uổi chiều.

Vịnh Hạ Long sáng đẹp. Trời hanh, lạnh, cao xanh, biển lặng. Những ngọn núi mọc lô nhô trên vịnh phơi ra các cạnh nét, các hình thù. Nắng cuối mùa chiếu xuống vàng dịu.

Tàu T.37 phủ kín lưới ngụy trang nép dưới một vòm Đá. Con tàu hòa lẫn vào ngọn núi. Xung quanh rải rác nhiều ngọn núi khác: hòn "Ông" nhô lên như một cánh buồm, cạnh đó là hòn "Con Cóc". "Con Cóc" ngồi chồm hỗm, tư lự ngóng ra biển.

Không rõ ngày xửa ngày xưa con rồng nào đã thả những hòn núi này xuống đây, mỗi hòn mỗi dáng, mỗi vẻ chẳng hòn nào giống hòn nào! Có hòn hệt con voi đang phủ phục, cái vòi quặp xuống; chịu đựng. Lại có hòn hao hao cái đầu ngựa ngựa mặt lên trời mà hí... Nhưng lính tàu T.37 thích nhất vẫn là hòn "Trống Mái", đôi gà vươn mình khỏi mặt nước, âu yếm cà mỏ vào nhau. Đôi gà đá ấy đã để lại cho thế gian không biết bao nhiêu truyền thuyết về tình yêu! Hạ Long có bao nhiêu hòn núi thì có bấy nhiêu giai thoại, bấy nhiêu chuyện kể...

Trên boong, lính tàu T.37 vừa sửa lưới ngụy trang vừa nói câu chuyện. Thuyền phó Xuyên có mặt ở đó, anh là người tranh luận sôi nổi nhất. Lúc này câu chuyện đang xoay quanh đôi gà đá. Xuyên đưa ra mọt nhận định: dọc bờ biển nước ta, nơi nào có hòn trống thể nào cũng có hòn mái; tình yêu và lòng chung thủy là nội dung có tính đặc thù của những giai thoại. Lịch sử Việt Nam hàng ngàn năm qua, có thể nói là lịch sử của các cuộc đấu tranh chống xâm lược,vậy. mà bao giờ sự giải thích các hiện tượng có sẵn trong thiên nhiên cũng lại hầu như đều bắt đầu bằng một câu chuyện tình. Không ai phản đối. Mọi người còn nói rằng bản thân câu chuyện bố mẹ Xuyên lần tìm nhau trong những ngày hòa bình mới lập lại, xét ở góc độ nào đó cũng là một câu chuyện tình lý thú.

- Ba má mình à? - Xuyên reo lên; mỗi lần có ai nhắc tới bố mẹ, anh tỏ ra rất vui và một tình cảm như thể là sự hài lòng, sự tự hào lại dấy lên - Ừ, cũng có thể! Ra tới miền Bắc một thời gian, mình mới rõ là ba má còn kẹt lại trong đó. Khi gửi mình xuống tàu theo chú Năm, ba mình còn dặn: "Con cứ ra ngoài đó trước, ba quay lại tìm má rồi sẽ đi sau. Nhất định ba con ta sẽ gặp nhau trên miền Bắc, lâu cũng chỉ dăm bữa nửa tháng". Ai ngờ chuyến tàu chở mình và chú Năm là chuyến cuối cùng.

- Ba anh không thể đi được bởi Trời đã đặt "hòn mái" trong đó, thì sao đặt "hòn trống" ở ngoài này!

- Nhưng sao bị lạc, anh Xuyên? - Khang hỏi.

- Mình đã kể rồi đấy - Xuyên nói - Nhiều khi hậu quả sự việc rất lớn, nhưng nguyên nhân gây nên lại chẳng ra sao, đầy ngẫu nhiên. Hồi đó, ba mình là cán bộ trên huyện, làm việc gì thì mình cũng không rõ. Tới ngày đình chiến, ba mình về. "Má con thằng Xuyên chuẩn bị đi tập kết nghe!" - ông bảo. Má mình hỏi: "Còn ông?". "Tôi cũng đi". Vậy là cả nhà lo gói ghém đồ đạc để lên đường. Tình hình hồi ấy rất lộn xộn: ta rút tới đâu, quân Ngô Đình Diệm lấn tới đó; người đi tập kết, kẻ lần đường tìm về quê, kẻ di cư vào...; trên đường lúc nào cũng nườm nượp kẻ xuôi, người ngược, lính có, dân có ta có, địch có. Tất tưởi, vội vã. Cả nhà mình đi nhờ chiếc ôtô chạy Nha Trang. Mình không nhớ rõ chiếc ôtô đó là xe nhà binh hay xe của ai nữa. Hồi ấy mới hơn mười tuổi mà? Tới một thị trấn, ôtô đỗ, má mình nhảy vội xuống kiếm cái gì cho ba con mình lót bụng, ai dè má chưa kịp lên, thằng tài xế rú ga chạy biến. Ba mình hét mấy nó cũng không chịu dừng. Ra tới Quy Nhơn, ba gửi mình cho chú Năm rồi quay lại tìm má... Đã hơn chục năm rồi đó!

- Thế lâu nay anh có nhận được tin tức gì của ba má không?

- Có, nhưng ít. Hồi ở trường học sinh miền Nam, nghe láng máng nhiều tin, song không khớp. Lúc đang học Trường sĩ quan Hải quân, chú Năm tới thăm mấy lần. Chú bảo rằng trên Ban Thống nhất Trung ương cho hay là ba má vẫn khỏe, ông già vẫn hăng hái hoạt động như hồi chín năm, có điều cực hơn. Và chú nói cũng đã nhắn vào cho ba biết tin tức của mình. Chà, ông già được tin mình thành cán bộ hải quân, chắc mừng lắm. Hồi xuống tàu theo chú Năm ra Bắc, mình mới đứng tới thắt lưng ba, khóc thút thít kêu má hoài... Cũng nhanh. Mấy bận đưa vũ khí vào Cà Mau, mình cố lần hỏi, may có ai đó rõ ba, nhưng chẳng ai hay, thời gian lại khan, lúc nào cũng vội.

Chuyện mây nước, núi non, chuyển sang chuyện gia đình, rồi lại bất chợt xoay sang chuyện đá bóng, chuyện nước Mỹ... Những câu chuyện của lính thường là thế, không chủ định, không đầu, không cuối, lan man. Tàu neo ở biển, rỗi nhiều: lính giết thời gian bằng cách đánh bài, tán chuyện.

Về chiều mặt trời hắt nắng xuống biển lóng lánh. Bầu trời cao, xanh. Xanh thẫm. Bầu trời cũng khiến mặt biển xanh thẫm. Và những ngọn núi như vừa từ dưới biển nhô lên, sáng sủa, mới mẻ. Nếu đứng từ một nơi nào đấy thật cao nhìn xuống, chắc sẽ có cảm giác như vùng biển này đang có một đàn trâu đen khổng lồ đằm mình, tắm mát.

Đứng đằng mũi tàu, thuyền trưởng Tòng chăm chú nhìn xuống biển. Bao giờ mới đến lượt tàu của Tòng có nỗi thấp thỏm đợi chờ ra đi như tàu của Lê? Giá đổi được cho nhau. Cùng ra trường nhưng Lê may mắn hơn Tòng, ngay ngày đầu đã được về đoàn 25 vì thế anh chàng được đi nhiều, biết nhiều, được đến lắm vùng biển mới. Còn Tòng, những tháng ngày qua chỉ loay hoay ven biển miền Bắc. Vì vậy được điều khiển con tàu rong ruổi trên vùng biển thật xa, thật lạ vẫn là ước ao của Tòng. Máu phiêu lưu, thích đi đây đi đó, thích mạo hiểm vốn sẵn trong anh từ nhỏ, được kích thích trong những ngày làm lính hải quân, càng khuấy mạnh khi về đoàn, nơi mà Tòng biết có thể thỏa mãn lòng hiếu kỳ của mình. Anh cũng không lý giải được tại sao như thế. Một chàng trai ra đời ở trung du, cái vùng đất chỉ có đồi và đồi, tầm nhìn bị bao chắn; biển là một cái gì rất khái niệm và trừu tượng, lại như thể sinh ra dể gắn bó với biển. Nhưng điều ấy có gì lạ!. Biển hợp với tính cách anh! Biển không thích đơn điệu, biển ồn ào, dữ dằn, phóng khoáng nhưng lại mát mẻ, ấm áp. Biển cởi mở, lúc nào cũng bộc lộ hết mình, đúng mình cả nết tốt lẫn tính xấu. Vì thế chẳng phải ít người không yêu biển, nhưng điều này thì chắc nhắn, không ai không kính nể biển. Kính nể cái khối nước bao la, sôi động ấy.

Tòng đưa tay lên mặt che nắng để nhìn xa hơn. Phía trước vãn một khối đá khổng lồ màu ghi như bao hòn núi khác trên vịnh. "Ngụy trang khá lắm!". Tòng nghĩ và quay lại nhìn tấm lưới anh em thủy thủ vừa chằng nứu trên vòm đá, rũ thõng xuống mặt nước bao lấy con tàu. Anh hài lòng: lũ máy bay Mỹ làm sao có thể phát hiện ra!

Tòng bước về phòng thuyền trưởng. Nhưng vừa tới buồng lái, anh đã vội nhào ra cửa, nhìn lên: tiếng động cơ máy bay bất thần rú vang, lượn ào qua ngọn núi.

- Ai ở đâu, ngồi nguyên đó. - Tòng quát to khi thấy thấp thoáng vài thủy thủ chạy lên boong.

Chiếc máy bay mất hút. Tiếng động cơ nhanh chóng biến theo. Tòng hô:

- Tất cả vào khoang!.

"Thằng này đi ăn lẻ, đánh lén, hay trinh sát?", Tòng giỏng tai nghe, mắt nhìn bầu trời. Chính trị viên Đạm từ phòng bên bước tới, đứng cạnh. Hai người cùng im lặng, lắng nghe. Hình như lẫn trong tiếng sóng có tiếng máy bay. Rồi tiếng động cơ rõ dần. Tòng nhìn qua mắtlưới ngụy trang: ba chiếc máy bay lấp loá nắng, bay theo đội hình tam giác, từ phía đông về hướng đất liền. Tiếp đến một tốp nữa. Lại một tốp nữa. Lát sau có tiếng súng, tiếng bom từ bờ dội ra.

Chừng năm phút, lũ máy bay tan tác đội hình, hớt hải bay ra biển. Rồi một tiếng rốc két nổ đanh trên đỉnh núi. Bụi, khói bốc lên mù mịt. Một chiếc vòng lại, sà thấp, phóng thêm hai qủa đạn nữa. Tòng chạy tới mũi tàu, nhìn về phía hòn núi có tàu của Lê nép ở đó. Chúng phóng vu vơ hay có chủ định? Chẳng lẽ bọn địch tinh khôn tới mức đánh hơi ra quanh khu vực này có dăm ba con tàu của hải quân neo đậu?

Tòng cho kiểm tra lại lưới ngụy trang, dấp thêm mấy cây dứa xanh vào các vị trí cho thật hợp lý, rồi quay sang phía Đạm:

- Tôi đề nghị cho anh em chuẩn bị vũ khí anh ạ.

- Đồng ý, nên đề phòng trường hợp bị lộ, phải chơi bài ngửa với chúng nó.

Thủy thủ được lệnh dưa vũ khí lên boong. Thuyền phó Xuyên tất tưởi chạy tới buồng lái:

- Trên cho lệnh bắn rồi hả, các anh?

- Nhắc anh em, cậu nào bắn khi chưa có lệnh, tù đấy - Tòng đe. Khang và Mánh khệ nệ khênh khẩu trung liên dặt đằng mũi. Giữa boong, mấy thủy thủ đang kích, kê và kiểm tra khẩu 12 ly 7.

Ngoài khơi, tiếng máy bay ầm ĩ vọng tới. Hai chiếc F.4 từ sau ngọn núi lao lên, bay về phía tây, rồi đột ngột quay lại lướt vòng trên mặt vịnh. Chúng nghiêng cánh, lơ láo vòng sang ngọn núi có tàu T.67 của Lê. Tòng chột dạ: hay là chúng săn tìm chiếc tàu ấy? Chẳng lẽ!... Nhưng chỉ lượn một vòng và dường như không phát hiện thấy gì, chúng hạ độ cao, lao nhanh về hướng tàu T.37. Tòng có cảm giác như ngay lập tức chúng sẽ đâm cắm vào ngọn núi. Rất nhanh, như có một linh tính mách bảo: chúng phóng rốc két. Tòng cúi người:

- Nằm cả xuống - Anh hét.

Tòng vừa kịp nhận ra bên cánh chiếc máy bay một tia chớp thì tai đã ù đặc. Từ vòm đá bao quanh phía trên con tàu, bật ra tiếng nổ vang, đanh. Không khí như bị nén lại. Khói ùa xuống tàu. Đất đá bắn rào rào.

- Không được bắn! - Tòng hô - Chúng phóng hú họa thôi!

Hai chiếc máy bay lộn lại. Có lẽ chúng nhận ra điều gì liền xả một loạt đạn vào vòm đá. Cây lá bén lửa, cháy rừng rực, rơi xuống tấm lưới. Tro bay lả tả. Chiếc máy bay đi đầu bổ nhào. Loạt bom nổ cách tàu không xa. Nước cuộn lên hắt tạt vào chân núi. Thân tàu lắc mạnh. Tấm lưới ngụy trang đứt dây, thõng xuống. Rồi rơi hẳn. Khối thép trơ ra bên vách đá. Từng chùm lửa từ trên núi tiếp nối nhau bay xuống. Nhiều chỗ trên boong bốc cháy. Đạm chỉ huy dập lửa. Tòng chạy khắp nơi trên boong. Chỉ vài quả đạn xỉa trúng vòm đá là đi đứt? Bọn này chưa bỏ cuộc đâu! Đã bén mồi là chúng bám đến cùng. Chúng không thể quẳng bom sát chân núi, nhưng rốc két thì hãy coi chừng!

Hai chiếc máy bay lượn vòng trên núi, thi nhau gầm rít, bắn rốc két, ném bom. Rồi một chiếc tách ra, mở rộng vòm lượn. Từ xa, nó đâm thẳng vào chính diện vòm núi. Loạt dạn lập tức khoan vào vách đá, trước mũi tàu. Tòng chững lại trên boong chừng một giây. Đầu nóng ran. Hy vọng vào sự may rủi, hay cơ động tàu ra nơi khác? Mà đi đâu? Nếu ló ra khỏi vòm đá, con tàu tức khắc ăn bom. Mà nán lại?... Chỉ một quả rốc két! Chiếc máy bay thứ hai cũng như chiếc đi đầu, lựa thế, bắn xối xả vào chính diện vách đá. Chưa kịp trấn tĩnh, Tòng đã nom rõ từ trên cao, một tốp máy bay nữa đang đảo qua đảo lại phía ngọn núi có tàu của Lê. Tòng choáng người.

- Nổ máy! - Anh lệnh gấp - Chặt neo! - Đồng chí Xuyên chuẩn bị hỏa lực, chúng vào đúng tầm, bắn.!

- Trên trời, lũ máy bay đang vờn lượn.

- Ta vào bờ chứ? - Đạm hỏi.

- Cần phải thế!

Khang và một chiến sĩ nữa đang bổ rìu xuống dây neo. Đạm giằng lấy. Anh chặt liền hai nhát. Chiếc xích sắt bung ra. Tiếng máy tàu nổ ầm ầm. Khói phả đen đặc.

Tòng nhảy vào buồng lái, lệnh:

- Tiến một!

Con tàu trườn ra khỏi chân núi, quay mũi.

- Tiến hai!

Lũ F.4 lập tức dồn lại, bám con tàu. Chúng nhào đảo Đạn từ tàu vọt lên. Máy bay không dám xuống thấp. Trung liên 12 ly 7 bắn xối xả. Trán Tòng đẫm mồ hôi. Chốc chốc anh lé mắt nhìn sang hòn núi bên cạnh: nơi đó vẫn chưa có dấu hiệu gì chứng tỏ bọn địch đã phát hiện ra mục tiêu. Anh thấy an lòng. Con tàu chạy ngoằn ngoèo chít chi, lúc nhanh, lúc chậm, luồn lách giữa những hòn núi trên vịnh.

Ngoài boong, Đạm và Xuyên dang chỉ huy đánh trả. Đạn bắn lên rất rát. Xuyên và mấy thủy thủ đảm nhiệm khâu 12ly7. Đằng mũi tàu, khẩu trung liên của Mánh nổ giòn từng loạt.

Bom đạn vãi xuống quanh tàu. Mặt nước sôi lên. Giữ nguyên hướng đi. Tòng có thể đưa tàu vào bờ nhanh hơn. Nhưng phía trước có tàu của Lê. Tòng đánh mạnh tay lái. Con tàu hơi nghiêng, quặt sang phải. Tòng cho mở hất máy. Con tàu chạy sát những bờ đá. Máy bay vẫn gầm rú. Địa hình trên vịnh không dễ gì tạo cơ hội để chúng cắt bom. Chúng chỉ chúc xuống bắn. Một loạt đạn nổ cạnh buồng lái. Tiếng Khang hét to:

- Anh Mánh!

Tòng không rời tay khỏi vô lăng, toài nửa người ra cửa: Mánh loạng choạng đổ xuống cánh tay Khang. Tòng thoáng thấy vết máu.

Phía đuôi tàu, một chiếc máy bay đang cắm xuống. Tòng ngoắt vào, dùng sức đánh hết lái về bên trái. Con tàu nghiêng mạnh, tưởng ụp xuống biển. Chiếc máy bay nhỡ đà, chùm đạn lia xuống mạn phải. Cột nước dựng cao.

- Khang đưa đồng chí Mánh xuống khoang. Hóa thay vị trí trung liên - Tiếng Đạm nói rất nhanh - Bộ phận mặt bong dập lửa! Bình tĩnh.

Con tàu rạch nước, đâm thẳng. Lúc này Tòng đã nghe rõ tiếng súng cao xạ trên bờ. Lũ máy bay biết rằng không thể hiểu, đành vờn phía ngoài. Tòng đưa tàu áp sát một chân núi. Lúc đó nắng đã tắt.

Khi con tàu dừng hẳn, Tòng buông tay lái, lao ra cửa. Anh vội vã thả mình xuống khoang máy: Mánh đang ở đó.

*

Về khuya, một chiếc xuồng con hớt hải cập vào mạn. Khang lò dò bước vào phòng thuyền trường. Anh chàng hốc hác, dáng vẻ mệt mỏi, đôi mắt đờ dẫn. Tất cả sự tếu táo, nhộn nhạo ngày thường đã biến mất.

- Báo cáo thuyền trưởng - Giọng Khang buồn bã... Báo cáo... Anh Mánh... Anh Mánh đã tắt thở.

- Tắt thở? - Tòng chồm tới, nắm lấy hai bả vai Khang, lắc mạnh: Sao?

- Báo cáo, đến bệnh viện, anh ấy vẫn tỉnh, còn nói đùa rằng. "Y tá, hộ lý, gái vùng mỏ, mắt cô nào cũng đen lay láy?". Hai giờ sau thì anh ấy... đi.

Tòng buông thõng hai tay, quay mặt, ngồi rũ xuống. Hình như có một bàn tay vô hình nào đó đang bóp chặt trái tim anh.... Trong phòng lặng im. Chợt Tòng đứng dậy:

- Gọi cho tôi thuyền phó Xuyên!

- Rõ!

Xuyên bước vào phòng thuyền trường, đôi mắt ngơ ngác.

- Đồng chí thay tôi chỉ huy tàu...

Tòng chỉ nói thế rồi bước ra mạn, nhảy xuống chiếc xuồng.

Trời tối như bưng. Những ngọn núi đen trũi, in đậm trong đêm, đứng lặng. Tòng cứ nhằm hướng có cái dải trăng trắng mờ mờ mà anh biết chắc là bờ, thả mạnh mái chèo. Đầu anh rối lên bao ý nghĩ. Mánh không còn nữa. Cái chết ấy có phải do Tòng gây ra? Chiều nay Tòng xử trí đúng hay sai? Hành động của anh phải chăng là liều lĩnh? Chẳng lẽ cái ý muốn thoát ra khơi nơi mà tin chắc rằng nếu tiếp tục neo lại đó, con tàu nhất định sẽ làm bia bất động cho lũ máy bay đến đánh phá là việc làm đáng chê trách? Hơn nữa, còn con tàu của Lê? Lúc đó quả thực Tòng đã sợ hãi khi nghĩ rằng tàu của Lê cũng có thể rơi vào tình cảnh như tàu T.37. Chiếc tàu ấy đã đầy ắp vũ khí và sắp ra đi. Mà tàu anh thì lộ rồi! Phải chăng như vậy là có lỗi, là vi phạm kỷ luật? Nếu anh cứ cho tàu trụ lại dưới vòm đá? Khi ấy tránh sao thương vong và con tàu cũng tránh sao khỏi hư hại. Rồi còn tàu của Lê? Xét về lý, anh hoàn toàn trắng án. Anh đã chấp hành đúng lệnh, dù máy móc. Và điều ấy sẽ bào chữa cho anh. Nhưng chẳng lẽ lại chọn một sự thuận lợi nhất cho riêng cá nhân mình? Anh Mánh ơi, tôi không nghĩ là mình sai, nhưng thật đau lòng và trớ trêu, anh đã không còn nữa. Sự thể lại tàn nhẫn vậy sao? Chẳng lẽ anh ra đi nhanh thế? Khi đưa anh xuống xuồng để anh Đạm và Khang chở vào bệnh viện, anh còn bảo: "Máy tàu mình tốt đấy thuyền trưởng ạ.Tiếng nổ của nó nghe giòn lắm. Chúng ta có thể đi tới tận Cà Mau" vậy mà... chúng mình chưa được cùng nhau đi một chuyến thật xa. Sao vô lý, anh Mánh?

Trái tim Tòng đau thắt. Cái dáng của Mánh hôm nào lại hiện ra: khuôn mặt lem luốc dầu mỡ cứ nhìn Tòng mà cười. Nụ cười hết cỡ, thanh thản và sung sướng làm sao!: "Máy tốt rồi! Máy tốt rồi! Tiếng reo ấy vẫn còn như dội lại đâu đây... Tòng cúi gập người, ráng chèo. "Thuyền trưởng đừng nghĩ rằng chúng tôi bằng lòng. Chẳng ai có chút tự ái lại bằng lòng, khi cảm thấy mình phải đứng ngoài cuộc....Nghĩ tới anh Tài, anh em đã hy sinh, thật xấu hổ với sự chờ đợi vô lý này... Chữa được hay không là ở chỗ ta có muốn chữa hay không!...Chỉ một tuần là chúng mình chữa xong máy thôi thuyền trưởng ạ. Chúng ta lại ra khơi, kém gì ai..."

Xuồng chưa chạm bờ cát, Tòng đã nhào lên bãi. Anh chạy tới bệnh viện. Ở đây người ta giữ anh lại phòng thường trực. Chị y tá cho biết rằng Đạm di nhờ xe tô về đơn vị báo cáo và lo việc chôn cất, còn Mánh đã được đưa xuống nhà xác.

Tòng đờ người. Anh lặng im ngồi xuống ghế như pho tượng, nghĩ miên man. Cạnh đó, ngọn đèn bằng hạt đỗ chị y tá vừa đưa tới tỏa sáng mờ mờ. Bên ngoài, trời tối như mực. Đêm đã khuya lắm. Phòng thường trực lặng ngắt.

- Đồng chí này! - Tòng đứng lên khi thoáng thấy người y tá bước qua cửa. - Nhà xác ở đâu?

Người y tá còn trẻ dừng lại nhìn Tòng dò xét.

- Phía sau ngọn đồi! - Cô nói, đôi mắt nhìn Tòng, vẫn chưa hết ngạc nhiên - Nhưng anh hỏi... có việc gì?

- Tôi là thuyền trưởng...

- Vâng, anh cứ nói.

- Chị cũng biết đấy, tôi cần gặp anh ấy.

- Cần gặp ai? Gặp ai?

- Người lính thủy các chị vừa đưa xuống đó!

- Ơ kìa, chẳng lẽ anh không rõ là anh ấy đã...

Cô y tá mở to mắt, kinh ngạc nhìn thẳng vào mặt Tòng, rồi vội vã bước nhanh như chạy.

Tòng quay vào thổi tắt ngọn đèn rồi ra khỏi phòng thường trực. Anh lần về phía sau ngọn đồi. Tòng đi chậm. Thỉnh thoảng dừng lại để nhận hướng. Xung quanh ngọn đồi, một vài thân cây đứng lặng. Gió hiu hiu. Chốc chốc, trong những bụi rậm trước mặt có tiếng động vài một con chuột từ đó lao ra. Ngọn đồi nhoà trong đêm. Tòng đã nhận ra gian nhà lá, tường gạch đứng chơ vơ lưng chừng đồi. Hai bên trống trơ. Phía sau nhà, lúp xúp vài ba bụi cây, bất động. Tòng bước nhẹ, quờ quạng tìm cửa. Thoảng có mùi hương, mùi đất ẩm đưa ra. Anh bước vào. Gian nhà tối om, lạnh lẽo. Tòng bật lửa. Ngọn lửa chập chờn run rẩy. Mánh nằm đó, trên bệ xi măng. Chiếc chăn chiên phủ kín người. Tòng bước tới, quỳ xuống bên cạnh. Anh kéo chăn rồi đưa tay vuốt lên mắt người trưởng máy. Dưới ánh lửa nhạt nhoà, khuôn mặt Mánh quắt hóp, vàng xanh, toàn thân cứng lạnh.

Tim Tòng lại nhói đau - Dù thức về cái chết của Mánh khiến anh thấy tê buốt. Anh ngồi lặng như một khúc gỗ. Bốn bề im ắng. Cuối cùng anh nói, giọng tắc nghẽn:

- Anh Mánh ơi, Tòng đây. Tòng đến với anh đây!... Tòng có lỗi không, anh Mánh?