iữa trưa, hai người cáo từ nữ công tước Charlotte và rời khỏi tòa lâu đài đồ sộ và cổ kính.

Vài tiếng đồng hồ ngồi ô-tô, họ đến vùng trung tâm của rặng núi Dolomites, một thung lũng giống như kiểu thao trường thời Cổ Đại, một bãi thấp bao quanh là các sườn núi thoai thoải. Đây là nơi nhiều nhóm trẻ các kiểu thường đến tụ họp, trình diễn ca nhạc hoặc biểu diễn những môn nghệ thuật khác.

Stafford cùng với Renata ngồi trên một tảng đá trên sườn núi nhìn xuống và lắng nghe những gì diễn ra bên dưới thung lũng. Chàng bắt đầu hiểu dần điều mà Renata đã giải thích cho chàng trong lúc trò chuyện với nhau.

Franz Joseph đang đứng nói trước công chúng. Anh ta có cái giọng trầm vang, sôi nổi, say sưa, lôi cuốn người nghe. Mỗi từ anh ta thốt ra đều như thể chứa đầy ý nghĩa, và đám đông trẻ trung hét lên cuồng nhiệt tán thưởng, giống như dàn nhạc dưới cây gậy chỉ huy của nhạc trưởng. Tuy nhiên Franz Joseph nói cái gì? Chàng Ziegfried muốn truyền đạt điều gì với công chúng? Stafford không nhớ được một câu chữ nào hết. Chàng chỉ biết một điều là diễn giả đưa ra những hứa hẹn tuyệt đẹp và bằng cách đó kích động đám công chúng trẻ tuổi hét lên điên cuồng tán thưởng. Các cô gái reo hò sung sướng, thậm chí một số cô xúc động quá ngất đi.

Stafford thầm tự hỏi, thế giới ngày hôm nay ra sao? Chỉ cần kích động họ lên là muốn họ làm gì cũng được. Kỷ luật, ép buộc đều là những thủ pháp xưa cũ rồi. Thủ pháp quan trọng thời nay là mê hoặc, là gây xúc cảm, là kích động!

Renata chạm khẽ vào cánh tay Stafford, cắt đứt dòng suy nghĩ của chàng rồi kéo chàng ra khỏi đám đông đến chỗ ô-tô đỗ. Tài xế, vốn rất thuộc vùng này, đưa họ nhanh chóng đến một thị trấn gần đó. Họ vào một khách sạn nhỏ bên sườn núi. Tại đây họ đã đặt trước hai phòng nghỉ. Cất hành lý vào phòng xong, họ ra khỏi khách sạn, đi bộ dạo chơi ngoài trời.

Ngồi xuống một chiếc ghế băng, họ im lặng một lúc lâu. Rồi Stafford lầm bầm nhắc lại:

- Đúng là hàng giả! Toàn là bịp!

Renata nhìn đăm đăm xuống thung lũng bên dưới, không nói gì.

Lát sau nàng mới lên tiếng:

- Ông thấy thế nào? Ông nghĩ sao về tất cả những thứ tôi đã dẫn ông đi xem hôm nay?

- Tôi thấy không tin vào bất cứ cái gì!

Renata thở dài rất sâu:

- Câu ông trả lời đúng như tôi dự đoán.

- Tất cả những thứ đó toàn hàng giả, không có gì thật. Chỉ là một trò hội trá hình được một đạo diễn tài ba dàn dựng lên và được bà công tước của cô chi tiền. Nhưng tôi chưa được gặp vị đạo diễn tài ba đó. Mới chỉ thấy kép chính.

- Ông nghĩ sao về anh ta?

- Cả anh ta cũng không có thật. Có thể anh ta là một diễn viên tài ba, nhưng vẫn chỉ là diễn viên, không hơn không kém.

Renata bật cười. Nàng đứng dậy, bỗng nhiên lộ vẻ sung sướng. Giọng nói của nàng đượm đôi chút hài hước:

- Tôi cũng đã đoán được như thế. Tôi biết trước là ông không bị kích động, không bị Franz mê hoặc, ông vẫn giữ được tỉnh táo. Có lẽ xưa nay trong mọi tình huống ông đều giữ được tỉnh táo, đúng vậy không? Ông có tài phát hiện những thủ đoạn lừa bịp. Ông biết cách đánh giá mọi người đúng với giá trị của họ. Không cần phải đến Stratford [1] để xem những vở kịch của Shakespeare mới biết được ông phải sắm vai nào. Các Vua Chúa đều có người hề của họ. Người hề làm nhiệm vụ nói sự thật cho Vua nghe, anh ta biết cách chế giễu những trò bịp của mọi con người.

- Cô muốn nói tôi cũng là một thứ người hề của Vua chăng?

- Chẳng lẽ ông không nhận thấy hay sao? Đấy chính là điều chúng tôi mong muốn, là người chúng tôi cần đến. Ông bảo mọi thứ kia chỉ là trò trá hình, là đóng kịch, ông nhận định mới đúng làm sao! Nhưng những người bình thường, họ suy nghĩ đơn giản, họ thích tin vào những điều kỳ diệu. Chính vì thế họ dễ bị kích động, và họ tin cả vào những điều ma quỷ mà họ lầm tưởng là cao siêu, huyền bí, quan trọng. Tất nhiên không phải ai cũng như vậy cho nên chúng ta phải nghĩ cách chứng minh cho những con người thơ ngây, cả tin ấy hiểu rằng mọi thứ kia chỉ là trò được người ta dàn dựng lên, vừa ngu xuẩn vừa giả tạo. Đó là điều mà hai chúng ta hãy cố thực hiện.

- Cô có thật sự tin rằng chúng ta làm được điều đó không?

- Tôi biết rằng làm việc đó vô cùng khó, nhưng ông nên biết rằng một khi chúng ta chứng minh được cho mọi người thấy tất cả những cái đó chỉ là trò bịp bợm...

- Cô định đề ra một lý thuyết thực tiễn để quảng bá?

- Tất nhiên là không. Lý thuyết giỏi thì cũng không thuyết phục được những con người đó đâu.

- Tất nhiên là lúc đầu họ chưa tin chúng ta.

- Không đâu. Chỉ dùng lý lẽ thôi không đủ. Phải có bằng chứng. Phải làm bật ra sự thật.

- Cô có những bằng chứng đó không?

- Có. Thứ mà tôi mang theo và nhờ ông giúp, tôi đã đưa được về nước Anh.

- Tôi chưa hiểu đó là thứ gì...

- Rồi ông sẽ biết. Còn lúc này chúng ta cần đóng kịch là những người muốn được tin, muốn được kích động, những người sùng bái lớp trẻ. Chúng ta phải giả vờ là những đồ đệ của “chàng Ziegfried”.

- Cô làm được việc đó, chắc chắn như vậy. Nhưng tôi, tôi e không làm nổi. Chưa bao giờ tôi sùng bái bất cứ thứ gì, bất cứ con người nào. Người hề của nhà Vua không sùng bái bất cứ ai, bất cứ cái gì. Hắn ta chỉ làm một công việc duy nhất là lật mặt những trò lừa bịp. Mà con người ta không ai lại thích cái đó. Tôi e là như thế.

- Chắc chắn rồi. Nhưng ông đừng để lộ ra cho ai thấy cái nét tính cách ấy của ông. Tất nhiên trừ khi ông nói về các cấp trên của ông, những chính khách, những nhà ngoại giao, những giáo chức giáo hội vân vân. Tức là những người thuộc loại ông có thể tha hồ chế giễu cay độc.

- Tuy nhiên tôi vẫn chưa thấy rõ lắm vai kịch tôi phải đóng trong cái cuộc “Thập tự chinh toàn thế giới” này.

- Vai kịch của ông ấy ư? Ông hãy làm cho họ thấy cho đến nay ông chưa được cấp trên đánh giá đúng với tài năng, và ông hy vọng Franz Joseph sẽ tạo được cho ông một vị trí xứng đáng. Để đổi lấy những thông tin về đất nước ông mà ông cung cấp cho anh ta, anh ta sẽ hứa khi nào chinh phục được toàn thế giới, anh ta sẽ phong cho ông một chức vụ quan trọng.

- Phong trào này mang tính toàn thế giới?

- Tất nhiên rồi. Hiện nay phong trào này đã có chân rết ở khắp mọi nơi, và khi chuẩn bị xong, tức là kích động trong một bộ phận lớn trong thế hệ trẻ, cuộc nổi dậy sẽ nổ ra cùng một lúc trên khắp châu Âu, châu Á, hai châu Mỹ, có lẽ cả châu Phi nữa. Hiện nay tại châu Phi phong trào lớp trẻ bất mãn và nổi loạn chưa lan rộng mấy. Nhưng họ là những quốc gia mới độc lập gần đây, kinh tế chưa phát triển, còn nghèo, chỉ cần vung tiền vào đấy là muốn bảo họ làm gì cũng được.

Stafford chăm chú lắng nghe, rồi đột nhiên hỏi:

- Tôi muốn biết...

- Ông muốn biết gì?

- Sau đây chúng ta đi đâu?

- Sang Nam Mỹ, có thể sẽ qua Pakistan và Ấn Độ. Chúng ta cần sang cả Hoa Kỳ, vì bên đó đang diễn ra những sự kiện hết sức đáng quan tâm nghiên cứu. Đặc biệt ở California [2].

Stafford thở dài:

- Trong các trường Đại học chứ gì? Thì ra bọn chúng đã mở rộng hoạt động sang lôi kéo, kích động tầng lớp sinh viên!

Hai người im lặng một lúc lâu. Mặt trời đã lặn, nhưng các đỉnh núi vẫn còn ánh phản quang màu tím. Stafford mơ màng nói:

- Cô có biết nếu bây giờ được quyền nghe nhạc, tôi sẽ chọn bản nhạc nào không?

- Lại nhạc của Wagner chứ gì? Hay bây giờ ông đã ngán nhạc của ông ta rồi?

- Ngán sao được? Cô nói đúng, tôi thích được nghe Wagner. Tôi muốn được nghe đoạn chàng Hans Sachs ngồi dưới gốc cây đại thụ của anh ta, nói về toàn thế giới: “Điên, điên, mọi người điên loạn hết cả rồi!”

- Đúng thế. Mà Wagner viết đoạn nhạc đó rất hay. Nhưng chúng ta đâu có điên tất cả? Chúng ta vẫn tỉnh táo đấy thôi.

- Hoàn toàn tỉnh táo. Chính đó là điều khó khăn. Tôi còn muốn hỏi thêm câu nữa.

- Câu gì?

- Câu này có thể cô không muốn trả lời, nhưng tôi cứ hỏi: trong chuyến cùng đi này, liệu chúng ta có rút ra được một niềm vui nào không?

- Có chứ.

- Liệu chúng ta có sống mãi trên đời được không?

- Tất nhiên là không.

- Tốt lắm! Vậy hai chúng ta cố gắng thế này liệu có được đền bù lại bằng thứ gì không?

- Tôi chưa nghĩ đến chuyện đó. Nhưng rất có thể chúng ta sẽ được đền bù công lao.

Stafford nói:

- Tốt lắm! Vậy chúng ta tiếp tục lên đường!