huyện đính ước của Theobald tiến triển rất tốt, nhưng nơi văn phòng tài vụ phố Paternoster, còn có một quý ông đầu hói má hồng, người sớm hay muộn phải được biết về dự định của con trai mình, và Theobald rất bối rối mỗi khi tự hỏi mình về thái độ của cha anh đối với vấn đề này. Tuy nhiên, mọi chuyện chẳng thể che đậy mãi, và Theobald quyết định thú nhận dự định, có lẽ là khinh suất của mình. Anh gởi thư thưa với cha rằng anh và Christina, người đã cùng anh thảo lá thư này, luôn nghĩ đến đạo làm con, và cũng bày tỏ rằng chính anh đang mong chờ được kết hôn càng sớm càng tốt. Anh không thể không nói ra điều này, bởi Christina đang đứng sau lưng lúc anh viết những dòng này, nhưng anh cũng nghĩ rằng sẽ chẳng có chuyện gì đâu bởi tin rằng có lẽ ông sẽ chẳng giúp anh việc này. Anh kết thư bằng lời hỏi xin cha dùng tầm ảnh hưởng của ông để giúp anh kiếm được một việc gì đó đủ nuôi sống mình, vì có lẽ phải mất thêm vài năm nữa, anh mới có được nhiệm sở, và ngoài hướng này ra anh chẳng thấy một cơ may nào có thể cho phép anh tiến tới cuộc sống hôn nhân, vì hiện tại và tương lai, anh chẳng có gì ngoài học bổng của mình, mà khoản tiền này sẽ biến mất ngay nếu anh chính thức kết hôn.

Tất cả mọi nước đi của Theobald chắc chắn đều sẽ khiến cha anh phật ý, nhưng đặc biệt việc một chàng trai hai mươi ba tuổi muốn kết hôn với một cô gái không đồng xu dính túi và còn lớn hơn anh đến bốn tuổi là một sai lầm quá rõ ràng khiến quý ông lớn tuổi này, từ bây giờ có lẽ tôi nên gọi ông như vậy, bởi ít nhất ông cũng đã sáu mươi rồi, vô cùng hăm hở nắm lấy để bác bỏ.

‘Sự điên rồ cùng cực,’ ông hồi âm cho Theobald ‘trong tình cảm nhất thời con dành cho cô Allaby khiến ta vô cùng ái ngại. Dung thứ cho sự mù quáng của một kẻ đang yêu, ta vẫn tin chắc rằng đó hẳn là một cô gái trẻ trung, có hạnh kiểm tốt và tử tế, một người sẽ không làm bẽ mặt gia đình, nhưng cho dù cô ấy có hơn kỳ vọng của ta gấp chục lần, thì cảnh nghèo khó chung của hai con vẫn là một vật cản không thể vượt qua trên con đường tiến đến hôn nhân. Ta có bốn đứa con nữa, và những khoản chi quá nhiều không cho phép ta để dành một đồng tiết kiệm nào. Năm nay ta còn phải chi nhiều hơn nữa, thật sự ta đã phải tậu hai mảnh đất khá tốt đột nhiên được người ta rao bán và ta cũng cần chúng để hoàn thiện khối tài sản mà bấy lâu nay ta hằng mong ước. Ta đã không tiếc tiền cho con một nền tảng giáo dục xứng đáng, và nó đã cho con có một khoản thu nhập khá thoải mái, trong khi những người bằng tuổi con vẫn phải sống phụ thuộc vào gia đình. Con đã được nhận từ ta một khởi đầu đáng kể, và có lẽ ta nên nói rõ rằng con phải ngừng việc ăn bám vào ta. Hứa hôn lâu dài rõ ràng là một việc không được tốt đẹp cho lắm, và trong hoàn cảnh hiện tại của con thì dường như chẳng biết bao giờ mới có thể cưới được. Vậy con nghĩ ta có gì để cho con một khoản thu nhập đây? Liệu ta có thể đi quanh đất nước này cầu xin người ta chu cấp cho con trai của ta bởi nó đã có ý nghĩ muốn kết hôn lúc chưa có đầy đủ tài lực hay không?

Ta không muốn dùng những lời nhẹ nhàng, tất cả những gì ta nói ra đều xuất phát từ tình cảm thật sự ta dành cho con, nhưng có lẽ những lời khô khan lại ân cần hơn những lời có cánh nhưng vô thực. Thật lòng mà nói, ta ghi nhớ trong đầu rằng, con đã lớn rồi, và do đó con có thể làm những gì con thấy vừa lòng, nhưng nếu con chọn cách viện đến luật pháp, và hành động bất kể cảm giác của cha con, thì con đừng lấy làm ngạc nhiên khi có một ngày ta dùng đến những đặc quyền của ta. Hãy tin vào ta, người cha yêu quý của con, G. PONTIFEx.’ lá thư này kèm với những thư mà tôi đã cho các bạn biết ở trên và một vài lá thư khác không cần thiết phải dẫn ra, nhưng xuyên suốt những lá thư này là luôn cùng một giọng điệu, và tất cả đều gần như có một điểm rung động ý chí rõ ràng ở cuối thư. Nhớ lại việc Theobald hầu như chẳng nhắc đến cha mình nhiều năm sau cái chết của ông, và qua việc anh giữ lại những lá thư này cùng lời chú thích viết trên chúng ‘Những lá thư của cha tôi’ đã nói lên hết sự yếu đuối về thân xác cũng như bản tính của anh.

Theobald không cho Christina biết về những lá thư của cha mình, và tôi tin rằng anh cũng chẳng cho ai xem nó. Bản chất anh kín đáo, và anh còn bị đè nén quá nhiều cũng như quá sớm đến nỗi không thể làm ầm ĩ hay xả giận những gì có liên quan đến cha anh. Cảm giác về sự bất công vẫn cứ câm nín trong anh, như một khối nặng nề tê bại vô tri đè nén trên anh ngày này qua ngày khác, và nó còn khiến anh giật mình thức giấc nhiều đêm, nhưng anh vẫn hầu như không biết nó là thứ gì. Có lẽ tôi là người bạn thân nhất với anh, nhưng tôi chỉ hiểu được chút ít về anh, bởi tôi và anh không sống với nhau được lâu. Anh nói rằng tôi không có lòng tôn kính, nhưng trái lại tôi nghĩ là tôi rất tôn kính những gì đáng tôn kính, ngoại trừ đối với những linh thần mà anh tưởng là bằng vàng nhưng thực sự chỉ được làm từ kim loại tầm thường mà thôi. Như tôi đã nói, anh không bao giờ than phiền về cha mình, và những người bạn hiếm hoi của anh cũng như thế, điềm đạm và đạo đức, có khuynh hướng phúc âm, và hằn sâu một ý thức tội lỗi đối với bất kỳ hành động nào chống lại cha mẹ; thật là những chàng trai tốt, và người ta chẳng thể xả giận vào một chàng trai tốt được.

Khi nghe Theobald cho biết về thái độ phản đối của cha, và về khoảng thời gian cần thiết để có thể tiến đến hôn nhân, Christina quyết định giải thoát anh khỏi hôn ước này, chẳng biết cô có thật lòng trong quyết định này không nữa; nhưng Theobald không muốn như vậy, ‘ít nhất’ anh nói ‘không phải là hiện giờ.’ Christina và bà Allaby biết là họ có thể điều khiển anh, và như thế, dù không hài lòng lắm, nhưng họ vẫn giữ hôn ước.

Trong suy nghĩ của Theobald, việc đính hôn và quyết định không hủy hôn ước, cả hai cùng nhau khiến anh thấy mình có giá trị hơn. Một kẻ ngốc nghếch như anh chẳng biết tự tán thưởng mình trong im lặng. Anh ngưỡng mộ chính mình vì cái danh Đại học, vì đời sống trong sạch (tôi đã từng nói rằng chỉ cần tính khí anh khá hơn một chút thì hẳn anh đã vô tội như quả trứng mới đẻ rồi), và vì sự liêm chính không thể bắt bẻ về vấn đề tiền bạc. Anh vẫn hy vọng một khi được nhận nhiệm sở mình sẽ thăng tiến hơn nữa trong Giáo hội, và tất nhiên anh nuôi hy vọng về khả năng một ngày nào đó sẽ trở thành giám mục, mà Christina cũng bảo rằng cô cảm thấy chắc chắn anh sẽ được như vậy.

Là con gái và vợ chưa cưới của một mục sư, những suy nghĩ của Christina hướng nhiều đến tôn giáo là một điều tự nhiên, và cô xác quyết rằng cho dẫu cô và Theobald không có được những địa vị cao quý, thì đức hạnh của họ vẫn sẽ đầy giá trị ở đời sau. Quan điểm tôn giáo của cô hoàn toàn hợp với Theobald, và hai người đã nhiều lần trò chuyện về vinh quang Thiên Chúa, về sự hòa hợp mà họ sẽ cùng nhau dâng lên Chúa ngay khi Theobald có được sinh kế và cả hai đi đến hôn nhân. Cô quá tin chắc vào những kết quả cao vời nên đôi lần cô tự hỏi về sự Quan Phòng mà cô hoàn toàn không thấy được, là liệu Thiên Chúa có thật sự không muốn sớm gọi về trời những mục sư đang giữ vị trí mà Theobald cần để có sinh kế hay không.

Vào thời đó, người ta tin một cách thật thà đơn giản, một kiểu tin chẳng thấy nơi những người có ăn học thời bây giờ. Chưa bao giờ Theobald có ý nghĩ hoài nghi về nghĩa đen của bất kỳ chữ nào trong Kinh Thánh. Anh chưa đọc quyển sách nào chống đối, và cũng chưa từng gặp một ai nghi ngờ về điểm này. Thật ra, người ta có chút e ngại địa chất học, nhưng cũng chẳng có chuyện gì xảy ra. Nếu Kinh Thánh nói Thiên Chúa dựng nên trời đất trong vòng sáu ngày, thì tại sao lại là sáu ngày mà không hơn không kém; nếu Kinh Thánh nói Thiên Chúa đã cho Adam ngủ say, lấy một xương sườn của ông và làm nên một người đàn bà, thì tại sao người ta lại cho là chắc chắn phải như vậy. Adam cũng ngủ y hệt như Theobald vậy, trong một khu vườn cũng giống như khu vườn ở nhà mục sư tại Crampsford, đẹp đẽ suốt những tháng hè, chỉ khác là nó lớn hơn và có những loài động vật hoang dã hiền lành. Rồi Thiên Chúa đến bên Adam giống như ông Allaby hoặc cha Theobald đến bên anh, khéo léo lấy ra một xương sườn của anh mà không làm anh thức giấc, và chữa lành vết thương một cách kỳ diệu đến nỗi hoàn toàn không có một vết tích nào. Cuối cùng, Thiên Chúa đem xương sườn, có lẽ, vào trong nhà vườn, rồi biến nó thành một người phụ nữ như Christina. Đó là cách mọi chuyện xảy ra; chẳng có gì khó khăn hay thậm chí là tưởng như khó khăn trong việc này. Liệu Thiên Chúa có thể làm tất cả mọi việc Ngài thích, và liệu, trong quyển sách mà Ngài đã linh hứng cho viết ra, Ngài có giấu diếm việc gì mà Ngài đã làm hay không?

Đây là quan điểm bình thường đối với thuyết sáng thế của Moses trong những người trẻ có giáo dục cách đây khoảng năm mươi, bốn mươi hay thậm chí là hai mươi năm trước. Bởi thế, cuộc chiến chống những người vô tín ngưỡng đã không cho những giáo sỹ trẻ đầy táo bạo nhiều đất diễn, và Giáo hội cũng chẳng nhận thức được ý nghĩa những hành động của mình nơi lớp dân nghèo thành thị. Do vậy, những người kế nghiệp Wesley trong phái Kháng Cách gần như không có một nỗ lực nào để đương cự lại hay kết hợp với tầng lớp lao động. Việc truyền giáo ở những nước ngoại đạo vẫn được thúc đẩy mạnh, nhưng Theobald không nhận thấy chút gì về ơn gọi này. Christina đã nhiều lần gợi ý điều này với Theobald, và quả quyết với anh rằng cô sẽ hạnh phúc khôn tả khi được làm vợ một nhà truyền giáo, cùng chia sẻ hiểm nguy với anh; có thể cả hai người sẽ được tử đạo, tất nhiên là tử đạo cùng lúc, và lúc đang ngồi trong vườn nhà mục sư nghĩ đến việc tử đạo phải nhiều năm sau mới xảy đến, thì chẳng có gì là đau đớn, hơn nữa nó sẽ bảo đảm cho họ vinh quang nước trời, cùng với đó là tiếng tăm truyền hậu thế, ngay cả khi họ không được sống lại đi nữa; đó chẳng phải là những gì mà các thánh tử đạo đã từng nhận được hay sao. Tuy nhiên, nhiệt tình của Christina không lay chuyển được Theobald, nên cô quay sang Giáo hội Roma, một kẻ thù có thể còn nguy hiểm hơn cả dân ngoại đạo. Dấy lên chiến sự với Giáo hội Roma có thể cho hai người triều thiên tử đạo. Thật vậy, vào thời điểm đó, Giáo hội Roma đang khá im hơi lặng tiếng, nhưng đó là khoảng lặng trước cơn bão, cô chắc chắn như vậy, và tin tưởng sâu sắc điều này cho dẫu cô chẳng có bao nhiêu lý lẽ để ủng hộ nó.

Cô nói với giọng quả quyết, ‘Theobald yêu dấu, chúng ta sẽ giữ vững đức tin. Chúng ta sẽ kiên cường đứng vững và động viên nhau cả trong giờ chết. Chúa lòng lành sẽ giải thoát chúng ta khỏi án thiêu sinh. Ngài sẽ làm như vậy hoặc không. Lạy Chúa tôi,’ và cô hướng mắt về trời, ‘xin giải cứu Theobald, hoặc nếu không thì hãy cho anh ấy chịu chém đầu cũng được.’

Theobald trang trọng tiếp lời, ‘Em thân yêu, đừng để chúng ta dao động vào thời điểm quan trọng này. Nếu giờ phán xét đến, chúng ta sẽ được chuẩn bị tốt nhất để đón nhận nó bằng một đời sống âm thầm bỏ mình và dâng hiến cho vinh quang Thiên Chúa. Một đời sống như thế là lời cầu nguyện của chúng ta xin Chúa rủ lòng cho chúng ta biết cầu nguyện xin ơn được Ngài dẫn dắt.’

Với dòng nước mắt chực tuôn trào, Christina kêu lên, ‘Theobald yêu dấu, anh luôn luôn, luôn luôn đúng. Chúng ta hãy từ bỏ chính mình, hãy sống trong sạch, công chính, chân thật trong lời nói và việc làm.’ Và cùng với lời nói, hai tay cô siết lại, mắt ngước lên trời.

Người yêu Theobald của cô đáp lời, ‘Em thân yêu, cho đến nay, chúng ta đã nỗ lực để có được tất cả những điều này; chúng ta không phải là những đứa con của thế gian, chúng ta phải tỉnh thức và cầu nguyện để tiếp tục sống được như thế cho đến tận cùng.’

Trăng đã lên và khu vườn đang chìm dần trong bóng tối, nên họ tạm ngừng chuyện này lại cho một dịp khác thuận tiện hơn. Trong những buổi chuyện trò khác, Christina hình dung cô và Theobald sẽ phải đương đầu với sự khinh miệt của gần như hết thảy mọi người, để hoàn thành một bổn phận cao cả nào đó hầu góp phần vào vinh quang Đấng Cứu Độ của cô. Và vì Chúa, cô có thể đương đầu với bất kỳ điều gì xảy đến. Nhưng cuối những tưởng tượng của cô luôn có một cảnh đăng quang nho nhỏ nơi Thiên đàng, chính Con Thiên Chúa đặt mũ miện lên đầu cô, và chư vị thiên thần cùng tổng lãnh thiên thần đứng nhìn cô với ánh mắt ghen tỵ cùng ngưỡng mộ, và thậm chí Theobald cũng không được như cô. Nếu như có Thần bảo đảm sự Công chính, thì chắc chắn Christina đã làm bạn với ông. Cha mẹ cô là những người rất đáng kính trọng và việc họ có được một lâu đài trên nước trời để hưởng an bình thanh thản vô hạn chỉ là vấn đề thời gian mà thôi, và chắc chắn các chị em của cô cũng vậy; có lẽ là cho cả các anh của cô nữa; nhưng riêng bản thân mình, cô nghĩ rằng số mệnh của mình phải cao hơn nữa, và bổn phận của cô là không được xao lãng đích nhắm đó. Bước đầu tiên đến với số mệnh đó là cuộc hôn nhân với Theobald. Tuy nhiên, cho dẫu có những mộng mơ bay bổng về tôn giáo, Christina vẫn là một cô gái đủ tốt tính, và nếu như cô cưới một giáo dân biết phải trái, một người chủ khách sạn chẳng hạn, cô cũng sẽ trở thành một giáo dân tốt và xứng đáng được lòng với khách khứa của mình.

Cuộc sống đính hôn của Theobald cứ thế trôi qua. Họ tặng nhau nhiều món quà nhỏ, và ân cần chuẩn bị những bất ngờ nho nhỏ dành cho nhau. Chẳng bao giờ họ cãi nhau, cả hai người đều không có thói ong bướm. Bà Allaby và các cô chị em vợ đều thần tượng Theobald cho dù họ chưa thể kiếm được một phó tế mới để dẫn dụ trong thời gian anh còn có thể giúp việc cho ông Allaby, tất nhiên là bây giờ anh giúp không công và chẳng toan tính gì hết; hai cô em vốn xoay xở tìm chồng trước cả Christina giờ đã lập gia đình, và chồng của cả hai cô đều nhờ Theobald giới thiệu cho. Cuối cùng chỉ còn hai trong số bảy cô con gái vẫn chưa được lập gia đình.

Sau ba hay bốn năm, ông Pontifex đã quen với với việc đính hôn của con trai mình, và xem nó như một việc đáng phải được ông rộng lòng chấp nhận. Vào mùa xuân năm 1831, hơn năm năm sau ngày đầu tiên Theobald bước vào nhà ông mục sư ở Crampsford, một trong những vị trí mục sư tốt nhất bất ngờ trống chỗ, và vì nhiều lý do khác nhau mà hai người thâm niên hơn đã từ chối nhận nó, nên vị trí đó được trao cho anh, người mà cả hai đều nghĩ là phù hợp với vị trí này. Người ta đề nghị anh và tất nhiên anh nhận lời, đó là một nhiệm sở với thu nhập ít nhất 500 bảng một năm cùng một ngôi nhà vườn tương xứng. Ông Pontifex rộng tay hơn bình thường khi cho con trai và con dâu 10.000 bảng để lo cho cuộc sống. Vào tháng Bảy năm 1831, Theobald và Christina đã chính thức được nên vợ nên chồng.