ột hôm trung tá Xvi-nin đến hầu vị chức sắc kia để nhận ban phước, ngài bèn đem lời đồn đại ra bình phẩm. Xvi-nin đã kể toàn bộ sự thật về câu chuyện cho vị chức sắc nghe, và như chúng ta đã biết, hoàn toàn không giống với lời đồn đại về "phát súng" đang lan tràn khắp kinh thành.

Vị chức sắc lặng lẽ nghe hết câu chuyện thật, chỉ khẽ gật rung rung cỗ tràng hạt mầu trắng, mắt không rời người kể. Khi viên trung tá kể xong, vị chức sắc trong Giáo hội lại hỏi bằng cái giọng nhẹ nhàng, thanh thoát.

- Nghĩa là trong câu chuyện này, lời đồn hoàn toàn sai với sự thật?

Xvi-nin lúng túng, rồi lảng, trả lời một cách chung chung rằng, không phải ông mà chính tướng quân Cô-cô-xkin đã tâu lên với Hoàng thượng như vậy.

Vị chức sắc trong tôn giáo lần cỗ tràng hạt giữa những ngón tay vàng nhợt như sáp ong, im lặng một lúc rồi lên tiếng:

- Cần phân biệt đâu là lời nói dối và đâu là một sự thật chưa đầy đủ.

Lại lần cỗ tràng hạt, lại im lặng, rồi một chuỗi lời tuôn ra như tiếng suối róc rách:

- Một sự thật chưa đầy đủ không phải là lời nói dối.

- Đúng thế, thưa cha, - Xvi-nin đáp, như thể được khuyến khích. - Điều làm con băn khoăn là con đã phải trừng phạt một người lính, anh ta vi phạm điều lệnh chỉ là để...

Cỗ tràng hạt động đậy và tiếng suối róc rách ngăn lại:

- Bổn phận trong công vụ là thứ không bao giờ được vi phạm.

- Đúng thế, nhưng thưa cha, anh lính kia đã hành động xuất phát từ tấm lòng cao thượng, từ lòng thương người. Không những thế, anh ta đã phải đấu tranh tư tưởng khá lâu, đã quên đi nỗi nguy hiểm. Anh ta thừa biết rằng cứu người kia thoát chết, anh ta sẽ dấn thân mình vào nguy hiểm. Đó là một tình cảm cao quý, thiêng liêng.

- Chỉ Chúa mới có thể đánh giá thứ gì là thiêng liêng. Hình phạt đánh vào thân thể không có gì đáng kể đối với kẻ thường dân. Nó cũng không trái với tục lệ của các dân tộc, với lời văn trong Kinh sách. Một kẻ thô thiển chịu nỗi đau cơ thể dễ dàng hơn một người sống bằng tinh thần chịu nỗi dằn vặt trong tư tưởng. Con xử sự như thế không có gì là bất công hết.

- Nhưng anh ta lại không được hưởng phần thưởng dành cho những ai có công cứu sống kẻ khác.

- Việc cứu vớt kẻ khác không phải công lao mà chỉ là bổn phận. Một người có khả năng cứu kẻ khác mà không cứu là có tội. Nhưng nếu anh ta cứu thì chỉ là anh ta làm tròn bổn phận.

Một lát im ắng, rồi lại cỗ tràng hạt và tiếng nước suối róc rách:

- Để người chiến binh chịu sự lăng nhục và nhận các thương tích, coi như cái giá phải trả cho chiến công của họ có lẽ có ích hơn là chuyện được vênh váo về một tấm huy chương. Nhưng điều quan trọng hơn cả trong chuyện này là cần phải rất thận trọng, đừng bao giờ đề lộ ra tên tuổi của kẻ nào mà do ngẫu nhiên biết được sự thật trong câu chuyện này.

Rõ ràng là vị chức sắc trong Giáo hội này cũng hài lòng.

Nếu như tôi có được lòng táo tợn của những kẻ được Thượng đế ưu ái, ban cho khả năng thấu hiểu những bí ẩn của tạo hóa, có lẽ tôi đã dám tự cho phép mình nhận định rằng, biết đâu, ngay chính Thượng đế cũng hài lòng về cách xử sự của anh chàng Pôt-ni-côp, người mà Ngài ban cho một linh hồn tầm thường. Khốn nỗi đức tin của tôi lại nhỏ bé. Nó không cho phép con mắt tôi được hướng lên cao: tôi chỉ thấy những việc vụn vặt nơi trần thế. Tôi suy nghĩ về những con người trần tục. Họ chỉ yêu cái thiện một cách đơn giản bởi vì nó là thiện, chứ họ không mong chờ bất cứ một sự thưởng công nào. Theo như tôi hiểu những con người đáng tin cậy và thẳng thắn ấy chắc luôn luôn hài lòng về những tình cảm yêu thương thiêng liêng của họ cũng như niềm nhẫn nhục không kém phần thiêng liêng giống như của nhân vật chính khiêm nhường trong câu chuyện của tôi một câu chuyện có thật không hề thêm bớt.