ồng hồ trong lớp học lại điểm mười ba giờ, các cậu bé lập tức thu gọn sách vở. Ông giáo Rát đứng trên bục giảng, gập mạnh sách. Bé Treng-ghe-i đang ngồi chực sẵn ở đầu hàng ghế thứ nhất liền nhảy đến giúp thầy giáo mặc áo ba-đờ-xuy (Áo dạ dài mặc ngoài cùng khi đi đường). Các bạn trai phố Pan ngồi rải rác ở nhiều bàn, lặng lẽ nhìn nhau, chờ lệnh của Bô-co. Chúng biết rằng hai giờ chiều nay sẽ họp trên khu đất trống để đội trinh sát báo cáo những nhận xét về chuyến đi Vườn cỏ. Mọi người đều biết cuộc do thám thành công và vị thống soái của bọn con trai phố Pan đã “thăm viếng” bọn áo đỏ một cách rất dũng cảm. Những người không đi tò mò muốn biết các tình tiết của cuộc mạo hiểm và những khó khăn mà các bạn mình đã vượt qua. Bô-co thầm lặng đến cạy răng cũng chả nói một lời. Trô-nóc-cô-sơ thì huyên thiên, lẫn lộn, trời hãy tha tội cho nó chứ, nó toàn nói láo. Nó còn nói ba đứa gặp cả những con thú hoang trong đống hoang tàn ở Vườn cỏ… Rồi bọn áo đỏ ngồi vây quanh một ngọn lửa, nom thật là khiếp đảm… Nó nói lăng nhăng, quên khuấy đi những sự việc quan trọng. Không thể nghe hết được lời nó vì nó đã làm điếc tai người nghe bằng những điệu huýt sáo dùng thay dấu chấm ở cuối câu.

Ne-me-tréc cảm thấy vai trò của mình rất quan trọng, nên cứ giấu giấu giếm giếm từng li từng tí. Nếu các bạn hỏi, chú trả lời thế này:

- Tớ chẳng phô được gì cả!

Hoặc là:

- Các cậu hỏi vị thống soái ấy!

Cả bọn ghen tị với Ne-me-tréc ghê lắm vì chú chỉ là lính thôi mà được tham dự cuộc mạo hiểm tuyệt diệu như thế này. Đứng bên chú lính, các vị trung úy, thượng úy cảm thấy thấp hẳn đi. Thậm chí có một số người đồn ầm lên là sau chuyến đi này nhất định Ne-me-tréc sẽ được thăng cấp sĩ quan; thế thì ngoài Héc-tô, con chó đen của lão người Tốt ra, chẳng còn ai làm lính trên khu đất trống nữa…

Trước khi thầy Rát ra khỏi lớp, Bô-co giơ hai ngón tay về phía các cậu trai phố Pan, ra hiệu là đến hai giờ sẽ họp. Các bạn khác không thuộc về phe đám con trai phố Pan ghen ghét ra mặt khi thấy Bô-co làm hiệu thì mọi người đều chào, tỏ ra rằng họ hiểu ám hiệu của vị thống soái.

Mọi người đang muốn về thì có một chuyện xảy ra.

Thầy giáo Rát dừng lại trên bục giảng.

- Các anh chờ nhé! - Ông nói.

Tất cả im lặng.

Ông rút ra một mảnh giấy nhỏ từ trong túi áo ba-đờ-xuy. Ông đeo kính vào rồi bắt đầu đọc các tên ghi trong giấy:

- Ve-i-xơ!

- Thưa thầy có ạ! - Ve-i-xơ hốt hoảng nói.

Ông giáo đọc tiếp:

- Ri-khơ-te!

Cả bọn lần lượt trả lời:

- Dạ có ạ!

- Bây giờ các anh không về nhà mà đến phòng tôi. Tôi có một việc muốn bàn với các anh!

Nói xong ông vội vã đi ra khỏi lớp, không giải thích lý do của lời mời lạ lùng này.

Tiếng ồn ào xôn xao nổi lên:

- Vì sao thầy gọi?

- Sao bọn mình phải ở lại?

- Các thầy muốn bảo gì chúng mình?

Những người được gọi hỏi nhau như vậy.

Khi đã đông đủ, các chàng trai phố Pan tụ tập xung quanh Bô-co.

- Tớ không biết chuyện gì. Vị thống soái nói.

- Các cậu cứ vào đi, tớ sẽ chờ ở hành lang.

Rồi Bô-co quay lại nói với mọi người:

- Vậy thì không phải hai giờ mà ba giờ chúng ta mới gặp nhau. Có trở ngại giữa chừng!

Hành lang lớn của trường đông nghịt, học sinh các lớp khác cũng đổ ra. Bên cửa sổ lớn mọi khi im lặng, bây giờ nhốn nháo, rầm rầm những bước chân tất tưởi. Ai cũng vội.

- Chúng mày bị phạt à? - Một đứa hỏi bọn trẻ đang buồn rầu đứng chen chúc trước cửa phòng giáo viên.

- Không! - Ve-i-xơ hãnh diện nói.

Thế là đứa kia chạy đi. Bọn trẻ nhìn theo ghen tị. Nó đã được về nhà rồi…

Sau mấy phút chờ đợi, cửa phòng thầy giáo xịch mở, cái dáng cao gầy của ông giáo Rát hiện ra sau cửa kính màu sữa.

- Vào đây các anh! - Ông nói và đi trước.

Phòng thầy giáo trống trải. Các cậu trai đứng lặng quanh chiếc bàn xanh dài. Người vào cuối thận trọng khép cửa lại. Ông giáo Rát ngồi xuống đầu bàn, nhìn quanh.

- Các anh có mặt ở đây cả chưa?

- Có ạ.

pan7

Từ dưới sân, tiếng ồn ào vui sướng của các cậu trai tất tưởi về nhà vọng lên. Ông giáo khép cửa sổ lại. Một sự im lặng đáng sợ bao trùm căn phòng lớn có vô số sách vở xếp ngay ngắn. Trong cái yên lặng rợn người đó, ông giáo Rát lên tiếng:

- Có một chuyện này, các anh đã lập nên một phường hội gì đó. Việc ấy tôi đã biết rồi. Tôi nghe cái hội này mang tên là Hội mát-tít. Người cho tôi biết tin đã trao cho tôi danh sách các thành viên của hội. Có đúng không?

Không một tiếng trả lời. Cả bọn đều câm như hến, cúi đầu đứng lặng, chứng tỏ lời buộc tội là đúng.

Ông giáo nói tiếp:

- Thế thì ta đi lần lượt nhé. Trước hết tôi muốn biết ai đã tổ chức ra hội này, tôi đã nói rõ rằng tôi sẽ không tha thứ bất cứ việc tổ chức ra phường hội nào!

Yên lặng.

Một giọng rụt rè cất lên:

- Ve-i-xơ!

Ông giáo Rát nghiêm khắc nhìn Ve-i-xơ:

- Ve-i-xơ! Anh không biết tự giác à?

Tiếng trả lời khiêm tốn phát ra:

- Có ạ, thưa thầy con biết ạ!

- Thế vì sao anh không nhận ngay?

Đến đây Ve-i-xơ tội nghiệp im bặt. Ông giáo Rát châm lửa hút xì gà, nhả khói vào không khí.

- Vậy thì ta đi lần lượt nhé! - Ông nói. - Trước hết anh hãy cho tôi biết mát-tít là gì?

Thay câu trả lời, Ve-i-xơ lấy ra một nắm mát-tít to tướng đặt lên bàn. Nó ngắm nghía một lúc rồi báo cáo bằng một giọng nhỏ nhẹ vừa đủ nghe:

- Đây là mát-tít ạ!

- Cái này là gì? - Ông giáo hỏi.

- Thưa thầy, cái này giống như cháo bột đặc, các ông thợ lắp kính dùng để gắn kính vào khuôn. Sau khi ông thợ lắp kính đã gắn vào thì người ta có thể dùng móng tay cạy ra khỏi cửa ạ.

- Thế anh nạo ra được nắm này đây à?

- Thưa thầy không! Đây là mát-tít của Hội.

Ông giáo mở to mắt.

- Cái gì đó? - Ông hỏi.

Lúc này Ve-i-xơ đã mạnh bạo hơn một chút.

- Thưa thầy, cái này do hội viên góp lại. - Nó nói. - Hội đã ủy nhiệm cho con giữ. Trước đây Côn-nay giữ, anh ấy là thủ quỹ, nhưng anh ấy chẳng bao giờ nhai cả, để thế nó khô mất!

- Vậy cái này phải nhai à?

- Vâng ạ, vì nếu không nhai thì nó cứng lại, không thể bóp được. Ngày nào con cũng phải nhai nó!

- Vì sao lại chính anh?

- Thưa thầy, vì trong luật lệ có ghi là: chủ tịch của hội có nhiệm vụ mỗi ngày nhai mát-tít ít nhất một lần, nếu không thì nó cứng mất.

Đến đây Ve-i-xơ mếu máo sắp khóc.

Nó sụt sịt nói thêm:

- Và hiện nay thì con là chủ tịch.

Không khí thật nghiêm trang. Ông giáo nghiêm khắc quát:

- Các anh lấy ở đâu ra cái nắm to tướng này?

Im lặng. Ông giáo nhìn Côn-nay:

- Côn-nay! Các anh lấy ở đâu ra cái này?

Côn-nay nhanh nhảu trả lời, tỏ ý muốn tự cứu mình bằng lời khai chân thật:

- Cái này, thưa thầy, đã có cách đây một tháng. Con nhai một tuần nhưng lúc ấy nắm nhỏ hơn. Ve-i-xơ mang nắm đầu tiên đến, vì thế chúng con mới lập hội. Ba anh ấy chở anh ấy trên ô tô rồi anh ấy nạy từ cửa xe, móng tay anh ấy bị rớm máu. Cửa sổ phòng học hát bị vỡ, buổi chiều con đến đó; cả chiều hôm ấy con chờ ông thợ lắp kính, lúc năm giờ ông ấy mới đến, con hỏi xin ông ấy một ít mát-tít nhưng ông ấy không nói được, mõm ông ấy ngậm đầy mát-tít.

Ông giáo nghiêm khắc cau trán lại:

- Những lời này là cái gì thế? Ngựa mới có mõm chứ!

- Thưa thầy, tức là mồm ông ấy ngậm đầy. Ông ấy cũng nhai. Sau đó con đến xin ông ấy cho xem cách gắn cửa sổ như thế nào. Ông ra hiệu đồng ý. Con thấy ông ấy lắp một cửa kính mới rồi bỏ đi. Khi ông ấy đi khỏi, con đến đó, nạo mát-tít ở cửa sổ ra rồi lấy đi. Nhưng không phải con ăn cắp cho con mà là cho hội, cho hô…ô…ội - nó khóc.

- Anh đừng khóc! - Thầy Rát nói.

Ve-i-xơ mân mê áo vét-tông, nó thấy cần phải lên tiếng nhưng lại rất lúng túng:

- Anh ấy rống lên ngay bây giờ…

Côn-nay khóc nức nở, tiếng khóc não ruột. Ve-i-xơ thì thào vào tai bạn:

- Đừng rống lên mày!

Rồi nó cũng bắt đầu khóc hu hu. Tiếng khóc dữ dội làm động lòng ông giáo Rát. Ông hít thật mạnh điếu xì-gà. Lúc này Tre-le, cậu Tre-le ăn mặc bảnh bao bước ra khỏi hàng, kiêu hãnh đứng trước ông giáo, nó quyết định sẽ thể hiện đặc điểm khảng khái của người La Mã, học tập kiểu cách Bô-co đã làm trong một ngày nào đó trên khu đất trống. Chú ta nói, giọng quả quyết:

- Thưa thầy, con cũng góp mát-tít cho Hội.

Nó nhìn một cách tự hào vào mắt ông giáo. Ông Rát hỏi:

- Anh lấy ở đâu?

- Thưa thầy ở nhà ạ! - Nó thưa. - Con đánh vỡ chậu tắm cho chim, bà con nhờ thợ gắn lại, con nạy mát-tít ra ngay. Lúc chim tắm trong chậu, nước chảy lênh láng xuống thảm lót sàn. Tắm cho chim bằng cái chậu như thế làm gì. Chim có tắm bao giờ đâu mà vẫn sạch!

Ông giáo Rát ngồi hơi cúi lưng trên ghế. Ông dọa:

- Anh nhơn nhơn thế Tre-le, tôi giúp anh vượt khó khăn ngay thôi! Côn-nay, nói tiếp đi.

Côn-nay ấm ức khóc. Nó lau mũi:

- Thưa thầy con nói tiếp cái gì ạ?

- Các anh lấy nắm khác ở đâu?

- Thưa thầy, cái đó Tre-le đã nói rồi… Hội đã cho con sáu mươi xu để con kiếm thêm.

Việc này làm cho ông giáo Rát không hài lòng.

- Các anh còn mua bằng tiền nữa sao?

- Thưa thầy, không ạ! - Côn-nay nói. - Ba con là bác sĩ, sáng sáng đưa xe đi thăm bệnh nhân. Một lần ông đưa con đi cùng, rồi con nạo mát-tít ở cửa xe ra, mát-tít này rất mềm. Lúc đó hội cho con sáu mươi xu để con thuê xe đến khu tập thể viên chức nạo mát-tít ở bốn cửa kính xe ở đó. Sau đó con đi bộ từ khu ấy về nhà.

Ông giáo nhớ lại:

- Chuyện này xảy ra khi tôi gặp anh ở Lu-đô-vi-ca?

- Vâng ạ!

- Và tôi gọi anh… anh chẳng trả lời.

Côn-nay cúi đầu, buồn rầu nói:

Thưa thầy, vì lúc đó mõm con ngậm đầy mát-tít!

Côn-nay lại tấm tức, cậu ta bắt đầu lại khóc. Ve-i-xơ hồi hộp, lại mân mê mép áo, rồi bối rối nói:

- Anh ấy lại rống lên...

Và chính chú ta cũng bắt đầu khóc. Ông giáo đứng dậy, đi dạo trong phòng. Ông lắc đầu:

- Một hội nhỏ lý thú! Thế ai là chủ tịch?

Nghe câu hỏi này bỗng nhiên Ve-i-xơ quên ngay nỗi buồn. Nó nín khóc, hãnh diện nói:

- Con ạ!

- Thế ai là thủ quỹ!

- Côn-nay ạ.

- Anh đưa số tiền còn lại đây!

- Thưa thầy, đây ạ!

Côn-nay thọc tay vào túi. Túi cậu ta cũng chẳng nhỏ hơn túi của Trô-nóc-cô-sơ. Nó bắt đầu lục lọi, lần lượt bày ra tất cả. Trước tiên nó bày ra một phô-rinh ( Đơn vị tiền Hung-ga-ri lúc bấy giờ) bốn mươi ba cơ-rai-xa. Tiếp đến hai con tem năm cơ-rai-xa, một tờ bưu thiếp, hai con tem tài liệu giá một cô-rôn ( Đơn vị tiền Hung-ga-ri lúc bấy giờ), tám cái bút mới và một viên bi bóng màu. Ông giáo đếm tiền rồi bỗng xịu mặt xuống:

- Các anh lấy tiền ở đâu thế?

- Thưa thầy, đấy là tiền hội phí. Mỗi người một tuần nộp năm cơ-rai-xa.

- Thế tiền dùng để làm gì?

- Thưa thầy, đó tiền hội phí phải nộp. Ve-i-xơ không nhận tiền lương chủ tịch!

- Số tiền đó bao nhiêu!

- Năm cơ-rai-xa mỗi tuần ạ. Con đóng tem, Bo-ro-ba-sơ góp bưu thiếp, còn tem tài liệu do Ri-khơ-te nộp. Ba anh ấy là… của ba anh ấy…

- Nó ăn cắp phải không?

Ri-khơ-te đứng lên, mặt cắm xuống đất.

- Anh ăn cắp à?

Nó yên lặng ra hiệu “vâng”. Ông giáo lắc đầu:

- Thật là hư hỏng! Ba anh làm gì?

- Tiến sĩ Ét-nuê Ri-khơ-te, trạng sư ạ. Nhưng Hội đã ăn cắp tem trả lại rồi!

- Thế là thế nào?

- Thưa thầy, tức là con đã ăn cắp tem của ba con, sau đó con sợ quá, Hội cho con một cô-rôn để mua một con tem khác trả lại bàn giấy. Ba con bắt được, không phải lúc con ăn cắp mà là khi con trả lại tem, ba con tẩn cho một trận nên thân… - nó chữa lại, khi bắt gặp cái nhìn nghiêm khắc của ông giáo: - Ba con đánh cho một trận, lại còn cho ăn tát vì tội con đặt trả lại tem và hỏi con ăn cắp ở đâu, con không muốn thú thực vì lúc đó có thể ba con lại tát nữa nên con nói là Côn-nay cho. Sau đó ba con nói: “Mày đem trả Côn-nay ngay lập tức vì chắc thằng ấy lại ăn cắp ở đâu thôi!”. Con mang lại cho Côn-nay, thế là bây giờ hội có hai con tem.

Ông giáo Rát buộc phải nghĩ ngợi:

- Thế các anh mua tem mới về để làm gì, vì các anh có thể trả lại cái cũ cơ mà?

- Không thể được ạ! - Côn-nay trả lời thay nó. - Vì đằng sau tem có dấu của hội!

- Lại có cả con dấu cơ à? Con dấu đâu?

- Bo-ro-ba-sơ là người giữ dấu.

Bây giờ đến lượt Bo-ro-ba-sơ. Nó bước lên. Nó nhìn Côn-nay một cách hằn học. Nó luôn bị dính líu với thằng này. Nó còn nhớ như in chuyện chiếc mũ phớt ở khu đất trống… Nhưng chẳng làm gì khác được, nó ngoan ngoãn đặt con dấu bằng cao su cùng cái hộp mực dấu bằng sắt tây màu xanh lá cây xuống bàn thầy giáo. Ông giáo nhìn con dấu. Mặt con dấu đề: “Hội mát-tít, Bu-đa-pét 1889”. Ông giáo lắc đầu cố nhịn cười. Sau đó Bo-ro-ba-sơ vững dạ hơn. Nó thò tay lên bàn định lấy lại con dấu. Ông giáo chặn tay nó lại:

- Anh muốn gì?

- Thưa thầy! - Bo-ro-ba-sơ rụt tay lại. - Con đã thề rằng sống chết con cũng phải bảo vệ dấu, không để rời khỏi tay.

Ông giáo nhét dấu vào túi.

- Trật tự! - Ông nói.

Nhưng Bo-ro-ba-sơ không bình tĩnh được nữa.

- Thế thì, - nó nói, - mời thầy lấy cả lá cờ mà Tre-le đang giữ.

- Ồ, có cả cờ à? Đưa đây! - Ông giáo quay về phía Tre-le, nói.

Tre-le thọc thay vào túi lấy ra một lá cờ nhỏ, cán dây thép. Cờ này cũng như lá cờ của khu đất trống, đều do chị của chú ta may. Thường thường những việc khâu may là do chị của Tre-le đảm nhiệm. Lá cờ này màu xanh đỏ, có ghi: “Hội mát-tít, Bu-đa-pét, 1889. Chúng ta thề sẽ khôn làm nô lệ mãi!”

- Hừm! - Ông giáo nói. - Ông nhóc nào viết, lại viết thiếu chữ “g”. Ai viết câu này?

Không ai trả lời. Ông giáo nhắc lại câu hỏi, giọng rền vang: “Ai viết câu này?”.

Tre-le nghĩ một lát. Nó nghĩ rằng tự nhiên nó lại đưa bạn vào tròng. Chữ “không” viết thiếu chữ “g” là do Bo-ro-ba-sơ viết, nhưng vì sao lại để Bo-ro-ba-sơ khổ. Do vậy nó từ tốn nói:

- Thưa thầy, chị gái con viết ạ!

Nó nuốt một cái. Như thế là không hay, nhưng nó cứu được bạn… Ông giáo chẳng nói gì. Bọn trẻ bây giờ bắt đầu nói chuyện huyên thiên.

- Thưa thầy, Bo-ro-ba-sơ đã khai cờ ra là không hay! - Côn-nay giận dữ nói.

Bo-ro-ba-sơ bào chữa:

- Anh ấy liên can đến con! Nếu đã mất con dấu thì hội cũng giải tán thôi!

- Trật tự! - Ông giáo cắt ngang cuộc tranh cãi. - Nào, để tôi giúp các anh. Ngay bây giờ tôi tuyên bố giải tán hội để tôi không còn nghe thấy các anh cãi vã nhau thế này nữa! Về hạnh kiểm, các anh sẽ được nhận điểm trung bình, còn Ve-i-xơ được trung bình kém vì là chủ tịch!

- Xin thầy tha thứ, - Ve-i-xơ lễ phép nói. - Hôm nay là ngày cuối cùng con làm chủ tịch, vì hôm nay phải họp tổng kết rồi bầu người khác làm chức đó trong tháng này ạ!

- Chúng con đề cử Côn-nay, - Bo-ro-ba-sơ vừa nhăn nhở cười vừa nói.

- Đối với tôi thế nào cũng được! - Ông giáo nói ngay. - Ngày mai các anh sẽ ở đây đến hai giờ. Sau đó tôi sẽ giúp các anh giải quyết khó khăn. Bây giờ thì các anh có thể về được!

- Lạy thầy ạ! - Tất cả đồng thanh và nhốn nháo. Ve-i-xơ lợi dụng giây lát lộn xộn này thò tay lấy mát-tít. Ông giáo trông thấy.

- Anh không để nó yên à?

Ve-i-xơ tiu nghỉu:

- Thế chúng con không được nhận lại mát-tít ạ?

- Không! Thậm chí nếu ai còn thì nộp ngay. Nếu tôi biết ai còn giữ thì tôi sẽ trị tội rất nghiêm khắc.

Đến đây Le-xích bước lên. Từ nãy đến giờ nó ngồi im như khúc gỗ. Nó lấy trong mồm ra một nắm mát-tít rồi xót xa dính vào nắm của hội bằng bàn tay bẩn.

- Không còn nữa chứ?

Le-xích há rộng miệng thay câu trả lời. Nó chỉ rằng không còn nữa. Ông giáo lấy mũ phớt.

- Thôi nhé! Các anh đừng để tôi nghe một lần nữa chuyện lập hội đấy. Đi!

Đám trẻ khép nép, rón rén lặng yên đi. Chỉ có một đứa trong bọn khe khẽ lên tiếng:

- Lạy thầy ạ! - Le-xích nói một mình, vì lúc trước các bạn chào, miệng nó còn ngậm đầy mát-tít.

Ông giáo đi khỏi, còn lại Hội mát-tít vừa bị giải tán. Đám trẻ buồn bã nhìn nhau. Côn-nay kể chuyện hỏi cung cho Bô-co đang ngồi chờ nghe. Bô-co thở phào.

- Tớ rất lo, - cậu ta nói, - vì tớ nghĩ rằng sẽ có thằng khai đến khu đất trống...

Lúc đó Ne-me-tréc đi lại gần bọn trẻ, nói thầm:

- Các cậu xem… Trong khi thầy hỏi cung các cậu, tớ đứng bên cửa sổ… một cửa sổ mới… và...

Chú khoe nắm mát-tít còn tươi mà chú mới nạo từ cửa sổ ra. Mọi người thán phục nhìn chú. Mắt Ve-i-xơ sáng lên:

- Nếu có mát-tít thì cũng sẽ có hội! Chúng mình sẽ họp tổng kết ở khu đất trống!

- Ở khu đất trống! Ở khu đất trống! - Tất cả kêu lên. Tất cả chạy vội về nhà. Cầu thang còn vẳng lại tiếng ồn ào, tiếng hò la của các cậu trai phố Pan ngân vang.

- Há lô, hô! Há lô, hô!

Bọn trẻ ra khỏi cổng trường. Bô-co đi một mình, chậm rãi. Cậu có điều gì không vui. Cậu nghĩ đến Ghe-rếp, tên phản bội đã xách đèn trên đảo Vườn cỏ. Cậu vừa đi về nhà vừa nghĩ ngợi miên man. Cậu ăn cơm trưa rồi vùi đầu học bài tiếng La-tinh cho ngày hôm sau…

Có thánh biết được đám trẻ làm thế nào mà nhanh thế, hai giờ rưỡi các hội viên của Hội mát-tít đã có mặt trên khu đất trống. Bo-ro-ba-sơ ăn cơm trưa xong đi ngay, nó còn gặm một miếng bánh mì to. Nó chờ Côn-nay ở cửa để củng lên đầu bạn. Côn-nay bị các bạn tức vì nhiều chuyện.

Khi đã đủ quân, Ve-i-xơ gọi mọi người vào các đống gỗ.

- Tôi khai mạc cuộc họp tổng kết! - Nó nói, giọng nghiêm nghị.

Côn-nay đã ăn củng và nó cũng đã cốc trả lại Bo-ro-ba-sơ. Nó quan điểm là, để chống lại lệnh của ông giáo, cần phải duy trì hội.

Bo-ro-ba-sơ nghi ngờ:

- Côn-nay nói vậy vì bây giờ đến lượt cậu ta làm chủ tịch. Ý kiến tôi thì Hội mát-tít thế là đủ rồi. Tôi chán lắm. Trong mồm tôi ngoài cái thứ mát-tít này ra chẳng còn cái gì khác chăng.

Ne-me-tréc muốn nói.

- Tôi có ý kiến! - Chú thưa chủ tịch.

- Ông thư ký muốn nói - Ve-i-xơ nói nghiêm nghị và gõ lên cái chuông nhỏ đáng giá hai cơ-rai-xa.

Ne-me-tréc, thư ký Hội mát-tít, tự nhiên lại cứng họng không nói được. Chú trông thấy Ghe-rếp bên một đống gỗ. Không ai biết chuyện Ghe-rếp mà chú đã biết, đã thấy trong buổi tối đáng nhớ hôm đi với Bô-co. Ghe-rếp rón rén một mình giữa những đống gỗ, chạy thẳng về phía ngôi nhà lều chỗ lão người Tốt ở cùng với con chó làm bầu bạn. Ne-me-tréc cảm thấy mình có nhiệm vụ phải theo dõi tên phản bội, phải để ý mọi bước đi của nó. Bô-co nói rằng trong khi cậu chưa đến thì không được để cho Ghe-rếp biết chuyện họ đã nhìn thấy nó ngồi quanh đèn cùng với bọn áo đỏ ở trên đảo. Hãy để cho nó tin rằng không ai biết chuyện.

Nhưng bây giờ nó ở đây, nó len lỏi ở nơi này. Bằng bất cứ giá nào Ne-me-tréc cũng phải biết vì sao nó lại đi đến nhà lão Tốt. Chú nói:

- Cảm ơn ngài chủ tịch, tôi xin phép sẽ nói khi khác, tôi nhớ ra là tôi có chút việc!

Ve-i-xơ lại giật cái chuông nhỏ:

- Ông thư ký hoãn bài nói.

Khi đó thì ngài thư ký đã chạy xa rồi. Chú chạy đón đầu chứ không phải chạy sau Ghe-rếp. Chú chạy qua khu đất trống, đi ra phố Pan. Từ đấy chú vòng sang phố Ma-ri-a, chạy bán sống bán chết đến cổng nhà cưa hơi. Đúng lúc ấy, một chiếc xe bốn bánh to chở gỗ vụn đi ra cổng, tí nữa đè lên chú. Ống khói sắt nhỏ phụt phụt nhả hơi trắng đục. Trong nhà cưa hơi tiếng máy rú điên loạn như muốn bảo:

- Chú ú ú ý! Chú ú ú ý!

- Ừ! Ta cũng chú ý! - Ne-me-tréc vừa nói vừa chạy qua nhà, xuống các đống gỗ, đi thẳng ra sân nhà lều của lão Tốt. Mái nhà lều của lão Tốt đã xiêu vẹo, mái gần sát với đống gỗ đằng sau. Ne-me-tréc bám lên đống gỗ rồi nằm sấp xuống. Chú nghiêng mặt dòm xuống, chờ đợi xem nó làm gì. Thằng Ghe-rếp muốn nói gì với lão Tốt? Hình như đây là một mưu kế nhà binh của bọn áo đỏ. Chú quyết định dù thế nào, chú cũng phải nghe được câu chuyện của họ. Ồ, cái này sẽ đem vinh quang cho chú biết bao! Chú sẽ tự hào biết bao vì chú lại tìm ra sự phản bội này.

Chú nhìn quanh quất, chờ đợi. Chú trông thấy Ghe-rếp. Nó chậm rãi, thận trọng tiến vào nhà lều và luôn luôn nhìn lại sau, sợ có người theo dõi. Sau khi chắc chắn là không có ai theo mình, nó mạnh dạn bước tới trước lều. Lão người Tốt ngồi trên ghế, bình thản giơ tẩu thuốc hút những mẩu xì gà mà bọn trẻ thường thu góp và mang đến cho lão.

Con chó nhảy nhảy bên lão. Thỉnh thoảng nó lại gâu gâu sủa về phía Ghe-rếp, nhưng khi đã đánh hơi thấy người quen, nó lại nằm chỗ cũ. Ghe-rếp lại gần lão I-o-nô, mái nhà che khuất họ thành thử Ne-me-tréc không trông thấy.

Giờ chú bé tóc hung đã mạnh bạo hơn. Chú bò thật nhẹ từ đống gỗ lên mái nhà. Chú nằm sấp trên mái, trườn lên trên, ngó đầu qua cửa nhìn họ. Các thanh gỗ sột soạt ở dưới, Ne-me-tréc thấy máu trong mạch như ngừng chảy… Chú bò tiếp, thận trọng ngó đầu xuống và nếu trong giây lát này lão Tốt hay Ghe-rếp nghĩ đến chuyện nhìn lên thì họ sẽ giật mình hoảng hốt khi thấy ở lề đống gỗ có cái đầu thông minh của chú tóc hung, chú đang mở to mắt quan sát những sự việc xảy ra trước nhà lều.

Ghe-rếp bước đến bên ông già Tốt, thân mật nói:

- Chào ông I-o-nô!

- Chào cậu! - Miệng vẫn ngậm tẩu, ông lão đáp lời.

Ghe-rếp ghé sát ông:

- Cháu mang xì gà đến cho ông I-o-nô!

Ông già Tốt lấy tẩu ra khỏi miệng. Mắt ông sáng lên. Ông I-o-nô nghèo nàn, cả đời chẳng mấy khi được thấy cả điếu xì gà. Ông chỉ được hút các mẩu thừa của người khác hút dở bỏ đi.

Ghe-rếp móc trong túi ra ba điếu xì-gà, nhét vào lòng bàn tay ông.

- Ồ! - Ne-me-tréc nghĩ thầm. - Rất tốt là mình đã bò lên đây. Thằng này muốn nói gì với lão Tốt nên đã đưa xì-gà ra trước.

Chú nghe Ghe-rếp nói khe khẽ với lão Tốt:

- Ông I-o-nô, ông đi với cháu vào lều… Cháu không muốn nói chuyện ở ngoài này… Cháu không muốn họ thấy… Có chuyện quan trọng. Ông có thể nhận thêm nhiều xì-gà nữa!

Nó lôi trong túi ra cả một nắm xì-gà.

Trên mái nhà, Ne-me-tréc lắc đầu quầy quậy. “Có chuyện gì xấu lắm đây, - Chú nghĩ bụng. - nên nó đem đến nhiều xì-gà thế này!”

Tất nhiên là lão Tốt vui sướng đi vào lều, theo sau là Ghe-rếp. Cả con chó cũng rón rén theo nó. Ne-me-tréc bắt đầu bực mình:

“Tao sẽ chẳng nghe được chuyện các người nói!- Chú nghĩ. - Cả kế hoạch rất tốt của tao đã tan thành mây khói…!”

Chú ghen ghét với con chó đã theo được vào trước khi cửa khép lại. Họ vào rồi đóng ngay cửa. Ne-me-tréc chợt nhớ đến những chuyện cổ tích kể về mụ đàn bà mũi sắt biến hóa hoàng tử thành con chó đen. Giờ đây chú rất vui lòng nhượng mười, mười hai viên bi bóng nếu có mụ đàn bà mũi sắt nào đó biến hóa chú thành con chó đen trong vài phút thôi và làm thế nào để biến chó Héc-tô thành chú Ne-me-tréc tóc hung. Bởi vì thực ra cả hai đều là bạn cùng cảnh ngộ, hai chú lính trơn…

Nhưng thay thế mụ đàn bà mũi sắt là một con bọ răng sắt đến giúp chú. Con mọt đã đục nát thanh gỗ của mái nhà, cả nhà nó đã ăn gỗ mềm, no nê, chẳng nghĩ là lúc nào đó sẽ phụng sự đắc lực cho các cậu trai phố Pan. Chỗ nào mọt đục gỗ sẽ mỏng đi. Ne-me-tréc đặt tai xuống thanh gỗ, nghe ngóng. Những giọng nói ngắn ngủi vọng ra từ nhà lều, Ne-me-tréc vui vẻ ngay vì chú nghe được rất rõ những lời họ nói với nhau. Ghe-rếp nói thầm như vẫn còn sợ ai nghe được lời mình dù rằng đã ở chỗ kín đáo như vậy. Nó nói với ông già Tốt:

- Ông I-o-nô hãy nghĩ một chút. Ông muốn lấy bao nhiêu xì-gà cũng được. Nhưng cũng phải làm cái gì chứ!

I-o-nô hỏi rộn lên:

- Cần làm gì?

- Chỉ cần ông đuổi cổ bọn con trai khỏi khu đất trống, không nên cho chúng nó chơi bóng ở đây, chúng khuân hết gỗ đấy!

Một vài giây chẳng nghe thấy gì. Ne-me-tréc đoán rằng lão Tốt nghĩ ngợi. Rồi tiếng ông già vọng lại:

- Phải đuổi à?

- Vâng!

- Sao thế?

- Vì những người khác họ muốn đến đây. Chúng nó là những chàng trai con nhà giàu… Ông cần bao nhiêu xì-gà cũng được… Có cả tiền nữa...

Sự việc có tác động.

- Có cả tiền nữa à? - I-o-nô hỏi.

- Có! Có phô-rinh!

Sau khi nói đến phô-rinh, nó hoàn toàn thu hút được ông già người Tốt.

- Được rồi! - Ông nói - Chúng ta sẽ đuổi đi!

Ống khóa lách cách, cửa cọt kẹt. Ghe-rếp bước ra khỏi nhà lều. Lúc đó Ne-me-tréc chẳng còn ở mái lều nữa. Như một chú mèo, Ne-me-tréc khéo léo bò xuống, rồi đứng dậy, chạy qua các đống gỗ, phóng về khu đất trống. Chú bé tóc hung hồi hộp vô cùng; trong lúc này chú cảm thấy số phận của tất cả đám con trai, tương lai của khu đất trống nằm trong tay chú. Khi trông thấy đồng bọn, chú kêu lên từ xa:

- Bô-co!

Không ai trả lời.

Chú lại kêu lên:

- Bô-co! Thưa chủ tịch!

Một giọng đáp lại:

- Chưa có đây!

Ne-me-tréc như bị ma đuổi, phóng như bay. Đối với trường hợp này, phải lập tức báo ngay cho Bô-co. Cần phải hành động ngay trước khi chúng đuổi mình ra khỏi vùng chủ quyền này. Khi chú đã rời khỏi đống gỗ cuối cùng, chú thấy Hội mát-tít còn đang họp. Ve-i-xơ vẫn làm chủ tọa cuộc họp với nét mặt nghiêm nghị, và khi thấy Ne-me-tréc đến gần hội nghị, nó kêu lên:

- Há-lô, hô! Ngài thư ký!

Ve-i-xơ quát theo chú; để lấy uy quyền lớn hơn, nó rung thật mạnh cái chuông của chủ tịch.

- Tao bận lắm! - Ne-me-tréc kêu trở lại và chạy tìm Bô-co ở nhà. Ve-i-xơ dùng đến công cụ cuối cùng. Nó gọi theo chú bằng giọng như thét:

- Lính! Đứng lại!

Thế là chú phải dừng lại vì Ve-i-xơ là trung úy. Chú bé tóc hung vùng vằng bực tức, nhưng buộc phải tuân lệnh khi Ve-i-xơ đã giở cấp bậc ra.

- Xin chờ lệnh, thưa ngài trung úy!

Chú đứng nghiêm.

- Vâng! - Chủ tịch Hội mát-tít nói. - Chúng tôi vừa nhất trí là bắt đầu từ hôm nay Hội mát-tít sẽ đi vào hoạt động bí mật. Chúng tôi đã bầu chủ tịch mới!

Bọn con trai phấn khởi reo tên vị chủ tịch mới:

- Côn-nay muôn năm!

Chỉ có Bo-ro-ba-sơ cười nhăn nhở:

- Đả đảo Côn-nay!

Vị chủ tịch nói tiếp:

- Nếu ngài thư ký không muốn giữ chức thư ký thì phải thề lời thề danh dự sẽ giữ bí mật vì nếu thầy giáo Rát mà biết thì...

Trong lúc này Ne-me-tréc trông thấy Ghe-rếp đang rón rén đi giữa các đống gỗ. Nếu Ghe-rếp thoát đi được thì mọi sự sẽ đi đời… Hết cả pháo đài, hết cả khu đất trống… Giá có Bô-co nói tử tế với chú lúc này thì chú còn có thể cảm thấy vững dạ được. Chú bé tóc hung tức đến phát khóc. Chú cắt lời chủ tịch:

- Thưa ngài chủ tịch… Tôi không có thì giờ rỗi… tôi cần phải đi ngay...

Ve-i-xơ nghiêm khắc hỏi:

- Hình như ngài thư ký sợ à? Có lẽ ngài sợ rằng nếu hội bị lộ thì ngài cũng sẽ bị phạt hay sao?

Ne-me-tréc chẳng chú ý đến nó, mà chỉ nhìn Ghe-rếp đang trườn giữa các đống gỗ, chờ cho các cậu trai đi về hướng khác để rón rén chạy phóng ra đường… Trông thấy cảnh này, chẳng nói chẳng rằng, chú bỏ Hội mát-tít ở đó, xốc áo vét, cắm đầu chạy như bay, phóng qua khu đất trống, đi ra khỏi cổng.

Cả hội nghị yên lặng. Trong cái yên lặng ghê gớm đó, vị chủ tịch nói, giọng hùng hổ, buộc tội:

- Các hội viên thân mến đã thấy thái độ của Ne-me-tréc Ét-nuê chưa? Tôi khẳng định là anh ta rất nhát gan!

- Đúng thế! - Cả hội nghị đồng tình.

Thậm chí Côn-nay còn sẵng giọng:

- Đồ phản bội!

Ri-khơ-te bực dọc tiếp lời:

- Tôi xin cách chức thư ký, đuổi cổ thằng phản bội nhút nhát đã chẳng đoái hoài đến hội trong khi hội mắc nguy nan. Chúng ta ghi vào biên bản rằng hắn là thằng phản bội!

- Hoan hô! - Tất cả đồng thanh gào lên.

Chủ tịch lặng lẽ tuyên án:

- Toàn thể hội nghị tuyên bố Ne-me-tréc Ét-nuê là thằng phản bội hèn nhát, cách chức thư ký và khai trừ khỏi hội! Ngài thư ký đâu!

- Có tôi! - Le-xích vội thưa.

- Hãy ghi vào biên bản rằng hội nghị đã tuyên bố Ne-me-tréc Ét-nuê là phản bội và ghi tên hắn bằng chữ thường.

Hội nghị xì xào. Theo các chính luật, đây là hình phạt nghiêm khắc nhất. Nhiều người vây quanh Le-xích. Nó ngồi ngay xuống đấy, đặt quyển vở giá năm cơ-rai-xa làm sổ biên bản của hội lên đầu gối; chữ như gà bới, nó viết vào một trang:

“ne-me-tréc ét-nuê phản bội!!!”

Vậy là Hội mát-tít đã làm mất danh dự của Ne-me-tréc Ét-nuê…

Còn Ne-me-tréc Ét-nuê, hoặc nếu đúng hơn là ne-me-tréc ét-nuê, phóng ra phố Ki-ni-gi, chỗ ở của Bô-co, trong một ngôi nhà đất. Chú chạy vào cổng, đi thẳng tới Bô-co.

- Ơ này! - Bô-co nói khi chú đã hoàn hồn. - Thế mày tìm gì ở đây?

Ne-me-tréc hổn hển nói những điều mới lượm được, rồi nắm áo vét của Bô-co kéo đi cho nhanh. Hai người chạy ra phía khu đất trống.

- Tất cả những chuyện này mày nghe, mày thấy à? - Bô-co vừa chạy vừa hỏi.

- Tớ vừa nghe, vừa thấy đấy!

- Ghe-rếp còn ở đó không?

- Nếu đi nhanh, ta sẽ gặp hắn ở đó!

Hai đứa phải dừng lại bên nhà thương. Ne-me-tréc tội nghiệp bắt đầu ho. Chú dựa lưng vào tường.

- Đằng ấy… - Chú nói, - đằng ấy đi nhanh lại đó… Tớ… tớ… còn ho hết đã, - và chú ho sù sụ, - tớ bị cảm lạnh! - Chú nói với Bô-co đang đứng bên chú. - Tớ bị cảm.lạnh ở Vườn cỏ… vì hôm ấy tớ bị lăn tùm xuống hồ, lúc đó chưa sao cả. Nhưng ở nhà kính, tớ dìm người trong bể nước, nước ở đó lạnh quá, rồi cái lạnh ngấm khắp người tớ.

Hai đứa quay sang đường phố Pan, khi vòng qua góc phố thì cũng là lúc cổng hàng rào mở tung ra. Ghe-rếp bước qua cổng, vội vàng. Thình lình Ne-me-tréc nắm lấy Bô-co:

- Nó đi kìa!

Bô-co khoanh tay làm loa, gọi tên thật to, vang cả đường phố nhỏ tĩnh mịch:

- Ghe-rếp ơi!

Ghe-rếp đứng dừng rồi quay mặt lại. Khi trông thấy Bô-co, hắn ta vừa cười vừa chạy lánh xa về phía đại lộ. Tiếng cười mỉa mai này âm vang lanh lảnh qua các ngôi nhà trong phố Pan. Ghe-rếp cười chế nhạo hai đứa.

Cả hai như bị chôn chân trên góc phố. Ghe-rếp biến khỏi tầm mắt chúng. Chúng cảm thấy mất tất cả. Chúng thủng thỉnh, lặng lẽ đi đến cổng nhỏ của khu đất trống. Tiếng ồn ào vui nhộn của các bạn trai đang chơi bóng vẳng từ trong sân ra. Tiếp theo là tiếng hò la ầm ĩ; các hội viên Hội mát-tít hoan hỉ chúc mừng vị chủ tịch mới… Ở trong đó chẳng có ai biết rằng cái mảnh đất con con này hình như đã không phải là của họ nữa. Đây là mảnh đất khô cằn, gồ ghề nằm trong thủ đô, bị thu hẹp bởi hai ngôi nhà cao lớn, nhưng trong tâm hồn trẻ thơ, nó là một vùng vô tận, là niềm tự do mà buổi sáng là đồng cỏ châu Mỹ, buổi chiều là bình nguyên Hung trong mưa, là biển mùa đông, là Cực Bắc. Tóm lại nó là bầu bạn của chúng, chúng biến nó thành cái gì tùy theo ý muốn và sở thích vui chơi của mình.

- Đằng ấy thấy chưa? - Ne-me-tréc nói. - Chúng nó cũng chẳng biết…

- Chúng nó không biết! - Bô-co cúi đầu, khe khẽ nhắc lại.

Ne-me-tréc tin ở Bô-co. Chú không mất hy vọng khi chú còn thấy người bạn nhỏ thông minh bình tĩnh này ở bên chú. Chú chỉ thực sự hoảng hốt khi lần đầu tiên chú thấy giọt lệ từ mắt Bô-co rơi xuống, chú nghe thấy giọng buồn buồn thống thiết và run rẩy từ miệng vị chủ tịch:

- Chúng ta làm gì bây giờ?