àn một của cuộc biểu diễn đã kết thúc, đạo cụ trên sân khấu đã được dọn đi, các diễn viên nghỉ ngơi sau những nỗ lực đến tột bậc. Trong các kho của Trung tâm không còn một sản phẩm gốm nào nữa của xưởng gốm nhà Algor, có lẽ chỉ còn một ít bụi dò vương vãi đâu đó trên các kệ kê hàng, phải nhớ vật chất dính ở đó sẽ không phải là vĩnh viễn, nếu như với những ngón tay vô hình của thời gian và đá hoa cương, thì mấy vết đất sét có cấu tạo yếu ớt được nung có lẽ không làm sao tồn tại lâu được. Ở phòng cung ứng chẳng có ai nhận ra Marçal Gacho, chắc là vì anh đội mũ và đeo kính râm, nhất là lại để bộ râu rậm mấy ngày không cạo làm đổi diện mạo thay cho hoá trang, bởi vì một trong những yêu cầu của nhân viên bảo vệ nội bộ trong Trung tâm là phải cạo râu nhẵn nhụi. Dù sao đi nữa thì viên phó phòng cũng thấy lạ trước sự cải thiện bất ngờ của phương tiện vận chuyển, bởi vì trước đây ông ta thường dè bỉu cười chế nhạo cái xe hòm cổ lỗ, nhưng điều làm ông ta kinh ngạc hơn, thể hiện qua thái độ bực bội cố kìm nén nhưng hiển hiện qua ánh mắt và cử chỉ, khi Cipriano Algor thông báo là sẵn sàng mang đi hết số hàng tồn kho còn lại. Tất cả ư, ông ta hỏi, Tất cả, ông thợ gốm tả lời, hôm nay tôi đem đến một chiếc xe tải và một người giúp việc. Nếu cái ông phó phòng mặt mày luôn cau có khó chịu này dec dành nhiều thời gian hơn trong câu chuyện mà chúng ta đang kể đây, thì chắc chắn một ngày nào đó chúng ta phải bắt ông ta bộc lộ ra phần thầm kín nhất trong tình cảm hôm đó, tức là lý do sâu kín nhất của thái độ khó chịu của ông ta, mà rõ ràng là ông không thèm che giấu hoặc không che giấu nổi. Có thể ông ta sẽ nói dối chúng ta bằng những lời, đại loại như sau, rằng mình đã quen những cuộc viếng thăm hàng ngày của Cipriano Algor và rằng, mặc dù không thể coi là bạn bè, nhưng ông ta vẫn có chút thiện cảm đối với ông thợ gốm, nhất là trong hoàn cảnh khó khăn về nghề nghiệp không ai cưu mang hiện nay của người kia. Đúng là sự dối trá trắng trợn, bởi vì, nếu ta đào sâu hơn vào trong tâm trạng của ông ta, thì ngay lập tức sẽ nhận ra là sự nổi giận của tay phó phòng này chẳng qua là nỗi thất vọng vì đã để tuột mất niềm hân hoan ác độc của những kẻ chuyên thíchthú trước sự thật thất bại của người khác mà trong trường hợp này ông ta lại không kiếm chác gì được qua hoàn cảnh khó khăn của người thợ gốm. Lấy lý do là công việc của ông thợ gốm kéo dài sẽ gây khó khăn trở ngại cho việc đổ hàng của những người cung ứng khác, tênđàn ông xấu bụng kia còn định ngăn cản việc bốc hàng lên xe tải, nhưng Cipriano Algor đã đẩy ông ta vào chân tường với câu hỏi ai sẽ phải chịu trách nhiệm trả tiền thuê xe nếu công việc hôm nay không xong, ông yêu cầu đưa ngay cuốn sổ khiếu nại đến, và như cú đấm bất ngờ cuối cùng, ông tuyên bố sẽ không rời khỏi nơi này nếu không được nói chuyện với viên trưởng phòng. Trong các sách nhập môn về tâm lý học ứng dụng, phần ứng xử, có nói rõ những kẻ xấu tính thường là hèn nhát, vì vậy chúng ta cũng đừng lấy làm lạ là viên phó phòng đành chuyển thái độ vì sợ bị cấp trên dằn mặt trước đám đông, ông ta phun ra một lô câu nói ngạo mạn hết sức khiếm nhã rồi đi vào phía trong của kho hàng, mãi đến khi chiếc xe tải chất đầy hàng bắt đầu rời khỏi tầng hầm ông ta mới trở ra lần nữa. Cipriano Algor và Marçal Gacho chẳng dám vui với chiến thắng này, họ đã quá mệt mỏi nên chẳng muốn phí phạm chút hơi sức còn lại để cất giọng ngợi ca, chỉ có ông già nói, Đời chúng ta sẽ còn gặp chuyện đắng cay nữa khi chúng ta mang lô hàng mới đến đây, hắn sẽ dùng kính lúp để soi từng ly từng tí các bức tượng gốm và sẽ loại ra hàng tá cho mà xem, và anh bạn trẻ liền đáp lại rằng có thể như vậy, nhưng cũng chưa chắc, rằng ông trưởng phòng mới là người giải quyết vấn đề, rằng, Lô hàng tồn kho này a đã giải quyết xong, bố ạ, còn lô mới thì chờ xem sao, cuộc sống phải như thế thôi, khi một người mất tinh thần thì người khác phải bạo gan lên để làm cho trái tim cứng rắn trở lại. Trước đó họ đã để chiếc xe hòm đậu ở một góc phố gần đ’ cho đến khi chuyển hết số đồ gốm xuống hang sâu gần bờ sông, sau đó đưa xe tải về ga ra và khi chiều đã sập xuống họ mới về đến nhà, hoàn toàn kiệt sức, chín phần chết một phần sống, một người thì vốn đã tiêu hao biết bao sức lực trên các hành lang ở Trung tâm, còn người kia thì đương nhiên là vì tuổi tác. Con Achado xuống đường nhảy tâng tâng đón họ, còn Marta thì đứng chờ ở cửa. Cô ấy sẽ hỏi, Mọi việc giải quyết xong cả rồi chứ ạ, và hai người sẽ trả lời rằng, ừ, đã giải quyết xong tất cả rồi, và sau đó cả ba người có lẽ sẽ nghĩ ngợi, hoặc có thể tự cảm thấy nếu giữa nghĩ ngợi vv cảm thấy có sự khác biệt và mâu thuẫn, rằng phần việc vừa xong cũng chính là phần mà họ đang sốt ruột chuẩn bị bắt đầu, rằng màn một, màn hai và màn ba cũng đều là các màn của một buổi biểu diễn hcl à các màn của cuộc đời, tất cả luôn luôn chỉ là một vở kịch mà thôi. Đúng là một số đạo cụ đã được đưa ra khỏi sân khấu, nhưng đất sét để làm vật trang trí mới thì vẫn là số đất của ngày hôm qua và những diễn viên, ngày mai, khi tỉnh dậy sau giấc mơ quay cuồng, sẽ đặt chân phải lên trước chỗ dấu chân trái của hôm trước, sau đó sẽ bước tiếp chân trái lên trước chân phải, và làm gì thì làm nhưng sẽ không đi chệch đường. Mặc dù người chồng rất mệt, Marta và Marçal vẫn lặp lại, vẫn cứ như đây là lần đầu tiên các hành vi các cử động, những tiếng rên và thở dài của tình yêu. Và những lời nói. Cipriano Algor ngủ không mộng mị trên giường của mình. Sáng sớm ngày mai, như thường lệ, ông sẽ đưa con rể đến nơi làm việc. Có lẽ, trên đường quay về ông sẽ nảy ra ý định tạt ngang qua chiếc hang ở gần bờ sông, chẳng vì lý do đặc biệt nào cả, cũng chẳng phải vì tò mò, ông biết quá rõ ở dưới đó mình đã để lại thứ gì nhưng dù sao có lẽ ông vẫn đến bên cửa hang, và nếu làm như vậy thì ông sẽ nhìn xuống phía dưới, rồi sẽ tự hỏi thầm liệu có nên chặt một số cành cây nữa để che kín hơn lô đồ gốm đó không, vì ông không muốn cho ai nữa biết về những gì có ở dưới đó, ông cũng muốn lô hàng này cứ ở đấy, kín đáo, giấu mình chờ đợi đến một ngày nào đó người ta lại cần đến chúng, chà, thật khó mà ta có thể chia xa được với những gì mà ta đã làm, dù là một thứ đồ vật hay một giấc mơ, thậm chí cả khi chính tay ta phải phá huỷ nó.

Bố đi dọn sạch lò nung đây, Cipriano Algor nói khi vừa về đến nhà. Những kinh nghiệm trước đây gợi ý cho con Achado nghĩ rằng ông chủ sẽ lại đến ngồi trên ghế đá mà suy tư, ông già đáng thương này vẫn còn luẩn quẩn trong đầu bao xung đột, cuộc đời cứ như đi ngược chiều với mình, và những lúc như thế này thì những con chó trở nên thật cần thiết, chúng sẽ đến trước mặt ta với câu hỏi hiện rõ trong đôi mắt, Ông cần sự giúp đỡ ư, và đúng là, mới nhìn qua thì dường như những con vật này không thể đem lại những biện pháp cứu chữa cho bao nỗi thống khổ, đớn đau và dằn vặt trong lòng con người, có lẽ nguyên nhân chính là vì chúng ta không thể hiểu được gì hơn những thứ loanh quanh luẩn quẩn bên cạnh nhân loại, cứ như những nỗi đau khác trêntgi chỉ có thể dễ hiểu được nếu chúng ta đo chúng bằng những khuôn mẫu của chính mình, hoặc, dùng từ đơn giản hơn, cứ như chỉ có những thứ thuộc con người mới tồn tại mà thôi. Cipriano Algor không ngồi trên ghế đá, ông đi ngang qua cái ghế, sau khi lần lượt mở từng chiếc khóa sắt móc ở các độ cao khác nhau, trên cao, ở giữa và ở dưới, ông mở chiếc cửa lò nung kêu rít lên. Sau mấy ngày thăm dò đầu tiên để thoả mãn trí tò mò tức thời của kẻ mới đến một nơi mới, thì chiếc lò nung đã không còn làm cho con chó Achado chú ý nữa. Đó là một công trình cũ kỹ và bằng gạch thô với chiếc cửa cao và hẹp, không biết để làm gì và không có người ở, phía trên có ba cái cột trông giống như ống khói, nhưng chắc là không phải bởi vì từ đấy chẳng bao giờ toả ra mùi thơm ngào ngạt của thức ăn. Và bây giờ nó lại càng lúng túng hơn khi thấy cửa được mở ra và ông chủ bước vào với đầy đủ khí thế cứ như đi vào nhà của ông, giống như đi vào căn nhà ở dưới kia vậy. Theo bản tính cảnh giác và về nguyên tắc, mỗi khi thấy chuyện lạ trong đời sống thì loài chó phải sủa vang lên vì chúng đâu biết trước được liệu sự việc tốt đẹp có thể biến chuyển thành xấu xa hay việc có thể là xấu xa lại không phải là như vậy nữa, chính vì thế mà Achado đã sủa inh ỏi, liên tục, lúc đầu là do nghi ngại khi bóng ông chủ khuất trong khoảng tối trong lò nung, sau đó là vì vui sướng khi thấy ông xuất hiện trở lại một cách an toàn và với thái độ đã thay đổi, đó là những điều kỳ diệu nho nhỏ của tình thương, yêu quý những gì mình đã làm cũng xứng đáng với cái từ tình thương này đấy. Khi Cipriano Algor cầm chổi quay vào lò nung, Achado không còn lo lắng gì nữa, một người chủ, khi được nhìn nhận cho đúng, sẽ giống như mặt trời và mặt trăng, ta phải biết kiên nhẫn khi người chủ biến mất, chờ cho thời gian qua đi, lâu hay chậm loài chó đâu có thể nói lên được, chúng đâu biết phân biệt độ dài ngắn của một giờ với một tuần lễ, giữa tháng với năm, đối với con thú thì khoảng thời gian đó chỉ là sự có mặt và vắng mặt mà thôi. Trong khi ông chủ quét dọn lò nung, Achado không có ý định đi vào trong, mà tránh ra một bên để cơn mưa bụi và mảnh gốm đã chín bị chổi quét hất ra ngoài khỏi rơi xuống đầu, và nó nằm dài xuống đất, đầu tựa trên hai chân trước. Nó tỏ ra dửng dưng, gần như ngủ, nhưng kể cả những ai điều hiểu biết nhất về mưu mẹo của loài chó cũng hiểu được rằng đó chỉ là động tác giả vờ, thỉnh thoảng nó vẫn hé mắt ra nhìn, thực ra lúc này Achado đang chờ đợi. Quét dọn xong, Cipriano Algor ra khỏi lò nung, đi về xưởng gốm. Trong khi ông chủ vẫn trong tầm nhìn, con chó không xê dịch đi đâu, sau đó nó từ từ đứng dậy, ngẩng cổ tiến về phía cửa lò nung và nhìn vào. Đó là một căn nhà kỳ lạ và trống trải, trần có hình vòm, chẳng hề có đồ đạc và vật trang trí nào cả, bao bọc chung quanh là khối hình hộp màu trắng ngà, nhưng ấn tượng mạnh nhất đối với lỗ mũi của con chó Achado chính là bầu không khí ở bên trong khô tuyệt đối và toả ra thứ mùi vị duy nhất gây ngứa ngáy ở mũi, luồng hơi than cháy lần cuối cùng như còn vảng vất đó có lẽ là cảm giác của con chó khi lần đầu tiên bước vào trong lò nung gốm đang bỏ trống. Ngược với thói quen tự nhiên thông thường, Achado không đánh dấu lãnh địa mới của mình bằng một bãi nước tiểu. Đúng là nó đã bắt đầu nghe theo những gì bản năng sai bảo, đún glà nó đã giơ một chân lên sẵn sàng, nhưng rồi nó chấp nhận thua, phải dừng lại vào giây phút cuối cùng, nào ai biết được lý do là vì nó sợ hãi trước sự im lặng lạnh lùng đang bao quanh, vì sự thô kệch của công trình xây dựng, vì màu trắng xoá ma quỷ ở dưới nền và xung quanh tường, hay đơn giản chỉ là lo sợ ông chủ sẽ dùng bạo lực để trừng phạt nếu nó và bãi nước tiểu làm ô uế cả một vương triều, ngai vàng và lọng che của ngọn lửa, của lò nung nơi đất sét mơ thành kim cương. Với làn da ngực đầy lông dựng lên, đuôi quặp giữa hai chân sau như bị đá hất ra xa, con chó Achado đi ra khỏi lò nung. Nó không nhìn thấy ai trong số những người chủ, căn nhà và khoảng đất trống trơn như bị bỏ hoang, và cây dâu, nơi thường đánh dấu sự vận động của mặt trời, lúc này hình như hất xuống chiếc bóng kỳ dị trên mặt đất, trông như của một loại cây khác. Trái ngược với những gì mà nhiều người vẫn nghĩ, loài chó, dù được chăm sóc và cưng chiều đến thế nào đi nữa thì cũng có cuộc sống không mấy dễ dàng, trước hết là vì cho đến nay chúng vẫn chưa làm sao hiểu được cái thế giới mà chúng được sinh ra, thứ hai là vì nỗi khó khăn này ngày càng trở nên trầm trọng hơn do những mâu thuẫn và sự thất thường trong thái độ hành xử của con người mà chúng phải tiếp xúc hàng ngày, chưa kể đến căn nhà, thức ăn và đôi khi cả chiếc giường. Ông chủ đã biến đi đâu mất, cô chủ cũng chẳng thấy xuất hiện, con chó Achado ngập chìm trong nỗi buồn và cố kìm bọng đái trước chiếc ghế đá vốn chỉ là nơi ngồi suy tưởng. Vừa lúc đó Cipriano Algor và Marta đi ra khỏi xưởng gốm. Achado chạy vội về phía họ, ở những thời khắc như thế này, vâng, đúng là nó có cảm tưởng là cuối cùng thì cũng đã hiểu hết về họ, nhưng cảm tưởng này kéo dài không lâu, hầu như chẳng bao giờ kéo dài, ông chủ bỗng quát to với nó, Cút ra khỏi đây mau, cô chủ cảnh giác hét lên, Đứng im ngay, ai mà có thể hiểu nổi những con người này được đây, con chó Achado nhận ngay ra là những người chủ đang cẩn thận bưng những hình người bằng gốm trên các khay gỗ nhỏ, ba cái trên một khay và mỗi người một khay, hãy hình dung thảm hoạ sẽ lớn thế nào nếu không ngăn chặn kịp thời việc va vào nhau. Hai nghệ sĩ xiếc thăng bằng đang bê khay đến những chiếc bàn dài dùng để hong khô mà bấy lâu nay không thấy để đĩa, chén, ấm trà, hũ, bình, lọ, chậu và các vật dụng trong nhà cũng như ngoài vườn. Sáu con búp bê này sẽ được hong khô ngoài trời, dưới bóng râm của cây dâu, nhưng thỉnh thoảng cũng được ánh nắng mặt trời xuyên qua kẽ lá chiếu rọi xuống, chúng cũng chính là đội quân tiên phong của một công việc mới, công việc làm ra hàng trăm hình người tương tự như vậy sẽ được tập hợp thành các tiểu đoàn chiếm giữ toàn bộ những chiếc bàn gỗ rộng rãi này, một ngàn hai trăm hình người, sáu nhân với hai trăm, theo cách tính toán, nhưng tính toán cũng có khi nhầm, niềm vui chiến thắng không phải lúc nào cũng là người cố vấn tốt, những người thợ gốm này, dù có kinh nghiệm tích luỹ qua ba thế hệ, mà hình như vẫn quên mất rằng luôn luôn phải có dự trữ, bởi vì ngay đến cái kéo có khi còn ăn cả vải chứ không phải chỉ biết cắt đâu, phải có cái dôi ra dự trữ cho những cái hư hỏng mất đi, đó là bộ phận bị rơi ra, bị biến dạng, bị co lại bất thường, là phần mà ngọn lửa làm nổ tung do sản phẩm được làm không đúng cách, đó là phần chín không đều do luồng hơi nóng bị trục trặc, và tất cả những lý do đó đều liên quan đến những bất trắc vật chất khách quan của một công việc trong đó có quá nhiều yếu tố của nghệ thuật giả kim, mà, như chúng ta đều biết, không phải là một ngành khoa học chính xác, hơn nữa chúng ta phải nói thêm là theo thói thường, Trung tâm sẽ soi rọi rất kỹ càng từng sản phẩm một, tệ hại hơn nữa là hình như tay phó phòng kia còn có lời nguyền về chuyện này. Khi dọn lò nung, trong đầu Cipriano Algor chỉ luẩn quẩn hai mối đe doạ này, mối đe doạ chắc chắn và mối đe doạ tiềm tàng, có điều tốt là các ý nghĩ cứ gắn với nhau, ý nghĩ này kéo theo ý nghĩ khác, thành chuỗi thành hàng, cái khéo là làm sao đừng để đứt mất sợi chỉ trong cả cuộn, cái khôn khéo là phải hiểu rằng đống mảnh gốm vỡ ở dưới đất không chỉ là mảnh gốm vỡ của hiện tại mà cũng là của quá khứ khi chúng chưa bị vỡ vụn ra, và cũng là của tương lai nếu không biết rõ nó sẽ ra sao.

Người ta kể rằng thời xưa Chúa Trời đã quyết định dùng đất sét do mình tạo ra trước đây để nặn ra một con người, và sau đó,để người kia có thể thở được và có cuộc sống, ngài đã thổi hơi vào mũi của hắn ta. Một vài linh hồn ngoan cố và xấu xa đã thận trọng giảng giải, dù không dám tuyên bố công khai một cách om sòm rằng, sau hành động khai sáng tối thượng kia, vị Chúa Trời nọ đã không bao giờ quay lại với nghệ thuật gốm nữa, một cách lên án Ngài đã từ bỏ việc làm này. Vì tầm quan trọng của nó, vấn đề kia đã trở nên quá ư nghiêm túc để chúng ta có thể bàn bạc một cách đơn giản, cần phải cân nhắc, hết sức vô tư, với tinh thần thật sự khách quan. Theo tư liệu lịch sử thì công việc làm khuôn, từ cái ngày đáng nhớ đó, đã không còn là thuộc tính độc nhất của Chúa Trời sáng tạo nữa mà chuyển thành năng lực mới của chính những sinh vật do Chúa Trời sáng ta,o ra, nhưng cũng cần nói thêm là những sinh vật này lại không có đủ hơi để thổi vào những thứ mình làm ra. Kết quả là người ta đành giao cho ngọn lửa trách nhiệm làm tất cả những thao tác phụ khả dĩ có thể cho màu sắc, cũng như độ bóng, và thậm chí cả âm thanh, những nét giống như một vật thể sống khi các sản phẩm này ra khỏi lò nung. Đó là nhìn về bề ngoài. Ngọn lửa còn làm được nhiều hơn thế, đó là điều không ai có thể phủ nhận, nhưng không thể làm tất cả được, nó có một số hạn chế, thậm chí có những khiếm khuyết, ví dụ như, nỗi thèm khát vô độ khiến nó có thể nuốt và biến thành tro bụi tất cả những gì gặp ở phía trước.

Trở lại vấn đề mà chúng ta đang bàn bạc, nghề gốm và công dụng của nó, chúng ta đều biết rằng đất sét còn ẩm mà đưa vào lò nung sẽ rất dễ bị nổ tung. Điều kiện đầu tiên và dứt khoát theo yêu cầu của ngọn lửa, nếu ta muốn nó làm đúngtheo cái mà ta mong đợi, là đất sét phải khô và thật khô khi đưa vào lò. Và ở đây chúng ta, những kẻ hèn mọn quay lại bàn về cú thổi hơi vào mũi, ta đành phải thừa nhận mình quá bất công và chẳng khôn ngoan khi phụ hoạ với ý nghĩ vô luân cho rằng Chúa Trời kia đã quay lưng và dửng dưng với tác phẩm của chính mình. Vâng, đúng là sau công trình đó không ai còn nhìn thấy Ngài nữa, nhưng Ngài đã để lại cho chúng ta thứ có lẽ là tốt nhất của Ngài, luồng hơi, không khí, gió, làn gió nhẹ, cơn gió thoảng, tất cả những thứ đó đang nhẹ nhàng chui vào những lỗ mũi của sáu con búp bê gốm mà Cipriano Algor và cô con gái vừa cẩn thận đặt lên một trong những chiếc bàn hong khô. Ngoài thợ gốm, còn là nhà văn, chính vị Chúa Trời kia, vì ông đã biết viết ra thẩm quyền, qua những dòng chữ kín đáo, để khi Ngài không có mặt ở đây mà trực tiếp thổi hơi, thì vẫn cứ ai đó nhân danh Ngài làm việc này, và tất cả những việc khác để cho cuộc sống còn mỏng manh của những đồ vật bằng đất sét kia ngày mai không chết yểu dưới cánh tay mù quáng và tàn ác của ngọn lửa. Ngày mai cũng chỉ là một cách nói mà thôi, bởi vì đúng là thuở ban đầu chỉ cần duy nhất một lần thổi hơi thôi đã đủ cho con người đất sét biết thở và có cuộc sống, bây giờ lại phải cần rất nhiều hơi thổi để cho những anh hề, những anh hề xiếc, những người xứ Lưỡng hà râu quai nón, những ông quan người Trung Quốc, những người Eskimo và những cô y tá, những hiện đang đứng đây và những người sắp tới sẽ đến đây xếp hàng thành khối trên những chiếc bàn này, có thể từ từ bốc hơi hết nước nhưng vẫn giữ nguyên hình dạng để an toàn bước vào lò nung rồi trở thành đúng thứ đồ vật mà người ta mong muốn làm ra. Con chó Achado đứng trên hai chân sau, dựa hai chân trước lên mép bàn để nhìn cho thật rõ sáu con búp bê đứng xếp hàng trước mặt nó. Nó đánh hơi một lần, hai lần và sau đó chẳng còn hứng thú gì với những con búp bê đó nữa, nhưng nó đã không kịp tránh cú tát mạnh và đau vào đầu của ông chủ và vẫn phải nghe lại những lời cứng rắn lúc nãy, Cút ra khỏi đây mau, làm sao nó có thể giải thích được rằng mình không làm điều gì xấu với những con búp bê, rằng mình chỉ muốn được nhìn rõ hơn và ngửi một tí mà thôi, rằng mình đâu đáng bị đánh vì mấy chuyện vặt vãnh đó, hình như ông không biết rằng loài chó không chỉ dùng mắt trên mặt để quan sát thế giới bên ngoài, cái mũi cũng là con mắt phụ đấy ông ạ, con mắt ấy nhìn thấy thứ mà nó ngửi được, cũng còn may là lần này cô chủ không quát, Đứng yên nào, thật là hạnh phúc khi gặp được người hiểu được lý do của người khác, kể cả nguyên cớ của những kẻ do cấu tạo tự nhiên mà không thể nói được nên lời, hoặc không đủ từ ngữ, không biết hoặc nắm được ngôn ngữ để giải thích, Không cần phải đánh nó làm gì đâu bố ạ, nó chỉ tò mò tí chút thôi mà, Marta nói. Chắc chắn là bản thân Cipriano Algor cũng không định làm thương tổn đến cho chó, hành động của ông là bột phát theo bản năng, và, trái ngược với suy nghĩ của nhiều người,cái bản năng này vẫn chưa mất đi cũng chưa thể mất đi một sớm một chiều trong mỗi con người chúng ta. Bản năng này sống liền vách tường với trí thông minh, nhưng nó luôn luôn nhanh nhạy hơn nhiều so với trí thông minh của con người, chính vì vậy mà cái trí thông minh đáng thương đó nhiều lần đã trở thành trò cười và trong biết bao trường hợp còn rơi vào cảnh khiếm nhã nữa, đó chính là chuyện vừa xảy ra tức thì, ông thợ gốm đã phản ứng trước nỗi sợ hãi thấy bao nhiêu công sức của mình có thể bị phá huỷ, một phản ứng tức thì giống như con sư tử cái trước nguy cơ của đàn con. Không phải tất cả các nghệ sĩ sáng tạo đều hờ hững với những đứa con của mình, dù đó là những đứa nhỏ hay là những con búp bê bằng gốm, không phải tất cả đều bỏ đi mặc kệ cơn gió thoảng đôi lúc vẫn thổi đến, hờ hững cứ như chẳng màng đến nhu cầu lớn lên của bản thân, chẳng cần phải đi đến lò nung, chẳng cần biết ta là ai.Cipriano Algor gọi con chó, Đến đây nào, Achado, lại đây đi, đúng là không ai hiểu nổi những người này, đánh đập rồi ngay lập thức vuốt ve kẻ mình vừa đánh, bị đánh xong l,ại hôn bàn tay vừa đánh mình, có thể tất cả mọi chuyện này chỉ là hậu quả của những vấn đề mà bấy lâu nay chúng ta thường gặp, từ thời thượng cổ, để chúng ta hiểu lẫn nhau, chúng ta, những con chó, chúng ta, những con người. Achado đã quên cú tát vừa nhận, nhưng ông chủ thì không, ông có trí nhớ, có thể ngày mai hoặc trong một giờ nữa ông sẽ quên chuyện này, nhưng ngay lúc này thì chưa thể quên được, trong trường hợp như vậy trí nhớ giống như tia nắng chiếu thẳng vào võng mạc để lại một vết bỏng trên bề mặt, hết sức nhẹ, không hề quan trọng, nhưng gây khó chịu trong khi nó vẫn tồn tại, tốt nhất là gọi con chó lại, nói với nó, Achado, lại đây, và con chó sẽ đến, nó luôn luôn đến, nếu nó liếm bàn tay đang vuốt ve nó thì đó chính là cách hôn của loài chó, trong một thời gian ngắn vết bỏng sẽ biến mất, mắt sẽ lại nhìn bình thường và sẽ như chẳng có chuyện gì đã xảy ra cả.

Cipriano Algor tính toán lại số củi và thấy là còn ít. Trong mấy năm qua ông cứ nghĩ rằng đã đến lúc chiếc lò nun gcũ bằng củi phải bị đập bỏ đi để xây một chiếc lò mới, hiện đại hơn, đốt bằng khí ga, có thể cho nhiệt độ rất cao, nhanh chóng đốt nóng và đem lại kết quả tuyệt vời trong khâu nung chín sản phẩm. Tuy nhiên, trong thâm tâm, ông vẫn muốn chuyện đó đừng bao giờ xảy ra, trước hết, công trình này cần rất nhiều tiền bạc vượt quá tầm của ông, nhưng cũng vì những lý do ít vật chất hơn, như biết trước là mình sẽ hết sức đau khổ khi phải phá huỷ công trình mà ông nội đã xây nên rồi bố mình đã hoàn thiện thêm và nếu phải làm điều đau đớn đó thì chẳng khác nào vĩnh viễn xoá sạch công trình này khỏi mặt đất, bởi vì chiếc lò nung đang đứng sừng sững trên mặt đất mà. Ông còn một lý do khác, khó nói hơn, được tóm lại trong mấy chữ. Ta đã quá già để có thể làm được việc đó, đó là chưa kể về khách quan ông sẽ còn phải học cách dùng hoả kế, các ống dẫn khí, các van an toàn,các dụng cụ mồi lửa, tức là những kỹ thuật khác và các biện pháp giữ gìn khác. Vì vậy không có cách nào khác là phải tiếp tục duy trì chiếc lò nung cũ đun theo kiểu cũ là bằng củi, củi và củi, có lẽ đó là khâu tốn kém và vất vả nhất trong nghề gốm. Cũng giống như người đốt lò ở các đầu máy xe lửa chạy bằng hơi nước ngày xưa phải thường xuyên đưa than vào miệng lò, người thợ gốm, ít nhất cũng là ông Cipriano Algor đây vốn không đủ tiền để thuê người giúp việc, cũng phải vất vả suốt bao nhiêu giờ liền giữ cho được ngọn lửa cháy thường xuyên trong lò, phải tiếp liên tục cành cây cho ngọn lửa ôm lấy và nuốt ngay tức thì, những khúc gỗ mà ngọn lửa liếm láp và gặm nhấm từ từ cho đến khi làm chúng vỡ ra từng mảnh và biến thành lưỡi lửa thật nóng, tốt nhất là ta chiều chuộng ngọn lửa bằng quả thông và mùn cưa, là những thứ cháy lâu lại cho nhiều nhiệt lượng hơn. Cipriano Algor đặt mua nhiên liệu quanh vùng, nhờ những người tiều phu và nông phu cung cấp củi, mua mùn cưa của các thợ xẻ gỗ và thợ mộc ở Vành đai công nghiệp, nhất là mùn cưa của các loại gỗ cứng như gỗ sồi, gỗ hồ đào và cây hạt dẻ, và những việc đó ông đều một thân một mình làm lấy, đương nhiên là trong đầu ông không hề vương vấn ý nghĩ bảo con gái ra giúp, bê lên bốc xuống xe các bao mùn cưa hay củi, nhất là lúc này cô ấy đang mang thai, ông chỉ đưa Achado đi theo để làm lành với nó, điều đó chứng tỏ vết bỏng trong trí nhớ của Cipriano Algor vẫn chưa khỏi. Số củi để dưới mái che vẫn còn đủ cho việc nung sáu hình người sẽ dùng làm khuôn. Nhưng Cipriano Algor nghi ngờ, thấy quá vô lý và vớ vẩn, nếu nung nửa tá búp bê này với số nhiên liệu đủ dùng để nung số sản phẩm chất đầy lò thì là một phí phạm không thể tha thứ được. Ông nói điều đó với Marta và cô cũng thấy có lý và nửa giờ sau cô đã tìm ra giải pháp, Cuốn sách giải thích cách giải quyết vấn đề này như thế nào, thậm chí còn có bức vẽ minh hoạ để hiểu rõ hơn nữa đấy bố ạ. Có thể thời ông cố của Marta, trong buổi đầu làm nghề gốm, đã từng đôi thử vận dụng phương pháp cổ xưa nung bằng hố đào dưới đất, nhưng từ khi làm xong lò nung đầu tiên người ta đã không cần phương pháp cổ hủ này nữa, rồi quên bẵng đi mất không truyền lại cho cha của ông Cipriano Algor. May mà còn các cuốn sách. Chúng ta có thể bỏ quên chúng trong những giá sách hoặc trong một chiếc hòm, để chúng làm mồi cho bụi bặm hoặc các con mối, bỏ rơi chúng trong bóng tối của hầm nhà, chúng ta có thể chẳng để mắt đến hay sờ đến chúng trong suốt bao nhiêu năm ròng, nhưng những cuốn sách vẫn chẳng quan ngại gì, chúng vẫn âm thầm chờ đợi, khép chặt mình lại để những thứ chứa trong lòng chúng không bị mất đi tí nào, cơ hội rồi sẽ đến, đó chính là cái ngày mà chúng ta tự hỏi, Cái quyển sách dạy nung chín đất sét ở đâu rồi nhỉ, và quyển sách, sau khi được nhắc đến, đã xuất hiện, đang ở trên tay của Marta trong khi người cha đang đào bên cạnh lò nung một chiếc hố nhỏ sâu khoảng nửa mét và rộng cũng tương tự như vậy, như vậy cũng vừa khéo so với kích thước của các hình người bằng gốm, phía dưới đáy hố, ông lót một số lớp cành cây nhỏ rồi châm lửa, ngọn lửa bùng lên cao, mơn man vách hố, làm giảm độ ẩm bề mặt, sau đó đống lửa sẽ yếu và tắt dần, chỉ còn lớp tro nóng và một số than hồng nhỏ, và chính trên đó nơi mà Marta, lúc này đã đưa quyển sách đang mở ra ở trang vừa đọc, tự ~ từ từ và hết sức thận trọng đưa xuống đặt từng con búp bê làm thử, ông quan người Trung Quốc, người Eskimo, người xứ Lưỡng hà râu quai nón, anh hề xiếc, anh hề, cô y tá, bầu không khí nóng trong hố vẫn đang run lên, trùm lên làn da ngoài đang ngả sang màu xám và cả phía trong rắn đặc của cơ thể, trước đó nước đã bốc hơi gần hết khi những con búp bê được hong gió, và bây giờ, trên miệng của hố, do không có lưới thép phù hợp nên Cipriano Algor đành xếp các que sắt nhỏ cái nọ cách cái kia không quá xa nhưng cũng không thật gần, đúng như hướng dẫn của quyển sách, để cho những cục than hồng đang cháy còn lại rơi xuống đó khi ông thợ gốm bắt đầu khều đống lửa cho cháy to hơn. Quá hạnh phúc vì tìm được quyển sách cứu nguy, hai cha con mới chợt nhớ là vì công việc này bắt đầu lúc chập tối nên còn phải tiếp tục tiếp củi cho đống lửa cháy suốt đêm, cho đến khi than hồng lấp đầy hố và công việc nung chín mới kết thúc. Cipriano Algor nói với con gái, Con đi ngủ đi, bố sẽ ở lại trông đống lửa này cho, và cô con gái trả lời, Dù được cho tất cả vàng trên thế gian này con cũng chẳng thèm từ bỏ công việc hôm nay. Hai bố con ngồi trên ghế đá nhìn ngọn lửa, thỉnh thoảng Cipriano Algor đứng dậy cho thêm củi, những cành cây không được quá to để những cục than hồng có thể rơi xuống qua các khe hở giữa các than sắt. Đến giờ ăn tối, Marta về nhà chuẩn bị bữa ăn nhẹ, hai cha con ngồi ăn trong ánh lửa bập bùng chiếu hắt lên tường lò nung giống như trong lòng lò cũng đang cháy lửa vậy. Con chó Achado cũng ăn những thứ đang có, rồi nằm phủ phục bên hai chân của Marta, nhìn chăm chăm vào ngọn lửa, trong đời mình, con chó cũng đã từng nằm gần nhiều đống lửa khác nhưng chưa bao giờ giống như lúc này, có lẽ nó muốn nói chuyện khác cơ, các đống lửa, to hay nhỏ thì cũng giống như nhau thôi, cũng là củi cháy, bắn ra tia lửa, những mẩu củi cháy dở, than tro, điều mà Achado nghĩ là nó chưa bao giờ ở trong tình trạng như lúc này, nằm bên chân hai người mùi nó đã hiến dâng mãi mãi trái tim chó của mình, ngay bên cạnh chiếc ghế đá rất phù hợp cho việc ngồi suy tư nghiêm túc, như chính nó hôm nay và theo kinh nghiệm bản thân, nó đã chiêm nghiệm thấy. Lấp đầy nửa mét khối than hồng tất nhiên phải khá lâu, nhất là không phải tất cả số củi đều khô hết, cứ nhìn đầu củi vừa cháy vừa rỉ nước sôi ra thì biết. Sẽ rất thú vị, nhìn vào tận bên trong, nếu có thể được, để xem than hồng đã lấp kín được đến ngang hông của các con búp bê hay chưa, nhưng cũng có thể hình dung ra cảnh tượng bên trong hố như thế nào lúc này chắc là đang bập bùng ngọn lửa cháy vội vàng của những mẩu củi trên đà rơi xuống. Trời đã bắt đầu lành lạnh nên Marta về nhà lấy tấm vải dày trùm lên vai để hai cha con cùng giữ ấm. Phía trước thì không cần, bây giờ cũng như thời xưa chúng ta đều ngồi ngay cạnh lò sưởi để qua những đêm đông giá lạnh, lưng thì run lên vì rét nhưng mặt tay và chân thì được sưởi ấm hơn. Nhất là đôi chân vì ở gần ngọn lửa hơn. Ngày mai sẽ bắt đầu công việc vất vả đấy, Cipriano Algor nói. Con sẽ phụ giúp bố, Marta nói, đương nhiên con sẽ giúp bố, không có cách nào khác, dù bố rất đau khổ về việc này, Thì con xưa nay vẫn giúp bố mà, Nhưng bây giờ con đang mang thai, Trong khoảng một tháng hoặc hơn thì vẫn chưa thể nhận ra đâu bố ạ, con thấy rất khoẻ mạnh mà, Bố e rằng chúng ta không thể kéo dài như vậy đến tận cuối cùng đâu, Chúng ta sẽ cố mà, Giá mà tối thiểu chúng ta kiếm được ai đó hỗ trợ cho thì tốt quá, Bố đã từng nói là chẳng có ai chịu làm nghê gốm rồi mà, hơn thế, chúng ta sẽ còn phải dành hết thời gian để hướng dẫn chỉ bảo cho người mới đến đó nữa chứ và kết quả sẽ không bù đắp nổi đâu bố ạ, Rõ rồi, Cipriano Algor không, rồi bỗng nhiên ông trở nên lơ đễnh. Ông chợt nhớ là Isaura Estudiosa hay Isaura Madruga mà bà ta mới lấy lại tên cũ ngày xưa để gọi, đang đi tìm việc, và nếu không tìm được việc làm bà ấy sẽ rời khỏi thị trấn này, nhưng ý nghĩ này không làm ông băn khoăn lắm, trên thực tế ông không thể và cũng không muốn hình dung ra việc bà Madruga kia sẽ làm nghề gốm, lặn ngụp trong đất sét, những tia sáng duy nhất mà bà ta có về nghề này chính là cách thức ôm chiếc bình áp vào ngực, nhưng cái đó chẳng thể dùng vào công việc sản xuất hì1nh người và đưa nôi. Để đưa nôi người thật thì bà ấy làm được đấy,ông nghĩ thầm, nhưng không biết đó có thật như thế không. Marta nói, Chúng ta có thể gọi ai đó đến giúp việc nhà, để cho con thảnh thơi làm ở xưởng gốm, Chúng ta làm gì có đủ tiền thuê người giúp việc nhà, hay một người phụ nữ làm theo giờ, Cipriano Algor cắt ngang đột ngột, Một người cần công việc và không câu nệ lắm về tiền công ít ỏi trong một khoảng thời gian nào đó, Marta nhấn mạnh. Sốt ruột, người cha rũ tấm vải ra khỏi vai như thấy bức bối trong người, Nếu điều con đang nghĩ giống như điều bố hình dung, thì bố thấy tốt nhất là chấm dứt câu chuyện ở đây, Còn xem bố có hình dung điều mà con đã nghĩ hay không, Marta nói, hay bố đã nghĩ ra điều đó trước khi con hình dung ra, Thôi xin con đừng chơi chữ nữa, con khéo làm chuyện đó lắm, còn bố thì không, năng khiếu này con không thừa hưởng từ bố đâu, Một số thứ dứt khoát phải thu hoạch được từ mùa màng của chính chúng ta, vì thế cái mà bố gọi là chơi chữ kia thực ra là cách làm cho những thu hoạch của chúng ta hiện rõ ra mà thôi bố ạ, Nhưng những thứ đó cũng có thể được che đậy lại đấy, bố không thích thú gì chuyện này đâu. Marta khoác lại tấm vải vào vị trí cũ, chùm lên hai vai của cha, Đã được che kín rồi, cô nói, nếu ngày nào đó có ai đưa chúng ra công khai một lần nữa thì chắc người đó không phải là con đâu nhé. Cipriano Algor hất tấm vải ra, Bố không lạnh, ông nói rồi đi cho thêm củi vào đống lửa. Marta rất xúc động thấy bố cẩn thận xếp những khúc củi mới lên giàn lửa đang cháy rùng rùng, ông luôn là người tỉ mỉ, chỉn chu trong công việc, cố loại bỏ mọi ý nghĩ khó chịu ra khỏi đầu óc để tập trung chú ý vào từng chi tiết nhỏ nhặt nhất. Thôi đừng quay lại vấn đề này nữa, cô tự nhủ thầm, nhất là vào lúc này, khi mà bố đã nói sẽ đi cùng ta đến sinh sống ở Trung tâm, ngoài ra cứ cho là hai ông bà đã hiểu nhau đến mức muốn cùng chung sống, thì ta còn vấp phải một vấn đề rất khó hoặc thậm chí không có cách nào giải quyết được, trường hợp thứ nhất là đi một mình đến sinh sống ở Trung tâm cùng con gái và con rể, trường hợp khác là mang theo vợ của mình, lúc này không còn là một mà là hai gia đình mất rồi, ta tin chắc rằng Trung tâm sẽ không chấp nhận, Marçal đã từng nói với ta rằng các căn hộ đều rất hẹp, thế là hai ông bà phải ở lại làng và họ sẽ sống bằng gì đây, hai người vừa mới quen biết nhau, liệu sự cảm thông giữa họ sẽ kéo dài được bao lâu, hơn cả chuyện chơi chữ, mình đã chơi đùa với tình cảm của những người khác mất rồi, đùa với tình cảm của chính cha mình, mình có quyền gì chứ, Marta à, mi có quyền gì đây, mi thử đặt mình vào vị trí của bố xem nào, đương nhiên là mi không thể làm được, nếu thế thì mi hãy im đi, người ta nói mỗi người là một hòn đảo, chẳng đúng đâu, mỗi người là một khối im lặng, đúng thế, một khối im lặng, mỗi người với sự lặng im của mình, mỗi người với sự im lặng đúng nghĩa. Cipriano Algor trở lại chiếc ghế đá, rồi tự kéo tấm vải lên che hai vai của mình, mặc dù trên áo quần vẫn còn mang hơi nóng của đống lửa. Marta tiến gần lại, Bố ơi bố, cô nói, Bố muốn gì nào, Không muốn gì đâu, đừng lo cho bố. Một giờ đêm thì chiếc hố đã được lấp đầy than hồng. Chúng ta không cần ở đây nữa rồi, Cipriano Algor nói, ngày mai, khi đã nguội, chúng ta sẽ lấy các sản phẩm kia lên, để xem chúng sẽ ra sao. Con chó Achado đi cùng với hai bố con đến tận cửa nhà. Sau đó nó quay lại đống lửa và nằm xuống. Dưới lớp tro mỏng, vẫn ánh lên tia sáng mờ mờ, lớp than cháy đỏ vẫn còn nổ tí tách. Chỉ khi những cục than tắt lịm hết, Achado mới nhắm mắt để ngủ.