sau mấy tiếng đồng hồ hình người thứ tư đã được nặn xong và sẵn sàng vào lò nung. Có lẽ trên đấng sáng tạo này còn một đấng khác cao hơn, vì vậy, có thể đấng sáng tạo thấp hơn đã khẩn cầu, đã cầu nguyện, đã xin đại loại như vậy đấng bề trên, Cầu xin ngài đừng để con làm hỏng một lần nữa. Cuối cùng thì với đôi bàn tay đầy ham muốn ông cũng đã đưa hình người mới vào lò, sau khi lựa chọn tỉ mỉ và cân đủ số củi mà ông cho là hợp lý nhất, bỏ những cành củi tươi và những cành quả khô, rút những thanh củi cháy không tốt và không đủ độ duyên dáng ra khỏi lò, cho những thanh củi tạo ra được ngọn lửa vui vẻ, tính toán gần đúng nhất có thể thời gian cần nung và cường độ của nhiệt lượng, và, nhắc lại lời nguyện cầu, Cầu xin ngài đừng để con làm hỏng một lần nữa, đưa một que lửa vào đống nhiên liệu. Chúng ta, con người hiện nay vốn đã trải qua biết bao nỗi khát khao mong ước, như muốn vượt qua một cuộc thi khắc nghiệt, tìm được một người yêu đúng lúc, có một đứa con đúng nguyện vọng, tìm được một công việc mà trước đó người ta đã từ chối ta, chúng ta hiểu có thể hình dung được nỗi khắc khoải mà đấng sáng tạo kia phải chịu đựng trong suốt thời gian chờ đợi kết quả của lần thứ tư, những giọt mồ hôi ma có lẽ vì ở gần lò nung nên không trở nên lạnh giá, những móng tay mòn vẹt, mỗi phút trôi qua đã mang theo mất mười năm sinh tồn của chính ông, lần đầu tiên trong lịch sử các cuộc khai sáng thế giới vũ trụ, một đấng sáng ta,o đã tự biết được những nỗi đau đớn quằn quại sẽ chờ đợi chúng ta trong cuộc sống vĩnh hằng, vì tính vĩnh hằng chứ không vì cuộc sống. Nhưng đó là một việc cần thiết. Khi mở cửa lò nung và nhìn thấy sản phẩm ở bên trong, đấng sáng tạo của chúng ta đã quỳ mọp xuống sững sờ. Con người này không đen, không trắng cũng chẳng vàng mà đỏ, vâng, đúng là đỏ, đỏ như màu đỏ của buổi bình minh và buổi chiều tà, đỏ như dòng nham thạch của những ngọn núi lửa, đỏ như ngọn lửa làm cho nó có màu đỏ đó, đỏ như chính dòng máu đang chảy trong huyết quản, bởi vì hình người này đúng như điều mong ước, nên đấng sáng tạo không cần cốc vào đầu nó, mà chỉ cần nói với nó, Đến đây nào,là tự nó đi trên đôi chân của mình ra khỏi lò nung. Người không biết được những gì sẽ xảy ra trong những thời đại tiếp theo thì sẽ nói rằng nhờ tích luỹ được kinh nghiệm qua bao sai sót và khát vọng, hoặc nhờ được huấn luyện và giáo dục qua thực nghiệm, mà nhờ thế, lịch sử đã có một kết thúc có hậu. Cũng như mọi chuyện xảy ra ở trên thế giới này, và chắc chắn cũng như vậy ở các thế giới khác, lời đánh giá phụ thuộc vào quan điểm của người quan sát. Những con người mà đấng sáng tạo từ chối, những người mà, dù vẫn phải cảm ơn ông, thì cũng đã xuất phát từ ông mà đi, dù đó là những người với đôi bàn chân da đen, da trắng và da vàng thì đều sinh con đẻ cái, phát triển về số lượng rất nhanh theo cấp số nhân, chiếm giữ, có thể nói như vậy, gần như tất cả trái đất này trong khi những người da đỏ vốn được đấng sáng tạo tốn bao công sức, trải qua cả một biển lo lắng và đau khổ mới làm ra được, thì, hiện nay, chỉ là một bằng chứng rõ ràng rằng một thắng lợi có thể,qua dòng chảy của thời gian, biến thành bước đầu cho một thất bại. Lần thử nghiệm thứ tư và cuối cùng của đấng sáng tạo đầu tiên đưa hình người vào lò nung, tưởng như là một thắng lợi vĩnh viễn, thì cuối cùng lại là một thảm bại vĩnh viễn. Cipriano Algor, vốn là một người đọc cần mẫn của các cuốn lịch tôi-biết-cả và các quyển bách khoa toàn thư gần-như-đủ-tuốt, cũng đã từng đọc câu chuyện này từ hồi bé và cũng đã quên nó như bao chuyện khác trong đời, rồi các bạn sẽ biết vì sao. Đó là một huyền thoại của người thổ dân Châu Mỹ, nói chính xác hơn là của những người được gọi là da đỏ, mà thời xa xưa những người sáng tác ra chỉ muốn chứng tỏ tính siêu đẳng của nòi giống mình so với các giống người khác, thậm chí cả những giống người mà thời đó họ còn chưa biết có tồn tại trên đời hay không. Về điểm cuối cùng này, có thể có những lập luận khác bắt bẻ lại, thì cũng vô ích như luận điểm sau đây, vì họ không biết sự tồn tại của các giống người khác nên cũng không thể hình dung ra người da trắng, da đen hay da vàng hoặc óng ánh nhiều màu. Chỉ là lời nói dối không hơn không kém. Kẻ theo luận điểm như vậy chỉ chứng tỏ không biết gì về một dân tộc thạo làm gốm, và cũng thông thạo nghề săn bắn, đối với những người này,công việc nặng nhọc biến đất sét thành bình gốm hoặc thành hình hài một vị thần đã dạy cho họ biết rằng trong một chiếc lò nung có thể xảy ra đủ mọi chuyện, từ thảm hoạ đến vinh quang, từ hoàn mỹ đến nhỏ mọn, từ tuyệt đỉnh đến thô thiển. Biết bao nhiêu và bao nhiêu thế hệ, rồi biết bao nhiêu thế hệ nữa đã phải đưa ra khỏi lò nung những sản phẩm cong vặn, nứt nẻ, cháy thành than, non lửa hoặc chưa chín hẳn, tất cả đều trở thành đồ bỏ đi. Trên thực tế những gì xảy ra trong lò nung gốm và trong lò bánh mì chẳng có gì khác nhau lắm. Bột làm bánh mì chỉ là một loại đất sét khác, làm bằng bột mì, bột nở và nước, cũng giống như sản phẩm kia, khi ra khỏi lò cũng có thể là đủ chín, còn sống, hoặc cháy xém. Bên trong có lẽ là không có gì khác nhau. Cipriano Algor vui vẻ tự nhủ, nhưng, ở ngoài này, lúc ta bảo đảm làm hết mình để trở thành như người thợ bánh mì.

Ngày và đêm cứ thế tuần tự trôi qua, sáng và chiều cũng thế. Trong sách vở cũng như ngoài đời đều ghi nhận rằng công việc của con người bao giờ cũng kéo dài và vất vả hơn công việc của các vị thần thánh, cứ nhìn trường hợp đấng sáng tạo ra người da đỏ thì rõ, dù sao ông cũng chỉ làm có bốn hình người, và nhờ công việc ít ỏi này, dù không được quần chúng quan tâm gì nhiều, ông vẫn đi vào lịch sử của các cuốn lịch, trong khi đó Cipriano Algor, vốn chẳng hy vọng gì được ghi chép lại bằng con chữ in tiểu sử và lý lịch, đã phải đào sâu đất sét, dù đó mới chỉ là giai đoạn một đến gấp một trăm năm mươi lần, tức là, sáu trăm con búp bê gốc, với tính cách và hoàn cảnh xã hội rất khác nhau, trong đó, anh hề, anh hề xiếc, và cô y tá đều có hoạt động dễ nhận biết nhất, khác hẳn với ông quan người Trung Quốc, và người xứ Lưỡng hà có râu quai nón, dù có khá nhiều thông tin trong cuốn bách khoa toàn thư, nhưng cũng rất khó xác minh được trong đời thật của họ. Về người Eskimo thì người ta cho rằng họ vẫn còn tiếp tục công việc săn bắn và dánh cá. Đúng ra thì Cipriano Algor coi mọi thứ đó như nhau cả thôi. Khi các hình người bắt đầu ra khỏi khuôn, giống hệt nhau về kích cỡ, tương tự như nhau về màu sắc, chỉ khác nhau về kiểu trang phục, ông đã phải hết sức chú ý để nhận ra và không để lẫn lộn chúng với nhau. Quá chăm chú vào công việc, đôi lần ông quên mất rằng khuôn thạch cao chỉ có giới hạn sử dụng nhất định, khoảng bốn mươi lần mà thôi,từ sau giới hạn đó, các chi tiết bên ngoài của khuôn mẫu sẽ kém sắc nét dần đi, cứ như hình người mệt mỏi dần dần không muốn tồn tại nữa, cứ như chúng đang bị lột trần vất bỏ không chỉ cái lốt người mà còn như sắp trơ ra nguyên gốc đất sét trước khi được nắn vuốt theo một ý tưởng cụ thể. Để khỏi mất thời gian, ông bắt đầu xếp các hình người bị hỏng không dùng được nữa vào một góc, nhưng sau đó, có lẽ vì lòng trắc ẩn vừa thương hại vừa cảm thấy mình có lỗi, ông đã tìm lại chúng, mà phần nhiều đã bị méo mó vì rơi vãi và va đập, và cẩn thận sắp xếp lại chúng trên một chiếc giá trong xưởng gốm. Ông đã có thể nắn và vuốt lại để cho chúng cuộc đời thứ hai, cũng có thể đập bẹp chúng ra một cách không thương xót như đã đối xử với hình người đàn ông và đàn bà mà ông làm thử đầu tiên, biến chúng thành một cục đất sét thô, nứt nẻ ở kia, tuy nhiên ông lại gom tất cả những đứa con bị dị dạng lại, bảo vệ chúng, che chở chúng cứ như thích những sản phẩm khiếm khuyết trong tránh được hơn là những chính phẩm vậy. Ông không đưa chúng vào lò để khỏi tốn củi, nhưng sẽ để chúng ở đó cho đến khi đất sét rạn ra, khô hết nước, biến thành từng mảnh rơi xuống, và, nếu thời gian còn đủ, thì những hạt bụi của chúng có thể lại biến thành đất sét tái sinh một lần nữa. Marta có thể sẽ hỏi, Những vật phẩm hư kia còn ở đó làm gì nhỉ, ông có thể sẽ trả lời, Bố thích mấy thằng đó, ông sẽ không nói, Bố thích mấy con đó, nếu nói như vậy thì ông sẽ có thể vĩnh viễn đuổi chúng ra khỏi cái thế giới mà chúng đã được sinh ra, sẽ không còn thừa nhận chúng như tác phẩm của chính mình để chúng mãi mãi là những trẻ mồ côi. Tác phẩm của ông, tác phẩm tốn công tốn sức của ông, cũng là hàng chục con búp bê hoàn thiện hàng ngày được đưa ra để trên các chiếc bàn hong gió cho khô dưới bóng mat của cây dâu, nhưng những hình người này, vì nhiều và khó phân biệt được giữa chúng với nhau, nên không yêu cầu gì hơn là sự chú ý chăm sóc cần thiết để khỏi hư hỏng vào giờ chót. Không có cách nào khác hơn là phải buộc con Achado lại để nó khỏi trèo lên bàn gây ra một sự đổ vỡ chưa từng có trong lịch sử lộn xộn của nghề gốm, như mọi người đều biết, vốn đầy những cú cốc vào đầu và những sự kết hợp không mong đợi. Chúng ta hãy nhớ lại hồi mới có sáu con búp bê đầu tiên, những con mẫu, được đưa r abày ở đây để hong cho khô, và Achado đã muốn kiểm tra, bằng tiếp xúc trực tiếp, chuyện gì đã xảy ra lúc đó, tiếng thét và cý tát ngay tức thì của Cipriano Algor cũng đủ làm cho bản năng săn mồi của loài chó được những đồ vật đứng bất động một cách láo xược kích thích thêm, co ngay lại mà chưa kịp gâyra tác hại gì, nhưng chúng ta cũng phải thừa nhận rằng lúc này không thể vô lý mà chờ đợi một con vật như con chó kia chịu đứng im trước sự khiêu khích của một bầy người nào là những anh hề xiếc và các ông quan Trung Quốc, nào là những anh hề và các cô y tá, nào là những người Eskimo và các cư dân vùng Lưỡng hà râu ria rậm rạp, tất cả bọn họ lại đang đội lốt người da đỏ một cách vụng về. Hình phạt tước quyền tự do kéo dài trong suốt một giờ liền. Xúc động trước biểu hiện buồn thảm, thậm chí hơi chút ẻo lả mà con Achado đang phải chịu hình phạt, Marta nói với bố là dù sao cũng nên vận dụng các biện pháp giáo dục, kể cả đối với loài chó, Vấn đề là làm cho nó thích nghi với các biện pháp này, cô tuyên bố, Thế làm bằng cách nào đây, Đầu tiên phải thả nó ra đã, Rồi sau đó sẽ làm gì, Nếu nó định trèo lên bàn, thì cột nó lại một lần nữa, Rồi sau đó thì sao, Lại thả nó ra và buộc nó lại bao nhiêu lần tuỳ theo nhu cầu cần phải làm, cho đến khi nó học được bài học này, Mới xem qua thì thấy biện pháp này có vẻ đem lại kết quả đấy, nhưng dù sao đi nữa thì con cũng chớ để bị nó lừa nếu con tuổi nrg nó đã hiểu được bài học, tất nhiên là khi con còn ở đây thì nó chẳng dám trèo lên bàn đâu, nhưng khi nó còn lại một mình, không bị ai canh chừng thì bố sợ rằng những biện pháp giáo dục của con chưa đủ mạnh để khống chế được bản năng mà đầu óc Achado tiếp thu được từ ông nộichó săn của nó đâu, Ông nội chó săn của Achado chắc chẳng thèm mất công đánh hơi những con búpbê này đâu, nó sẽ lảng ra xa và tiếp tục con đường tìm kiếm thứ gì đó ăn được, Thôi, bố chỉ yêu cầu con nghĩ về chuyện gì sẽ xảy ra nếu con chó trèo lên bàn, về khối lượng công việc mà chúng ta sẽ bị mất, Sẽ rất nhiều đấy, hay sẽ chỉ ít thôi, chúng ta sẽ xem xét sau,nhưng, nếu chuyện đó xảy ra,con sẽ làm lại những hình người bị bóp cổ, có lẽ đó cũng là cách để thuyết phục bố cho con được giúp đỡ bố đấy, Về cnđó ta không nói vào lúc này nữa, thôi con đi mà thực hiện cái kinh nghiệm sư phạm của mình nhé. Marta ra khỏi xưởng gốm và, không nói thêm một lời nào nữa, cô tháo xích buộc ở cổ con chó ra. Sau đó đi mấy bước về nhà, rồi như vô tình dừng lại. Con chó nhìn cô rồi nằm xuống. Marta đi thêm mấy bước nữa rồi dừng lại một lần nữa, và sau đó, kiên quyết đi vào trong bếp, để cửa mở. Con chó không động đậy. Marta đóng cửa lại. Con chó chờ một lát, sau đó đứng dậy và từ từ đi gần đến những chiếc bàn. Marta không mở cửa. Con chó nhìn về phía nhà, lưỡng lự, rồi lại nhìn, sau đó đặt hai chân lên mép bàn nơi để những búpbê cư dân vùng Lưỡng hà râu quai nón hong cho khô. Marta mở cửa đi ra. Con chó thu nhanh hai chân trước về và đứng ngay tại chỗ, chờ đợi. Chẳng có lý do gì để trốn chạy cả, không ai trách cứ được nó vì đã làm điều gì xấu. Marta túm lấy vòng xích ở cổ nó và, không nói một lời nào, một lần nữa buộc nó lại. Sau đó cô vào bếp và đóng cửa lại. ý định của cô là làm cho con chó suy nghĩ về chuyện vừa xảy ra, suy nghĩ, hoặc nhớ lại những việc nó thường làm trong hoàn cảnh như thế này. Hai phút sau, cô lại thả nó ra, thời gian vừa đủ để nó khỏi quên, mối quan hệ giữa nguyên nhân và hậu quảf được gh ivào trong bộ nhớ của nó. Con chó mất nhiều thời gian hơn để chuẩn bị đặt hai chân lên mép bàn, nhưng cuối cùng thì nó cũng đã quyết định, người ta có thể nói lần này không dứt khoát bằng lần trước. Ngay lập tức nó bị buộc lại. Từ lân thứ tư trở đi nó bắt đầu tỏ ra hiểu điều mà người chủ muốn nó phải làm, nhưng vẫn tiếp tục đưa hai chân lên mép bàn, như để tin chắc rằng mình không nên làm như vậy. Trong suốt quá trình buộc rồi thả ấy, Marta không muốn nói một lời nào, chỉ ra và vào bếp, đóng và mở cửa, tuỳ theo hành động của con chó, chu trình này cứ lặp đi lặp lại cho đến khi một trong hai kẻ này thay đổi thái độ. Lần thứ tám, ngay sau khi Marta đóng cửa bếp, Achado lại tiến về phía những chiếcbàn, nhưng khi đến nơi, nó không nhấc hai chân trước lên giả vờ muốn đụng đến những người cư dân vùng Lưỡng hà râu quai nón nữa, mà nhìn về phía nhà, đứng im, chờ đợi, như muốn thách thức cô chủ xem có dám tiếp tục cuộc đấu nữa không, như muốn hỏi cô chủ, Bây giờ bà sẽ đáp lại nước cờ thiên tài của tôi ra sao nào, bà chấp nhận tôi thắng hay để tôi đánh bại bà đây. Marta hài lòng nói thì thầm với bản thân, Ta đã thắng rồi, ta vốn tin là mình sẽ thắng mà. Cô đi đến chỗ con chó, vuốt ve đầu nó, nhã nhặn nói, Achado đẹp lắm, Achado dễ thương lắm, người cha ló đầu ra khỏi cửa xưởng gốm để chứng kiến cái kết thúc có hậu đó, Tốt lắm, chỉ còn chờ xem đó có phải là kết quả cuối cùng hay không, Con sẵn sàng cho tay vào lửa để cược rằng nó sẽ không bao giờ trèo lên bàn đâu, Marta nói. Có rất ít từ ngữ của con người mà loài chó có thể đưa vào số vốn từ ngữ riêng của chún giải quyết gầm gừ và sủa, và vì không hiểu được những câu nói trên nên con chó Achado không phản đối lại sự hài lòng vô trách nhiệm của những người chủ kia, bởi vì bất cứ ai hiểu biết về vấn đề này và có thể đánh giá một cách khách quan những gì vừa xảy ra cũng có thể nói ngay rằng người thắng trong cuộc đấu vừa qua không phải là Marta, cô chủ, dù cô rất tin như vậy, mà là con chó, mặc dù chúng ta cũng cần công nhận rằng cũng sẽ có những người nói ngược lại vì họ chỉ quen nhận xét vẻ bề ngoài. Mỗi người đánh giá thắng lợi theo cách suy đoán của mình, thậm chí các cư dân vùng Lưỡng hà râu quai nón và các đồng nghiệp của họ, lúc này đã tự thấy hạnh phúc vì1 thoát khỏi nguy cơ bị xâm lược. Về phần Achado, chúng ta không nỡ để nó mang tiếng là kẻ thất bại. Chứng cứ thuyết phục về thắng lợi của nó chính là việc từ hôm đó nó đã trở thành kẻ bảo vệ cẩn mật nhất cho những hình người bằng gốm. Phải được nghe tiếng sủa gấp gáp của nó gọi chủ khi cơn gió mạnh bất thường làm đổ nửa tá các cô y tá mới thấy được nhiệt tình làm việc của nó.

Mẻ nung đầu tiên gồm ba trăm hình người, hay nói chính xác hơn là ba trăm năm mươi, kể cả số dự kiến khả năng bị hư hỏng. Lò nung không chứa thêm được nữa. Đó là ngày nghỉ của Marçal, và cũng là ngày lao động cật lực của anh. Nhẫn nại, chăm chỉ, anh giúp bố vợ đưa các con búp bê đặt trên các giá trong lò, bảo đảm nhiên liệu cho lò, một công việc dành cho những người khoẻ mạnh, không những vì nó hao tốn sức lực cơ thể để vận chuyển và đưa củi vào hầm lò trong suốt thời gian trước và trong quá trình nung gốm, bởi vì loại lò nung cũ kỹ,thô sơ như thế này so với các lò có công nghệ hiện đại, cần rất nhiều thời gian để có thể đạt được điểm nung cần thiết, và khi đã đạt rồi lại phải hết sức vất vả để giữ cho bằng được độ ổn định cao nhất có thể. Marçal làm việc cho đến tận khuya, đến khi bố vợ, sau khi đã hoàn thành công việc ở giải thích gốm, đến thay thế cho anh. Marta mang bữa ăn đêm ra cho bố, sau đó cho Marçal và hai người ngồi trên ghế vốn được dùng để suy tư, cùng ăn với chồng. Không ai trong hai người ăn ngon miệng, mỗi người có lý do riêng. Em thấy anh hầu như không ăn gì cả, chắc là anh mệt lắm phải không, người vợ hỏi, Tương đối, anh đã mất thói quen làm việc nặng nhọc, vì vậy lại càng mệt mỏi hơn, người chồng nói, Ý tưởng sản xuất những hình người bằng gốm này là của em đấy, Anh biết rồi, Là của em, nhưng những ngày gần đây trong lòng em dằn vặt nỗi ân hận, lúc nào em cũng tự hỏi liệu chúng ta có đáng phải cắm đầu cắm cổ vào việc làm các con búp bê này không, liệu tất cả những việc này có đáng coi là vô ích hay không, Vào lúc này điều quan trọng nhất đối với bố em chính là có việc để làm, chứ không phải là việc đó có ích hay không có ích, nếu em không cho ông làm việc, dù bất kỳ việc gì, thì chẳng khác nào em đã tước mất lẽ sống của ông, và nếu em có nói với bố là việc ông đang làm chẳng có tích sự gì, thi dù sự thật hiển nhiên ngay trước mắt, ông vẫn không tin điều đó, đơn giản là ông không thể tin như vậy được, Trung tâm đã từ bỏ không mua đồ gốm của chúng ta và ông đã kìm nén được cú sốc này, Bởi vì ngay lập tức em đã có ý tưởng sản xuất các loại hình người bằng gốm, Em linh cảm thấy sắp có những ngày xấu, còn tệ hại hơn những ngày qua nữa đấy, Việc thăng cấp của anh chẳng bao lâu nữa sẽ trở thành hiện thực, nhưng đó sẽ là ngày xấu đối với bố em đấy, Bố đã nói là cùng đi với chúng ta đến sống ở Trung tâm cơ mà, Đúng thế, nhưng ông nói đúng như cách ta thường nói là đến một ngày nào đó mình sẽ chết, trong tâm trí của chúng ta luôn có một phần không chịu chấp nhận điều mà nó biết là số phận của mọi sinh linh, nó cứ làm ngơ đi, bố em là như vậy đó, ông nói là sẽ cùng đi với chúng ta, nhưng trong thâm tâm dường như ông không hề tin vào điều đó, Dường như ông đang chờ sự xuất hiện vào phút chót của một con đường khác thì phải, Ông cần phải biết là chỉ có một con đường đi đến Trung tâm, chính là cái con đường từ Trung tâm đến Trung tâm,làm việc ở đó nếu anh biết rõ điều mình nói, Có người nói là vào bất cứ giờ nào cuộc sống ở Trung tâm luôn luôn là điều kỳ diệu đúng không anh. Marçal chưa trả lời ngay. Anh cho con chó một miếng thịt vì biết từ đầu nó đã kiên nhẫn chờ đợi thức ăn thừa, rồi anh mới trả lời, Ừ, cũng như con Achado chắc đang cho rằng vào giờ khuya khoắt này mà còn kiếm được miếng thịt thì quả là điều kỳ diệu. Anh xoa lưng con vật, hai lần, ba lần, lần đầu chỉ là cử chỉ thân mật thông thường, những lần sau lại vì nỗi buồn khắc khoải, dường như anh muốn tranh thủ an ủi nó, nhưng thực ra anh mới chính là người phải được trấn an tinh thần, vì anh bỗng chợt nhớ ra một điều đã được giấu kín trong trí nhớ của mình bấy lâu nay, Ở Trung tâm người ta không cho nuôi chó. Đúng thế, ở Trung tâm người ta không cho phép nuôi chó và mèo, chỉ được nuôi chim nhốt trong lồng hoặc cá trong bể cá, và thậm chí những con vật này ngày càng ít thấy kể từ khi người ta chế tạo ra những bể cá ảo mà trong đó chẳng hề có những con cá sống hoặc nước cần phải thay hàng ngày nữa. Ở trong đó tung tăng bơi lội hàng chục con cá thuộc mười loại khác nhau, mà để chúng khỏi chết, người ta cũng phải chăm sóc, cho ăn như cá sống thật, phải chú ý cả chất lượng của thứ nước không có thật kia nữa, phải điều chỉnh nhiệt độ, và ngoài ra, ở sâu phía sau tuỳ người chủ có thể lựa chọn trang trí phong cảnh là những tảng đá hoặc các loại rong, và người chủ may mắn của tác phẩm kỳ diệu này còn được trang bị hệ thống âm thanh để vừa ngắm đàn cá không ruột, không xương bơi lội vừa được nghe mọi loại tiếng động của bãi biển vùng Caribe, của vùng rừng rậm nhiệt đới hay tiếng gầm rú của cơn bão biển. Ở Trung tâm người ta không muốn có chó, Marçal lại tự nhủ, rồi anh lại chợt nhận thấy, trước mắt, nỗi băn khoăn này buộc phải che giấu tiếp một nỗi lo lắng khác, Liệu mình có nên nói, hay không nói chuyện đó với Marta nhỉ, anh bắt đầu nghiêng về ý nên nói, nhưng sau khi nghĩ lại thì anh thấy tốt hơn hết nên để vấn đề này lại sau, cho đến khi phù hợp, cho đến khi không còn cách nào khác là phải nói ra. Thế là anh quyết định im lặng, nhưng cũng giống như trong bể cá ảo, ý chí của ta cũng trôi nổi dập dềnh hư hư thật thật trong đầu, nên chỉ một phút sau anh đã nói với Marta, Anh vừa chợt nhớ ra rằng chúng ta không thể mang Achado theo về sống ở Trung tâm được, ở đó họ không cho phép nuôi chó, quả là một vấn đề nghiêm túc đấy, con vật đáng thương quá, ta phải để nói lại mất thôi, Có lẽ sẽ tìm được một giải pháp nào chăng, Marta nói, Hoá ra em cũng đã nghĩ đến chuyện này rồi ư, Marçal kinh ngạc hỏi, Vâng, em đã nghĩ đến, từ lâu rồi cơ, Thế giải pháp này là gì vậy, Em nghĩ là Isaura sẽ không từ chối chăm sóc Achado, thậm chí em cho rằng bà ấy còn vui vẻ nữa là đàng khác, hơn nữa họ đã quen biết nhau rồi mà, Isaura ư, Vâng, Isaura, chính là bà được tặng chiếc bình ấy, anh nhớ chưa, cũng là người cho chúng ta bánh, là người đến tận đây tìm em để nói chuyện đúng hôm anh và em đi ăn cơm trưa với bố mẹ anh ấy, Anh thấy ý tưởng này tốt đấy, Đó là phương án tốt nhất đối với Achado, Chỉ còn xem bố em có đồng ý hay không, Ta đã biết là một nửa ông ấy sẽ phản đối, ông sẽ nói, ê không được đâu, rằng một người phụ nữ độc thân mà sống chung với chó là chẳng phù hợp tí nào hết, em hình dung là ông có thể sẽ bịa ra vô số lý lẽ khác ngoài ý kia nữa đấy, nào là sẽ có nhiều người khác không chịu nhận con chó đâu, nhưng chúng ta cũng biết là nửa khác ông sẽ mong muốn hết sức thật lòng phương án ấy, và mong một nửa đầu tiên không thắng, Mối tình giữa hai người tiến triển ra sao rồi, Marçal hỏi, Isaura thật đáng thương, bố thật đáng thương, Tại sao em lại nói Isaura thật đáng thương, bố thật đáng thương, Tại vì đúng là Isaura yêu ông, nhưng lại không thể vượt qua được hàng rào do ông dựng lên, Thế bố thì sao, Bố ư, ông lại đang rơi vào đúng câu chuyện hai nửa người kia, một nửa thì có lẽ không nghĩ gì hơn là tình thương yêu đó, Thế còn nửa kia thi sao, Nửa kia đã sáu mươi bốn tuổi rồi, nửa kia lo sợ, Đúng là người ta thật phức tạp, Đúng thế, nhưng nếu đơn giản thì chúng ta đã chẳng phải là con người. Achado không còn ở đó nữa, nó nhớ là không còn ai ở cùng với ông chủ già trong xưởng gốm để làm tiếp lô thứ hai gồm ba trăm con búp bê trong lô hàng đầu tiên sáu trăm con, nhưng con chó nhìn thấy mọi chuyện này và hết sức bối rối, nó nhận ra nhưng không thể nào hiểu nổi, làm quần quật, cố hết sức đổ bao mồ hôi và bây giờ ta không đề cập đến bao nhiêu tiền thu được qua phi vụ này, sẽ ít chăng, sẽ khoảng thế này thôi ư, chắc sẽ không nhiều đâu, sao mà lại nói như Marta lúc nãy là liệu tất cả chuyện nay đều sẽ trở nên vô ích hay không. Như ta đã thấy trước đây cũng như bây giờ, nhờ có cuộc nói chuyện sâu sắc giữa Marta và Marçal mà chúng ta có thể khẳng định lại một lần nữa là chiếc ghếđá kia đúng như tên gọi là chiếc ghế của những suy tư, nhưng đã đến lúc phải chăm sóc lò nung rồi, phải đưa thêm củi vào miệng lò lửa, thật cẩn thận, Marçal ạ, anh đừng quên rằng mệt mỏi có thể cản trở việc thực hiện các biện pháp phòng vệ đấy, anh phải tăng thêm thời gian cho việc giữ mình, đừng để lại xảy ra tai nạn như cái ngày phải gió trước đây, khi lưỡi lửa như con rắn độc đã đớp vào bàn tay trái của anh. Đại khái, đó cũng là điều mà Marta nói, Em đi rửa bát đĩa và đi ngủ đây, anh phải cẩn thận đấy nhé, Marçal à.

Sáng sớm hôm sau, như thường lệ, Cipriano Algor lại lái xe chở Marçal đến Trung tâm. Khi ra khỏi nhà, ông đã nói với con rể, Bố không biết phải cảm ơn sự giúp đỡ của con ra sao đây, và Marçal trả lời, Con đã làm tất cả những gì có thể được, cầu trời là mọi thứ sẽ tốt đẹp cả, Bố tin chắc rằng những hình người bằng gốm sắp tới sẽ bớt phức tạp hơn nhiều, bố đã tìm ra khối mẹo vặt để đơn giản hoá công việc, đó chính là ưu thế của việc tích luỹ kinh nghiệm đấy, bố tin rằng tuần tới ba trăm con búp bê khác sẽ được hoàn thành và đưa ra hong trên bàn đấy, Nếu mười ngày tới, trong kỳ nghỉ mới, nếu tất cả chúng đã đủ điều kiện đưa vào lò, thì con sẽ lại giúp bố một tay, Cảm ơn con, con có muốn bố nói điều này không, nếu không óc chuyện khủng hoảng đáng kiếp về bán hàng gốm vừa qua, thì bố và con đã có thể làm thành một đôi thợ gốm giỏi giang rồi, con phải có thể từ bỏ công việc bảo vệ ở Trung tâm và tập trung công sức cho nghề gốm rồi đấy, Có thể như thế, nhưng đã quá muộn để nghĩ đến chuyện đó rồi bố ơi, hơn nữa, nếu chúng ta làm như vậy thì bây giờ cả hai đều đã thất nghiệp mất rồi, Bố vẫn còn việc làm đấy chứ, Đúng thế. Sau đó, khi đã đi trên xa lộ vào phải, sau một khoảng thời gian im lặng khá dài, Cipriano Algor mới nói, Bố có ý tưởng này và muốn biết con sẽ nghĩ nó ra sao, Bố nói xem nào, Mang đến Trung tâm ngay sau khi sơn đã khô, ba trăm con búp bê đầu tiên, để cho Trung tâm thấy chúng ta đang làm một cách nghiêm túc và có thể bắt đầu bán trước thời hạn dự kiến, đó sẽ là việc tốt cho họ và tốt hơn cho chúng ta, giảm bớt thời gian chờ đợi kết quả, và nếu tất cả diễn ra như mon gat, thì chúng ta có thể cảm thấy yên tâm hơn cho việc sản xuất trong tương lai, không cần phải vội vã gì lắm, như lần này, con thấy ý tưởng đó ra sao, Con tin là đúng, con tin đó là ý tưởng tốt ạ, Marçal nói, và đúng lúc này anh chợt nhớ tới ý tưởng tốt đẹp là trao con chó cho bà hàng xóm được tặng chiếc bình, Sau khi đưa con đến chỗ làm bố sẽ đi nói chuyện với ông trưởng phòng cung ứng, bố tin chắc rằng ông ta sẽ đồng ý, Cipriano Algor nói, Cầu trời được như vậy, Marçal đáp lại và chợt nhớ là mình vừa nhắc lại đúng mấy từ mới nói vừa rồi, đó là điều thường xảy ra với chúng ta khi nói chuyện, ta thường lặp lại những từ ngữ, nhưng trong một số trường hợp, ta không biết vì sao, không nhận ra điều này. Khi xe vào đến phải Marçal hỏi, Bây giờ ai sẽ vẽ các con búp bê ạ, Marta cứ đòi được vẽ, viện cớ là bố không thể vừa đi lễ nhà thờ vừa đi cuốcđất, không nói đúng mấy từ ngữ đó, nhưng ý tứ thì như vậy đấy, Bố ơi, sơn là độc hại lắm đấy, Ừ, đúng là rất độc, Và trong tình trạng hiện nay của Marta không nên để nó làm việc này, Bố sẽ làm đầu tiên, bố có thể dùng máy phun, đúng là sẽ tung hơi sơn vào trong không khí, nhưng sẽ nhanh hơn, Rồi sau đó thì sao ạ, Sau đó sẽ dùng cây cọ vẽ, đỡ hại hơn, Đáng ra tối thiểu cũng phải mua một chiếc mặt nạ, Đắt lắm, Cipriano Algor lẩm bẩm, như cảm thấy xấu hổ với những lời nói của mình, Nếu chúng ta đã tìm được tiền thuê xe tải chở hết số hàng gốm tồn kho ra khỏi Trung tâm thì cũng có thể tìm đủ tiền mua chiếc mặt nạ chứ ạ, Chúng ta đã không nghĩ đến chuyện đó, Cipriano Algor nói, sau đó hối hận, chữa lại, Bố đã không nghĩ đến chuyện đó. Hai người đang đi trên đại lộ thẳng đến Trung tâm, dù ở xa nhưng đã có thể đọc được những chữ trong bảng quảng cáo khổng lồ treo ở đó, QUÝ VỊ LÀ KHÁCH HÀNG TỐT NHẤT CỦA CHÚNG TÔI, NHƯNG, XIN QUÝ VỊ ĐỪNG NÓI ĐIỀU ĐÓ VỚI HÀNG XÓM CỦA MÌNH. Cipriano Algor không bình luận gì, còn Marçal thì tỏ ra kinh ngạc khi nghĩ rằng, Người ta đùa giỡn trên lưng chúng ta. Khi xe đỗ lại ở cửa của khu vực an ninh, Marçal nói, Nói chuyện xong với ông trưởng phòng cung ứng bố nhớ ghé qua đây nhé, con sẽ kíếm cho bố một chiếc mặt nạ, Với bố thì không cần đâu, còn Marta chỉ cần dùng cọ để phết sơn thôi mà, Bố cũng hiểu cô ấy như con, hễ bố nhãng ra một tí là cô ấy sẽ chiếm ngay chỗ của bố ấy và khi bố nhận thấy chuyện gì đã xảy ra thì quá muộn mất rồi, Bố không biết mình sẽ ở phòng cung ứng mất bao nhiêu thời gian, bố sẽ hỏi về con ở đây hay vào trong đó tìm con, Bố đừng vào làm gì, không cần thiết đâu, con sẽ để chiếc mặt nạ ở chỗ bạn đồng nghiệp ngay cổng này đây, Tuỳ con thôi, Hẹn mươi ngày nữa gặp lại bố nhé, Mười ngày nữa gặp lại nhé, Bố ơi, nhớ chăm sóc Marta giúp con nhé, Ừ, bố sẽ chăm sóc nó, con cứ an tâm đi, con không yêu thương nó hơn bố được đâu, Con không biết liệu có thương cô ấy nhiều hay ít hơn bố hay không nhưng chắc là con thương yêu cô ấy theo cách khác, Marçal này, Bố nói đi, Con hãy ôm hôn bố đi. Khi ra khỏi xe, hai mắt của Marçal rơm rớm nước mắt. Cipriano Algor không đấm lên đầu mình, chỉ nhủ thầm trong bụng cùng với nụ cười mỉm buồn bã. Hoá ra một người đàn ông đã đến mức cầu xin một vòng tay ôm hôn, chẳng khác gì một đứa trẻ con thiếu tình thương yêu rồi ư. Ông nổ máy khởi động chiếc xe, cua một vòng quanh khu nhà, bây giờ đã rộng lớn hơn trước do sự bành trướng của Trung tâm, Không bao lâu nữa chắc chắn chẳng ai còn nhớ xem khu đất này trước đây là gì, ông nghĩ. Mười lăm phút sau, ông đưa xe xuống tầng hầm, trong lòng cảm thấy ngỡ ngàng như người vừa đi đâu lâu ngày nay mới quay lại nơi này, dù thấy không có gì thay đổi mấy. Sau khi báo cho nhân viên bảo vệ ở cửa biết mình đến hỏi công việc chứ không phải đến để dỡ hàng, ông đỗ xe ở mép đường. Đã có một dãy dài xe tải đang chờ, một số xe trông rất lớn, mặc dù phải còn đến hai tiếng nữa bộ phận tiếp nhận hàng hoá mới mở cửa làm việc. Cipriano Algor ngồi ngay ngắn lại và cố ngủ. Trước khi đi phải, ông nhìn lần cuối qua lỗ quan sát vào bên trong lò nung và thấy mẻ nung đã chín, bây giờ chỉ chờ cho lò tự nguội đi từ từ, tránh vội vàng giống như người tự đi trên chính đôi chân của mình. Để ngủ được ông bắt đầu nhẩm đếm số lượng búp bê như người ta thường đếm cừu, bắt đầu bằng số búp bê anh hề và ông đã đếm hết, sau đó chuỷên sang đếm các anh hề xiếc và đếm được toàn bộ, năm mươi búp bê loại này và năm mươi loại kia, số thừa ra dự phòng bù cho số bị hư hỏng thì ông không quan tâm đến, sau đó ông định quaysang đếm búp bê hình người Eskimo, nhưng không hiểu sao lại đếm các cô y tá trước,và trong cuộc chiến để đếm cho hết số lượng các cô y tá, ông đã ngủ thiếp đi lúc nào không biết. Không phải lần đầu tiên ông ngủ thiếp đi trong buổi sáng ở dưới đường xuống tầng hầm của Trung tâm, cũng không phải lần đầu tiên ông bừng tỉnh vì tiếng âm vang của động cơ xe tải. Ông xuống xe và đi về quầy đón khách, nói mình là ai, nói rằng mình đến để làm sáng tỏ một vấn đề, rằng mình muốn được nói chuyện với ông trưởng phòng cung ứng, nếu được. Đó là một vấn đề quan trọng, ông nói thêm. Người nhân viên nhìn ông với vẻ nghi ngờ, rõ ràng là cả vấn đề và cả con người vừa đi ra khỏi chiếc xe tải nhỏ cà tàng tự giới thiệu là thợ gốm kia chắc chẳng có gì quan trọng đâu, nên người nhân đã trả lời ngay là ông trường phòng rất bận rộn. Đang họp, anh ta nói cụ thể hơn, và còn bận suốt buổi sáng nữa, nên yêu cầu ông nói rõ đến đây để làm gì đi nào. Ông thợ gốm giải thích vấn đề cần nói, cũng không quên bịa ra chuyện đã nói chuyện qua điện thoại với ông trưởng phòng để gây ấn tượng mạnh hơn với người nhân viên, và cuối cùng ông cũng nghe thấy anh chàng kia nói, Tôi sẽ đi hỏi ông phó phòng. Cipriano Algor sợ rằng người đi ra đây sẽ là tay phó phòng xấu bụng đã làm cuộc đời ông cay đắng, nhưng viên phó phòng xuất hiện lần này lại là một người có giáo dục và lịch duyệt, chú ý lắng nghe và khen đó là một ý tưởng tuyệt vời. Thật là một cuộc gặp gỡ tốt đẹp, vâng thưa ông, rất tốt cho cả ông và còn tốt hơn đối với chúng tôi, trong khi các ông sản xuất lô thứ hai ba trăm sản phẩm và chuẩn bị cho việc sản xuất tiếp số sáu trăm còn lại, làm hai đợt, như trong trường hợp hiện nay, hoặc chỉ một đợt duy nhất, trong khi đó chúng tôi khảo sát mức độ tiếp nhận của công chúng khách hàng, những phản ứng đối với sản phẩm mới, những bàn tán công khai hoặc âm thầm, thậm chí chúng tôi còn có thời gian để tổ chức những cuộc thăm dò theo các hướng, thứ nhất, tình hình trước khi mua, tức là sự quan tâm, sự khao khát, nguyện vọng bột phát hay có định hướng của khách hàng, bước thứ hai, tình hình kết quả của việc sử dụng, tức là, sự thích thú khi sử dụng, ích lợi được thừa nhận, sự hài lòng, từ quan điểm cá nhân cũng như từ quan điểm một nhóm người, là của gia đình, một giới nghề nghiệp, hoặc bất cứ nhóm người nào khác, vấn đề, đối với chúng tôi hết sức cơ bản, chính là đánh giá xem nó có giá trị sử dụng hay khôngbằng, yếu tố biến động ra sao, yếu tố ổn định đến mức nào, yếu tố chủ quan, nó ở mức quá thấp hoặc quá cao so với giá trị trao đổi, Và khi chuyện đó xảy ra thì các ông sẽ làm gì, Cipriano Algor hỏi chỉ để mà hỏi, nên viên phó phòng trả lời với giọng pha chút mỉa mai, Thưa ông, tôi đồ rằng ông sẽ không khoanh tay ngồi chờ cho đến khi ở đây người ta phát hiện ra bí quyết của mật ong chứ, Tôi thường nghe nói là bí quyết của mật ong là không tồn tại trong thực tế, chẳng qua là người ta thần thánh hoá nó lên, một quan niệm sai lầm, một huyền thoại được thêu dệt lên, một câu chuyện tưởng là thật mà không phải là thật, Ông có lý đấy, bí quyết của mật ong là không có thật, nhưng chúng tôi biết nó. Cipriano Algor rút lui cứ như mình là nạn nhân của một cuộc tấn công bất ngờ. Viên phó phòng hài lòng nhấn mạnh rằng ý tưởng là tốt, rất tốt, rằng ông ta sẽ chờ lô hàng đầu tiên rồi sau đó sẽ thông báo cho ông thợ gốm các tin tức tiếp theo. Buồn bã, đầy cảm giác bị đe doạ, Cipriano Algor bước vào trong xe và đi ra khỏi tầng hầm. Câu nói cuối cùng của viên phó phòng cứ nhảy múa trong đầu ông, Bí quyết của mật ông không có thật, nhưng chúng tôi biết nó, không có thật, nhưng chúng tôi biết nó, chúng tôi biết nó, chúng tôi biết nó. Ông đã nhìn thấy một chiếc mặt nạ rơi xuống và nhận thấy đàng sau lại có một chiếc khác giống y như vậy, ông đã hiểu rằng những chiếc mặt nạ tiếp theo cũng giống hệt như những chiếc đã rơi xuống, đúng là bí quyết mật ong không có, nhưng bọn họ biết nó. Ông không thể nói nỗi băn khoăn lo lắng của mình cho Marta và Marçal được bởi vì chúng sẽ không thể hiểu, và chúng sẽ không thể hiểu được vì chúng không ở đó cùng với ông, ở phía bên ngoài quầy tiếp khách, nghe viên phó phòng giải thích thế nào là giá trị trao đổi và giá trị sử dụng, có lẽ bí quyết mật ong chính là tạo ra và phát triển những biện pháp khuyến khích và gợi ý trong khách hàng đủ để những giá trị sử dụng dần dần nâng cao về mặt danh tiếng, bước kế tiếp ngay sau đó là sẽ là nâng cao những giá trị trao đổi, được nhà sản xuất áp đặt một cách tinh tế cho người tiêu thụ khiến họ mất dần thói quen tự vệ trong người, tức là mất đi ý thức về bản thân mình vốn đã từng cho họ, dù ở mức độ thấp, chút ít khả năng để chống trả và giữ quyền tự chủ. Sở dĩ phải giải thích tỉ mỉ và rối rắm bởi vì là vì Cipriano Algor vốn chỉ là một người thợ gốm đơn thuần, chẳng có nổi bất cứ một bằng cấp xã hội học nào và chưa bao giờ được học về kinh tế, thế mà ông ta đã dám với cái đầu nhà quê của mình, chạy theo một ý tưởng để cuối cùng phải tự thừa nhận, do thiếu ngôn từ thích hợp và do tính mù mờ lấp lửng trong những khái niệm mà người kia đã dùng, không thể chuyển nổi sang thứ ngôn ngữ đủ khoa học khải dĩ khiến ta dễ hiểu hơn, tóm lại, ông chỉ hiểu theo cách của mình những điều người kia nói theo cách của ông ta. Lúc này Cipriano Algor chỉ còn nhớ đến sự rối rắm của cuộc đời và sự rối rắm trong việc hiểu đời sống, khi đến phòng cung ứng của Trung tâm để đặt ra câu đơn giản nhất trong các câu hỏi và ra khỏi đó với câu phức tạp và tối tăm nhất trong số các câu trả lời, thế cho nên việc ông bị lạc trong cái mê hồn trận của chính đầu óc mình là một lẽ đương nhiên thôi. Nhưng ít nhất thì cũng cứu vớt được ý định ban đầu. Để tự bào chữa, Cipriano Algor có thể sẽ viện cớ rằng mình đã làm hết sức trên cương vị một người thợ gốm để cố giải mã ý nghĩa được che giấu dưới những câu chữ bí hiểm của viên phó phòng luôn tươi cười kia, và thậm chí ông cũng tự thấy rõ ràng là mình chẳng giànhiểu được điều gì cả, rằng con đường mà mình đi có lẽ chẳng đưa đến đâu. Những chuyện này chẳng biết để cho ai đây, Cipriano Algor tự nghĩ, không thể nào để im được những băn khoăn ở trong lòng. Dù sao thì chúng ta cũng có thể nói, những kẻ khác làm ít hơn mà lại tự phụ hơn.

Cái hộp mà Marçal gửi lại người gác cổng đựng hai chiếc mặt nạ, chứ không phải là một, để đề phòng hệ thống lọc khí của một trong hai chiếc bị hỏng, thư gửi kèm nói vậy. Và một lần nữa lời đề nghị Bố nhớ chăm sóc Marta hộ con nhé. Gần như đã đến giờ ăn trưa, thế là mất cả buổi sáng, Cipriano Algor nghĩ, và nhớ ngay đến công việc làm khuôn, đến việc nhào đất sét đang đợi mình, đến chiếc lò nung đã dần dần nguội, đến dãy những con búp bê xếp trong lò. Sau đó, khi đã đi được đến nửa đại lộ, quay lưng với bức tường của Trung tâm có hàng chữ, QUÝ VỊ LÀ KHÁCH HÀNG TỐT NHẤT CỦA CHÚNG TÔI, NHƯNG, XIN QUÝ VỊ ĐỪNG NÓI ĐIỀU NÀY VỚI HÀNG XÓM CỦA MÌNH được viết một cách ngạo mạn đến nực cười, nói lên tỷ lệ hợp lý giữa tòng phạm vô ý thức của thành phố với sự lừa dối có ý thức đang điều hành và nuốt chửng tất cả, thì cũng là lúc Cipriano Algor nảy ra ý nghĩ trong đầu hoá ra không chỉ mất cả buổi sáng nay, mà những câu nói châm chọc của viên phó phòng cũng làm biến mất, tất cả những gì thực sự còn lại trên thế gian mà ông đã học được và đã quen sống, thế là từ hôm nay mọi thứ chỉ là bề ngoài, ảo tưởng, vô nghĩa, những câu hỏi không có trả lời. Thật muốn đâm sầm chiếc xe vào một bức tường nào đó, ông nghĩ. Ông tự hỏi tại sao trước đây mình chưa làm điều này và có thể là không bao giờ mình sẽ làm, sau đó ông tự điểm lại các lý do. Mặc dù đây mới còn nằm trong phạm vi phân tích, ít nhất cũng là về nguyên tắc, thì những người tự tử trước hết phải flà những người không muốn sống, lý do đầu tiên trong số các lý do mạnh mẽ nhất khiến Cipriano Algor không tự tử chính là việc ông còn đang muốn sống, và tiếp ngay sau đó xuất hiện Marta, con gái ông, luôn gắn liền với cuộc sống của cha, nên cũng có thể coi hai lý dó là một, sau đó là xưởng gốm, lò nung, và còn cả anh con rể Marçal nữa, đương nhiên rồi, anh ta đẹp trai và rất yêu thương Marta và Achado, mặc dù nhiều người thấy đưa chó vào diện này là chuyện vớ vẩn vì về khách quan họ không thể nào giải thích được rằng ngay một con chó cũng có khi đủ sức giữ một người ở lại với cuộc đời, và còn nữa, và còn nữa, và còn gì nữa nào, Cipriano Algor không thể tìm thêm được các lý do khác, tuy nhiên ông có cảm tưởng vẫn còn thiếu một nguyên nhân nữa, gì nhỉ, gì không phải nhỉ, bỗng nhiên, không hề báo trước hồi ức của ông bỗng tung ra trước mặt cái tên và gương mặt của người phụ nữ đã mất, tên và gương mặt của Justa Isasca, tại sao thế, Cipriano Algor đang tìm những nguyên nhân khiến mình không lái xe đâm vào tường cơ mà, và ông đã điểm được lượng và chất đủ rồi, này nhé, bản thân ông, Marta, giải thích gốm, lò nung, Marçal, con chó Achado và ngoài ra còn có cây dâu ông quên chưa nhắc đến, thế thì sẽ hết sức vô lý và lý do cuối cùng, cái lý do bất ngờ mà sự tồn tại chẳng khác gì chỉ là một chiếc bóng hay một sự khiêu khích, lại chính là người đã không còn thuộc thế giới này nữa rồi, đúng là không phải là một ai khác, mà chính là người phụ nữ mà ông đã từng cưới làm vợ, người đã từng làm việc cùng với ông, người mẹ của con gái ông, nhưng,dù là thế, dù có năng lực biện chứng tài tình đến đâu thì cũng khó mà biện bạch được rằng hồi ức về một người đã chết lại có thể là lýdo khiến một người sống muốn tiếp tục sống. Một người yêu thành ngữ, tục ngữ, châm ngôn và các cách nói dân dã khác có thể nói rằng ở đây có con mèo bị nhốt nhưng đuôi vẫn thò ra ngoài. Xin lỗi về sự so sánh khập khiễng và bất kính này, chúng tôi muốn nói là cái đuôi của con mèo, trong trường hợp đang xem xét đây, chính là bà Justa, và để gặp được cái còn thiếu của con meo thì chỉ cần vòng qua góc tường kia thôi. Cipriano Algor sẽ không làm điều này. Tuy nhiên, khi về đến thị trấn, ông sẽ để xe lại trước cửa nghĩa trang nơi ông chưa hề quay lại lần nào kể từ hôm đó, và ông sẽ đi đến mộ của vợ. Ông sẽ ở đó một lúc để suy nghĩ, có lẽ để cảm ơn, có lẽ để hỏi, Tại sao em lại xuất hiện, có lẽ nghe hỏi, Tại sao em lại xuất hiện, sau đó sẽ ngẩng đầu và sẽ nhìn xung quanh như tìm ai đó. Dưới ánh nắng này, vào giờ ăn trưa, thì chắc sẽ không thể thấy ai.