rong khi cuộc chiến nóng bỏng diễn ra ác liệt giữa những con người dưới trần gian, thì trên núi Olympe, các vị thần cũng chẳng thanh thản gì. Mùi tử khí xông lên gay gắt tận mũi các vị Bất tử. Từ vòm trời cao vòi vọi, họ nghiêng mình nhìn xuống dải đất Ausonie, rồi tùy mối thiện cảm dành cho từng phe mà họ xót xa than thở. Họ nhìn nhau thách thức và sự im lặng buồn tẻ của họ trên bàn tiệc bấy lâu vẫn rộn rã tiếng cười vui khiến cho phần thế gian còn lại cũng thê lương ảm đạm. Ngự trên ngôi cao, cách biệt hẳn với chư thần, Jupiter lên tiếng triệu gọi. Tuân lệnh chúa tể muôn loài, thần linh lũ lượt kéo nhau lên, ngồi chật gian phòng vẫn dùng làm nơi hội nghị. Jupiter đưa mắt nhìn khắp lượt các vị thần với vẻ điềm tĩnh lạ lùng. Nhận thấy họ vẫn chưa nguôi xúc động bởi những cảnh tượng vừa chứng kiến, ngài mở lời: — Kiếp phù sinh ngắn ngủi và cõi trần tạm bợ lại có thể chia rẽ các ngươi đến thế sao? Các ngươi đã quên mất lời nguyện ước sẽ muôn đời thuận thảo rồi ư? Cũng như ta, các ngươi thừa biết bước đi không gì cản nổi của Định mệnh, ấy thế mà vì thương yêu hay tội nghiệp người đời, các người lại tìm cách ngăn chặn. Hãy dứt bỏ sự hèn yếu đó. Italie nhất định phải thuộc về dân Teucère, sao còn phải chống lại? Ai đã gây ra máu lửa, ai đã xúi giục chúng đánh nhau? Bởi các người, thế gian chẳng giây phút nào yên. Phải chăng đó là ân sủng mà loài người nhận được nhờ sự hiện hữu của chúng ta trên thiên đàng? Bao lễ vật hiến dâng trên các bàn thờ ít ra cũng phải đổi lấy cho họ, những người có kiếp sống phù du cái của báu vô giá: sự thanh bình! Thần Vénus xông thẳng vào phòng họp. Gương mặt nàng tái xanh và đau đớn vì bất nhẫn. Đó chẳng còn là vị nữ thần kiều diễm và khêu gợi mà thiên hạ vẫn chiêm ngưỡng ở Cythère, mà đó là một bà mẹ đang run rẩy lo sợ cho tính mạng con mình. — Ôi! Thưa cha! Con phủ phục dưới chân cha, mong cha mở lượng hải hà, thử nhìn xuống thế gian xem. Cha thấy gì? Thành lũy quân Troie, mà định mệnh vừa cho phép xây dựng trên đất Italie, đã bị phá hủy tan tành và đầy rẫy xác chết, số người sống sót chưa đầy một phần ba. Quân tấn công Rutule đang đe dọa tính mạng những kẻ sống sót đã đuối sức. Turnus, được một nữ thần hỗ trợ, đã xem việc chém giết như trò chơi. Thêm một ngày như thế trôi qua, thì chẳng còn lấy một người Teucère nào nữa trên đất này. Énée chẳng hề hay biết việc đang xảy ra. Sự điêu tàn lại tái diễn với dân Phrygie. Như thế họ phải lìa xa thành Troie để làm gì, tin tưởng vào sấm truyền và những lời hứa hẹn của chư thần mà chi? Thà ở lại bên những lâu đài đổ nát, mùa màng cháy khô, mà ra công xây dựng trên đống tro tàn. Họ đã tuân mệnh cha đó, thưa cha! Họ thành kính nép mình dưới những luật lệ của cha, chẳng ngại phong ba bão táp, chẳng e lòng dạ điêu ngoa xảo trá của con người. Không có gì dập tắt được niềm hy vọng họ đã đặt vào lời phán dạy của cha. Carthege đã không thể quyến rũ họ chống lại ý cha. Thế mà họ được tưởng thưởng ra sao? Thế mà ngay trên núi Olympe, người ta ngang nhiên hủy bỏ quyết nghị của cha, gieo rắc bao tai hoạ trên đường tiến thân của Énée. Trận bão loạn cuồng do Éole khuấy động; cơn giận dai dẳng của Neptune; Iris được phái xuống đốt cháy những trái tim; Alecto, nữ quỷ Alecto gớm ghiếc, được triệu từ địa ngục lên, khiến đất nước Italie thanh bình bỗng nổi trận can qua. Thưa cha, tội lỗi trên Olympe là do ai gây ra? Ôi! Con khẩn thiết van lạy cha, nếu cha cho phép Junon hủy diệt dân Troie, ít ra cha cũng cho con được cứu cháu mình thoát khỏi cuộc thảm sát. Con sẽ mang nó đến một trong những hòn đảo thuộc quyền con, Paphos, Amathente, Cythère hay Idalie. Ở nơi đó, nó sẽ sống một cuộc đời không danh vọng, không có tiếng va chạm vũ khí, nhưng ít ra là nó được nhìn thấy ánh sáng mặt trời. Con chỉ xin cha có thế. Con thuận lòng để cho Énée chết đi, vì đó là ý muốn của cha và là cuồng vọng của Junon. Đôi mắt đẹp của vị nữ thần long lanh hai hàng lệ. Nàng Junon kiêu hãnh định phân bua, nhưng Vénus không để nàng kịp hé môi, đã lại cất giọng buồn thương khiến cha nàng chau mày xúc động: — Con chẳng màng nghĩ tới vinh quang cha đã hứa cho dân Troie: cái đế quốc hùng mạnh sẽ được họ dựng lên theo dòng thời gian. Đối với con, sinh mạng họ quan trọng hơn. Hãy cho họ về chui rúc giữa Ilion hoang tàn đổ nát, làm những gã chăn chiên bình dị, thay vì ngự trị các dân tộc… — Quả là Vénus đã khéo dùng lời dịu ngọt, – Junon giở giọng mỉa mai, khi nhìn thấy nét mặt ủ ê của Jupiter – có ai dám thú nhận mình là thủ phạm gây ra cuộc xung đột giữa Énée và vua Latinus không? Chính gã đến đây khuấy động mảnh đất Italie hiếu khách. Ai trong chúng ta đã xúi gã liên kết với thần dân Arcadie của Evandre và Etrurie của Tarchon chống lại vua Turnus hiền hoà? Ai khuyên gã rời bỏ trại quân và giao thành trì cho một cậu bé chưa từng trải? Vì đâu những kẻ lưu đày được phép tạo dựng trên xứ người, lại mang đến nỗi bất hoà, gây chia rẽ khắp nơi, và dưới nhành ô liu hoà bình, họ lại giấu một lưỡi gươm! Ai là kẻ xâm lãng? Sao ta không thể giúp các dân tộc hiền lành sống trên đất Italie, quanh những ngôi đền của chúng ta, chống lại một kẻ ngoại nhập gian trá! Thế mà lúc nào và bất cứ ở đâu, cũng thấy sự phò trợ thiêng liêng đối với gã Énée vàng ngọc. Ai đã biến tàu gã thành tàu thần đúng lúc sắp bị thiêu hủy? Và ai cấm ngươi đem mây phủ kín con mình, mang nó đến hòn đảo nào đó, nếu quả thật ngươi chỉ bận tâm cho mạng sống của nó mà thôi chứ không màng vinh quang? Hay nếu ngươi vẫn còn tham vọng muốn chống lại những gì ta che chở, thì ít ra ngươi cũng phải biết bày mưu tính kế hay chiến đấu đàng hoàng, chứ sao lại đến đây mà khóc than kể lể như trẻ con thế? Jupiter cau mày. Quần thần khẽ lắc đầu ngao ngán, nhưng Junon vẫn không hạ giọng. — Ai gây ra cuộc chiến tranh này? – Giọng nàng càng cay chua hơn – Có phải ta đã đến tìm Pâris, đưa gã sang Sparte, để khơi dậy trong lòng gã cái ước muốn tội lỗi là chiếm đoạt nàng Hélène mang đi? Vénus, sao lúc bấy giờ ngươi chẳng thiết tha gì việc thờ phụng ở Cythère hay Paphos, mà cứ mãi đem dục vọng con người đốt cháy thế gian? Lác đác vài câu tán đồng nổi lên đây đó, nhất là phía các nữ thần, vì nhan sắc của Vénus vẫn luôn khiến họ ganh ghét. Nhưng Jupiter đã lên tiếng và tức khắc, cả vũ trụ như nín thở im lìm, lắng nghe giọng nói tựa sấm rền. Biển cả lặng sóng. Zephyr thôi hiu hắt gió tây và con người thì câm nín sững sờ. Thỉnh thoảng trong trời đất vẫn xảy ra những giờ khắc lặng im hãi hùng như thế. — Hỡi chư thần, – Jupiter phán bảo – bởi chẳng có cách nào ngăn nổi cuộc tranh luận lê thê của các người, bởi mãi mãi thần Chiến tranh cứ ngóc đầu dậy, trên Olympe cũng như dưới trần thế, ta không cần phải nhọc công tìm xem lẽ phải thuộc về ai trước những lời tố giác trái ngược kia. Chỉ có một con đường ta phải tuân theo: Định mệnh. Quân Troie hay Latin, Énée hay Turnus, ta dứt khoát không thiên vị bên nào. Mỗi người sẽ định đoạt thành công hay thất bại bằng chính tài năng của mình. Ta thề sẽ quyết như thế. Sau câu nói đanh thép đó, trời đất rung chuyển sấm sét rền vang, các thần run rẩy cúi đầu. Jupiter đứng dậy uy nghi lẫm liệt trên ngai vàng. Phiên họp thần linh đã kết thúc. Trên cánh đồng Ausonie, chiến trận vẫn tiếp diễn khốc liệt và bạo tàn: quân Rutule đồng loạt tấn công các cửa thành quân Troie, lúc bấy giờ chỉ còn rời rạc vài nhóm cầm cự yếu ớt bên chiến hào. Nhận thấy rõ quân số thưa thớt của đối phương, quân Rutule càng háo hức với chiến thắng trong tầm tay. — Chúng không thể chống cự được nữa, – Turnus vẫn dẫn đầu mũi tấn công, hét lớn – tên chúng bắn không còn chính xác nữa, chúng kiệt sức rồi. Và hắn lại múa gươm vun vút. Trên thành lũy, Sergeste và Mnesthée, máu tuôn đầm đìa vì bao vết thương, chạy đi chạy lại, vỗ về từng chiến sĩ, động viên họ, khẩn cầu họ cố đứng vững cho đến lúc Énée trở về. Thực ra, họ chẳng còn hi vọng chủ tướng quay về nữa. Có người liên lạc nào đến được với hoàng tử đâu. Hai cái đầu lâu tái nhợt của Nisus và Euryale bị bêu trên đỉnh cọc của quân Rutule như ngầm nhắc họ: mọi cố gắng rồi sẽ vô hiệu. Nhưng dù phải thất thủ, họ cũng không hèn nhát, quyết chết vinh quang, chiến đấu đến hơi thở cuối cùng. Thình lình, Mnesthée kêu thét lên: Ascagne đang đứng trên đỉnh cao chót vót của một pháo đài, đang ngắm bắn một tên địch. Mnesthée hộc tốc chạy đến, kéo vị thái tử lùi ra xa. — Thưa thái tử, – giọng chàng đầy vẻ hờn trách – sao thái tử liều lĩnh thế? Kẻ thù sẽ nhận ngay ra mái tóc vàng nâu và chiếc kim miện của người. — Ta sẽ không trốn tránh đâu! – Ascagne phản ứng quyết liệt – Ta không muốn phải thận trọng hơn ngươi. Thành lũy cần được giữ vững, ai cũng phải chiến đấu bất luận già hay trẻ. Mnesthée, ngươi có biết máu đang chảy ròng ròng từ vết thương trên trán ngươi không? Máu nhuộm đỏ mái tóc ngươi. Rồi đây, mái tóc ta cũng sẽ khó lòng nhận ra như thế. — Thưa thái tử, tôi van xin người! – Mnesthée run sợ với ý nghĩ tai hoạ có thể bất chợt ụp xuống đầu vị thái tử thơ dại – Mong sao cho đến lúc Énée xuất hiện trước thành, tôi không phải mếu máo trình rằng: “Cậu bé không còn nữa!” — Ta chẳng phải là một đứa bé. – Ascagne hét lên giận dữ – Đừng bao bọc ta nữa, Mnesthée, nếu ngươi chẳng muốn bị ta thù ghét. Ascagne phóng vài bước, thoát khỏi vòng tay của vị cận thần của cha mình, xông tới mặt thành. Sự hiện diện của thái tử lập tức đem lại nguồn sinh khí mới cho quân phòng thủ. Và trong khi Mnesthée và Sergeste đang rầu rĩ vì cái chết lởn vởn quanh cậu bé mà họ có nhiệm vụ bảo vệ, Ascagne hăng hái xông vào trận đánh cùng những tiếng reo hò vang dội. Cậu còn định rời khỏi mặt thành, đến so tài với những tên khổng lồ Rutule thường lăng nhục địch thủ và xem họ như trẻ con. Nhưng vây quanh cậu là những chiến sĩ Troie, cảm phục tinh thần của cậu, trong phút lâm nguy đã tự nguyện đem thân ra bảo vệ thái tử, cùng sát cánh chiến đấu bên cậu. Thời khắc trôi qua, bao nhiêu chiến binh đã ngã gục. Giữa trận đánh ác liệt, trong máu lửa, bên những tiếng kêu la hấp hối, mái tóc vàng nâu của cậu bé hoàng tộc vẫn tiến thoái vô cùng ngạo nghễ. Trong lúc đó, Énée, chẳng còn ai chờ đợi nữa, đang tiến đến gần doanh trại. Một điều kỳ diệu đã giục giã chàng cấp tốc quay về. Chư thần đã ban ân huệ cuối cùng cho gã người Troie trung hậu, luôn phục tùng thánh ý. Việc đó xảy ra trong bóng tối, một đêm trước của cái ngày đáng ghi nhớ, ngày mà con người bị thần thánh bỏ liều cho số phận, phải tự mình quyết định vận mệnh mình. Énée sau khi từ biệt Evandre ở cửa thành Pallantée thì vội vã tìm đến xứ Etrurie. Tarchon – vị chủ tướng, người được toàn dân tín nhiệm tôn lên ngai vàng, vì ông đã thực sự nắm quyền chỉ huy các binh đoàn ngay khi tên bạo chúa Mezence bôn tẩu – đã nồng nhiệt tiếp đón người anh hùng thành Troie và những tin tức chàng đem lại. Ông hoàn toàn tin vào lời sấm truyền rằng quân Etrurie phải phục tùng một chủ tướng nước ngoài, nên chẳng chần chừ gì, trao ngay vương quyền cho Énée và tự xem mình như một võ quan phụ tá, ngang hàng với Pallas. Họ chuẩn bị hành trang và cả đoàn quân xuống thuyền theo Énée tức tốc đi ngay. Cả một hạm đội dày đặc rẽ sóng, lướt theo chiến thuyền của hoàng tử Troie, chàng ngồi bên viên hoa tiêu hướng dẫn đường về. Các thành khác cũng ủng hộ chàng thêm nhiều đội quân. Clusium gửi theo một nghìn chiến binh; Popolonie tặng sáu trăm xạ thủ lão luyện; đảo Ilva ba trăm; Pise tặng một nghìn quân với sự chỉ huy của lão tiên tri tài danh Asilas; xứ Pygres cổ kính và Gravisca dưới bầu trời nóng bỏng cũng tập hợp được ba trăm người. Chỉ có một nhóm sơn nhân theo hộ tống Cinyre, thủ lĩnh dân Ligures, nhưng họ đều có tài nghệ phi thường. Mantone gửi chàng năm trăm quân tinh nhuệ để chống lại Mezence và bọn đồng minh Rutule của hắn. Ba mươi chiến thuyền ồ ạt đi cứu viện doanh trại quân Troie, không hề ngờ rằng họ đang được mong chờ từng giây từng phút. Énée men theo bờ biển hiểm trở của Latium, dự định sẽ gặp lại đội kỵ binh Arcadie và Etrurie đang đi dọc sông Tibre. Trong buổi chiều êm ả, Énée ngồi tư lự trước mũi thuyền, giữa tiếng gió phành phạch trên cánh buồm và tiếng sóng vỗ rì rào mặt biển. Lòng chàng rất băn khoăn. Ý nghĩ về Ascagne khiến chàng bồn chồn lo lắng. Thời gian qua chàng luôn bận rộn vì nhiệm vụ thu phục quân đồng minh, tập hợp các lực lượng thiện chí, công việc thật gian nan vất vả, phải tốn nhiều công phu thuyết lý chàng mới đạt được mục đích. Bây giờ, nhiệm vụ vừa xong, đầu óc chàng lại trở về với những lo nghĩ khác. Chàng sợ rằng Turnus cũng bén nhạy chẳng kém gì mình, đã cho tấn công doanh trại. Énée rùng mình thảng thốt khi nghĩ đến điều đó. — Ascagne con ơi! Những chiến binh quả cảm và trung thành cha để lại có bảo vệ được con và thành luỹ không? Trời ơi, liệu có khi nào giữa lúc ta lướt trên mặt biển êm ả, dưới bầu trời trong xanh, con đã gục ngã bên thành quách đổ nát, hướng về ta đôi mắt oán hờn? Ngay lúc đó, từ mặt biển âm u, nhiều giọng nói lạ kỳ xôn xao vẳng lên. Nhiều bóng trắng bay lượn, vây quanh con tàu của Énée. Có phải là khí lạnh bốc lên sau một ngày nóng bức? Có phải là tiếng sóng rì rầm bất tận, thoáng nghe như ai đó tỉ tê? Énée run rẩy cúi nhìn ảo ảnh. Trước mắt chàng kia, phải chăng là những mũi thuyền? Cơ hồ chàng nhận ra những đường nét chạm trổ của đoàn tàu thân thiết, từ khi phải vĩnh viễn rời xa đất Ilion và nơi ẩn náu trên núi Ida linh thiêng. Hay đó chỉ là những tấm thân ngà ngọc của các mỹ nhân ngư đang đùa vui trên sóng biếc? Đúng rồi, các nàng nắm tay nhau, ngước mắt về phía vị hoàng tử đang sững sờ, đăm đăm nhìn họ. Khúc hát của họ như lời thủ thỉ mơ hồ, bỗng cất cao, rền rĩ, rõ dần rồi thánh thót từng tiếng bên tai Énée. — Chàng vẫn thức đấy ư? Ôi Énée, con trai của thần linh! Cứ thức nhé! Chàng nhận ra chúng em không nhỉ? Chúng em là những cây thông trên núi Ida mà thần Cybèle, vị thần bảo trợ dân Phrygie, đã cấp cho chàng làm thuyền vượt biển khơi. Ngày nào còn là những thân tàu hèn mọn, chúng em vẫn hết lòng phục vụ chàng như những thuộc hạ trung tín. Nhưng chàng đã đến được bến bờ mong ước, chúng em trở thành vô dụng, chỉ còn chờ mục nát bên sông, trong cái tiêu điều của bến cảng. Cybele – Đức mẹ hiển linh, đã cứu chúng em thoát khỏi cơn hoả hoạn do Turnus gây ra. Bà đã dang tay ra đón chúng em và với sự đồng tình của vị Chúa tể vũ trụ, đã nâng chúng em lên hàng thần thánh. Hiện nay, chúng em đã là thần Sóng, nhưng vẫn quyến luyến chàng, nên đã kiếm tìm chàng khắp biển khơi. Énée, hoàng tử quả cảm, hãy đánh thức các tay chèo dậy, bảo họ tăng sức gió mà về thật nhanh, bởi thành Troie mới sẽ không thể đứng vững đến chiều ngày mai. Nhiệm vụ chàng là phải cứu lấy những gì còn lại của dòng máu Troie. Énée rú lên đau đớn. Các nữ thần đã biến mất. — Hỡi các anh em, – hoàng tử réo gọi – nhanh lên, tăng gấp đôi, gấp ba tay chèo. Ta phải đến vàm sông Tibre trước khi trời sáng. Các tay chèo răm rắp tuân lệnh, gò lưng bên mái dầm. Phút chốc đoàn tàu phăng phăng rẽ sóng, lướt như bay theo nhịp chèo loang loáng. — Nhanh lên! Nhanh lên! – Énée sốt ruột nắm chặt bàn tay và nhắc đi nhắc lại. Chàng kể cho Pallas và Achate nghe về điều kỳ diệu vừa trông thấy, cả hai cùng chia sẻ với chàng sự nóng vội và niềm lo âu. Họ ra dấu cho cả đoàn hiểu rằng sự chậm trễ sẽ mang đến tai hoạ thảm khốc. Mặt trời vừa ló dạng, binh sĩ đều đã sẵn sàng vũ khí. Tất cả chồm về phía trước, sẵn sàng tham gia trận chiến trên bờ. Vàm sông Tibre hiện ra, mái chèo của đoàn quân khuấy động cả vùng sông nước. Doanh trại kia rồi! Trận đánh vẫn đang diễn ra ác liệt, bao tiếng kêu la thảm thiết vang trời. Từ trên tường lũy đã đổ sập quá nửa, quân Troie trông thấy những cánh buồm trắng lướt thẳng về phía họ như những con đại bàng mang đến hy vọng và niềm tin. Tiếng reo hò cuồng nhiệt thoát khỏi lồng ngực họ, át mất tiếng rên siết của những kẻ đang quằn quại hấp hối. — Énée! – Mnesthée, Sergeste và hàng trăm người khác cùng gào lên hớn hở. — Cha tôi! Cha tôi! – Ascagne cũng ngây ngất hét to. Turnus quay đầu lại nhìn. Hắn trông thấy đoàn tàu đông nghịt những chiến binh với vũ khí sáng chói. Qua cờ hiệu, qua cách trang trí mũi thuyền, hắn nhận ra quân Etrurie. Hắn quyết liệt xua đuổi cơn hoảng sợ đột ngột chẹn lấy cổ họng để tự trấn tĩnh mình và giữ vững tinh thần quân Rutule, lúc này đã bủn rủn tay chân khi biết quân phòng thủ bất ngờ được cứu viện. — Càng tốt, – giọng hắn lanh lảnh, vang đến tận cùng bãi chiến – ta khỏi phải tìm người lâu. Énée, tên soán ngôi đê hèn, không biết tôn trọng liên minh và vương quốc khác. Hãy đến đây! Ta đang chờ ngươi. Hỡi các chiến binh, hãy tiến lên! Hãy nghĩ đến mái ấm gia đình, danh dự của tổ tiến mà chiến đấu. Ai dám chiến đấu, kẻ đó sẽ thắng! Turnus dẫn đầu những chiến binh lì lợm nhất xốc tới, trong khi đám khác tiếp tục cuộc tấn công vây hãm thành. Nhưng trước mặt chúng không còn là những quân phòng thủ mỏi sức tàn hơi nữa, cả những kẻ bị thương cũng đã trỗi dậy bởi một tinh thần kỳ diệu. Họ xông ra chiến đấu, xem thường cái chết. Hy vọng làm họ phấn khởi. — Những người chết sống dậy! – Quân Rutule kinh hãi kêu lên khi trông thấy trên tường thành lại lô nhô, dày đặc chiến binh. Hàng ngũ quân Latin bắt đầu rối loạn. Turnus đã kịp dàn trận bên sông ngay lúc đoàn tàu Etrurie đâm mũi vào, khiến bụi cát tung bay mù mịt. Énée nhảy phóc lên bờ, xông thẳng vào đám quân hiếu chiến kia. Nhát kiếm đầu tiên chàng hạ ngay Théron – tên khổng lồ đang giơ quả chùy nặng chịch, định nện vào đầu chàng. Théron gục ngã giữa tiếng thét hãi hùng của những đồng đội vẫn đặt nhiều hy vọng vào sức lực phi thường của hắn. Rồi đến Lichus, Cissee, Gyas, Pharus và Clytius cũng lần lượt buông rơi vũ khí, giãy giụa dưới chân vị anh hùng thành Troie. Énée đâm, chém mãi không ngừng. Các chiến binh của chàng vừa cảm phục vừa noi gương chàng, lăn xả vào vòng chiến. Pallas lần đầu xuất trận cũng tả xung hữu đột bên cạnh chàng. — Achate! – Vừa cắm sâu ngọn thương vào sườn kẻ địch, Énée vừa quát lớn – Hãy trông chừng con trai Evandre. Đừng để sự quả cảm đưa chàng đi quá xa. Hãy nhắc nhở chàng thận trọng, sự thận trọng đôi khi rất cần thiết cho lòng can đảm. Achate kề sát bên Pallas để hỗ trợ chàng, đỡ gạt các nhát kiếm hướng về chàng. Nhưng gã cận thần trung tín chỉ hoài công, hoàng tử thành Pallantée chẳng biết sợ là gì và dửng dưng trước những lời khuyên bảo. Chàng cứ len vào giữa bọn Rutule, tìm kiếm vua của bọn chúng. Trong trận đầu tiên, chàng muốn được đích thân so tài với Turnus. Tuổi trẻ ngông cuồng và nông nổi khiến chàng mơ tưởng mình sẽ chiến thắng, dẫm chân lên xác kẻ thù. Hỡi gã liều lĩnh, trước kia chỉ biết chiến đấu với bầy ngựa hoang chạy dọc sông Tibre! Than ôi! Ngươi sắp biết thế nào là chiến đấu với các mãnh tướng. Chàng hét lên với đám quân Arcadie của mình, từ lâu vốn chỉ quen chiến đấu trên lưng ngựa, giờ đây tỏ ra rất vụng về khi đánh bộ: — Đến đây! Phải xông đến chỗ nào đông kẻ thù nhất. Hãy chứng tỏ cho quân Troie biết rằng chúng ta cũng ngang tài với họ và danh vọng của vua Evandre cha ta chẳng thua kém vua họ. Các người sẽ luôn thấy ta ở phía trước. Nào mãi mãi tiến lên! Chàng vung cao lưỡi gươm, xông vào hàng ngũ địch quân, chẳng buồn nhìn xem quân lính có theo mình không. Achate phải vất vả lắm mới đuổi kịp chàng. Lagus, Hisbon, Sthénélus, mười, hai mươi tên Rutule khác ngã gục dưới đường gươm của con trai Evandre đang say men chiến thắng. Chàng đuổi theo Rhetée vừa nhảy lên cỗ xe toan tháo chạy và phóng ngọn thương xuyên qua ngực hắn. Rồi đến tên Halérus ngổ ngáo, rồi Ladon, Phérês, theo nhau quằn quại trên vũng máu đào. Biết bao người đã chết! Trận hỗn chiến thật khủng khiếp. Quân Arcadie, Etrurie, Teucère, Rutule và Laurente thi nhau chất thây đầy mặt đất. Những kẻ còn sống vẫn đông nghìn nghịt, khiến họ khó bề xoay trở khi dùng vũ khí. Chiến công của Pallas lôi kéo sự chú ý của Turnus, và một vài sự kiện ngẫu nhiên của trận đánh đã xô đẩy hắn đến gần kẻ đang tìm hắn. — Tránh ra! – Hắn hét to với đám quân Rutule đang chộn rộn giữa hắn và con trai Evandre – Để mình ta đối đầu với gã trai trẻ to gan kia. Ta muốn lão Evandre được nhìn thấy trận đấu vô cùng bi thảm đối với dòng họ lão. Pallas đã nghe thấy những lời hống hách đó. Phẫn nộ, không chờ địch thủ tấn công, chàng nhào tới. Các chiến binh bao quanh họ lùi hẳn ra xa, chừa một khoảng trống cho cuộc so tài. — Ta chẳng sợ ngươi đâu! – Pallas liều lĩnh nói. Chàng chỉ cao ngang vai đối thủ và có vẻ mảnh khảnh bên tấm thân cường tráng của Turnus – Hoặc ta chiến thắng hoặc ta chết trong vinh quang, không hề sợ hãi. Dù kết cục thế nào, cha ta cũng sẽ tự hào khi biết tin. Chàng nâng ngọn thương lên, dồn hết sức lực ném cho chính xác, trong lúc từ đáy lòng chàng cất lên lời nguyện cầu hướng về Hercule, vị anh hùng tiễu trừ quái vật. — Hãy phù trợ ta, Alcide! – Pallas lâm râm khấn nguyện – Mong sao ta có được niềm vui sướng được trông thấy Turnus gục ngã, dù có phải trả giá bằng chính mạng sống của ta. Nhưng lời cầu nguyện của chàng trai tỏ ra vô hiệu. Hercule chẳng giúp được gì cho chàng cả. Ngay khi nghe lời cầu khẩn của chàng hướng về mình, Jupiter đã lắc đầu. — Mỗi người một số phận. Pallas, Turnus, cả hai đều đã qua tuổi trưởng thành. – Jupiter nói rồi quay mặt đi. Pallas chỉ còn biết trông cậy vào sức mình. Nhưng sức chàng chưa đủ: ngọn thương phóng ra, chạm phải bộ giáp sắt của Turnus, sượt qua vai hắn rồi rơi tuột theo tấm khiên. — Ngươi nghĩ sao về ngọn thương đó? – Vua Rutule cười mỉa mai rồi vung tay ném ngọn giáo của mình. Achate ngơ ngác tìm con trai Evandre giữa đám quân hỗn loạn. Bất giác trông thấy mũi giáo, chàng hét lên, chạy ngay tới. Nhưng ngọn giáo của Turnus đã hoàn thành sứ mệnh của nó. Pallas chỉ còn đủ sức kéo nó ra khỏi vết thương và ngã nhào xuống đất, đôi tay vật vã cào cấu. — Này dân Arcadie, – Turnus huênh hoang – cuộc tiếp đón mà Evandre dành cho chiến tranh đã phải trả giá đắt. Ta phải gửi trả lão đứa con, vì lão rất xứng đáng được thấy nó trở về. Những nghi lễ bên mồ, những lời vỗ về cạnh áo quan, đó là những gì lão Evandre có thể bày tỏ tình phụ tử thiêng liêng đối với con mình. Nhưng tại sao gã điên khốn khổ kỉa lại không chịu sống thanh nhàn với đàn cừu, trong thành lũy của mình, và tại sao lão ta lại có tham vọng muốn Pallas trở thành anh hùng? Mặc xác lão. Tương lai đã khép lại đối với dân tộc lão rồi, hãy về nói với lão như thế. Hắn cúi xuống cái thi thể đang nằm sõng soài, giật lấy chiếc đai gươm bằng vàng. Đoạn đưa chân đạp cái xác qua một bên, hắn bỏ đi, xem thường những đòn tấn công của Achate đang xót xa đau đớn. Quân Arcadie vội chạy đến. Họ khóc than cho số phận chàng trai, tình yêu duy nhất còn lại của một người cha. Họ đặt chàng nằm lên chiếc khiên, rồi kề vai khiêng xuống bến, nơi đoàn tàu đang đậu. Achate buồn bã quay lại nơi Énée đang mải lo chiến đấu, chưa hay biết gì. — Thế nào? – Vị anh hùng thoáng giận – Sao ngươi lại rờỉ bỏ vị trí bên con trai của bạn ta? Quay lại đó nhanh lên, ta muốn thế. — Không còn cần thiết nữa! – Achate nói, mặt đầm đìa nước mắt – Pallas đã chết! Một ngọn giáo cắm sâu vào ngực cũng chẳng khiến Énée rú lên thảm thiết như thế. — Chết, chết rồi à? – Chàng hét lên, mắt mở trừng trừng kinh hãi. Achate kể qua trận đánh ngắn ngủi giữa Turnus và Pallas, trận đánh vừa bắt đầu đã kết thúc. Énée khóc nấc lên. — Cái chết này khiến quân Arcadie và Etrurie mất hẳn tinh thần. Nhìn kìa, – Achate nói thêm – họ đang tháo chạy tán loạn. Turnus muốn dồn họ xuống bờ sông. Cố nén niềm đau, Énée lập tức xông tới. Lửa giận bừng bừng trong ngực, chàng muốn rửa thù cho Pallas và cho chính mình nữa, bằng máu của Turnus. Với thanh kiếm trên tay, chàng lướt đến đâu là đầu rơi máu đổ đến đó. Trong khi gươm chàng mải mê đâm, chém, môi chàng luôn mấp máy những lời uất nghẹn. — Sao? Ta đã ngồi vào bàn người cha khốn khổ… Đã trọ dưới mái ấm nhà người. Ta đã nắm lấy tay người… Sự liên minh của người thuận lợi cho ta biết bao. Thế mà ta… ta lại trả nợ bằng máu… Máu của con trai người… Làm sao ta còn có thể ngước mắt nhìn người?… Ôi! Chiến, tranh tàn khốc! Ôi! Nghìn thu vĩnh biệt!… Cuộc sống êm đềm… Tuổi trẻ, những đóa hoa nhiệm màu sẽ mục rã giữa bãi tha ma! Énée hét lên điên cuồng, lăn xả vào đám quân Rutule. Magus – một thủ lĩnh đồng minh của Turnus sừng sững trước mặt chàng. Chàng phóng ngọn giáo tới. Nhưng Magus cúi đầu né tránh, rồi phủ phục dưới chân chàng, run rẩy van xin: — Hãy tha cho tôi, – hắn lắp bắp – hãy giữ cho người cha già yếu của tôi một đứa con. Cha tôi sẽ bằng lòng chuộc mạng tôi bằng tất cả kho báu đầy ắp trong lâu đài. Cái chết của tôi đâu cần thiết cho vinh quang của dòng dõi Teucère. Xin gia ơn! — Gia ơn cho một đứa con cưng à? – Énée nghiến răng rít lên, lòng đầy phẫn nộ – Tên ngu độn, mi thật khéo chọn lúc van nài! Cho ngươi chuộc mạng, trong khi Turnus chém hết chẳng buồn nghe ai! Mi đùa đó hẳn? Này chết đi! Và ngọn giáo của chàng cắm sâu vào cổ họng kẻ cầu xin.