à An-giê-la dùng nước hoa xoa hai bên thái dương và cho bà Bê-rin vài giọt dầu bạc hà. Vừa tỉnh lại, người cô đã lập tức chạy đến chỗ đặt điện thoại và gọi cho tất cả họ hàng, mời họ đến họp.

Xa-ít đi dạo trong vườn, khe khẽ hát một mình ''Tình yêu mạnh hơn cái chết'', sau đó anh quay vào nhà và lánh mình vào phòng riêng của anh. Ở đó anh ngồi vào bàn, cắm cúi giải một bài toán hóc búa, đã hơn một năm nay anh chưa giải được.

Mãi đến ngày hôm sau, khi ở biệt thự đã khai mạc cuộc họp lớn của gia đình, gồm tất cả đại diện của dòng họ vinh quang Rư-gi-xưn, thì Xa-ít vẫn còn ngồi ở bàn, chưa đụng gì tới bữa ăn tối qua và bữa ăn sáng nay cả.

Bà Bê-rin bước vào:

- Đi thôi, cháu.

- Đi đâu?- Anh bất giác hỏi lại.- Bao giờ cũng thế: cứ tập trung được một chút là lại có người đến quấy rầy...

- Sao lại đi đâu? Tất cả đã có mặt, chỉ còn đợi mỗi mình cháu.

- Đợi cháu? Ai đợi? Để lảm gì?

- Lạy thánh A-la, sao mà thằng bé đãng trí đến thế - Bà cô kêu lên tuyệt vọng.

Đúng là khi Xa-ít đã ngồi giải các bài toán ưa thích của anh thì thế giới không còn tồn tại đối với anh nữa. Đưa anh quay về với thế giới không phải là học thật không dễ dàng. Khi còn ở Pa-ri, các bạn sinh viên những lúc như thế này đã phải dội cả nước lạnh lên đầu Xa-ít mà vẫn không có kết quả nữa là!

- Cháu ạ, hãy nghe cô đây... Hôm nay mọi người họp lại để bàn về chuyện Xê-vim...

Xa-ít giật mình:

- Xê-vim... Xê-vim. Cô ạ, thế thì cháu sẵn sàng, ta đi thôi...

Trong phòng khách tất cả họ hàng, con cháu của dòng họ Sa-phơ-ran Rư-gi-xưn lâu đời đã có mặt. Chân dung của người sáng lập dòng họ - I-u-xup Pa-sa-Pê-gô-gô-lôp được treo đối diện với cửa ra vào. Nếu không có râu và huân chương thì có thể nghĩ rằng, đó là chân dung Xa-ít... Trên bức tường khác là chân dung nhiều thế hệ con cháu I-u-xup Pa-sa. Trong số đó có các quan đại thần và các tướng lĩnh mặc quân phục có tua vàng, đeo đầy huân chương và huy chương. Có cả những người mặc thường phục, mặc đại lễ, để râu, không để râu, để ria, không để ria, mặc áo sơ mi cổ cồn, thắt ca-vát sang trọng.

Mười sáu ông bà già ngồi xung quanh chiếc bàn gỗ dẻ đồ sộ. Người già nhất của dòng họ Rư-gi-xưn là ngài Ap-di-u-si-u-ki-ua tám mươi tuổi. Người bác trẻ nhất của Xa-ít là nhà ngoại giao đã về hưu - Kư-xme-ti - vừa tròn sáu mươi chín tuổi cách đây không lâu.

Xa-ít yên tâm bước vào phòng khách và dừng lại trước lò sưởi, trong đó ngọn lửa đang bập bùng nhảy múa. Ánh lửa phản chiếu khuôn mặt hơi gầy đi nhưng tràn đầy hạnh phúc của Xa-ít.

- Xin chào tất cả,- Xa-ít nghiêng mình trước lò sưởi, anh không biết là người cô đã kê lại cái bàn sang chỗ khác.

- Cám ơn cháu,- ngài Kư-xme-ti trả lời thay cho tất cả. Mọi người đều biết Xa-ít nhìn rất kém, nên không ai giận anh cả.

Ngài Ap-di-u-si-u-ki-ua cho phép Xa-ít ngồi xuống và cuộc họp lớn của gia đình bắt đầu.

- Thưa các ông và các bà kính mến!- Người già nhất dòng họ Rư-gi-xưn nói với những người có mặt.- Hôm nay chúng ta cần phải thông qua một quyết định hết sức quan trọng về việc hôn nhân của người nối dõi trẻ nhất của dòng họ quang vinh, niềm hy vọng duy nhất của chúng ta - Xa-ít. Được sự đồng ý của các ngài, tôi xin phép tuyên bố khai mạc cuộc họp của gia đình.

Ngài Di-khơ-nhi, một người bác khác của Xa-ít, giơ ngón tay…

- Thưa ngài chủ tọa kính mến, cho phép tôi có ý kiến.

Ngài chủ tọa Ap-di-u-si-u-ki-ua gật đầu đồng ý.

Hóa ra ngài Di-khơ-nhi chỉ quan tâm đến chương trình cuộc họp:

- Chúng ta họp mặt ở đây để bàn về một việc đòi hỏi phải thảo luận một cách toàn diện và lâu dài,- ngài Di-khơ-nhi bắt đầu nói,- nên cuộc họp của gia đình chúng ta không thể nào kết thúc nhanh chóng được... Và vì tôi hôm nay bị mệt nên đôi lúc phải rời cuộc họp ra khỏi phòng, do đó tôi đề nghị cứ sau mười-mười lăm phút cần phải nghỉ giải lao.

- Ai đồng ý với ý kiến của ngài Di-khơ-nhi, đề nghị giơ ngón tay,- ngài Ap-di-u-si-u-ki-ua nói.

Chỉ có một người phản đối, còn đại đa số giơ cả hai ngón tay đồng ý cứ sau mười lăm phút thì nghỉ giải lao.

- Công việc mà chúng ta bàn hôm nay,- ngài chủ tọa nói tiếp,- đòi hỏi phải được thảo luận hết sức rộng rãi, vì thế chúng ta đề nghị ngài Kư-xme-ti trình bày cho chúng ta nghe thật tỉ mỉ thực chất của vấn đề này.

Cũng cần phải nói luôn rằng, cả hai người bác già nhất và trẻ nhất đều chống lại việc cưới vợ cho Xa-ít.

- Thưa các ông và các bà kính mến,- ngài Kư-xme-ti bắt đầu,- như các ngài đã biết, hôm nay chúng ta cần phải quyết định về việc kết hôn của cháu Xa-ít. Cháu mong muốn được thành lập gia đình với cô Xê-vim của gia đình Phe-phai-e-vec. Em gái chúng ta, người cô Bê-rin của cháu Xa-ít đã tìm hiểu đầy đủ mọi điều về người thiếu nữ trẻ. Bà ủng hộ ý định tự nhiên và tốt đẹp này của cháu Xa-ít. Còn nguyện vọng của bản thân cháu Xa-ít muốn nhanh chóng kết hôn với người thiếu nữ nói trên có nguyên nhân của nó là: cháu Xa-ít cùng với Xêvim trong thời gian tới sẽ tặng cho dòng họ quang vinh của chúng ta thêm một Rư-gi-xưn nữa.

Một trong những người cô của Xa-ít, bà Di-u-bai-de, người vừa mới năm mươi nhăm tuổi cách đây không lâu và chưa khi nào lấy chồng cả, đã hỏi một cách thiếu tế nhị:

- Không hiểu tôi hiểu có đúng không, là Xa-ít đã trở thành người cha trước ngày cưới?

Các cụ già bắt đầu thì thào với nhau, thậm chí còn cười khúc khích. Lòng tôn kính mà Xa-ít vẫn giữ đối với những người già cả của dòng họ Rư-gi-xưn cho đến giờ đã phần nào bị lung lay.

- Cháu Xa-ít, người cô đáng kính của cháu quan tâm là bằng cách nào mà cháu lại có thể thành người cha trước khi cưới được?

- Bằng cách bình thường nhất - Trong giọng của Xa-ít đã vang lên sự thách thức.

- Thế ''bình thường'' nghĩa là thế nào? Bà Di-u-bai-de hỏi lại.

- Nghĩa là như thế, rất đơn giản. Rất tiếc là cháu không thể giải thích cho người cô đáng kính của cháu được,- Xa-ít bỗng nhiên nổi giận,- là làm thế nào để có thể trở thành người cha. Như cháu được biết, cô ấy không có kinh nghiệm gì về việc này cả. Tuy nhiên nếu cô ấy quan tâm đến vấn đề này, thì có thể đến hỏi các nhà chuyên môn hoặc xem các tài liệu cần thiết.

Một sự im lặng dễ sợ bao trùm. Không ai ngờ được Xa-ít lại dám ăn nói hỗn hào như vậy. Còn người nói dối trẻ tuổi của dòng họ quang vinh bỗng cảm thấy mình là người chiến thắng, ngực anh tự nhiên ưỡn ra và tự hào tràn ngập trong lòng.

- Vào thời chúng tôi, ngài Kư-xme-ti phá tan sự im lặng,- những cuộc kết hôn hết sức vội vã như thế này được coi là thiếu đứng đắn... Các cháu quen nhau đã bao lâu rồi?

- Chúng cháu đã viết thư cho nhau từ lâu!- Xa-ít quyết định bào chữa đến cùng, bênh vực cho người yêu của anh.

- Sự tiến bộ mà mọi người luôn ầm ĩ lên đã dẫn đến chỗ như thế đấy... Nghĩa là, bây giờ thậm chí có thể có thai cả bằng đường bưu điện?- Đang mong trả thù, bà cô Di-u-bai-de nói một cách độc địa.

Một người cô khác định bênh vực cho Xa-ít.

- Thưa bà, thời gian đã thay đổi rồi. Bây giờ tất cả đều có thể! Chẳng hạn như tôi đã đọc ở đâu đó là ngày nay đàn ông thậm chí không nhất thiết phải...

- Xin bà bỏ quá cho,- một giọng ai đó nói,- việc đó được gọi là sự thụ thai nhân tạo. Nếu đứa bé chúng ta nói ở đây được thụ thai bằng cách đó, thì làm sao có thể nhận nó vào gia đình chúng ta được?

- Chẳng lẽ các ngài không biết, bây giờ tất cả đều là nhân tạo hay sao? Lại thêm ai đó chen vào,- Chúng ta đang sống trong thế kỷ nhân tạo: da nhân tạo, lòng nhân tạo, trứng nhân tạo.

- Tôi hiểu,- ngài Ap-di-u-si-u-ki-ua khẽ nói như để chấm dứt cuộc tranh luận sôi nổi và quay về vấn đề của cuộc họp,- tôi hiểu là bây giờ tất cả đều có thể... Nhưng vẫn không hiểu một điều: làm thế nào có trước ngày cưới được?!

- Xin phép cho tôi được ra ngoài,- ngài Di-khơ-nhi giơ ngón tay nói.

Cuộc họp gia đình kéo dài đến tận nửa đêm.

Như ở nghị viện, ở đây cũng có đủ tất cả: một số người thì gục đầu lên bàn thiu thiu ngủ, một số khác đã ngủ dậy thì vắt óc suy nghĩ bài phát biểu của mình. Chỉ có ngài Di-khơ-nhi là không nhắm mắt được - bị cái bụng hành hạ, cứ sau mười lăm phút ông lại ra ngoài một lần.

Bà Di-u-bai-de cương quyết chống lại cuộc hôn nhân. Trong cuộc họp mọi người chia rẽ ý kiến một cách sâu sắc, kết quả làm hình thành hai phái đối địch, không khoan nhượng. Trong quá trình tranh luận không ai nghĩ đến việc hỏi bản thân Xa-ít về các tình cảm và ý định chân thành của anh, hình như là mọi người không phải đang bàn về việc lấy vợ cho anh. Cuối cùng, Xa-ít không chịu nổi nữa.

- Xin lỗi là cháu tham gla vào cuộc tranh luận của các vị,- Xa-ít bắt đầu bằng một giọng cương quyết,- Cháu không có quyền bàn bạc, nhưng cháu xin hỏi các vị một câu duy nhất: cuối cùng thì ai sẽ là người cưới vợ: các vị hay là cháu? Với tất cả lòng kính trọng đối với các vị những người già cả của dòng họ chúng ta, cháu muốn biết là cháu có quyền lấy người nào mà cháu thích hay không?

- Nhưng còn truyền thống gia đình...- ngài Kư-xme-ti định nói tiếp.

- Xin lỗi bác,- Xa-ít ngắt lời ông ta,- bác đã cưới vợ bao nhiêu lần? Và bao nhiêu lần bác đã xin phép những người lớn tuổi?

Ngài Kư-xme-ti im lặng.

Cần phải nói rằng, các cuộc hôn nhân của ngài Kư-xme-ti đã từng là chủ đề chính của những lời đơm đặt và là nỗi lo lắng của dòng họ Rư-gi-xưn. Ngài Kư-xme-ti là một người quen chơi bời lêu lổng, đã lấy vợ tám lần, không kể những mối quan hệ mờ ám với vô số phụ nữ ngoại quốc, cứ lấy xong, ông lại bạc tình ngay với vợ, và người vợ lại bỏ ông ra đi. Nói tóm lại, những chuyện phiêu lưu của ông đã làm ảnh hưởng nhiều đến dòng họ, làm ô uế thanh danh của gia đình Rư-gi-xưn và ảnh hưởng đến cả bước đường công danh của ông: ông mãi vẫn không thể nào lên được đến chức đại sứ.

- Xa-ít ạ, cháu lại là chuyện khác,- ai đó nói giọng hòa giải.- Cháu là người duy nhất còn có thể tặng cho dòng họ vĩ đại của chúng ta một người nối dõi. Chính vì thế các vị ở đây mới quan tâm đến việc kết hôn của cháu như vậy. Cháu cần phải hiểu những người đã có tuổi…

Tuy vậy, tất cả mọi người tham gia cuộc họp gia đình đều hiểu rõ rằng, Xa-ít không dễ gì từ bỏ ý định của mình. Khi đó mọi người yêu cầu anh ra khỏi phòng và đứng chờ ở ngoài cửa. Ngài Kư-xme-ti lại tiếp tục nói:

- Thưa các ngài, hoàn toàn đã rõ ràng rằng Xa-ít sẽ lấy cô gái này bất chấp quyết định của chúng ta. Nếu chúng ta cứ khăng khăng một mực, thì chỉ càng thiệt hại đến uy tín của chúng ta. Bây giờ lũ thanh niên không còn thèm quan tâm đến ý kiến của những người có tuổi nữa. Ngoài tai tiếng xấu xa, chúng ta sẽ không đạt được gì khác. Đồng ý cho kết hôn, chúng ta sẽ cứu được uy tín của chúng ta, cứu được dòng họ và sự đoàn kết trong gia đình. Thiếu những điều đó thì chúng ta không thể có hạnh phúc và thịnh vượng.

Suy nghĩ một chút cho có vẻ lịch thiệp, tất cả nhất trí quyết định rằng, Xê-vim là người vợ chưa cưới thích hợp và không cần chọn một người phụ nữ nào khác nữa.

Mọi người gọi Xa-ít vào:

- Cháu Xa-ít!- Ngài Ap-di-u-si-u-ki-ua trịnh trọng nói,- cuộc họp lớn của gia đình, sau khi thảo luận tại phiên đặc biệt, yêu cầu của cháu được kết hôn với con gái của gia đình Phe-phai-e-vec, lưu ý rằng, việc cháu - thành lũy cuối cùng và niềm hy vọng duy nhất của dòng họ Rư-gi-xưn, đi vào lịch sử là dòng họ quí tộc Sa-phơ-ran, có nguồn gốc là cụ tổ đáng kính I-u-xup Pa-sa Pe-gô-gô-lôp - đã chọn người vợ tương lai không hỏi ý kiến những người lớn tuổi là sai với truyền thống của gia đình. Tuy vậy, cần nhắc đến những yêu cầu ngày càng tăng lên của thế kỷ và sự thay đổi nhanh chóng điều kiện sống hiện đại, cũng như xét thấy các kết quả điều tra và tìm hiểu hoàn cảnh gia đình và tính nết của cô dâu là tốt đẹp, hội nghị quyết định: cô gái Xê-vim là một thiếu nữ có đức hạnh và xứng đáng làm con dâu tương lai của chúng ta, chính vì thế chúng ta cho phép cháu Xa-ít kết hôn với Xê-vim và chúc mừng điều đó như một sự kiện vô cùng trọng đại trong đời sống của dòng họ Rư-gi-xưn.

Xa-ít lắng nghe, cố gắng hiểu xem ông cụ đang nói gì, nhưng vẫn không hiểu gì cả. Dòng từ ngữ làm váng óc anh, và anh chớp chớp đôi mắt thong manh một cách bất lực. Khi đó, một người cô ngồi cạnh anh nhắc lại một cách tóm tắt bài phát biểu của ngài chủ tịch và nói thêm ý của riêng bà:

- Lễ cưới sẽ tổ chức sau khi Xê-vim được giải thoát khỏi đứa bé...

Đầu tiên Xa-ít cảm thấy hoang mang, nhưng anh kịp trấn tĩnh lại được:

- Cô thân yêu, điều đó không thể được... vì bỗng nhiên nếu sau này cháu không còn có thể trở thành người cha được thì sao? Sao lại có thể liều như vậy?...

Lúc đó người cô, đã được biết về khả năng trong lĩnh vực này của Xê-vim, vỗ về cháu, cam đoan rằng tai họa tương tự đang và sẽ không đe dọa anh.

Đến lúc này quyết định của cuộc họp gia đình đã làm cho Xa-ít vui mừng. Con đường dẫn đến hạnh phúc đã rộng mở! Chỉ còn có một việc tiếp tục làm chú rể, người cha băn khoăn. Không anh hoàn toàn không buộc tội cho Xê-vim biết làm thế nào được nếu hoàn cảnh đã xảy-ra như vậy, và có lẽ Xê-vim có những lý do chính đáng đối với việc cô ta có mang. Nhưng anh vẫn thấy như bị xúc phạm khi trở thành người cha mà không phải bỏ ra một tí công sức nào cả. Xa-ít không muốn trở thành một kẻ ăn bám. Anh chưa bao giờ phải làm việc và kiếm sống cả. Luôn sống bằng mọi thứ có sẵn, anh rất muốn thử sức lực của anh trong một lĩnh vực nào đấy...