ương Xuân Đoàn là một họa sĩ trẻ, tài năng và rất trong sáng. Và là một điển hình đau buồn về tính lãng phí của xã hội Việt Nam thời nay.

Khi Đoàn còn ở Mátxcơva, chúng tôi rất gần gũi nhau, gần như ngày nào cũng kết thúc bằng cuộc nói chuyện điện thoại hàng tiếng đồng hồ vào đêm khuya. Khó nhớ chúng tôi đã nói chuyện về điều gì có lẽ về đủ đề tài trong đời và trong nghệ thuật... Tôi chỉ nhớ rõ một điều: tôi luôn luôn muốn lấy kinh nghiệm thắng bại trong cuộc đời của tôi nhằm che chở cho chàng trẻ dễ thương này khỏi những bất công đang chờ đợi. Với toàn bộ tình cảm trìu mến của một người chị, thậm chí người mẹ, tôi muốn dành cho Đoàn như vậy, nhưng tất nhiên không được. Những tranh đẹp nhất do Đoàn vẽ thì bị bác lại, đành phải bằng lòng với công việc lặt vặt thường ngày của ban Vãn hóa văn nghệ và nay là ban Văn hóa thông tin của Trung Ương Đảng.

Tôi nhớ mãi một bức sơn dầu lớn, những linh hồn chết của các cô gái trẻ hy sinh ở Trường Sơn, hóa thành các vị thần "anges" trắng đang bay trong không gian màu xanh, phía dưới là dẫy núi trường Sơn u ám, nặng nề....

Hỡi ơi! Dẫy Trường Sơn ấy lại nhỏ thó như chiếc đòn gánh - nếu so với bố cục của bức tranh này... và tất nhiên Đoàn cũng bị ông Hoàng Tùng (hay ông nào đó tương tự, "chuyên viên về văn hóa") lên lớp: nào thiếu lạc quan, nào duy tâm, nào Trường Sơn chiếm tỷ lệ diện tích bức tranh quá ít so với tầm vóc chiến công v.v.

Trong mỗi lá thư tôi nhận của Đoàn, mỗi ngày một nặng ý nghĩ về cuộc sống "ở ẩn" của một thế hệ đã không còn trẻ nữa, nhưng cũng chưa trưởng thành đầy đủ để sống vững vàng và công khai với những lý tưởng của mình: công bằng, nhân đạo, tính người 1... Và tôi rất tiếc, chúng tôi bây giờ vô cùng xa nhau, không thể tâm sự qua điện thoại như những buổi tối dài năm nào. Không thể cùng đi xem tranh triển lãm của các họa sĩ Nga bị cấm trước kia, mà bây giờ là nguồn sức mạnh tinh thần của bao thế hệ già, trẻ nhân dân chúng tôi... Và tôi cũng không thể truyền lại cho Đoàn một niềm lạc quan của đất nước tôi với toàn bộ khắc nghiệt và hân hoan của thời kỳ phục hưng.

--------------------------------

1 Lương Xuân Đoàn ngoài nghề vẽ còn làm thơ và viết truyện thiếu nhi. Anh là cháu gọi giáo sư ưu tú Lương Xuân Nhị bằng bác ruột. Hiện nay anh vẽ rất nhiều tranh trong sự thầm lặng và bền bĩ của một người hoạ sĩ chuyên nghiệp.