gày xưa, ông vua nọ có một vườn thượng uyển lớn. Trong vườn ấy có một cây táo vàng, đơm những trái cũng bằng vàng. Bỗng sau một đêm nọ, trái trên cây tự dưng mất hết, chỉ còn sót lại có ba trái mà thôi. Nhà vua khi ấy bèn ra lệnh canh giữ. Vua có ba hoàng tử. Hai hoàng tử đầu rất khôn ngoan, còn hoàng tử út thì dại. Vua cho gọi các hoàng tử lại bảo:

― Các con yêu quý của cha, các con hãy thay nhau canh giữ cây táo ấy.

Đêm đầu, hoàng tử lớn đi canh. Hoàng tử mang theo một cây đàn vào vườn rồi trèo lên cây ngồi gẩy. Hoàng tử gẩy đàn khá lâu. Nhưng khi có một làn sương mù buông xuống thì hoàng tử đánh rớt cây đàn, ngủ thiếp đi mất. Hoàng tử chỉ thiếp đi có một lúc rồi choàng tỉnh dậy ngay, thế mà nhìn lên cây thì một trái táo đã biến mất từ lúc nào. Hoàng tử buồn rầu trở về tâu với vua cha sự việc ấy.

Đêm hôm sau, đến lượt hoàng tử thứ hai vào vườn canh. Hoàng tử ráng sức thổi kèn thật to trong vườn, cốt để đánh động cho kẻ trộm sợ. Thế nhưng, cũng giống như hoàng tử lớn, chàng cũng ngủ thiếp đi mất một lúc, đến khi tỉnh dậy thì thấy trên cây còn mỗi một trái táo mà thôi. Hoàng tử đành về thú thực với cha.

Đêm thứ ba, đến phiên hoàng tử út ― tức hoàng tử dại. Hoàng tử chuẩn bị một cái píp lớn, nhồi đầy thuốc. Tối hôm ấy, chàng vào vườn canh, mồi thuốc hút. Để đề phòng ngủ quên, chàng còn buộc cành gai vào thân cây táo, hễ ngủ gật là gai đâm vào đầu liền. Đêm ấy, một làn sương mù cũng buông xuống như hai đêm trước, khiến chàng hơi thiu thiu. Bỗng chàng giật mình: Kìa có một con chim! Chàng nhanh tay chộp một cái, bắt được. Nhưng con chim lại vùng vẫy, thoát ra mất, chàng chỉ còn nắm được mỗi cái lông. Cái lông ấy bằng vàng. Hoàng tử mang về cho vua cha xem.

Nhà vua ngắm cái lông mãi, nghĩ bụng: « Cái lông vàng, vậy thì con chim cũng phải là chim vàng ». Ý nghĩ ấy cứ ám ảnh nhà vua hoài đến nỗi, cuối cùng vua mang bệnh. Các ngự y chạy chữa thế nào, bệnh tình cũng không giảm. Cuối cùng, nhà vua hiểu rằng nếu không được nhìn thấy con chim ấy, ngài không thể nào khỏi được. Vua cho gọi các hoàng tử lại, bảo: « Các con hãy lên đường đi chu du, tìm con chim có cái lông vàng nọ cho cha ».

Hai hoàng tử khôn ngoan lấy rất nhiều tiền, thắng hai con ngựa đẹp, lên đường. Hai người đi đến một thành phố. Họ dừng tại đó, ăn uống, đàn hát, nhảy múa cực kỳ vui vẻ.

Còn hoàng tử dại thì lấy một con ngựa cái thọt, một ít tiền, một mẩu bánh mì nhỏ với một miếng mỡ rồi khăn gói lên đường, đi theo một hướng khác hai anh.

Đang đi, bỗng chàng thấy trước mặt có một cánh rừng, trước cánh rừng là một đồng cỏ xanh, trên đồng cỏ xanh có một gốc cây cụt lớn. Chàng bèn xuống ngựa, thả cho con ngựa gặm cỏ, còn mình thì ngồi lên gốc cây cụt, mở khăn gói lấy bánh ăn.

Một con sói từ trong rừng đi ra, trông rõ ràng là con sói đói. Chắc nó đánh hơi thấy người, ngựa và mùi thức ăn nên mới mò ra. Nó dừng lại ở xa xa nhìn vào, như thể chờ người ta cho ăn vậy. Hoàng tử thấy con sói thì cũng sợ, nghĩ thầm: « Phen này mình với con ngựa chắc chết cả đây ». Tuy thế, chàng vẫn cắt bánh, ném cho con sói một mẩu. Con sói ăn hết mẩu bánh, tiến lại gần hơn chút nữa. Chàng cắt tiếp một mẩu bánh khác cho nó, nó lại tiến tới gần hơn. Cứ thế, khi ăn hết cả bánh lẫn thịt của hoàng tử cho thì con sói đã đến bên chàng. Sói nói:

― Hoàng tử thân mến ơi, chàng đi tìm con chim thế này thì gian nan lắm. Chàng hãy bỏ con ngựa lại đây, ngồi lên lưng tôi, quay lưng về đằng trước cho khỏi bị bạt hơi vì tôi chạy nhanh lắm, tôi sẽ đưa chàng đi.

Hoàng tử chưa kịp chớp mắt thì cả hai đã bay đến một đỉnh núi cao. Hoàng tử nhìn thấy đằng xa kia có một cung điện vừa lớn vừa đẹp. Sói chỉ cung điện, bảo:

― Con ơi, con hãy nhìn kia! Con chim vàng của con ở trong cung điện đó. Con hãy đến đấy bắt về. Nhưng phải nhớ làm theo lời ta dặn đây: Con chim đậu trong một cái lồng tròn cũ kỹ. Nó thế nào thì con cứ xách về thôi.

Hoàng tử hứa sẽ làm đúng như vậy, rồi xuống núi. Nhưng khi chàng vào đến cung điện, thấy con chim đẹp tuyệt mà cái lồng lại xấu xí, chàng mới nghĩ rằng: « Chẳng lẽ ta lại đem con chim đẹp đẽ nhường kia để trong cái lồng xấu xí về cho vua cha hay sao? » Nhìn thấy trên tường có treo những cái lồng rất đẹp, chàng mới nhủ thầm: « Tốt hơn hết là ta bắt con chim này sang cái lồng khác ». Chàng vừa động tay vào con chim, nó đã kêu lên ầm ĩ. Quân canh nghe động, đổ đến, bắt được quả tang hoàng tử đang bắt chim. Họ quát:

― Mi làm cái gì đây? Dám lấy trộm một vật quý giá như thế này của chủ ta ư?

Họ dẫn chàng đến chỗ ông chủ và kể lại sự việc. Ông chủ hỏi hoàng tử sao dám cả gan làm một việc như vậy. Hoàng tử bèn kể lại câu chuyện cây táo, rồi vua cha vì con chim mà phát bệnh ra sao và nếu như chàng không bắt được con chim thì có lẽ phụ thân chàng sẽ chết mất vì đau khổ. Chàng lại còn xin ông chủ rộng lòng cho xin con chim vàng ấy.

Chủ nhân bảo chàng:

― Cho không một vật quý giá như thế này thì không được. Gần đây, có một người có một con ngựa vàng. Nếu anh dắt được con ngựa đó cho ta thì ta sẽ cho anh con chim.

Hoàng tử buồn rầu, lửng thửng trở lên núi.

Sói hỏi:

― Thế con chim đâu?

Hoàng tử thở dài, đáp:

― Nếu tôi nghe lời ông thì đã bắt được con chim rồi. Quân hầu đã bắt tôi, dẫn đến ông chủ. Chủ nhân bảo rằng, gần đây có một con ngựa vàng. Nếu tôi dắt được con ngựa đó cho ông ta thì ông ta sẽ cho con chim. Ông khuyên tôi nên làm thế nào?

Sói bảo:

― Ngoài kia, ở về phía bên trái, có một cánh rừng lá bản. Sau rừng lá bản là một lâu đài. Trong lâu đài có một con ngựa vàng. Con hãy đến đấy. Con ngựa thế nào thì cứ thế dắt về đây.

Hoàng tử đi đến lâu đài. Chàng nhìn thấy một con ngựa tuyệt đẹp, từ đầu đến móng chân đều bằng vàng, đứng bên máng cỏ. Hiềm một nỗi con ngựa lại mang một bộ dây cương cũ kỹ, xấu xí quá. Hoàng tử không thể nào ưng bộ dây cương ấy được. Thấy bên cạnh có treo một bộ dây cương đẹp, chàng bèn lấy xuống, thắng cho con ngựa. Nhưng chàng vừa động đến con ngựa, nó đã hí vang và đá hậu ầm ĩ. Những người hầu thức giấc, kéo nhau chạy đến chuồng ngựa xem có chuyện gì. Tóm được hoàng tử, họ đánh cho một trận. ― « Quân ăn trộm mà lại » ― Rồi điệu chàng đến cho ông chủ trẻ tuổi. Ông chủ hỏi:

― Anh bắt con ngựa để làm gì?

Hoàng tử nói rằng chàng muốn có con ngựa để đổi lấy con chim vàng. Chủ nhân bảo:

― Nếu anh làm theo lời ta thì sẽ có ngựa. Anh có nhìn thấy cái thành phố đằng kia không? Ở đó có một người con gái tuyệt thế giai nhân. Đem được nàng lại đây, ta sẽ cho anh con ngựa vàng.

Hoàng tử quay lên núi cao gặp sói, kể lại sự việc:

― Tôi ham bộ dây cương đẹp, muốn thắng vào con ngựa dắt về cho ông. Nhưng những người hầu bắt được tôi. Họ đánh tôi một trận, đến giờ đầu vẫn còn đau ê ẩm, sau đó điệu tôi đến trước mặt chủ nhân. Chủ nhân đặt cho tôi một điều kiện như thế này: Trong cái thành phố đằng kia có một người con gái tuyệt đẹp. Nếu tôi đưa được nàng về cho y thì y sẽ cho tôi con ngựa.

Sói bảo:

― Con ở lại đây. Việc ấy sức con không làm nổi đâu. Con mà đi thì hỏng bét.

Thế rồi, sói biến thành một chàng trẻ tuổi, dung mạo khôi ngô đi vào thành phố, đến đứng cạnh giếng nước. Người con gái đẹp ra giếng lấy nước. Chàng trẻ tuổi hỏi xin nàng nước uống. Cô gái hai tay bưng gầu nước đưa cho chàng. Ngay lúc đó, chàng trẻ tuổi hiện nguyên hình con sói. Sói tha cô gái lên lưng, chạy lên núi cao.

Nhìn thấy cô gái, hoàng tử nói:

― Trời! Một cô gái xinh đẹp như thế này, đời nào ta đem đổi lấy con ngựa.

Cô gái òa khóc. Nàng đâu có muốn lấy người đàn ông kia.

― Tốt lắm! ― Sói nói ― Nàng cứ ở đây chờ ta với hoàng tử đi lấy con ngựa về.

Sói biến thành một cô gái giống hệt nàng. Hoàng tử dẫn cô gái giả đến gặp ông chủ trẻ, xin đổi lấy con ngựa. Chủ nhân rất đỗi hài lòng. Y cho hoàng tử con ngựa. Hoàng tử cưỡi ngựa chạy lên núi. Sói lúc ấy cũng đã trở lại thành sói, chạy lên núi trước cả hoàng tử.

Sói bảo:

― Cô gái hãy giữ ngựa cẩn thận, chờ chúng ta trở về. Còn hoàng tử ngồi lên lưng ta. Chúng ta đi bắt con chim.

Sói biến thành con ngựa vàng, đưa hoàng tử đến chỗ chủ nhân con chim nọ. Vừa nhìn thấy con ngựa, chủ nhân sẵn sàng đổi bất cứ cái gì người ta muốn. Nhưng hoàng tử chỉ lấy con chim trước đây mà thôi. Khi chàng vừa quay lên núi đã thấy sói ở đó.

Sói bảo:

― Hoàng tử, con đã có được cái mà con tìm và cả cái mà con không hề mơ ước nữa. Bây giờ, ta cho con một ít tiền để ăn đường. Từ giờ trở đi, con phải giữ gìn cẩn thận cô gái với con chim. Con hãy cưỡi ngựa cùng nàng trở về gặp vua cha thân yêu. Nhưng ta dặn, con phải nhớ không được vào chợ đấy.

Nói rồi, sói biến mất.

Hoàng tử với cô gái lên đường trở về. Dọc đường, họ đi đến một thành phố sầm uất. Hoàng tử đi ra chợ, hỏi:

― Ở chỗ bà con hiện nay có tin gì mới không?

Người ta kể cho chàng hay rằng, cách đây hai tuần có hai người trẻ tuổi từ phương xa lại. Hai người ấy mắc nợ ở đây nhiều quá nên trưa nay người ta sẽ đưa đi xử giảo.

Hoàng tử bảo cô gái:

― Chúng ta đi coi thử một tí xem, sao hai người trẻ tuổi kia phạm tội lớn thế?

Đến trưa, quân lính kéo đến và một đám đông tràn ra đường. Giữa vòng người là hai chàng thanh niên. Hoàng tử nhìn vào, bảo cô gái.

― Chính là hai anh tôi, chứ ai?

Chàng lách qua đám đông đến chỗ đao phủ, xin tha tội cho hai phạm nhân, món nợ bao nhiêu, chàng xin trả hết. Đao phủ chấp thuận tha cho họ. Cứu hai anh ra rồi, hoàng tử lại mua cho họ ngựa và các đồ vật dụng khác. Sau đó, mấy anh em lên đường trở về. Chẳng bao lâu, họ đi đến cánh đồng cỏ có con ngựa thọt của hoàng tử, gặm cỏ. Hoàng tử bảo hai anh:

― Chính trên đồng cỏ này, cạnh cái gốc cây này, em đã gặp may. Một con sói đi đến, em đã cho nó bánh mì và thịt. Nhờ thế, em đã có được, như các anh thấy đấy, nào là người con gái này, nào là con ngựa này, nào là con chim này.

Hai người anh ghen với em, bàn nhau:

― Chúng mình giết quách nó ở đây đi, băm nó ra từng mảnh rồi cướp lấy cô gái này, con ngựa và con chim này, đưa về cho vua cha.

Người con gái nghe được câu chuyện, nhưng sợ, không dám nói cho hoàng tử biết. Hai người anh túm lấy em trai giết chết, rồi băm ra thành từng mảnh. Người con gái thì chúng dọa cho sợ, phải im. Chúng bảo nàng: « Mi phải thề rằng, về đến nhà cũng không được khai với cha của chúng ta. Bằng không, chúng ta cũng sẽ băm mi ra như thế kia ».

Cô gái phải thề. Rồi sau đó, cả bọn về đến kinh.

Vừa nhìn thấy những báu vật ấy, bệnh tật của nhà vua lập tức bay đi đâu mất cả. Những người hầu dắt con ngựa vào chuồng, đưa nàng công chúa vào một cung đẹp nhất, còn con chim ở trong lồng thì đem vào cung vua. Con ngựa vàng nhớ chủ cứ buồn bã lắc đầu trên máng cỏ, không ăn. Người con gái cũng buồn. Nàng cứ tha thẩn hết cửa sổ này sang cửa sổ khác trong cung, như thể đang đợi hoàng tử trở về. Con chim cũng nhớ hoàng tử, bỏ ăn. Còn hoàng tử thì lúc đó đang nằm trên cỏ, thân thể nát tan.

Thế rồi, sói ở đâu bước lại.

― Ôi, anh chàng trai trẻ ― Sói nói ― Anh lại không nghe lời ta khuyên rồi.

Sói đi nhặt từng mẩu xương thịt vương vãi của hoàng tử, đem chắp lại rồi dựng chàng dậy... Hoàng tử hồi sinh, ngồi lên gốc cây cụt thở dài, than.

― Ôi các anh, tôi đã cứu các anh thoát chết mà các anh trả ơn tôi thế đấy. Nhưng, lạy chúa, tôi vẫn còn sống và nếu vua cha chưa chết vì bệnh thì thế nào người cũng sẽ trừng phạt các anh thôi.

Hoàng tử cưỡi lên con ngựa cái thọt bấy lâu nay vẫn ăn cỏ trên cánh đồng. Sói làm dấu thánh giá cho hoàng tử trước lúc từ biệt. Khi ngựa đã chạy rồi, sói còn chạy theo, nói:

― Hoàng tử, khoan đã nào. Ta dặn cái này. Khi nào con cưới vợ, đừng có quên ta đấy. Thế nào ta cũng chạy tới dự cưới của con đấy.

Hoàng tử lên đường. Chàng về tới nhà. Hai người anh ở trong vườn nhìn ra thấy người em út cưỡi con ngựa cái thọt đang đi. Cả hai lúc ấy vô cùng hoảng sợ, chết điếng cả người, không còn hiểu ra làm sao nữa.

Hoàng tử út tiến về phía hoàng cung. Người con gái thoáng thấy bóng hoàng tử, liền nhảy qua cửa sổ, chạy ùa ra đón:

― Ôi hoàng tử yêu quý của em. Thế là chàng sống lại rồi.

Nàng cười, khiến hoàng tử của nàng cũng vui lây. Con ngựa vàng nghe thấy tiếng hoàng tử, liền đạp tung máng cỏ, phóng thẳng ra đón chủ. Con chim bấy lâu nay không hót, lúc ấy bỗng hót vang trong lồng. Nhà vua thấy vậy rất đỗi ngạc nhiên: « Cái gì thế nhỉ? » Vua nhìn qua cửa sổ ra đường thì thấy hoàng tử dại, người con gái và con ngựa đang đứng đó.

― Các ngươi làm gì thế? ― Vua hỏi.

Người con gái thưa ngay:

― Thưa vua cha, đây chính là hoàng tử đã tìm được chúng tôi. Còn các hoàng tử lớn, chắc ngài không tin được, đã giết chàng trên cái gốc cây cụt trong rừng.

Vua cho gọi hai hoàng tử lớn lại hỏi:

― Sao các ngươi lại giết em? Nó là đứa tốt, kiếm được tất cả những thứ này. Hoàng tử út yêu quý của cha, lại gần cha đây.

Hoàng tử út chỉ cho vua cha những vết sẹo dọc ngang trên người để vua cha thấy chàng đã bị chém, bị đâm như thế nào. Vua tức giận sai dắt bốn con ngựa đến, buộc chân hai hoàng tử lớn vào rồi cho ngựa kéo chạy ra ngoài đồng cỏ.

― Cho chúng nó chết như thế mới đáng đời. Còn cô gái yêu quý, hãy lấy con ta làm chồng. Nó sẽ là một người chồng tốt của con. Ta sẽ cho nó toàn bộ vương quốc.

Và, thế là hôn lễ được tổ chức. Các vua chúa từ khắp nơi đến dự. Trên đường đi đến nhà thờ, hoàng tử nhìn vào rừng, thấy con sói hôm nọ. Hoàng tử chạy về cung, lấy một cốc rượu và một cái bánh ca-lat mang ra. Nhưng sói bảo:

― Ta đến đây không phải vì những thứ ấy. Những gì có thể giúp con, ta đã làm. Giờ con hãy giúp ta một việc ta cần. Con hãy dùng gươm lấy đầu ta đi. Đó chính là các con giúp ta vậy.

Hoàng tử đáp:

― Tôi không thể đền ơn người như vậy được. Tôi thà chết còn hơn phạm đến đầu người.

― Nhưng việc đó rất cần ― Sói bảo ― Con còn ít tuổi, còn ta thì đã già rồi. Hãy nghe lời ta. Con không lấy đầu ta đi thì bao nhiêu tội lỗi của chúng ta đều không được tha thứ. Cầm lấy gươm đi nào.

Hoàng tử rất đỗi hoang mang nhưng cũng đành cầm gươm chém đầu sói. Đầu vừa rụng xuống thì một con chim câu từ đó bay vụt lên. Con chim nói:

― Cám ơn cháu nội yêu quý của ta. Ta là ông của cháu đây. Ta đã gây nên nhiều tội lỗi. Nhưng giờ đây, bao tội lỗi đã được xóa sạch rồi.

Thế rồi, con chim câu bay đi. Và, chuyện đến đây thì hết.