gày ấy, ở thành Athene, người ta thấy vị triết gia cầm đèn đi giữa ban ngày. Người ta hỏi, ông đáp: “Tôi đi tìm một Con Người.”

I

“Đò ơi… Này đò…”

Bên sông có tiếng gọi đò vang, Trâu khua chèo nhấc đáy con đò dậy, từ từ cập vào bờ. Anh đã đưa bao nhiêu người qua sông? Trâu không còn nhớ, sông là đời, đò là kiếp, số phận của anh đã gắn chặt nơi đây. Trên con sông Đà cất giấu đầy những huyền thoại về sơn thần thủy quái mê hoặc Trâu từ khi còn thơ bé này, đã có biết bao người đến và đi, dù lưu luyến đến đâu cũng vẫn phải bước tiếp, chỉ để lại tiếng thở dài.

“Trăm năm như tiếng thở dài.”*

“Đò…”

Nắng vàng ruộm như mật nhuộm tràn mặt nước, bãi sỏi đủ sắc màu lấp lánh như kim cương. Hoa gạo nở đỏ cháy rực cả khu phố Bờ. Từng đàn cá thong thả bơi, ghẹo đám nhà chài đương mong đánh một mẻ lớn.

Và đời là một tấm lưới,

Bủa vây số phận mỗi người.

Và người chỉ mang phận cá,

Chạy làm sao cho trốn được lưới giời.

Khách đã lên đò, tay dắt đứa bé gái chừng năm, sáu tuổi. Trâu nhận ra Hạnh, người phụ nữ với đôi mắt buồn trong veo như nước. Đôi mắt ấy khiến bao người mê mẩn, cũng khiến từng ấy người kinh sợ, bởi nó như nhìn thấu được tâm can kẻ khác. Điều đại kỵ chung nhất của con người chính là bị người ta đọc hết được nỗi sợ hãi, tình yêu và cả lòng ác của mình. Không ai dám đùa nhả với chị, cho dù hằng đêm vẫn thường tương tư thao thức.

Ấy vậy mà, chị vẫn bị đánh bại, bại bởi một thi sĩ. Hoa đẹp thì mau tàn, hồng nhan vốn bạc mệnh. Cuộc tình ấy chỉ như bèo nước, ngoảnh đầu lại đã mỗi kẻ một phương trời. Thi sĩ để lại cho chị một mầm sống, để lại những giọt nước mắt và nỗi nhục nhã không chồng mà chửa. Hỡi ôi, phận đàn bà!

Trời oi thế này, không hay đêm nay chúng mày có lên bờ hay không, hỡi thuồng luồng? – Trâu ném câu hỏi về vùng nước sâu.

Tự thuở nào cặp thuồng luồng ấy đã trú ngụ ở khúc sông này, cứ khi trái gió thì lại cùng nhau phơi mình trên tảng đá lớn ven sông. Lỡ may có gặp phải thì chỉ có đường biến thành ma nước. Cặp thuồng luồng ấy đã từng có con. Trâu bần thần cả người, hỏi khách:

Có lên không nhỉ?

Thuồng luồng á? – Hạnh hỏi lại rồi tự trả lời – Có lẽ, mà em nghe đồn sắp chuyển lòng hồ rồi, cả một vùng này rồi sẽ chìm cả, không biết các Ngài có biết mà chạy hay không?

Các Ngài đã đến tuần lão đại cả, đâu có dễ rời khỏi quê hương. Người còn thế, huống chi thần? Phải không cô?

Anh Trâu tính thế nào? Anh cũng đâu có thể làm cái nghề đưa đò này mãi. – Hạnh bỏ cái nón trên đầu xuống, vuốt gọn lại mái tóc, nhìn những ngón tay đôn hậu ấy, Trâu bỗng mơ về một gia đình xa xa.

Cô Hạnh tính sao? – Trâu không đáp, nói.

Em sẽ chết ở đây. Con người thì bạc bẽo, duy sông Đà là chí tình.

Trâu bỗng thấy lạnh sống lưng, ánh mắt Hạnh tựa như xoáy nước hút tuột hồn anh xuống đáy sông. Chuyển lòng hồ, anh sẽ đi đâu? Hay là theo trên Thượng lên Đà Bắc khai hoang? Trâu thấy đau đầu quá, mái chèo giống như lưỡi dao cùn cứa dần vào từng thớ thịt. Đi đâu bây giờ?

“Đò ơi!”

Tiếng gọi đò làm Trâu sực tỉnh. Phải rồi… Phải thế chứ! – Trâu gật gù, đưa đò vào bờ đón khách. Hạnh đặt con nằm xuống, đưa mắt nhìn xa xăm, rồi lại nhìn sắc trời. Đừng nghĩ đang nắng mà khen thời tiết đẹp, rồi đến đêm thôi, Giời sẽ hành hạ vùng sông nước này một phen. Sông cũng biết đau mà.

II

Đêm đến, từ nơi ở bé tí teo của Trâu hắt ra mặt sông một thứ ánh sáng buồn hiu hắt. Gió mát thổi mạnh làm trành con đò, mùi cỏ ứa nhựa thơm nồng quện lấy mùi nước hơi tanh phả thẳng vào bến, đám côn trùng líu ríu đằng xa. Người trên Thượng, dưới Hạ đã đi ngủ cả. Sông Đà, mình Trâu và thuồng luồng còn thức. Anh vắt chân chữ ngũ, gác tay lên trán, nhìn khoảng không bất tận.

Mới chập choạng tối, đôi thuồng luồng đã nổi lên, chúng quấn lấy nhau, nằm trên phiến đá. Âm thầm và lặng lẽ. Người ta hoảng sợ bỏ chạy, chúng cũng mặc. Trâu thấy rầu rầu, hay là chúng biết mình sắp phải tha hương, hay là nhớ đứa con bị giết hại thảm thương. Trâu bỗng nghĩ tới mùa lúa trước, hạt nào hạt nấy căng mọng tinh hoa Trời Đất. Nghĩ tới con thuồng luồng nhỏ như rắn nước bị lão say rượu đánh chết, không ai can nổi. Và, Trâu nhớ tới Hạnh, nhớ đến ánh mắt sâu thẳm của chị.

Lão Kiền ấy đã có một đứa con, đúng hơn là đã từng có một đứa con… Nhưng rồi nó bị chết đuối, từ dạo ấy, lão luôn săn lùng cặp thuồng luồng kia. Thù hận làm người ta điên cuồng. Nghe đâu dạo nọ lão đã nhỡ tay sát hại một trong hai con rắn thần ở đền Chín Cô, đôi rắn ấy toàn thân đều trắng như tuyết trên đầu lại có mào đỏ tươi như mào gà, vậy mà hôm sau người ta đã tìm thấy lão Kiền chết ở mé nước ven sông, chỗ lội ấy chỉ tới thắt lưng, đâu có dễ làm người am thuộc sông nước ngán ngẩm bao giờ. Câu chuyện này làm ai ai cũng sợ hãi, đừng bao giờ đùa giỡn với thần linh, trời vẫn đang theo dõi anh.

Có tiếng kêu cứu phía xa xa kèm theo tiếng quẫy nước ì oạp, người hay là ma chết trôi? Trâu giật mình, nhìn về mé ấy, gió ngày một thổi mạnh hơn, ai đang khóc lóc giữa đêm? Anh mê đi, gáy lạnh toát, chợt có túm tóc đàn bà sũng nước quất vào miệng anh, dức buốt như kim châm. Nó cười gằn, dí sát cái đầu lâu nhơm nhớp những máu bùn thối rữa sát mặt Trâu, mấy móng tay cạy mắt anh ra. Trâu cứng hàm, nấc lên mấy tiếng, chết ngất.

Tiếng cười the thé lạnh lùng lan dài trên mặt sông, xa dần, như có như không tựa như vọng về từ cõi u minh vô thực. “ Nước Kim Bôi, ma Hòa Bình.” – Các cụ bảo ma quỷ ở đây ăn người được đấy! Con dải thò đầu lên hớp không khí, cặp thuồng luồng thở dài rủ nhau quay về. Lại tiếng thở dài ấy, trăm năm chớp mắt thành không.

III

Hạnh trở mình se sẽ, tránh cho đứa con nhỏ giật mình. Nắng đã lên rồi, chị ngồi dậy, xuống bếp đặt nồi nước phòng khi có việc cần dùng. Đêm qua, chị mơ về thi sĩ, mơ về những vần thơ bay bổng gã viết cho mình trong những ngày ân ái mặn nồng. Hạnh cay đắng, thời gian đằng đẵng, bao năm đã trôi qua, sao còn nhớ mà chi.

Hạnh cắp cái nón mê, mang thêm đôi quang gánh, con dao thì sẽ mượn ở chỗ Trâu sau, chị chạy sang nhà hàng xóm nhờ bà lão nhìn hộ đứa con, tự nhủ rằng đi cắt rau xong nhanh rồi sẽ về sớm.

Này cô Hạnh, hôm nay trên Thượng đánh được mẻ cá lớn lắm, cô có qua đấy thì mua hộ nhé! - Bà lão gọi với theo.

- Vâng, thưa bà.

Đôi chân chị thoăn thoắt vượt qua những sỏi đá. Hoa gạo đỏ rụng đầy con đường nhỏ. Nắng nhuộm hồng đôi má, đôi mắt chị sáng lên lấp lánh. Nghĩ tới Trâu, Hạnh thấy vui vui. Sau đó… Không có sau đó.

Hạnh thấy cánh tay mình như bị bẻ gãy, chị bị xô ngã, đầu đập vào tảng đá khiến máu cứ thế thi nhau rỉ ra. Giữa vạt cỏ cao, chị bị tấm lưng trần nhễ nhại mồ hôi đè nghiến lên, Hạnh thấy mình như bị xé rách, đau đớn và nhục nhã ê chề. Chị cắn chặt môi đến bật máu, hình ảnh của thi sĩ xẹt qua. Ngày ấy, có phải cũng thế này hay không? Hay là vì tình yêu quá lớn nên cái gì cũng trở nên mềm mại? Hạnh cười rưng rức, khóc cũng rưng rức.

Trâu ơi! Chị rệu rã, tủi nhục. Một đóa bồ công anh bay về trời, bay mãi. Này hoa… Hạnh lịm đi.

IV

Mặt nước sông ấm áp ôm chầm lấy Trâu, anh thấy mình đang chìm dần xuống, nước trong vắt thấy rõ cả đáy và quang cảnh xung quanh. Quái, sao mà quen thuộc thế? Bên kia là đền Chín Cô, gốc gạo cổ thụ mà những người đi từ Hà Nam Ninh về cũng nhìn thấy, đền La Hán rồi cả bãi sỏi trải dài vô tận. Những linh hồn lạ lẫm với phong cảnh mới phiêu du xung quanh, nét mặt ủ dột buồn bã. Trâu thấy đôi mắt thuồng luồng to như cái bát, chúng hú lên và khóc, nước mắt thuồng luồng chảy dài. Cả hai rủ nhau chạy trốn khỏi quê hương.

Trâu quẫy nước, anh thấy con đò chìm nghỉm mục nát dưới lòng sông, con dải thở khò khè rít lên trong bất lực. Cây cối, nhà cửa ngập trong biển nước. Trâu hoảng loạn, kinh sợ, và muốn mở miệng cầu cứu. Có ai ở đó không? Ai nghe thấy anh?

Ta tìm ta giữa cơn mê,

Cái ác, lòng thiện và con người.

Ta tìm ta giữa cơn mê,

Cầu xin chút niềm riêng rơi rớt…

Và đời là một tấm lưới,

Bủa vây số phận mỗi người.

Và người chỉ mang phận cá,

Chạy làm sao cho trốn được lưới giời.

Trâu choàng tỉnh sau cơn mê dài, toàn thân lạnh ngắt như người chết trôi. Anh hoảng loạn nhìn quanh, ánh mặt trời làm lòng người dịu xuống. Trâu soi mình xuống mặt sông, sóng nước lăn tăn gợn, anh thấy rõ dấu móng tay đen ngòm in trên mí mắt. Tiếng cười ghê rợn vảng vất làm anh tái người.

Nơi mỏm đá cao ngất, anh nhìn thấy bóng hình của một người đàn bà ôm con, hình ảnh ấy cô độc mà ngạo nghễ. Chị đang đợi ai? Anh chết sững, anh có thể làm gì? Anh nhớ đến lời của văn sĩ qua sông năm trước, nhớ tới nụ cười méo xệch thảm thương của ông ta: “Đời cơ bản là bất lực, đến trăng còn có khi tàn khuyết, kiếp người có là chi đâu.”

Hạnh nhắm mắt trước sông Đà, hít hà mùi hương phù sa ngon đỏ mỡ màng. Chỉ khi đứng trước sông, chị mới thấy mình sạch sẽ. Đứa con khóc thét. Hạnh nựng, vỗ nhẹ lưng con, ngân nga:

“À ơi… Hoa bay lên trời, rau răm ở lại. À ơi… Hoa cải lên trời.”

Gió mẹ dịu dàng xoa dịu những vết thương trên mình con gái vua Thủy Tề, gió hát bên tai Hạnh. Dòng nước dịu mát rửa sạch bùn đất trong tim, chị trở lại tinh khiết như vũ trụ của thuở hồng hoang. Con ơi, cuộc đời bạc bẽo lắm. Mẹ không dám để con sống một mình trên đời. Hãy theo mẹ về với sen xanh, ở nơi ấy không có buồn đau gì cả, chỉ có thiên đường mà thôi. Hạnh buông lơi đứa con, dần chìm xuống.

“Em sẽ chết ở đây!” – Trâu ngồi thụp xuống, bưng mặt khóc. Lời nói ấy sao mà quyết liệt đến thế. Con trẻ nào có tội chi.

Nước vỗ oàm oạp vào sườn sông, giông bão kéo tới, tấm lưng khổng lồ của cặp thuồng luồng nhô hẳn lên. Con gái vua Thủy Tề đi rồi, linh hồn của dòng sông đi rồi. Chúng ngửa đầu lên trời, hú dài tiễn đưa. Bỗng dưng trước con đò của Trâu hiện lên một cái đầu khổng lồ, nom như rồng mà lại như rắn. Con thuồng luồng cái ứa nước mắt, thả đứa bé vào lòng đò rồi lặn đi mất. Con trẻ nào có tội chi.

À ơi…

Ru đời đi nhé em ơi,

Trăng tròn nét son.

Ru đời đi nhé em ơi,

Tuổi xuân hoa mộng,

Buồn mà chi hỡi đời.

Và, Trâu cầm trên tay ngọn đuốc đỏ hồng, trông về phía xa.

“Đò ơi… Này đò!”

Con đò kia, mi đã bao lần sang ngang? Đã đưa đón bao nhiêu kiếp người? Mi đã khóc thầm bao lâu? Cháy, hãy cháy đi! Hãy cháy đi và hóa thân thành tro bụi! Trâu cười điên dại, cặp thuồng luồng thở dài thườn thượt, trăm năm chớp mắt thành không.

Người ta bảo, những năm trước khi chuyển lòng hồ, có một kẻ say đốt rụi con đò của mình. Người ta bảo, những năm trước khi chuyển lòng hồ, có cặp thuồng luồng hát mãi không thôi. Người ta bảo, những năm trước khi chuyển lòng hồ, có người con gái vua Thủy Tề tự ải ở đây, nay mộ nàng đã chìm dưới lòng sông, ngàn năm canh giữ chốn này.

***

*Chú thích: Câu hát trong bài hát “Như tiếng thở dài” của Trịnh Công Sơn.