hi những năm tháng gian lao và khốc liệt ấy kết thúc, Stan Parker hiếm khi muốn kể lại. Anh không chịu nghe những lời tán tỉnh mà kể lại những câu chuyện mạo hiểm bất tận của những chàng trai, như vài người thường kể sau những cuộc chiến tranh, bởi cảnh hỗn loạn không phải là vận hội của anh. Khi bạo lực lên đến tột đỉnh, khi các mùa thậm chí cũng bị hủy diệt thì những chức năng của anh hình như đã bỏ anh, một kẻ trước đó đã rất sung sướng nhìn bầu trời tìm những dấu hiệu của tự nhiên, lắng nghe tiếng yến mạch đổ, nhặt một chú bê con ướt sũng vừa mới rời bụng mẹ và phô cho mọi người thấy là những cái chân của nó có hoạt động.

Vạn vật đều sinh ra để hoạt động. Song cái quá trình hủy diệt đối lập còn rõ rệt hơn nhiều, một khi nó được hoàn thiện. Đầu óc anh hiểu như vậy, như những quầng sáng xanh dạt đi trong đêm. Những chùm pháo hoa đẹp đẽ ấy cho anh thấy cái bàn tay vừa thõng xuống bên chân anh bị ném vào đó. Những ngón của bàn tay bị mất co lại lần cuối cùng. Nó nằm đó như một cái tua bị ngắt khỏi một cây nho và bị vứt xuống khi cái động cơ, nếu như đã từng có, bị lãng quên. Vì vậy cái đầu đang sống của người lính trẻ cứ nhìn cái bàn tay đang van vỉ ấy. Anh chờ đợi một mệnh lệnh trong đêm tối. Nhưng nào có thấy. Rồi sẽ có, anh hy vọng. Anh đang đứng đó. Anh là kẻ cuối cùng trên cõi đời, bàn tay kia bắt đầu vẫy gọi. Rồi cái mệnh lệnh ấy bỗng đến, xuyên qua màn đêm bềnh bồng phơn phớt màu lục, và anh lại vã mồ hôi. Anh đá cái vật bàn tay mềm mềm ấy sang một bên. Anh có thể làm gì khác hơn thế?

Sau đó, trong cái lặng lẽ của bùn đất và tình trạng kiệt sức, hoặc khi cuộc oanh tạc xé toang da thịt và phơi ra những mớ dây thần kinh hỗn độn màu xám, anh thường nghĩ ngợi về bàn tay kia, nó đã cầm nắm đồ vật ra sao, liệu nó có run sau bữa rượu hoặc trong lúc sờ nắn phụ nữ không, và nó đã từng viết thư về nhà cho ai. Có lần, tại một làng anh đã nhìn thấy bàn tay bị viêm khớp của một thầy tu già làm dấu thánh giá trong không khí. Anh đã nhìn bàn tay ấy với một niềm khát khao, bởi nó hầu như cũng đã mất hẳn rồi. Tại các làng xóm đổ nát, nếu có thể được thì anh đã chuyện trò với một người nào đó. Song, vì không được, anh nằm dưới một cái hào, và nắm hai bàn tay nóng hổi của một phụ nữ mà do bóng tối anh không nhìn rõ, hai người đã trao cho nhau những khát khao bằng quằn quại yêu đương tuyệt vọng, rồi sau đó mỗi người đi một ngả, sửa lại áo quần và lau sạch những lời thú tội trên miệng mình. Trong khi đi, người đàn ông ngày càng ước ao thầm nghĩ về một vị thần giáng xuống, giả thử như thế, rồi thăng lên. Song giờ đây anh không thể cầu nguyện nổi. Vốn liếng những câu cầu nguyện, thậm chí cả mớ những câu ngẫu hứng của anh không còn thích hợp với hoàn cảnh nữa.

Tuy nhiên anh vẫn viết thư về nhà. Stan Parker ngậm bút đến lõm cả má, suy nghĩ về những điều anh biết mà sẽ không viết ra. Anh viết:

“Ame thân yêu.

…Anh có thể kể em nghe một đôi điều nếu như anh có thể viết được, song dù sao từ trước đến giờ chúng ta chưa bao giờ là những người thích chuyện trò. Anh không thích, việc trò chuyện là của em, em đã nói cho cả đôi ta, và anh mong muốn xiết bao được nghe giọng nói em kể lại những việc xảy ra từ bữa ăn tối - thậm chí dù có tai họa, như cái mái nhà bị sập, chúng ta bao giờ cũng có thể lợp lại được. Anh bao giờ cũng có thể làm hầu hết mọi việc bằng đôi tay của mình. Đó là phần khủng khiếp của chuyện này, khả năng ấy đã bị tước khỏi tay anh. Anh yếu mệt, Amy ạ…

Amy vô cùng yêu quý của anh,

Em đã không nói anh rõ là con Cherry đã đẻ chưa mà chỉ bảo rằng các con Dorcas, Ally đã đẻ và nói có hai con bê con như thế thật là thú vị, em bảo rằng, chúng khỏe mạnh. Bây giờ, con Cherry đã sẵn sàng đẻ lứa sau, anh định cho nó đi tơ với con bò đực của ông Regan, cái con mà ông ta đem từ Bega về, và em bảo là đặc biệt khác thường ấy, để chúng ta sẽ có một chú bê con lao ra mà nhảy nhót mỗi khi anh mở cổng, chúng mình sẽ gọi nó là con Hòa bình, được không?

Anh không cảm thấy khó chịu lắm bởi anh biết rằng mình sẽ vượt qua được tất cả, điều mà có lẽ anh đã không nói cho em biết. Chuyện xảy ra tại lối vào hầm trú ẩn. Đêm ấy thời tiết đặc biệt xấu, khi đó, anh có thể ngửi thấy mùi cỏ, cái mùi giống như sau một trận bão, và mùi cỏ linh lăng ẩm ướt, anh có thể đoán chắc rằng tít trên cao kia có ánh nắng mặt trời, dù ở đây đang là đêm tối và mùa đông. Còn anh thì rất sung sướng và chắc chắn, anh run rẩy cả đầu gối vì quá đỗi sung sướng. Anh không chịu bị chôn vùi trong bùn đất. Anh sẽ về nhà. Rồi họ hỏi anh đang làm gì ở đấy. Nom anh như thể đang say, mà chẳng có gì uống. Anh bảo rằng anh cảm thấy khó chịu thật, anh bỏ đi nằm, và mơ thấy em đang đọc báo bên cạnh cây mộc qua, anh có thể nhìn thấy những trái mộc qua to, màu xám, có lông tơ, chưa chín, và em ngước nhìn lên.

Em hãy bảo Thel là anh đã kiếm được bít tất mà không khó khăn gì. Anh cảm ơn nó, cả về tấm ảnh nó tết đuôi sam nữa. Nom nó chỉn chu đấy. Và Ray ơi, bố đã kiếm được cái mũ sắt và quả thủ pháo.

Amy, em đã may được được chiếc áo váy từ bộ đồ màu xanh cũ, và anh rất mừng. Anh mừng là em đã kể anh nghe tất cả những chuyện đó, bởi như vậy anh có thể nhìn thấy em. Anh có thể thấy em ngồi trong các căn phòng, và đi dạo dọc con đường nhỏ, anh nhìn thấy được những bụi hương thảo. Chúng mình phải kiên trì, Amy ạ, và chẳng bao lâu nữa cuộc chiến tranh sẽ kết thúc…”

Anh nghiêng đầu sang một bên, viết thong thả nhưng vững chãi, một khi anh đã bắt đầu, bằng cái nét chữ đứng đắn mà anh học được ở người mẹ vốn là một nhà giáo. Anh thấy phấn khích khi viết những bức thư này, trong đấy những lời lẽ đã thay hình đổi dạng - thành cỏ cây, những con bò chậm chạp và các thứ đồ dùng linh tinh, búa cùng rìu, dây phơi, quần áo, nằm quanh một chỗ, đó là thứ anh muốn nhớ đến. Những lời lẽ thô kệch thành ra lại chứa đựng sự nếm trải về chết chóc, niềm hân hoan và tình yêu.

Stan Parker viết tiếp:

“Ame yêu quý của anh

Anh đã suy nghĩ kỹ, tốt nhất là em nên cho bãi khe được nghỉ sau mùa hạ, trừ phi mùa thu này có mưa thật to và chia đàn gia súc ra mà chăn ở vạt Sally và bãi Vuông. Theo anh thế là hay nhất. Và, nếu có thể em hãy thu hoạch yến mạch đi, nhờ một người nào đó giúp đỡ, có lẽ cái lão già Skinner thọt chân ấy sẽ từ Wullunya tới nếu như em trả công xứng đáng.

Nếu thằng Ray đã làm cùn cái rìu sắc ấy vì chặt đinh chặt đá thì nó phải học cách mài. Cái rìu ấy mà hỏng thì anh chẳng biết sẽ làm gì.

Tom Archer mất rồi, cả Jack Sullivan nữa. Họ là những người tốt. Một thời gian Tom đã biết cái chết sắp đến và anh ta đã thay đổi. Jack Sullivan là một tay bợm thuộc loại ầm ĩ, song ta không thể không mến Jack. Anh ta có thể dùng một đồng xu làm trò ảo thuật, nhanh đến mức ta không thể nhìn thấy, và lại một trò nữa bằng một quả trứng, nếu như anh ấy có, và khiến khán giả hoan hô vỡ rạp. Vậy mà, họ đã chết rồi.

Tuần trước, anh ngồi một lát trong một nhà thờ làng ở nơi đây. Đó là những gì sót lại của một ngôi nhà thờ. Nhìn thấy cả trời. Những khung cửa sổ thì còn, nhưng kính đã long. Song người ta vẫn đến đấy, có một linh mục cứ đi loăng quăng, như thể mái nhà vẫn còn. Trời nổi gió, đổ mưa, và chó cũng chạy vào. Anh có thể ngồi đó mãi mãi mà chẳng làm gì. Anh có thể lắng nghe, quan sát và suy nghĩ về quê hương. Lạy chúa, Amy ạ, anh ở đó đã lâu, song vô khối người còn ở đó lâu hơn nhiều. Có một bà già trong ngôi nhà thờ đó, da bọc xương, cứ cầu nguyện như thể bà ta mới bắt đầu cầu nguyện. Lẽ ra bà ta đã có thể bảo anh một đôi điều. Song bà ta và anh đều không nói được lên lời mà chỉ có thể nhìn nhau.

Vài anh chàng nghĩ rằng chẳng bao lâu nữa chiến tranh sẽ kết thúc. Họ đã nghe được một điều gì đó, Mick O’Dowd bảo rằng anh ta chỉ nghe thấy tiếng súng và sẽ tin như thế khi tai bị điếc vì yên lặng. Em hãy bảo chị nhà anh ta rằng Mick rất ổn và khi nào khỏe mạnh sẽ viết thư về…”

Cùng thời gian đó, anh ta viết:

“Mẹ nó yêu quý,

Anh bình an. Mẹ nó nên gặp những cô gái ở đây (ha! ha!) mẹ nó nên thấy cái món bia ở đây, nó giống như nước đái ấy!

Hy vọng rằng thư này tôi vừa gửi là tới mẹ nó ngay, người chồng yêu quý mãi mãi của mẹ nó.

M. O’Dowd”.