ôm sau từ tang tảng sáng, hầu hết dân làng đã tụ tập ngoài bãi để dự buổi hạ thủy chiếc thuyền của Chemban. Như thường lệ, khi một chiếc thuyền mới được hạ thủy thì tất cả các thuyền khác trên bãi đều phải ra biển cùng một lúc. Chakki, Karuthamma và Panchami cũng có mặt ngoài bãi biển. Panchami kín đáo chỉ cho Karuthamma thấy Parikutti đứng ở gần. Karuthamma bấm Panchami ra hiệu bảo em yên.

Ramanmuppan gọi ra những người ra muộn, còn Ayiankunju thì rủa ầm lên.

- Đã biết hôm nay có thuyền mới hạ thủy sao bọn ấy lại ra muộn thế?

Những tay chài làm cho thuyền Chemban đã đến đúng giờ và đứng sang một bên. Một người trong bọn cất tiếng hát bài ca Parikutti thường hát. Đó là một bài ca lâm ly thống thiết.

Bên trên những tàu lá dừa cao ngất ở phía đông, mặt trời còn nán lại xem thuyền của Chemban xuống nước. Nữ thần Biển xem chừng cũng vui vẻ. Tất cả các tay lưới đều đã đứng sẵn sàng quanh thuyền của mình. Thuyền Chemban xuống nước đầu tiên. Ayiankunju cất cao tiếng hoan hô. Mọi người hoan hô theo. Bãi biển vang động tiếng reo hò của người đánh cá.

Ramanmuppan bảo:

- Này Chemban Kunju, ông cầm chèo cái đi.

Chemban cầm lấy cái chèo đặt lên đầu. Ông lâm râm cầu khẩn các vị thần. Mọi người cùng hợp lức đẩy thuyền. Chiếc thuyền miết trên cát kêu kin kít rồi trượt xuống bãi biển, cưỡi lên các con sóng vừa xô tới. Karuthamma và Chakki đứng khoanh tay, mắt nhắm nghiền. Khi hai mẹ con mở mắt ra thì chiếc thuyền đang đưa trên ngọn sóng, tiến xa ra ngoài khơi về phía tây như một con chiến mã chạy nước kiệu nhẹ nhàng duyên dáng.

Theo truyền thuyết, chuyến đi biển đầu tiên của con thuyền chứa đựng những dấu hiệu báo trước số phận của nó sau này. Ramanmuppan hỏi và Ayiankunju đứng trên bờ theo dõi xem tương lai của nó.

- Triển vọng ra sao, Ayiankunju? - Ramanmuppan hỏi.

- Nó đang chẳng theo hướng tây đấy ư? - Ayiankunju đáp.

- Đúng, nhưng nó lại đang dạt về hướng nam.

Chakki tò mò sán lại gần. Bà nóng lòng muốn biết sự đánh giá của các bô lão. Bà hỏi:

- Ông Ayiankunju ơi, điềm có lành không ông?

Ra vẻ cái gì cũng tinh tường, Ayiankunju bảo:

- Tốt đấy, bà Chakki ạ. Bà không bao giờ phải túng thiếu đâu.

Nghe thấy vậy, Chakki chắp hai tay cầu nguyện. Bà cầu khẩn Nữ thần Biển phép lực vô song. Con thuyền lao vùn vụt ra biển khơi. Nó lao đi rất nhanh như vững lòng tin ở thắng lợi.

- Thuyền nhà ta được thần linh phù hộ, phải không mẹ? - Karuthamma hỏi.

- Thuyền nhà ta có một dáng đi riêng. - Chakki dõi mắt nhìn ra biển, đáp lại.

- Có gì mà ngạc nhiên hả bà Chakki? - Ayiankunju bảo - Bà vừa mới nhận thuyền, nhưng bà biết rõ nguồn gốc của nó rồi. Không đâu có được một con thuyền nhiều may mắn hoặc nhiều điềm lành như nó.

Cái gì thuộc về Panlikunnat Kandankoran mà chẳng thế. Bà vợ ông ta thật là người quý giá. Mà lại kiều diễm làm sao! Và ngôi nhà của ông ta mới tuyệt vời nữa chứ! Cái số ông ta nó thế đấy. Bây giờ nhà bà được chiếc thuyền của ông ta, tức là vận may đã đến với bà, bà Chakki ạ, vận may của bà đấy.

Sau khi các thuyền khác lần lượt ra khơi, trên bờ chỉ còn lại Chakki, hai cô con gái bà và Parikutti. Parikutti hơi rùng mình trong làn gió lạnh. Anh chầm chậm bước lại chỗ Chakki. Karuthamma tránh đi, bước ra đằng sau mẹ, nhưng Panchami thì cứ đứng trân trân nhìn thẳng vào mặt Parikutti.

Parikutti hỏi câu thường lệ, nhưng lần này anh hỏi người mẹ. Không hiểu là đùa hay vì không biết hỏi câu gì khác mà từ trước đến nay anh chỉ có một câu hỏi ấy:

- Bà sẽ bán cá cho nhà cháu chứ?

- Có chứ, cháu ạ. Không bán cho cháu thì bác bán cho ai?

Chakki không hiểu ý nghĩa của câu hỏi ấy, bà sẽ không bao giờ nhận ra được ý nghĩa của nó. Đây không phải là câu hỏi tình cờ, nó chứa đựng cả một nỗi lòng.

Đứng sau mẹ, Karuthamma nói:

- Mẹ ơi, con thấy lành lạnh.

Đúng vào ngày thuyền đi biển chuyến đầu tiên, Chakki không thể chia tay với Parikutti mà lại không nói với anh một điều.

- Nhờ có anh mà hôm nay thuyền được xuống nước đấy. Không có anh thì không thể có ngày hôm nay.

Parikutti lặng yên không đáp. Karuthamma sung sướng thấy mẹ đã có cách để bày tỏ lòng biết ơn.

- Hết mùa tôm vào tháng bảy, nhà bác sẽ trả lại tiền anh. - Chakki nói tiếp.

- Đừng bác ạ, bác coi như cháu không muốn lấy lại tiền.

- Không muốn lấy lại tiền à? Thế nghĩa là thế nào?

- Cháu không bao giờ có ý nghĩ là món tiền ấy phải được hoàn lại. - Parikutti nói.

Chakki không hiểu. Karuthamma thì hiểu, và gò má cô ửng đỏ. Một thoáng nghi ngờ thoáng qua óc Chakki lúc đó.

- Thế là thế nào hả cháu?

- Không bác ạ. Cháu không muốn lấy lại tiền - Parikutti rắn rỏi nói - Karuthamma hỏi tiền cháu để mua thuyền và lưới. Và cháu đưa. Cháu không muốn lấy lại tiền.

Trong khoảng khắc, Karuthamma cảm thấy trời đất tối lại, đầu óc cô quay như chong chóng.

Chakki hỏi, hơi xẵng:

- Tại sao anh phải đưa tiền cho Karuthamma? Nó là gì đối với anh? - Bà nói tiếp, cao giọng hơn - Không, không được đâu. Chúng tôi không muốn có chuyện như vậy. Anh phải lấy lại tiền của anh.

Parikutti hiểu rằng Chakki nói nghiêm trang. Anh lặng im. Như một người mẹ bày cho con điều hay lẽ phải, Chakki dịu giọng:

- Cháu ơi, gia đình bác thuộc đẳng cấp dân chài. Cháu không nằm trong cộng đồng bà con ngư dân như nhà bác. Cháu và Karuthamma thuở nhỏ chơi đùa với nhau ngoài bãi biển. Chuyện ấy lâu rồi. Nhà bác sẽ gả nó cho người con trai dân chài tử tế. Và cháu sẽ phải lấy một cô gái tử tế thuộc cộng đồng nhà cháu.

- Hai đứa trẻ người non dạ, chưa hiểu việc đời đâu - Bà nói tiếp - Hai đứa không được chuốc lấy tiêngs xấu. Dù chỉ gặp nhau thế này, nhưng nhỡ có ai thấy thì người ta sẽ kháo chuyện. Xem này, quanh đây có người đấy.

Chakki gọi con gái và toan đi. Nhưng bà đứng lại, quay sang trìu mến nói với Parikutti:

- Cháu ơi, cháu hãy nghe lời bác. Cháu phải lấy lại món tiền ấy.

Chakki bước đi trước. Karuthamma và Panchami theo sau.

Parikutti thẫn thờ nhìn ba mẹ con đi xa.

Khi mặt trời mọc, Chakki và hai con lại ra bãi. Tất cả các thuyền đều đã ra xa tít ngoài biển. Xem chừng hôm nay đánh được nhiều cá.

- Hôm nay đánh được loại cá gì hở mẹ? Karuthamma hỏi.

- Xem chừng là cá mòi.

- Có nghĩa ngay từ đầu nhà ta đã làm ăn tốt. - Karuthamma phấn khởi reo.

- Đều nhờ ơn Nữ thần Biển con ạ.

Rồi, như một đứa trẻ vòi mẹ, Karuthamma nói:

- Mẹ ơi, nhà ta phải giao mẻ cá đầu tiên cho cậu Muthalali chứ mẹ?

Chakki không nổi nóng. Bà không hỏi xem cậu Muthalali là gì đối với Karuthamma. Chakki cũng nghĩ như cô, nhưng trong óc, bà có một điều nghi hoặc.

- Tao không biết bố mày liệu có chịu nghe không.

Karuthamma nghĩ ra một cách để thực hiện ý định của mình:

- Khi thuyền về gần bờ, con và mẹ ra đứng chờ sẵn. Và mẹ phải bảo với bố giao mẻ cá đầu tiên cho cậu Muthalali.

Chakki nhận lời. Đây là một việc hệ trọng. Một việc cần làm.

Nhưng lại nảy ra một vấn đề khác. Mấy bà hàng xóm, Nanlapennu, Kalikunju, Kungipennu và Laksmi đến gặp bà, nêu lên một yêu cầu đặc biệt. Kungipennu hỏi nhà bà có ý định bán gộp cả mẻ cá đánh được trong ngày cho bọn lái buôn hay không, hay sẽ chia nhỏ ra làm nhiều mớ bán cho họ. Ở cái làng này có cái lệ là thường bán cả mẻ cho các tay buôn cá, khiến cho phụ nữ trong làng muốn đem cá về miền đông bán lẻ bị bọn lái buôn hớt tay trên cả.

- Chúng mình khỏi phải nói, Chakki ắt hiểu. - Kungipennu bảo.

Chakki quả đã hiểu vấn đề của chị em phụ nữ làng chài. Nếu họ phải mua lại của bọn lái buôn rồi đem đi bán thì còn gì lời lãi. Chúng đòi giá bao nhiêu, họ cũng phải chịu, ngoài ra lại còn phải nghe chúng chửi rủa nữa.

- Các chị bảo tôi làm gì? - Chakki hỏi.

- Chị cứ để lại mẻ cá nhà chị cho chị em chúng tôi đi bán. - Nanalpennu nói giọng kiên quyết.

Chakki không biết nói gì. Đều là hàng xóm láng giềng với nhau cả, và họ nói đúng. Nhưng bà không thể nhận lời trước, chắc đâu Chemban đã ưng thuận. Với lại Parikutti đã hỏi mua cá rồi. Bà cũng không thể kể với họ chuyện đó được.

- Sao chị không nói gì, Chakki? - Kalikkunju hỏi - Có phải vì Chemban không đồng ý chăng? Chị phải nói mạnh vào. Chính chị đã góp phần sắm thuyền lưới bằng cách đem cá vào mạn trong để bán đó thôi.

Chakki nhận đúng là như vậy.

- Chị còn định đi với chúng tôi vào miền trong bán cá nữa không? - Laksmi hỏi.

- Sao các chị lại hỏi thế? Dù nhà tôi có đến chục chiếc thuyền thì Chakki vẫn mãi mãi là Chakki.

- Đó không phải là ý tôi muốn nói - Laksmi chữa - tôi không có ý nói chị đã thay đổi. Tôi chỉ muốn biết chị có dành ra một ít trong mẻ cá để chia cho chúng tôi không.

- Không biết ông nhà tôi có bằng lòng hay không cơ chứ. - Chakki thấy bà đành chịu bó tay trong việc này.

- Chị phải bảo với ông ấy - Nanlapennu nói - Chị mà bảo chắc sẽ được.

Kalikunju đã bảo Karuthamma:

- Cháu cứ phải nói với bố cháu. Karuthamma đã trả lời rành rọt, dứt khoát:

- Cháu không nói.

Nhưng Panchami hứa sẽ nói với bố, vì cô cũng muốn có phần. Mỗi lần thuyền về, cô muốn nhặt lấy một thúng cá đem phơi cất để riêng. Cô muốn hôm nào cũng sẽ làm như vậy. Nếu dân lái mua gộp cả mẻ thì sẽ chẳng còn phần cho nó.

Chakki không biết làm thế nào, đành nói: “Để tôi thử xem”. Bà biết có nói cũng không xong. Thế nào mọi người cũng sẽ phàn nàn kêu ca.

Đến trưa, trẻ con và phụ nữ đem sọt đứng thành dãy ngoài bãi. Dân buôn cũng có mặt. Xa tít ngoài biển, hải âu sà cánh xuống các thuyền đánh cá. Rõ ràng là lưới đang được kéo lên. Mọi người bắt đầu đoán xem hôm nay đánh được loại cá gì. Lão lái buôn Kada cho rằng có thể là một mẻ lẫn lộn nhiều loại cá con. Dù là cá gì đi nữa thì đây cũng là một mẻ cá tốt, đó là điều chắc chắn. Bỗng có hai con hải âu từ ngoài biển bay vào. Một con ngậm một con cá ở mỏ. Mọi người ngẩng đầu lên nhìn.

- Cá trích. - Mọi người reo lên.

Chakki lại lầm rầm cầu xin Nữ thần Biển phù hộ.

Bây giờ đoàn thuyền đang lên đường trở về, lướt trên ngọn sóng. Đã biết là cá gì rồi nên trên bờ rất nhốn nháo, ồn ào, Kungipennu, Nanlapennu, Kalikunju và Lanksmi đứng sát cạnh Chakki. Karuthamma đánh đố với mẹ xem thuyền nhà ở đâu, nhưng chẳng mấy chốc nhận ra ngay chiếc đi cuối cùng đang lao vùn vụt như chim bay, lướt nhẹ từ ngọn sóng này sang ngọn sóng khác. Xem ra có vẻ khoang thuyền đầy ắp cá.

- Thuyền nhà ta chỉ có một cặp chèo thôi à? - Panchami nói, khó tin. Chả là các tay chèo chèo quá đều và nhịp nhàng.

Đoàn thuyền tiến vào bờ như một đám rước lớn. Bên trên bay lượn những con hải âu. Tiếng reo hò phấn khởi vang xa tít ngoài khơi.

Đứng ở mũi lái chiếc đi đầu là Chemban. Không phải là đứng, ông khác nào đang nhảy múa, mái chèo cái của ông đang vẽ thành những vòng tròn, một nửa vòng trong nước, một nửa trong không khí. Tưởng như ông đứng trong không trung, bên trên mặt thuyền. và chiếc thuyền lướt cao trên đỉnh sóng, chỉ thỉnh thoảng mới chạm nhẹ vào ngọn sóng.

Thật là một cảnh tượng kinh hoàng. Ai nấy đều cảm thấy chiếc thuyền ấy có một cái gì hùng vĩ.

- Các bà ơi, đừng ai nói gì nhé. Đừng làm gì xúi nhé. - Chakki van vỉ.

Thuyền cập bờ. Những người trên thuyền đặt mái chèo xuống, nhảy lên bờ rồi kéo thuyền lên bãi cát. Panchami đứng quanh đám trẻ con xúm xít quanh thuyền.

Chemban nhảy vọt lên bờ, hét to một tiếng. Đám trẻ con kêu ré, chạy toán loạn. Nhưng Panchami vẫn đứng yên. Việc gì cô phải sợ?

- Không đứa nào được mót cá con dưới thuyền tao. - Chemban hét.

Ông tóm được Panchami và đẩy cô một cái. Panchami ngã chúi, kêu lên một tiếng: “Mẹ ơi”. Chakki và Karuthamma bật khóc. Có ai đó thốt lên:

- Lạy trời, loại người nào thế? Quỷ sứ ư?

Panchami nghĩ mình là con nên có quyền đến gần thuyền của bố nhặt cá. Chemban không nhận ra con ư? Người ta không được mờ mắt như thế.

Mẻ cá ông đánh được đã tự nó sinh sôi nảy nở trên biển. Không có ai phải gieo trồng hoặc chăn nuôi gì nó. Vậy thì một phần trong mẻ cá ấy phải thuộc về những người nghèo khó đến nhặt cá loại. Đó là luật của biển.

- Đồ nhẫn tâm ác nghiệt! - Chakki kêu lên và kéo Panchami lại mình. Bà và Karuthamma xoa cho nó. Con bé bị ngã rất đau.

Các tay lái buôn xúm xít quanh thuyền. Parikutti đứng hẳn lên trước, Chemban đưa mắt nhìn như không quen biết ai.

- Chemban Kunju, ông định lấy mẻ cá của ông hôm nay bao nhiêu? - Tay lái Khada hỏi.

Kungipennu, Laksmi và những người đàn bà khác loay hoay chạy đi chạy lại xung quanh. Panchami lúc này hứa hỏi cá cho họ, bây giờ còn đang nằm sóng sượt, thở khó nhọc, bên cạnh có Chakki. Đám lái buôn thì đang mặc cả.

- Hay ta cứ hỏi xem - Kungipennu bảo với các bà bạn. Nanlapennu không nghe. Bà bảo:

- Hỏi đứa độc ác ấy làm gì?

Những thuyền khác sắp lần lượt vào bờ. Chemban muốn bán xong mẻ cá của mình trước khi các thuyền khác về tới nơi.

- Ông sẽ bán cá cho tôi chứ? - Parikutti hỏi.

Chemban làm như không quen biết gì anh. Ông bảo:

- Có tiền không? Ta bán lấy tiền ngay.

Tay lái Khanda lập tức dúi vài ba tờ một trăm rupi vào tay ông. Việc mua bán thế là xong.

Parikutti chạy sang các thuyền khác. Thuyền nào cũng đã bán xong cá. Lúc Panchami đã phần nào bớt đau, Karuthamma nhác thấy chàng đang thất vọng đi về. Nàng nói với mẹ:

- Hôm nay cậu Muthalali không mua được tí cá nào, mẹ ạ!

Chakki bước lại gặp Parikutti. Bà nói:

- Cậu Muthalali, hôm nay cậu không mua được tí cá nào ư?

- Không ạ.

- Sao thế?

Parikutti lặng thinh nhưng Chakki đã hiểu. Bà đã nhìn thấy sự thay đổi diễn ra ở Chemban. Bà bảo:

- Lão ấy là y như bị ma ám.

- Cháu có đem một ít tiền. Cháu định trả sau cho ông ấy nốt. - Parikutti nói rồi bỏ đi.

Chemban chia phần cho những người làm trên thuyền của mình. Ông giũ lưới đem phơi rồi về nhà. Ông nắm trong tay rất nhiều tiền. Ông đã bước vào một cuộc sống mới. Ông đã làm cực lực từ sáng đến giờ mà không thấy mệt.

Ngôi nhà không vui. Chemban giơ cho Chakki xem tập giấy bạc ông đem về nhà. Chakki có vẻ thờ ơ. Bà hỏi:

- Tiền ấy để cho ai?

- Ờ hay nhỉ lại có gì thế hả?

- Đi mà nhìn vào ngực con Panchami ấy.

Panchami đang khóc nấc từng tiếng.

Chemban đỡ con dậy. Ngực cô bé thâm tím, sưng vù.

- Tại sao mày lại đứng đấy con? - Chemban hỏi.

Chakki giải thích ý định của con. Nghe thấy thế Chemban thương con vô cùng. Con ông cũng đang cố kiếm tiền. Chemban hứa với con từ nay trở đi mỗi hôm sẽ cho con một sọt cá đầy.

Chakki hỏi chồng về Parikutti. Bà bảo:

- Thế chẳng phải là tồi à? Ai giúp cho ta sắm thuyền và lưới?

Chemban không hiểu nổi là ông sai trái.

- Tại sao ông không bán cá cho cậu ta?

- Để rồi tôi phải xoay sở ra sao? Tôi phải chia phần cho các tay chèo của tôi. Nếu tôi bán cho nó, nó sẽ trừ vào món tiền nhà ta nợ nó.

- Thế có nghĩa là cậu ta đã mất không số tiền và mất luôn cả quan hệ buôn bán của ông chứ gì?

Karuthamma cũng không giữ nổi bình tĩnh, cô nói:

- Dù sao đi nữa, bên nhà sấy cá hôm nay chẳng có gì để sấy...