ến trận bologna, Yossarian đã đủ dũng cảm để không dám bay vòng quanh mục tiêu dù chỉ một lần, và cuối cùng, khi nhận ra mình đang lơ lửng trên không trong khoang đầu máy bay do Kid Sampson lái, y đã bấm nút điện đàm nội bộ và hỏi:

“Này, máy bay sao thế?”

Kid Sampson ré lên một tiếng. “Máy bay làm sao hả? Có chuyện gì vậy?”

Tiếng kêu của Kid Sampson khiến Yossarian hóa đá. “Có vấn đề gì không?” y hoảng hốt hét lên. “Chúng ta có phải nhảy dù không?”

“Tôi không biết!” Kid Sampson đau khổ đáp, than vãn trong khích động. “Ai đó nói là chúng ta phải nhảy dù ra! À mà ai vậy? Ai đó?”

“Yossarian ở khoang mũi đây! Yossarian ở khoang mũi. Tôi có nghe anh nói có chuyện gì đó. Không phải anh nói là có gì đó trục trặc à?”

“Tôi lại tưởng anh nói có gì trục trặc. Mọi thứ có vẻ như vẫn ổn. Mọi thứ vẫn ổn.”

Tim Yossarian chùng xuống. Có cái gì rất không ổn nếu như tất cả mọi thứ đều ổn và họ không có lý do để quay lại. Y ủ rũ ngập ngừng.

“Tôi không nghe thấy anh nói gì cả,” y nói.

“Tôi nói là tất cả mọi thứ đều ổn.”

Ánh mặt trời trắng lóa trên mặt nước màu xanh gốm bên dưới và trên những gờ sáng lóe của những chiếc máy bay khác. Yossarian nắm lấy những sợi dây màu nối tới hệ thống điện đàm nội bộ và rứt chúng ra.

“Tôi vẫn không nghe thấy anh nói gì cả.”

Y không nghe thấy gì cả. Rồi y từ tốn cầm lấy túi đựng bản đồ, ba bộ áo giáp và trườn về khoang giữa. Nately đang ngồi chặt trong chiếc ghế dành cho lái phụ, liếc mắt nhìn khi y đứng lên boong đằng sau Kid Sampson. Cậu mỉm cười với Yossarian, trông cậu nhợt nhạt, mong manh, rất trẻ, và rụt rè giữa một đống tai nghe, mũ, mic, áo giáp chống đạn và dù. Yossarian ghé sát vào tai Kid Sampson.

“Tôi vẫn không nghe anh nói gì cả,” y hét lên át cả tiếng động cơ.

Kid Sampson quay lại nhìn y kinh ngạc. Kid Sampson có gương mặt nhọn và hài hước với cặp lông mày xếch và bộ ria mảnh màu vàng.

“Gì cơ?” gã ngoái lại nói.

“Tôi vẫn không nghe thấy anh nói gì cả,” Yossarian lặp lại.

“Anh phải nói to lên,” Kid Sampson nói. “Tôi vẫn không nghe thấy gì.”

“Tôi nói là tôi vẫn không nghe thấy anh nói gì cả!” Yossarian gào lên.

“Không thể chịu nổi nữa,” Kid Sampson gào lên. “Tôi đang gào to hết mức có thể.”

“Tôi không thể nghe anh nói qua điện đàm nội bộ,” Yossarian rống lên trong tuyệt vọng. “Anh phải quay lại.”

“Điện đàm nội bộ ư?” Kid Sampson ngạc nhiên hỏi.

“Quay lại,” Yossarian nói, “trước khi tôi bẻ đầu anh.”

Kid Sampson nhìn về phía Nately mong có sự trợ giúp tinh thần, trong khi cậu này lại đang nhìn chằm chằm về phía khác. Quân hàm của Yossarian cao hơn cả hai người này. Kid Sampson ngần ngừ thêm một lúc rồi hăm hở đầu hàng bằng một tiếng reo của người chiến thắng.

“Với tôi thì tốt thôi,” gã vui vẻ tuyên bố, và bắt đầu liên tục huýt sáo. “Vâng thưa sê… ếp, thế thì rất tốt với Kid Sampson già cả này.” Gã lại huýt sáo và hét lên trên điện đàm nội bộ, “Giờ thì hãy nghe đây, hỡi những con chim bạc má bé nhỏ. Đô đốc Kid Sampson đang nói đây. Đô đốc Kid Sampson đang kêu quang quác, người là niềm tự hào của hải quân Nữ hoàng. Vâng thưa sê… ếp. Chúng ta đang quay về, hỡi những cậu bé, là lá la, chúng ta đang quay về!”

Nately vứt vèo luôn cả mũ và tai nghe đi đầy phấn khích, và cậu bắt đầu sung sướng lắc qua lắc lại trên ghế. Trung sĩ Knight tụt thẳng xuống từ ụ súng ở trên và bắt đầu thụi vào lưng tất cả bọn họ trong hân hoan cuồng nhiệt. Kid Sampson quay ngược máy bay lại thoát ra khỏi đội hình theo một vòng cung rộng và mềm mại, sau đó phi thẳng về sân bay. Khi Yossarian cắm lại điện đàm, hai tay súng ở khoang sau của máy bay đang hát bài “La Cucaracha”.

Khi về tới sân bay, bữa tiệc trên đột ngột xẹp xuống. Thay vào đó là im lặng và buồn bã, và Yossarian trở nên tỉnh táo và e dè khi xuống máy bay và ngồi lên một chiếc xe Jeep đã đợi sẵn ở đó. Không ai nói một câu gì trên đường về với những dãy núi, biển và những cánh rừng lặng lẽ mênh mông che phủ. Cảm giác cô độc vẫn tiếp diễn khi họ đi đến cuối đường và dừng lại ở phi đoàn. Yossarian là người cuối cùng ra khỏi xe. Một phút sau, chỉ có Yossarian và một ngọn gió nhẹ thổi hơi ấm là khuấy động bầu không khí tĩnh lặng đến rợn người đang treo trên đầu những túp lều vắng. Cả phi đoàn nằm đó trong vô cảm, không một bóng người, chỉ có bác sĩ Daneeka như một con gà đang ngồi run rẩy trong đau khổ bên ngoài lều quân y khép cửa, cái mũi đặc nghẹt cứ liên tục chọc, một cách khát khao và vô vọng, vào dòng ánh nắng mờ hơi nước đang chảy xuống quanh ông. Yossarian biết bác sĩ Daneeka sẽ không đi bơi với y. Bác sĩ Daneeka sẽ không bao giờ đi bơi nữa; ở mực nước sâu vài phân thôi người ta cũng có thể ngất đi hoặc bị một cú tắc động mạch vành mà chết đuối, rồi bị những dòng chảy ngầm cuốn ra khơi, hoặc bị tổn thương do nhiễm khuẩn hay viêm não mô cầu vì nhiễm lạnh hoặc vì quá sức. Sự nguy hiểm của Bologna đối với những người khác đã cho bác sĩ Daneeka càng thêm thấm thía về sự an toàn của ông. Giờ thì vào ban đêm ông đã nghe thấy cả tiếng kẻ trộm.

Mặc dù có cây oải hương đang âu sầu che khuất cửa lều tác chiến, Yossarian vẫn thấy bóng thượng sĩ White Halfoat, người luôn cần mẫn biển thủ rượu whisky, đang giả mạo chữ ký của những người không uống rượu và nhanh chóng rót tất cả rượu mà gã dùng để đầu độc mình vào những cái chai để có thể lấy được càng nhiều càng tốt trước khi đại úy Black nhớ ra và lười nhác đi vội đến đó để chôm nốt phần còn lại.

Chiếc xe Jeep nhẹ nhàng nổ máy lại. Kid Sampson, Nately cùng những người khác đã bon bon ra xa như một cơn lốc khẽ khàng và nhanh chóng bị nuốt vào khoảng không gian màu vàng tĩnh lặng ngọt ngào đầy giả dối. Chiếc xe Jeep khục khặc một tiếng rồi mất hút. Yossarian còn lại một mình trong khoảng thời gian tạm lắng buồn tẻ, nguyên sơ sau cơn bão mà ở đó tất cả những gì màu xanh đều trông như đen, và tất cả những gì còn lại đều nhuốm màu vàng mủ. Xa xa, gió thổi lá bay xào xạc. Y thấy bất an, sợ hãi và buồn ngủ. Sự kiệt quệ cáu đầy trong hốc mắt y. Y mệt mỏi lết vào lều quân trang, trong đó có một chiếc bàn gỗ dài mặt nhẵn, một mối hồ nghi dấy lên trong y như một con chó cái lải nhải đang dễ dàng khoét sâu vào lương tâm vốn tưởng như hoàn toàn trong sạch. Y bỏ bộ áo giáp và dù ở đó, trở lại đi qua xe nước tới lều quân báo để nộp lại túi bản đồ cho đại úy Black, tay này ngồi gà gật trên ghế với cặp chân tong teo dài lêu nghêu gác lên bàn và chất vấn y với vẻ tò mò đầy dửng dưng rằng tại sao máy bay của Yossarian lại quay về. Yossarian lờ đi. Y đặt bản đồ xuống bàn và ra khỏi đó.

Trở về lều của mình, y rúm người chuồi ra khỏi đống dây dù và sau đó là bộ quần áo. Orr đang ở Rome, chiều nay cũng đến hạn gã phải về đây sau kỳ nghỉ phép mà gã đã giành được nhờ vụ hạ cánh khẩn cấp xuống biển ngoài khơi Genoa. Nately, hẳn đã đang xếp đồ để tới thế chỗ gã, xúc động nghẹn ngào khi thấy mình vẫn còn sống và rõ ràng là rất sốt ruột được tiếp tục phi vụ tán tỉnh vô ích và khổ đau với cô gái điếm của cậu ở Rome. Khi Yossarian cởi đồ xong, y ngồi lên giường xếp để nghỉ. Y cảm thấy dễ chịu hơn nhiều ngay từ khi trần truồng. Y chưa bao giờ thấy thoải mái khi mặc quần áo. Một lúc sau, y mặc vào người một chiếc quần đùi sạch và xỏ giày mô ca đi ra bãi biển, chiếc khăn tắm vải kaki màu vắt trên vai.

Đường đi từ phi đoàn đưa y vòng qua một ụ súng bí hiểm trong rừng; hai trong số ba lính gác ở đó đang nằm ngủ trên những chiếc túi cát xếp vòng tròn, tay thứ ba thì đang ăn một quả lựu tím, nhồm nhoàm ngoạm đầy mồm từng miếng lớn rồi nhổ xơ vào bụi cây. Gã cứ cắn một miếng là nước quả màu đỏ lại ứa khỏi miệng gã. Yossarian tiếp tục cuốc bộ vào rừng, thỉnh thoảng lại âu yếm vuốt ve cái bụng trần đang ngứa ngáy như thể muốn chắc rằng mọi thứ vẫn đang ở đó. Y cậy một ít ghét ra khỏi rốn. Đột nhiên dọc theo hai bên đường đi, y thấy hàng mớ cây nấm mới mọc ra sau cơn mưa đang thọc những ngón tay nổi u cục lên khỏi mặt đất sền sệt như những cuống thịt chết, sinh sôi thành một cảnh hoại tử tràn lan nhìn đâu cũng thấy, đến độ cơ hồ chúng đang nảy nở ngay trước mắt y. Có hàng nghìn cây nhung nhúc tới tận những bụi cây thấp đằng xa ngút tầm mắt y, và có vẻ như còn đang liên tục phình ra và nhân lên khi y quan sát chúng. Y vội vã rời khỏi đó trong cảm giác rùng mình sợ hãi đầy ma quái, và không dám chậm lại cho đến khi đất nhão dưới chân biến thành cát khô và lũ nấm đã bị bỏ lại sau lưng. Y nơm nóp liếc nhìn lại phía sau, nửa như muốn thấy những thứ ẻo lả trắng bệch kia đang mù quáng bò trên mặt đất đuổi theo y hoặc uốn éo như rắn trườn lên qua những ngọn cây dưới dạng một khối biến hình quằn quại không sao kiểm soát được.

Bãi biển vắng tanh. Chỉ có tiếng rì rào, ầm ào vang vọng của nước, tiếng thở thì thầm của đám cỏ cao và bụi thấp phía sau lưng y, tiếng rền rĩ thờ ơ của những ngọn sóng lầm lũi trong mờ. Sóng biển ở đây luôn nhỏ, nước trong và mát. Yossarian bỏ đồ lại trên cát và di chuyển qua những ngọn sóng cao tới đầu gối ra chỗ ngập cả người. Ở phía bờ biển bên kia, một dải đất tối gập ghềnh cuộn mình nằm gọn trong sương mù, gần như mất hút. Y uể oải bơi ra bè gỗ, dừng lại ở đó một chút, rồi lại uể oải bơi về khoảng nước mà chân y có thể đứng trên đáy cát. Y ngụp đầu xuống mặt nước xanh lục nhiều lần cho đến khi y cảm thấy sạch và tỉnh táo, rồi duỗi người nằm úp mặt xuống cát mà ngủ cho đến khi những chiếc máy bay trở về từ Bologna đang lơ lửng trên đầu và tiếng ầm ầm của động cơ chúng tích lũy thành một tiếng gầm rung chuyển mặt đất ập tới phá tan giấc kê vàng của y.

Y chớp mắt tỉnh dậy với cảm giác hơi đau đầu và mở mắt ra để thấy một thế giới đang sục sôi hỗn loạn trong lúc mọi thứ vẫn đang rất trật tự. Y há hốc miệng kinh ngạc tột độ trước cảnh tượng ngoạn mục gồm mười hai chiếc máy bay đang bình tĩnh tổ chức thành đội hình. Khung cảnh này kỳ lạ quá không thể tin được. Không có chiếc máy bay nào bị văng ra phía trước vì trúng thương, không có chiếc nào bị tụt lại phía sau vì trúng đạn. Không một lưỡi lửa tai họa nhả khói trên bầu trời. Không thiếu chiếc nào ngoại trừ chiếc của y. Trong một khoảnh khắc, y như tê liệt trong cảm giác điên rồ. Rồi y hiểu ra, và suýt khóc nấc lên trước sự trớ trêu của số phận. Lời giải thích thật đơn giản: họ vẫn phải bay tới Bologna nhưng mây đã che kín mục tiêu khiến cho máy bay không thể ném bom.

Y đã nhầm. Trời đã chẳng có chút mây. Bologna đã bị ném bom. Bologna chỉ là một vụ đi đưa sữa. Không có súng phòng không ở đó.