Ernest không ngờ sẽ trông thấy cái cảnh diễn ra lúc cậu về nhà. Bà ngồi trên chiếc tràng kỷ, mắt mở to về phía tủ ly với một vẻ vô hồn. Cậu không tin vào mắt mình khi nhìn thấy bên cạnh chiếc điện thoại, trên cái tủ đựng bức thư hai bà cháu vẫn ngắm nghía, đứng sừng sững một chiếc ti-vi nhỏ xíu. Cậu đưa mắt lên trần nhà xem có lỗ thủng nào khiến cho cái máy này rơi từ trên trời xuống không. Âm thanh to khủng khiếp. Chắc tại bà nội không biết điều chỉnh âm lượng.

"Bà ơi, ti-vi ở đâu ra vậy?" cậu hỏi, song bà vẫn giữ cái nhìn vô hồn và Ernest biết rằng bà đã thấy cùng một bóng ma như cậu.

"Bà cũng đã xem… Bà đã nhìn thấy cha cháu."

Bà gật đầu và nhắm mắt lại. Có thể nói trông bà hệt như người chết, nếu không có những giọt lệ đã biến thành dòng suối chảy ra từ hai mí mắt.

Nếu những vi khuẩn là lây lan, thì nước mắt cũng vậy, và Ernest đã đổ gục bên cạnh bà và cũng bật khóc nức nở. Hai bà cháu đã ôm nhau khóc như vầy khá lâu, đủ để tưới lên những vết đau đầy ắp trái tim họ và sau đó bà trấn tĩnh lại. "Jeannette và Henriette đã bắt bà cho để cái ti-vi ở đó. Họ vừa mua một cái kiểu mới và họ đã đề nghị bà giúp họ giữ cái này cho tới khi Henriette cần tới."

"Cháu đã nhìn thấy cha, bà ạ. Cháu đã nhìn thấy ông trên ti-vi. Bà nói đi bà, có chuyện gì xảy ra vậy? Tại sao cha cháu đã bỏ hai bà cháu mình? Bà đã làm gì cha cháu?"

"Bà đã thai nghén cha con. Bà đã sinh cha con ra đời. Bà đã một mình nuôi nấng cha con. Bà đã yêu quý cha con. Bà vẫn yêu quý cha của con."

"Bà có cho người tìm cha cháu không ạ?"

"Không. Tư cách làm mẹ không phải kéo dài mãi mãi. Những đứa con sẽ có ngày phải ra đi."

"Nhưng cha cháu đã bỏ cháu!"

Précieuse nhún vai và buông một tiếng thở dài.

"Đã xảy ra chuyện gì phải không bà?" Ernest hỏi lại.

"Bà không biết. Cha con có thể không đương đầu nổi với sự thực đau lòng. Bà đã không cho cha con đủ sức mạnh. Bà không biết…"

"Cha cháu không có vẻ gì là quá chịu đựng cả."

"Người nào chịu đựng một mình là người chịu đựng nhiều nhất. Không ai có thể hiểu được nỗi đau khổ của người khác."

Ernest đứng dậy để tắt những tiếng hú điên lọan của ti-vi. Ngay khi ti-vi ngừng kêu, hai bà cháu cảm thấy như nhẹ nhõm hẳn.

"Cháu đã viết cho cha cháu một bức thư, bà ạ."

Jeannette tới hỗ trợ cho con gái, không phải vì Henriette không đủ sức làm hết mọi việc, mà bởi vì Jeannette cảm thất rất gắn bó với cái gia đình kỳ quặc này. Bà tới đây trong ngày nghỉ để trò chuyện với Précieuse và kể cho bà nghe những tin tức mới nhất về nhà Montardent, Jeannette yêu mến họ như người ruột thịt, nhưng không phải luôn đồng ý với sự bột phát của họ, với cách sống thái quá của họ, và nói chung, với số lượng người quá đông của gia đình họ. "Bà biết không, cả nhà họ đã là mười sáu người. Nếu mỗi người kéo thêm những người bạn đến thì phải thành cả đội quân. Cháu không phải là chủ khách sạn đâu. Nhưng bà biết không, bọn trẻ giúp cháu đấy. Đó là những đứa trẻ ngoan."

Chính Jeannette đã đưa Germaine từ bệnh viện về tới nhà Morlaisee. Ba đứa con trai nhà Montardent đã sơn lại một trong những căn buồng để đón bà về.

Germaine, gầy gò và tính tình khó chịu hơn, ngay lập tức không ưa Jeannette và Henriette. Bà tỏ ra rất kỳ thị tất cả những gì không theo nguyên tắc của bà. Các món ăn, theo gu của Germaine, thì đều là không tốt và sẽ rất có hại cho Précieuse. Việc mà bà Précieuse lên cân, ăn ngon miệng, chịu khó ăn mặc, tham gia hoạt động, và thậm chí thỉnh thoảng còn cười to không làm cho Germaine thấy các nguyên tắc của bà chả có ích gì. Còn Ernest, trong mắt Germaine đang trở thành tên du côn vì đi lại với lũ người xấu này.

Germaine những muốn bóp cổ Henriette khi chị làm tất cả những điều mà bà chưa bao giờ có ý định làm. Và bà phá hoại mỗi khi có thể. Bà giấu những đồ gia vị và cố làm giảm nhiệt tình của bà chủ nhà bằng những cuộc nói chuyện tầm phào có hại cho người thay thế mình. Bà nhấn mạnh vào việc bà đã cảm thấy đủ khỏe để có thể làm việc lại và đuổi cổ con bé dám đột nhập vào đây thế chỗ bà.

"Bà có ba tháng nghỉ dưỡng sức cơ mà, bà xứng đáng được hưởng như vậy."

Trái lại, Germaine lại rất mê ti-vi, và bà ôm nó suốt từ sáng tới tối. Bà thuộc lòng chương trình và không bỏ lỡ bất cứ một bộ phim truyền hình nào vì bất kỳ lí do gì. Cả nhà hài lòng vì ti-vi làm cho bà im miệng lại.

Ernest bị ốm ngay sau khi đến thăm Victoire, cùng triệu chứng, điều đó chứng tỏ Germaine có lý về những mối quan hệ không hay ho gì của cậu.

Có điều Germaine lại rất quý Victoire. "Cô bé này tốt tính đấy!" Bá rất khoái khi nghe Victoire kể về cuộc chiến giành lại địa phận của mình bên cạnh Ernest. Cô bé chỉ viết có lá thư sau gửi tới thầy giáo:

Thưa Thầy,

Như Thầy biết, con đã chuyển trường nhiều lần trước khi cha mẹ con tìm đuợc một căn hộ đủ rộng để chứa đủ mười sáu thành viên gia đình. Dần dà, con cảm thấy thoải mái trong lớp học của thầy, trên một hòn đảo nhỏ mà con sống với Ernest Moralaisse. Bạn ấy đã động viên con và giúp con (thầy có thể nhận thấy những tiến bộ của con) và con không giấu giếm gì thầy rằng chúng con yêu nhau và chúng con có ý định cưới nhau (sau này).

Không có lý do gì mà Elodie Hainaut chiếm chỗ của con. Con hiểu rằng cũng có thể cô ấy yêu cậu Morlaisse. Không chỉ có cô ấy đâu! Trong cuộc đời, người ta không thể có được tất cả những gì mình muốn. Nhưng con, con thề với thầy, con sẽ sụp đổ nếu thầy không trả con về chỗ cũ. Con sẽ không thở được nữa, cho nên thầy cũng hiểu là việc học hành của con sẽ rất tồi tệ! (Người mà không thở thì cũng không làm việc được.)

Đây không phải là một sự đồng bóng, đây là một nhu cầu.

Con tin tưởng vào sự phân định đúng đắn của thầy, con biết thầy sẽ mang lại cho con khả năng làm việc trong những điều kiện sư phạm lý tưởng.

Học trò Victoire của thầy

Ernest vốn đã đỏ mặt lại càng đỏ hơn khi đọc lá thư.

"Bạn tự viết một mình à?"

"Ừ…"

"Từ Sư phạm?"

"Đó là từ của Dan."

"Con sụp đổ?"

"Đó là câu của Benjamin."

"Tin tưởng vào sự phân định đúng đắn của thầy?"

"Simon."

"Thế còn Jérémie?"

"Ơ!"

"Còn Elodie?"

"Cô ta không nói chuyện với mình nữa. Thế là tốt, mình cũng chẳng nói chuyện với cô ta."

"Dễ thuơng nhỉ!"

"Ai?"

"Cả hai người!"

"Người ta không thể yêu hết thảy mọi người. Được yêu người mình yêu là may mắn lắm rồi."

Mặc dù ngôi nhà đã quá ồn ào với sự thù địch của Germanine, tính đồng bóng của Henriette, những khám phá của Précieuse và sự chờ đợi của Ernest, lại có thêm anh em nhà Montardent lần lượt tới chơi cùng với Ernest.

Từ khi có điện thoại và ti-vi trên chiếc tủ ly, Ernest lại nghĩ tới lá thư, đã từng động viên hai bà cháu rất nhiều trong thời gian trước đó. Cậu có ý là sẽ trốn một mình trong phòng và cố gắng thêm để luận ra những chữ viết trên đó. Cậu đang cố đọc một lượt qua những ký tự trên lá thư thì Dan bước vào. Vừa nhìn thấy bức thư, anh thốt lên: "Em nhận được thư hồi âm rồi à?"

Ernest ngước đôi mắt buồn rầu và lắc đầu giải thích: "Lá thư này là do cụ nội em viết từ mặt trận trong cuộc Đại chiến thế giới thứ nhất."

"Không đùa đấy chứ! Cho anh xem nào!"

Dan liếc qua và ra hiệu đồng ý. "Phải có các chuyên gia, các nhà chiết học, các chuyên gia lưu trữ, những người nghiên cứu chữ cổ… hoặc các dược sĩ thì mới luận đựơc cái thư này."

"Vâng, nhưng biết tìm họ ở đâu?"

"Anh sẽ hỏi xem", Dan hứa và Benjamin nhanh chóng thế chỗ anh. Bức thư vẫn ở trên tay Ernest, phong bì ở trên đùi của cậu, Benjamin cầm phong bì lên và lại đặt xuống. "Hay đấy!", cậu nói. "Em cho anh mượn được không?"

Ernest không thích cái ý nghĩ phải rời xa lá thư này.

"Anh chỉ muốn kiểm tra lại một điều trong sách của anh thôi."

"Anh có thể mang sách của anh tới đây được không?"

"Ừ, nếu em muốn… đó là một ý kiến hay. Hôm khác anh sẽ quay lại. Em khá hơn chưa?"

"Sẽ khá hơn", Ernest trả lời và nghĩ: "Khá hơn để làm gì nhỉ?"