hoảng hai giờ rưỡi chiều hôm sau, đang chạy như bay qua cổng nhỏ của khu đất trống, thì bọn con trai trông thấy một tờ giấy lớn được găm đinh bốn góc chắc chắn vào các thành rào.

Tờ giấy lớn đó viết lời kêu gọi mà Bô-co đã hy sinh cả đêm để thảo ra. Chữ in hoa được tô bằng mực tàu đen, còn chữ đầu câu bằng mực đỏ tươi như máu. Toàn bộ nội dung lời kêu gọi như sau:

LỜI KÊU GỌI!!!

Giờ đây tất cả chúng ta đều phải sẵn sàng!

Vùng chủ quyền của ta bị đe dọa nghiêm trọng, nếu chúng ta không dũng cảm, bọn chúng sẽ thôn tính khu vực này!

Khu đất trống lâm nguy!

Bọn áo đỏ muốn tấn công chúng ta!

Nhưng chúng ta sẽ ở đó và nếu cần chúng ta nhất quyết hy sinh cả tính mạng để bảo vệ khu đất.

Mỗi người phải thực hiện bổn phận của mình!

CHỦ TỊCH

Hôm nay không một ai thích chơi cướp bóng. Trong túi Ri-khơ-te, quả bóng im lìm nằm ngủ. Cậu ta là tay giữ bóng. Bọn trẻ đi đi lại lại, bàn tán về cuộc chiến tranh sắp tới. Lát sau chúng trở lại hàng rào, chỗ có dán lời kêu gọi. Chúng rướn cổ đọc mười, hai mươi lần những lời hiệu triệu đó. Nhiều đứa đã thuộc lòng, liền leo lên cái mái gỗ, oai nghiêm dõng dạc đọc cho các bạn đứng dưới nghe. Tuy đã thuộc lòng, nhưng chúng vẫn cứ há hốc miệng lắng tai nghe, và khi đã nghe hết rồi thì cả bọn lại chạy vội đến rào, lại đọc và sau đó tất cả cùng trèo lên các đống gỗ, oai nghiêm hùng dũng đọc.

pan10

Cả đội quân xôn xao bàn tán về lời kêu gọi có một không hai. Chắc chắn là một tai họa lớn, một mối nguy không vừa đang đe dọa, cho nên Bô-co mới quyết định chính mình nghĩ và viết ra lời kêu gọi này với chữ ký cao nhất của cậu.

Bọn con trai đã nghe được một vài chi tiết của sự việc. Đây đó thoáng nghe nói đến tên Ghe-rếp, nhưng không ai biết chính xác chuyện của nó. Do nhiều nguyên nhân khác nhau, chủ tịch thấy giữ bí mật chuyện Ghe-rếp là có lợi. Vì một trong những tình huống mà chủ tịch dự tính là nó có thể bị bắt ở khu đất trống này và sẽ bị đưa ra xử tội trước tòa. Tất nhiên Bô-co cũng chưa nghĩ đến việc Ne-me-tréc tự ý đột nhập vào Vườn cỏ và ở ngay chính giữa sào huyệt của quân thù, đã gây chuyện rắc rối làm nhục kẻ thù… Chuyện này sáng nay chủ tịch mới biết, sau giờ tiếng La-tinh, Ne-me-tréc mới gọi cậu ta xuống hầm ngầm, chỗ người lao công trong trường bán bánh mì bơ, và chú kể lại đầu đuôi sự việc.

Mọi người đang chờ chủ tịch. Đã hai giờ rưỡi mà mối nghi ngờ vẫn còn ngự trị trên khu đất trống. Cùng với sự hồi hộp chung đó, quanh chuyện Hội mát-tít còn nổ ra một cuộc cãi lộn ầm ĩ: mát-tít của hội bị khô đi, nứt ra không thể dùng được nữa, nghĩa là không thể nhào nặn được. Chuyện này rõ ràng là do thiếu sót của chủ tịch, vì cũng chẳng cần phải cắt nghĩa, nhiệm vụ của chủ tịch là nhai mát-tít. Côn-nay, vị chủ tịch mới, đã bê trễ nhiều nhất trong nhiệm vụ này. Dễ dàng thấy ngay là ai sẽ có phản ứng trước tiên. Người nêu chuyện này ra chính là Bo-ro-ba-sơ. Nó đi từ hội viên này đến hội viên khác để chỉ trích vị chủ tịch mới bằng những lời sắc sảo. Sự chạy chọt của nó cũng có hiệu quả vì trong năm phút nó đã rủ được một phần hội viên đòi triệu tập cuộc họp bất thường. Côn-nay biết là nó định làm gì.

- Được rồi! - Cậu ta nói. - Nhưng chuyện khu đất trống bây giờ phải để lên trên hết. Ngày mai tao mới triệu tập hội nghị bất thường!

Nhưng Bo-ro-ba-sơ làm ầm lên:

- Thế này thì chúng tao không chịu được! Hình như ngài chủ tịch hoảng sợ!

- Sợ mày hả?

- Không phải sợ tôi mà sợ hội nghị! Chúng tôi đòi ngài phải triệu tập họp ngay hôm nay đi!

Đúng lúc Côn-nay muốn trả lời thì ám hiệu của bọn phố Pan vang lên:

- Há-lô, hô! Há-lô, hô!

Cả bọn nhìn về phía đó. Bô-co bước vào qua cổng nhỏ. Đi bên cạnh là Ne-me-tréc, cổ quàng chiếc khăn màu đỏ to tướng. Chủ tịch đến làm cuộc tranh cãi ngừng lại. Côn-nay đột nhiên nhượng bộ:

Ừ! Tốt thôi! Ngày hôm nay chúng ta sẽ tổ chức họp. Nhưng bây giờ chúng ta nghe Bô-co nói trước đã.

- Thế là tao yên trí rồi! - Bo-ro-ba-sơ trả lời. Khi đó các hội viên Hội mát-tít đã nhập với các bạn khác vây quanh Bô-co, với hàng ngàn câu hỏi.

Côn-nay và Bo-ro-ba-sơ cũng đi vội đến chỗ đồng bọn. Bô-co ra hiệu yên lặng. Sau khi mọi người đã trật tự, cậu nói:

- Các bạn! Nếu các bạn đã đọc lời kêu gọi thì các bạn cũng thấy mối nguy đang đe dọa chúng ta. Quân do thám của ta ở sào huyệt kẻ thù đã cho biết tin bọn áo đỏ định ngày mai tấn công ta!

Đến đây tiếng xì xào nổi lên. Không ai mong muốn rằng chiến tranh sẽ bùng nổ vào ngày mai.

Vâng, ngày mai! - Bô-co nói tiếp. - Thế thì bắt đầu từ ngày hôm nay tôi tuyên bố chúng ta đang bị bao vây. Mỗi người phải tuyệt đối tuân lệnh cấp trên của mình, còn các sĩ quan phải tuân lệnh tôi. Các bạn đừng nên nghĩ rằng đây chỉ là một trò chơi trẻ con. Bọn áo đỏ khỏe mạnh và đông. Trận hỗn chiến sẽ rất ác liệt. Chúng ta không ép buộc ai cả, do vậy tôi thông báo: ai không muốn tham gia chiến đấu thì giơ tay lên!

Tất cả im lặng. Không một ai giơ tay.

Bô-co nhắc lại:

- Ai không muốn tham gia chiến đấu thì đứng riêng ra. Không có ai đứng ra à?

Tất cả đồng thanh:

- Không có ai!

Thế thì tất cả mọi người nhớ là hai giờ chiều ngày mai phải có mặt tại đây.

Mọi người lần lượt đến trước Bô-co và Bô-co nhận lời riêng của từng người là ngày mai sẽ đến.

Sau khi bắt tay hết lượt các bạn, cậu quả quyết:

- Nếu ngày mai ai không có mặt ở đây thì đó là kẻ bội tín, vô lại và từ rày đừng hòng đặt chân vào đây nữa, vì chúng ta sẽ vác gậy đuổi đánh, không cho ở đây đâu!

Le-xích bước ra khỏi hàng:

- Thưa ngài chủ tịch! - Nó nói. - Tất cả chúng ta ở đây, chỉ có một mình Ghe-rếp vắng thôi!

Sự im lặng ghê người chụp đến. Bọn trẻ tò mò lắng nghe xem Ghe-rếp làm sao. Nhưng Bô-co không thay đổi ý định ban đầu. Cậu không muốn bắt Ghe-rếp phải hạ mình ở đây, chịu tội trước mọi người.

Nhiều bạn hỏi:

- Ghe-rếp làm sao?

- Không sao cả! - Bô-co điềm tĩnh trả lời. - Chuyện đó để khi khác chúng ta sẽ nói. Bây giờ chúng ta phải tính sao để thắng trận. Nhưng trước khi phát lệnh, tôi còn muốn thông báo một điều: nếu trong các bạn có ai giận nhau thì hãy gạt bỏ đi, hãy làm lành đi!

Im lặng.

- Nào, - Chủ tịch hỏi. - không có ai trong các bạn giận nhau cả chứ?

Ve-i-xơ khiêm tốn nói:

- Tôi biết là…

- Nào, nói ngay!

- … là Côn-nay và Bo-ro-ba-sơ.

Bo-ro-ba-sơ đỏ mặt.

- Đúng! - Nó nói. - Côn-nay…

Côn-nay nói:

- Đúng… Bo-ro-ba-sơ…

- Thế thì làm lành ngay đi! - Bô-co quát lên. - Nếu không thì tao tống chúng mày ra khỏi nơi này. Chúng ta tất cả đều là bạn tốt của nhau thì mới có thể chiến đấu và chiến thắng được.

Hai người bạn đang giận nhau ngượng ngùng bước tới trước mặt Bô-co và miễn cưỡng bắt tay nhau. Vẫn nắm tay bạn, Bo-ro-ba-sơ lên tiếng:

- Thưa ngài chủ tịch!

- Cần gì?

- Tôi ra một điều kiện!

- Điều kiện nào?

- Là… nếu quân áo đỏ tình cờ không tấn công thì… tôi lại có quyền giận Côn-nay đấy, bởi vì...

Bô-co trừng mắt nhìn chòng chọc, như muốn xuyên thủng mắt bạn:

- Nghe đây!

Bo-ro-ba-sơ im lặng, nhưng nó gầm gừ một chút và trong lúc này cho vàng nó cũng không dám thụi vào lưng Côn-nay đang cười, vẻ tự đắc…

- Bây giờ thì, - Bô-co nói. - lính đâu, đưa phương án tác chiến đây!

Ne-me-tréc thọc tay vào túi lấy ra một tờ giấy. Đây là bản phương án tác chiến mà hôm nay, sau bữa ăn trưa, Bô-co đã vắt óc nghĩ rồi viết ra.

Phương án tác chiến đó như sau:

pan11

Cậu đặt bản vẽ trên một hòn đá. Các bạn ngồi xổm vây quanh cậu. Mọi người tò mò chờ đợi xem cậu ta phân công mình đi đâu và sẽ nhận nhiệm vụ gì. Bô-co bắt đầu giảng giải phương án tác chiến:

- Các bạn phải chú ý nghe đây! Các bạn hãy nhìn bản vẽ này. Đây là bản đồ lãnh thổ chúng ta. Theo tin do thám của ta kẻ thù sẽ tấn công đồng loạt từ hai phía: từ phố Pan và từ phố Ma-ri-a. Chúng ta đi lần lượt. Hai hình vuông mang ký hiệu A và B có nghĩa là hai tiểu đoàn sẽ phục kích ở đây để chốt giữ cổng phố Pan. Tiểu đoàn A có ba người dưới quyền chỉ huy của Ve-i-xơ, tiểu đoàn B cũng có ba người do Le-xích chỉ huy. Ở cổng phố Ma-ri-a cũng có hai tiểu đoàn chốt giữ, chỉ huy của đội quân C là Ri-khơ-te, của đội quân D là Côn-nay!

- Vì sao không để tôi?

- Ai đó? - Bô-co nghiêm khắc hỏi.

Bo-ro-ba-sơ đứng dậy.

- Lại mày hử? Nếu mày còn nói một lời nào nữa, tao sẽ đưa mày ra tòa án binh đấy! Ngồi xuống!

Bo-ro-ba-sơ lúng búng điều gì, rồi ngồi xuống. Bô-co tiếp tục giải:

- Các chấm đen ký hiệu E có đánh số là các pháo đài. Chúng ta sẽ đem cát vào đây và phân công mỗi pháo đài hai, ba người là đủ. Dùng cát chiến đấu lợi hại lắm, bởi vì các pháo đài ở sát nhau. Nếu chúng tấn công một cái thì những cái khác sẽ ném bom xuống đầu chúng. Các pháo đài số 1, 2, 3 bảo vệ khu phố Ma-ri-a, còn các pháo đài số 4, 5, 6 sẽ hỗ trợ cho các cánh quân A và B bằng đạn cát. Ai đi vào pháo đài nào, tôi sẽ phân công sau. Các chỉ huy tiểu đoàn hãy nhận lấy hai người theo mình. Hiểu chưa?

- Rõ! - Tiếng trả lời đồng thanh.

Các cậu trai ngồi vây quanh tấm bản đồ quân sự diệu kỳ này, miệng há hốc, mắt mở tròn xoe. Thậm chí một vài người đã lấy sổ tay ra cặm cụi ghi những điều vị chủ tịch tướng quân vừa nói.

- Thế là, - Bô-co nói tiếp. - cách sắp xếp như vậy là xong. Bây giờ đến mệnh lệnh chiến đấu. Mọi người chú ý này! Các cánh quân A và B khi được quân báo gác ở bờ rào cho biết quân áo đỏ đang ập tới thì mở cổng ra!

- Chúng tôi mở à?

- Chứ sao! Các cậu mở! Chúng ta không co ro trong này vì chúng ta cương quyết ứng chiến. Để cho chúng nó vào trước đã, sau đó chúng mình mới đánh bật chúng ra. Như vậy là cậu mở cổng cho chúng nó tuôn quân vào. Khi tên lính cuối cùng của chúng đã lọt vào trong, các cậu mới tấn công. Cùng lúc ấy các pháo đài 4, 5, 6 bắt đầu liệng bom. Đây là nhiệm vụ của cánh quân chốt giữ ở cổng phố Pan. Nếu có thể các cậu đánh bật chúng ra, bằng không thì ít nhất cũng phải gây khó dễ, buộc chúng phải xông vào theo tuyến phòng thủ các pháo đài số 3, 4, 5 và 6, giam chân chúng trên khu đất trống. Đội quân khác, đội quân đóng ở phố Ma-ri-a có nhiệm vụ nặng nề hơn. Ri-khơ-te và Côn-nay hãy chú ý nghe này! Tiểu đoàn C và D phái quân đi do thám ở phố Ma-ri-a. Khi cánh quân khác của bọn áo đỏ xuất hiện phía phố Ma-ri-a, các tiểu đoàn lần lượt xung trận. Khi quân áo đỏ vào qua cổng lớn thì cả hai tiểu đoàn giả vờ chạy. Các cậu hãy nhìn… vào bản đồ… thấy không? Ri-khơ-te ạ, tiểu đoàn C của cậu… chạy vào nhà chứa xe…

Cậu giơ ngón tay lên. Nhìn đây này! Hiểu không?

- Hiểu!

- Còn tiểu đoàn D của Côn-nay chạy vào nhà lều của lão I-o-nô. Chú ý này! Bây giờ mới đến điều quan trọng nhất. Các cậu xem cho kỹ bản đồ này. Bọn áo đỏ đến đây, vượt qua hai bên phải, trái của nhà cưa hơi. Sau nhà cưa hơi, chúng vấp phải hỏa lực của các pháo đài 1, 2, 3. Các pháo đài này bắt đầu liệng bom. Cùng lúc này hai tiểu đoàn xông lên, một từ nhà chứa xe, một từ nhà lều lão Tốt, đánh sau lưng địch. Ở đây nếu các cậu chiến đấu gan dạ, kẻ thù sẽ bị cùng đường, buộc phải đầu hàng. Các cậu dồn chúng vào nhà lều và nhốt chúng trong đó. Khi việc này đã làm xong, tiểu đoàn C đứng bên lều, tiểu đoàn D thì vượt các đống gỗ đến bên pháo đài số 6, hỗ trợ cho A và B. Quân trong pháo đài số 1 và 2 liền chạy sang pháo đài số 4 và 5 rồi thả bom dữ dội. Lúc này các tiểu đoàn A, B, C và D sẽ dàn trận thành hàng ngang mà tiến, trong khi đó toàn bộ các pháo đài sẽ cùng hiệp lực liệng bom vào đầu kẻ thù làm cho chúng không có khả năng chống đỡ được. Lúc đó chúng ta tống cổ chúng qua cổng phố Pan! Các cậu hiểu chưa?

Tất cả xôn xao lên rồi rầm rầm trả lời câu hỏi này. Bọn trẻ vẫy khăn, tung mũ phớt. Ne-me-tréc cởi chiếc khăn sợi màu đỏ to tướng từ cổ ra. Bằng giọng người bị ngạt mũi, chú gào lên hòa với tiếng reo hò chung:

- Chủ tịch muôn năm!

- Muôn năm! - Có tiếng hô theo.

Nhưng Bô-co ra hiệu yên lặng:

- Trật tự! Còn một điều này! Tôi sẽ cùng đi với sĩ quan tùy tùng ở trong khoảng gần tiểu đoàn C và D. Tôi bảo truyền đạt cái gì thì các cậu phải tuân theo như chính tôi ra lệnh!

Một người hỏi:

- Ai là sĩ quan tùy tùng?

- Ne-me-tréc!

- Một vài người nhìn nhau, những hội viên Hội mát-tít huých nhẹ vào nhau tỏ vẻ phản đối. Tiếng xì xào văng vẳng:

- Mày nói đi nào!

- Mày nói chứ!

- Vì sao lại tao? Mày nói đi.

Bô-co ngạc nhiên nhìn họ:

- Hình như các cậu có phản ứng gì đối với nó?

Le-xích là người độc nhất dám nói:

- Có!

- Thế cái gì nào?

- Trong cuộc họp của Hội mát-tít lần trước, khi… Bô-co không trấn tĩnh được. Cậu quát Le-xích:

- Thôi! Nghe đây! Tao chẳng cần tò mò biết cái điều ngốc nghếch của chúng mày! Ne-me-tréc sẽ là sĩ quan tùy tùng của tao, thế thôi! Ai nói một lời chống lại, xin mời ra tòa án binh.

Cái lời tuyên bố này hơi nghiêm ngặt. Nhưng ai cũng thấy là trong thời buổi chiến tranh, chỉ như thế mới có thể làm ăn được. Vậy là chúng yên trí để cho Ne-me-tréc làm sĩ quan tùy tùng. Có tiếng xì xào khe khẽ nổi lên phía những người chủ chốt Hội mát-tít. Chúng nói rằng việc này đã xúc phạm đến Hội mát-tít. Chúng hổ thẹn là trong chiến tranh, một kẻ bị hội nghị của chúng cho là phản bội và ghi tên bằng chữ thường vào sổ đen của hội mà lại được đóng vai trò quan trọng như thế này. Nhưng nếu chúng biết cho…

Bấy giờ Bô-co rút tờ danh sách trong túi ra. Cậu đọc tên những người được xếp đặt trong pháo đài. Các chỉ huy tiểu đoàn lựa chọn hai người đi với mình. Tất cả làm rất nghiêm chỉnh. Các cậu trai hồi hộp quá chẳng kịp nói với nhau một lời nào. Khi mọi việc đã xong, Bô-co ra lệnh:

- Mọi người về vị trí chiến đấu của mình, chúng ta chuẩn bị diễn tập!

Lập tức tất cả chạy tản ra, ai vào chỗ nấy.

- Trong khi chưa nhận lệnh mới, mọi người hãy chờ đó nhé! - Bô-co kêu lên.

Lúc này giữa khu đất trống còn trơ lại Ne-me-tréc, sĩ quan tùy tùng. Vị sĩ quan tùy tùng đó trông thật tội nghiệp vì ngài cứ ho liên hồi.

- Ét-nuê! - Bô-co dịu dàng nói với chú. - Quấn khăn vào cổ đi cậu! Cậu bị cảm lạnh nặng lắm rồi!

pan12

Ne-me-tréc nhìn bạn, biết ơn và ngoan ngoãn tuân theo, tưởng như chính nó là anh trai của mình. Chú quấn cái khăn sợi đỏ to tướng lên cổ, chỉ để hở hai tai.

Khi chú quấn xong, Bô-co nói:

- Bây giờ tớ sẽ truyền lệnh cho cậu đến pháo đài số 2, chú ý nghe này.

Nhưng trong lúc này, Ne-me-tréc làm cái việc mà từ trước đến nay chú chưa hề làm bao giờ. Chú chặn ngang lời nói của cấp trên.

- Xin đằng ấy tha lỗi cho! - Chú nói. - Nhưng trước hết tớ muốn nói với đằng ấy một chuyện!

Bô-co nhíu đôi mày:

- Gì thế?

- Ở đây lúc nãy những hội viên Hội mát-tít…

- Thôi đi, cậu! - Chủ tịch sốt ruột kêu lên. - Cậu cũng chấp nhặt những chuyện ngốc nghếch đó à?

- Chứ sao! - Ne-me-tréc trả lời. - Vì chúng nó cũng cương quyết như vậy. Tớ cảm thấy chúng nó ngốc thật. Chúng nó muốn nghĩ gì về tớ thì nghĩ, tớ chẳng ngại, nhưng tớ không thích nếu đằng ấy… nếu đằng ấy… nếu đằng ấy cũng khinh miệt tớ.

- Thôi đi! Sao tớ lại khinh miệt cậu?

Giọng rè rè phát ra từ những lỗ viền của chiếc khăn to màu đỏ, chú bé mếu máo trả lời:

- Vì chúng nó nói là tớ… tớ… tớ phản bội…

- Phản bội! Cậu ấy à?

- Thực mà. Tớ!

- Ồ! Thế thì tớ muốn biết chuyện này!

Ne-me-tréc nghẹn ngào, ngập ngừng kể những chuyện đã xảy ra trong ngày nọ, rằng đúng lúc chú phải vội vã thì các hội viên Hội mát-tít đã thề bí mật với nhau, rằng chúng nghi ngay cái sự tình cờ này, và tuyên bố chú chạy là vì không dám vào Hội mát-tít bí mật, rằng chú phản bội và đê tiện.

Dựa trên cơ sở này, các trung úy, thượng úy và đại úy hiểu lầm là chủ tịch không đánh bạn với chúng, lại cho chú lính bình thường can dự vào bí mật quốc gia. Cuối cùng chúng ghi tên chú vào sổ đen toàn bằng chữ thường.

Bô-co kiên trì nghe hết những chuyện đó. Lát sau cậu im lặng. Cậu rất khổ tâm là trong bọn bạn lại có đứa như vậy. Bô-co là một chàng trai thông minh. Tuy thế cậu cũng chưa biết rằng những người xung quanh khác hẳn với chính cậu, rằng muốn học được điều đó chúng phải chịu rất nhiều đau khổ. Cậu thân mật nhìn chú bé tóc hung.

- Được rồi, Ét-nuê! - Cậu nói. - Cậu cứ làm việc này, đừng để ý bọn nó. Bây giờ, trước chiến tranh, tớ chẳng muốn nói gì. Nhưng nếu ta đánh lùi cuộc tấn công của bọn áo đỏ, tớ sẽ liệu với bọn nó. Vậy bây giờ cậu chạy nhanh đến pháo đài số 1 và 2 truyền lệnh cho bọn nó phải bỏ ngay sang pháo đài số 4 và 5. Tớ muốn tính xem thời gian cần thiết để bò sang được đó là bao nhiêu.

Chú lính đứng nghiêm, thẳng thắn chào, mặc dù trong giờ phút này chú hơi buồn, bởi lẽ vì chiến tranh mà trì hoãn vấn đề danh dự của chú. Chú cố nén chịu mọi nỗi cay đắng với mọi người và nói theo kiểu nhà binh:

- Rõ, thưa ngài chủ tịch!

Sau đó chú bắt đầu phi nước đại, bụi đất cuốn theo. Không bao lâu viên sĩ quan tùy tùng này đã khuất sau các đống gỗ mà trên đó các mái đầu trẻ con to to đang ló ra khỏi các pháo đài, mắt mở thao láo. Sự hồi hộp lộ rõ trên nét mặt họ, giống hệt tâm trạng các chiến binh trước giờ xung trận mà chúng ta biết qua các nhà khoa học quân sự dũng cảm và am hiểu.

Một mình Bô-co ở lại khu đất trống. Tiếng ồn ào của xe cộ đang sình sịch làm rung chuyển mảnh đất lớn phẳng lì đã được khoanh vùng. Tuy vậy Bô-co vẫn cảm thấy hình như cậu không ở giữa thành phố, hình như cậu đang sống ở một đất nước xa xăm, trên một cánh đồng lớn, nơi đó ngày mai sẽ nổ ra một trận chiến đấu ác liệt quyết định số mệnh của nhiều dân tộc. Không nghe thấy một tiếng nói nào của đám con trai, ai nấy bình tĩnh đứng ở vị trí của mình, chờ lệnh. Bô-co cảm thấy tất cả bây giờ phụ thuộc vào cậu. Hiện tại và tương lai của cái tập thể cỏn con này đều phụ thuộc vào cậu. Những buổi chiều vui vẻ, những môn bóng, những trò chơi khác nhau và những buổi giải trí mà các bạn thường chơi ở đây đều phụ thuộc vào cậu. Lúc này Bô-co cảm thấy rất tự hào được lĩnh trách nhiệm vẻ vang như thế.

“Phải! - Cậu nói thầm. - Tao sẽ bảo vệ chúng mày!”

Cậu nhìn quanh khu đất trống thân yêu, rồi nhìn theo các đống gỗ mà đằng sau đó là cái ống khói bằng sắt cao ngỏng của chiếc cưa hơi nổi bật lên một cách hăm hở và vui vẻ nhả những luồng mây trắng như tuyết, thật là thích chí, vô tư lự, tưởng rằng hôm nay cũng giống như mọi ngày, tưởng rằng chẳng có gì nguy khốn, nhưng có biết đâu rằng tất cả…

Phải, Bô-co cảm thấy mình như một vị thủ lĩnh vĩ đại trước một trận đánh quyết liệt. Cậu nghĩ đến Na-pô-lê-ông vĩ đại (Na-pô-lê-ông Bô-na-pác (1769-1821), một bậc tướng tài ba của nước Pháp lên ngôi hoàng đế năm 1804)... Rồi cậu nghĩ về tương lai của cậu, cậu sẽ ra sao? Sẽ làm việc gì? Sẽ trở thành người như thế nào? Phải chăng cậu thành chiến sĩ ở một nơi xa và lúc nào đó cậu sẽ chỉ huy một đội quân chính quy mặc đồng phục lăn lộn ngoài chiến trường thực sự - không phải tranh giành một mảnh đất như mảnh đất của khu đất trống này, mà vì một dải đất lớn dịu hiền mà người ta gọi là Tổ quốc! Hay là cậu sẽ trở thành bác sĩ để ngày ngày đọ sức gay go và quả cảm với những con bệnh hiểm nghèo?

Buổi chiều xuân ập tới, thầm lặng theo chiều suy nghĩ của Bô-co. Cậu thở dài và đi về phía các đống gỗ để quan sát các bạn trên các pháo đài.

Từ trên nóc các đống gỗ, bọn trẻ trông thấy vị chủ tướng tiến lại gần. Các đồn bắt đầu nhốn nháo. Họ xếp các viên cát thành hàng và đứng nghiêm.

Nhưng giữa chừng, bỗng nhiên thủ lĩnh dừng lại và nhìn về đằng sau. Hình như ngài muốn nghe ngóng. Sau đó ngài lại quay đi và rảo bước về phía cổng nhỏ của bờ rào.

Có người gõ cổng. Bô-co rút then cửa và mở cổng nhỏ ra. Cậu kinh ngạc lùi người về phía sau.

Ghe-rếp đứng trước cậu.

- Mày đấy à? - Nó ngượng ngùng nói.

Bô-co chịu không trả lời ngay được. Ghe-rếp chậm rãi bước vào rồi khép cửa lại. Bô-co vẫn chưa biết nó muốn gì. Nhưng bây giờ Ghe-rếp không vui và bình tĩnh như trước nữa. Nó nhợt nhạt và buồn bã. Nó giơ tay và sửa lại cổ áo, vẻ muốn nói điều gì nhưng không biết mào đầu ra sao. Bô-co không lên tiếng, nó cũng chả thưa; hai người đối diện nhau đứng lặng như thế một hồi. Cả hai đều không biết làm gì. Cuối cùng Ghe-rếp mở miệng:

- Mình đến để… để nói chuyện với cậu!

Rồi Bô-co cũng lên tiếng. Cậu trả lời bằng giọng giản dị, nghiêm nghị:

- Tao chẳng có gì để nói chuyện với mày cả. Tốt nhất là mày đi ra khỏi đây, qua cổng này, theo đường lúc nãy mày vào.

Nhưng hắn không chấp nhận lời khuyên này.

- Cậu xem, Bô-co! - Hắn nói. - Mình biết là các cậu đã đoán biết tất cả. Mình biết rằng các cậu ở đây đã biết mình về phe bọn áo đỏ. Bây giờ mình đến đây không phải như một thằng do thám mà như một người bạn tốt.

Bô-co khe khẽ:

- Mày không thể đến đây như một người bạn tốt được!

Ghe-rếp cúi đầu xuống. Nó tưởng rằng mọi người sẽ nổi khùng với nó, sẽ đuổi nó khỏi đây, chứ nó không ngờ họ nói chuyện với nó một cách buồn rầu lặng lẽ như thế này. Điều đó càng làm cho nó đau khổ. Họ đấm đá nó không đau bằng. Thế rồi nó cũng hạ thấp giọng, buồn rầu nói:

- Mình đến đây xin sửa chữa lỗi lầm của mình!

- Chuyện này không được! - Bô-co nói.

- Nhưng mình rất ăn năn… mình rất hối hận… và mình lấy lại lá cờ của các cậu đã bị A-trơ Phe-ri đến đấy cướp đi và Ne-me-tréc đã đánh cắp lại, rồi sau đó bọn Pát-xtô lại cướp mất từ tay Ne-me-tréc.

Nó vừa nói vừa rút từ trong túi áo vét-tông ra lá cờ nhỏ màu đỏ - xanh. Mắt Bô-co sáng lên. Lá cờ nhỏ đã bị nhàu nát, có thể thấy là nó bị giằng xé, bị giành giật nhiều lần. Nhưng có một điều rất đẹp là, nó như một lá cờ thật trải qua khói lửa trong các trận chiến đấu ác liệt.

- Lá cờ này - Bô-co nói - sau rồi chính tay chúng tao sẽ lấy lại từ tay bọn áo đỏ. Nếu chúng tao không lấy lại được thì chẳng còn có gì là ý nghĩa nữa… Khi đó chúng tao sẽ rời khỏi nơi này, sẽ phải lìa nhau… Chúng tao sẽ chẳng được sống bên nhau nữa… Chứ thế này thì chẳng cần cờ đâu! Và mày nữa, chúng tao cũng chẳng cần đâu...

Sau đó cậu làm điệu muốn đi. Cậu muốn bỏ Ghe-rếp đứng như tượng gỗ ở đó. Thằng này túm gấu áo cậu lôi lại.

- I-a-nốt ơi, - nó nói, giọng đứt hơi, - mình thấy là mình đã phạm tội lớn chống lại các cậu. Mình muốn lập công chuộc tội. Các cậu tha thứ cho mình!

- Ô hay! - Bô-co trả lời. - Tao đã tha thứ cho mày rồi!

- Và các cậu nhận lại chứ?

- Cái đó không được!

- Không có cách nào à?

- Không có cách nào cả!

Ghe-rếp rút khăn mùi soa, đưa lên mặt. Bô-co buồn rầu nói với nó:

- Đừng khóc, Ghe-rếp ạ! Tao không muốn mày khóc trước mặt tao. Mày về nhà đi và hãy để cho chúng tao yên. Tất nhiên bây giờ mày đến đây vì chơi với bọn áo đỏ mày cũng đã mất hết danh dự rồi!

Ghe-rếp bỏ khăn vào túi, làm ra vẻ người lớn:

- Thôi được, - nó nói, - mình đi! Các cậu sẽ chẳng gặp mình nữa. Nhưng cậu nhớ là không phải mình về đây vì bọn áo đỏ căm thù mình, mà vì nguyên nhân khác cơ!

- Thế cái gì vậy?

- Cái đó mình không nói. Hình như cậu biết. Nhưng mình, nếu cậu biết cho mình...

Đến đây, chủ tịch xếch mắt nhìn nó:

- Tao không biết…

- Bây giờ mình không giải thích! - Ghe-rếp lắp bắp rồi đi ra phía cổng con. Nó dừng ở đó và quay lại một lần nữa. Nó nói: - Mình xin một lần nữa vẫn không được sao, các cậu không nhận lại à?

- Không được!

- Thế thì… mình cũng không nài nữa!

Nó đóng sập cửa nhỏ rồi phóng đi. Bô-co lưỡng lự một lát. Đây là lần đầu tiên trong đời cậu đã nghiệt ngã đối với bạn bè. Cậu cũng định quay người để chạy theo gọi với: “Lại đây, nhưng mày phải xử sự cho tốt”. Lúc này cậu nhớ đến cái cảnh hôm xưa với cái cười của Ghe-rếp khi hắn chạy ngược chiều với cậu ở phố Pan. Lúc ấy nó cười bọn cậu. Còn cậu đứng đó với Ne-me-tréc ở vỉa hè, buồn bã, cúi đầu xuống, tai còn vẳng lại tiếng cười mỉa mai, ranh mãnh của Ghe-rếp đang chạy tháo thân.

“Không! - Cậu tự nói với mình. - Tao không gọi lại. Thằng này tồi lắm!”.

Đến đây, cậu quay người để đi về phía những đống gỗ, nhưng cậu phải kinh ngạc dừng lại. Ở đó, trên nóc các đống gỗ, tất cả các bạn đều đứng quan sát cảnh vừa rồi. Những đứa không được phân công vào các pháo đài cũng đứng ở đó. Đội quân tí hon xếp hàng đều đặn trên các khúc gỗ. Chẳng ai bảo ai, mọi người đều nín thở chờ đợi xem chuyện gì sẽ xảy ra giữa Bô-co và Ghe-rếp. Lúc Ghe-rếp đi ra, Bô-co đi về phía các đống gỗ, sự hồi hộp bị phá vỡ. Bỗng nhiên cả đội quân nhất tề đồng thanh hô lớn:

- Muôn năm!

Nhiều giọng trẻ, tươi tỉnh vang lên từ phía các đống gỗ. Những chiếc mũ cát-két bay tứ tung vào không khí.

- Chủ tịch muôn năm!

Một tiếng huýt sáo kinh khủng xé tan không khí, tiếng huýt có lẽ còn to hơn cả tiếng còi tàu kể cả lúc tàu hú mạnh nhất. Tiếng huýt ngân vang, đắc thắng. Dĩ nhiên là Trô-nóc-cô-sơ huýt rồi. Nó sung sướng nhìn quanh, vừa ngặt nghẽo cười vừa nói:

- Thế chứ! Trong đời tao chưa bao giờ thổi khoái như thế này!

Đứng giữa khu đất trống, Bô-co xúc động, sung sướng giơ tay vẫy chào đội quân. Lúc này cậu nhớ đến Na-pô-lê-ông vĩ đại. Đội cận vệ già của Na-pô-lê-ông cũng tôn sùng đại tướng như thế này.

Mọi người đều nhìn thấy cảnh vừa rồi và bây giờ chuyện Ghe-rếp đã rõ ràng. Chuyện của hai người nói ở cổng không vẳng lại, nhưng bọn trẻ đã thấy rõ các cử chỉ và từ đó chúng hiểu tất cả. Chúng thấy những cử chỉ cự tuyệt của Bô-co. Chúng thấy cậu ta không đưa tay bắt. Chúng thấy Ghe-rếp sụt sùi định khóc. Rồi thấy nó bỏ đi. Khi nó quay lại ở cổng nói với Bô-co, mọi người chép miệng một chút.

Le-xích thì thào:

- Ôi… Nếu bây giờ nó tha thứ cho thằng ấy!

Nhưng chúng thấy Ghe-rếp vẫn bỏ đi, Bô-co lắc đầu tỏ vẻ không đồng ý thì chúng đều hả dạ. Khi chủ tịch quay về phía chúng thì tiếng hô “muôn năm” vang dậy. Chúng rất hài lòng vì chủ tịch của chúng không phải là trẻ con mà là người lớn đứng đắn. Chúng muốn ôm hôn chủ tịch, nhưng thời buổi chiến tranh không thể làm thế được. Bọn trẻ gào thét, reo hò ầm ĩ, khản đặc cả cổ, khô cả phổi.

- Cậu là chàng trai cứng rắn thật, bố nhỏ ạ! - Trô-cô-nóc-sơ tự hào nói, nhưng nó cũng hoảng và bỗng nhiên chữa lại: - Không phải “bố nhỏ”... xin lỗi… thưa ngài chủ tịch.

Sau đó cuộc diễn tập bắt đầu. Các mệnh lệnh chỉ huy lanh lảnh vang lên, các cánh quân phóng qua những đống gỗ, vượt qua các pháo đài, những quả bom cát bay tứ tung. Tất cả diễn ra rất đẹp mắt. Mọi người thấy rõ nhiệm vụ đã được phân công. Điều đó càng làm họ phấn khởi.

- Chúng ta sẽ thắng! - Tiếng hô ầm vang đây đó.

- Chúng ta sẽ đánh bật chúng ra!

- Chúng ta sẽ bắt trói nhiều tù binh!

- Chúng ta sẽ bắt thằng A-trơ Phe-ri!

Chỉ có Bô-co là nghiêm nghị.

- Các cậu đừng vội nghĩ tới vinh quang! - Cậu nói với các bạn. Sau chiến tranh, các cậu tha hồ vui. Bây giờ ai muốn thì có thể về nhà được. Tôi nói lại lần nữa: ngày mai ai không tới đây đúng giờ, người đó sẽ là bội tín!

Đến đây cuộc luyện tập đã kết thúc. Nhưng không ai muốn về. Bọn trẻ tụ tập thành từng nhóm và bàn chuyện Ghe-rếp.

Bo-ro-ba-sơ thét, giọng rít lên:

- Hội mát-tít! Hội mát-tít!

- Mày muốn gì? - Các chàng trai hỏi.

- Họp chứ?

Côn-nay nhớ ra là nó đã hứa sẽ họp để sáng tỏ trước hội nghị về tội mình để mát-tít khô đi. Nó buồn rầu xin nhận.

- Được, - nó nói, - họp nào! Tôi yêu cầu các hội viên kính mến hãy tách riêng ra!

Đi đầu là Bo-ro-ba-sơ, người đang vui trên đau khổ của bạn, các hội viên đáng kính kéo nhau qua các đống gỗ, lên trước hàng rào và họp hội nghị ở đấy.

- Chúng tôi nghe đây! Chúng tôi nghe đây! - Bo-ro-ba-sơ kêu lên.

Côn-nay liền trịnh trọng tuyên bố:

- Tôi khai mạc cuộc họp! Ngài Bo-ro-ba-sơ đòi nói!

- Hừm, hừm… - Bo-ro-ba-sơ lên gân cổ báo hiệu điềm chẳng lành. - Kính thưa hội nghị! Ngài chủ tịch được cái may mắn là cuộc họp để phê bình ngài gần như bị bỏ sót vì buổi diễn tập vừa qua!

- Ô hô! Ô hô! - Phe đối lập gào lên.

- Các ngài “ô hô” với tôi cũng vô ích thôi! - Người thuyết trình gầm lên. - Vì tôi biết tôi nói gì chứ! Ngài chủ tịch đã vì buổi diễn tập mà trì hoãn công việc này một chút… nhưng bây giờ không thể trì hoãn được nữa, vì bây giờ…

Bỗng nhiên nó ngừng lại. Ở cổng nhỏ của bờ rào có tiếng sột soạt. Giờ phút này bọn trẻ thường bị giật mình bởi bất cứ tiếng động nào vì không thể biết trước được là kẻ thù đang đến hay không.

- Ai đấy? - Người phát biểu hỏi. Cả bọn lắng nghe.

Tiếng xọc xạch càng to thêm vội vã.

- Có người đang đẩy cửa! - Côn-nay run run nói và nhìn ra khe hở giữ các thành rào. Rồi nó ngạc nhiên quay nhìn bọn trẻ. - Có một ông đến đây!

- Một ông à?

- Ừ! Một ông có râu!

- Thế thì mở cho ông ấy vào!

Nó mở cổng ra. Đúng là một người đàn ông ăn mặc chỉnh tề bước vào với chiếc áo choàng đen có cổ to bành. Ông có bộ râu quai nón đen đen, mắt đeo kính. Ông dừng ở bậc cửa, gọi to:

- Các cậu là con trai phố Pan phải không?

- Vâng ạ! - Cả Hội mát-tít đồng thanh trả lời.

Đến đây người mặc áo choàng bước vào và dịu dàng nhìn lũ trẻ.

- Tôi là bố của Ghe-rếp! - Ông vừa đóng cổng vừa nói.

Im lặng. Nếu bố Ghe-rếp đến đây thì sự việc thật là to tát. Le-xích huých vào hông Ri-khơ-te:

- Mày đi gọi Bô-co đến đây!

Ri-khơ-te phóng đến nhà cưa hơi, nơi Bô-co vừa kể cho chúng nghe chuyện Ghe-rếp đã vướng vào. Ông có râu quai nón quay lại Hội mát-tít:

- Vì sao các cậu đuổi con tôi khỏi nơi này?

Côn-nay bước lên:

- Vì nó mách chúng cháu với bọn áo đỏ!

- Bọn áo đỏ là những đứa nào?

- Thưa ông, đó là bọn con trai khác hay chơi ở Vườn cỏ… nhưng hiện nay chúng muốn cướp chỗ này của chúng cháu, vì bọn nó không có chỗ chơi bóng. Chúng nó là kẻ thù của chúng cháu.

- Lúc nãy con tôi vừa đi về nhà vừa khóc. Tôi hỏi mãi nhưng nó không chịu nói ra. Mãi sau tôi phải bắt ép nó mới thú nhận là các cậu nghi ngờ nó đã phản bội. Biết thế, tôi liền nói với nó: “Bây giờ ba lấy mũ đi đến chỗ các bạn trai đó, ba sẽ nói chuyện với các bạn ấy xem sự thực thế nào. Nếu không đúng thì ba sẽ đòi các bạn ấy phải xin lỗi con. Nhưng nếu quả là như vậy thì con hãy liệu hồn, ba của con là một người suốt đời trung thực, sẽ không dung thứ cho con mình làm phản bạn bè!”. Tôi nói với thằng nhỏ như vậy đấy. Bây giờ tôi đến đây mong các cậu hãy nói thật với lòng mình là con tôi có làm phản các cậu hay không. Nào!

Tất cả yên lặng.

- Nào! - Bố của Ghe-rếp nhắc lại. - Các cậu đừng sợ. Các cậu cứ nói sự thật. Tôi cần biết các cậu đã vô lý hành hạ con tôi, hay nó đáng trị tội!

Không ai trả lời. Không ai muốn làm rầu rĩ con người mặc áo khoác có vẻ tốt bụng này, đang điều tra tính nết của đứa con trai trung học của mình. Ông bèn quay lại Côn-nay:

- Cậu nói là nó phản bội các cậu. Bây giờ cậu phải chứng minh đi! Nó khai báo bao giờ? Bằng cách nào?

Côn-nay lắp bắp:

- Cháu… cháu… cháu… chỉ nghe…

- Thế thì chẳng đúng gì! Ai là người biết chắc chắn về nó? Ai thấy? Ai biết?

Vừa lúc đó Bô-co và Ne-me-tréc xuất hiện trong các pháo đài. Ri-khơ-te đưa họ đến. Côn-nay thở phào:

- Thưa ông, - nó nói, - kia kìa… cậu bé tóc hung đó… bạn Ne-me-tréc ấy… bạn đó thấy. Bạn đó biết!

Họ đợi đến khi ba đứa đến gần. Nhưng Ne-me-tréc đi thẳng về phía cổng. Côn-nay kêu lên:

- Bô-co ơi! Lại đây các cậu!

- Bây giờ không được! - Bô-co trả lời. - Xin chờ một tí nhé. Ne-me-tréc mệt lắm, nó lên cơn ho… bây giờ tao phải đưa nó về.

Nghe nói đến tên Ne-me-tréc, người mặc áo choàng đã vội kêu lên:

- Cậu là Ne-me-tréc à?

- Vâng ạ! - Chú bé tóc hung nói nhỏ nhẹ rồi đi đến bên người tóc đen. Người này nghiêm khắc nói với chú:

- Tôi là bố của Ghe-rếp. Tôi đến đây để biết con tôi có phản bội hay không. Các bạn cậu nói là cậu biết, cậu thấy, thế thì cậu thành tâm trả lời đi: đúng hay không?

Ne-me-tréc đang sốt, mặt nóng bừng bừng. Bây giờ thì chú đã ốm thực sự rồi. Thái dương chú phập phồng, bàn tay chú nóng hôi hổi, cả thế giới quanh chú thật là đặc biệt… Ông có râu đeo kính này đang nói rất nghiêm với chú, cứ như ông giáo Rát vẫn thường nói với những học sinh hư… Bọn con trai đang ngơ ngác… Chiến tranh, bao nhiêu là hồi hộp…, tất cả… Và chú cũng có thể biết được đằng sau câu hỏi khắt khe kia rằng nếu quả thực Ghe-rếp phản bội, thì lúc ấy sẽ nguy cho nó biết chừng nào…

- Cậu hãy trả lời đi! Hãy trả lời đi! Nó phản bội không?

Khuôn mặt chú bé tóc hung đỏ bừng, đôi mắt sáng rực vì sốt, chú mạnh bạo trả lời, giọng se sẽ như chính chú là người có tội đang thú nhận điều gì đó:

- Không, thưa ông! Không phản bội!

Người cha hãnh diện quay sang nói với bọn trẻ:

- Thế thì các cậu nói dối rồi sao?

Hội mát-tít kinh ngạc đứng im, chẳng có tiếng xì xào nào.

- Hà, hà, - người râu đen mỉa mai, nói thế thì cậu nói dối rồi. Tôi đã biết ngay con trai tôi là đứa trẻ trung thực mà!

Ne-me-tréc cố đứng im. Chú từ tốn hỏi:

- Cháu đi được chứ?

Người có râu cười to:

- Cậu về được, cậu là người biết tất cả!

Ne-me-tréc chuệch choạng đi ra phố cùng với Bô-co. Trước mắt chú bây giờ tất cả đều đảo lộn. Lúc này chú không nhìn rõ gì nữa. Người tóc đen, đường phố, những đống gỗ nhảy hỗn loạn trước mặt chú. Những lời nói lạ lùng ù ù bên tai chú. “Chúng mày vào đồn!” - một giọng rít lên. Sau đó một giọng khác dội lại: “Con tôi phản bội à?”. Và trong khi người tóc đen khinh bỉ, miệng há to như cái cổng trường… thì ông giáo Rát bước từ cổng này đi ra…

Ne-me-tréc ngả mũ xuống.

- Mày chào ai thế? - Bô-co hỏi chú, vì cả đường phố chẳng có ma nào sất.

- Tớ chào thầy giáo Rát, - chú bé tóc hung nói nho nhỏ. Và Bô-co bắt đầu thổn thức, cậu vừa khóc vừa dìu bạn về nhà trên đường phố tối dần.

Trong khu đất trống, Côn-nay bước lên và nói với người tóc đen:

- Thưa ông, thằng Ne-me-tréc hay nói điêu lắm. Chúng cháu đã tuyên bố nó là kẻ phản bội và đuổi ra khỏi hội!

Người bố sung sướng liền phụ họa:

- Nhìn nó cũng đã thấy rồi. Khuôn mặt có vẻ láu lỉnh. Lương tâm nó tồi!

Rồi ông sung sướng về nhà, tha thứ cho con. Trên góc đường phố Uyn-luê, ông còn thấy Bô-co dìu Ne-me-tréc sang bên kia đường xe chạy, trước cửa nhà thương. Nhưng khi đó thì Ne-me-tréc cũng đã khóc, chú rất buồn, rất rầu rĩ và day dứt với mọi nỗi đau sâu kín của lòng người lính; chú vừa lên cơn sốt vừa khóc. Miệng lẩm bẩm:

- Chúng nó viết tên tớ bằng chữ thường… Chúng nó viết cái tên đáng thương, đáng kính của tớ bằng chữ thường...