hủ nhà chúng tôi là ca-đa-ca-xơ.

Độc giả yêu quý, có thể bạn sẽ hỏi: Ca-đa-ca-xơ là gì? Tôi xin giải thích ngay đây.

Bọn ca-đa-ca-xơ cũng là dân E-xtô-ni-a thôi, nhưng chúng không yêu dân mình, mà lại muốn trở thành người Đức. Ví dụ như, bọn chúng luôn luôn tìm dịp nói tiếng Đức, mặc dù dốt tiếng này. Tất nhiên điều đó thật buồn cười. Nhưng dù sao thì bọn ca-đa-ca-xơ vẫn cứ đang tồn tại. Trước kia thành phố chúng tôi có khá nhiều ca-đa-ca-xơ, nhưng mùa thu năm 1939 Hít-le kêu gọi kiều dân Đức về nước, thì bọn ca-đa-ca-lơ cũng vội vã theo chúng đi khá đông. Bọn này không lọt được vào nước Đức đâu, mà ở lại nước Ba Lan do bọn na-di chiếm đóng. Người Ba Lan bị đuổi ra khỏi nhà, bọn Đức và bọn ca-đa-ca-xơ đàng hoàng vào ở nhà họ. Bọn chúng được nhận đồ đạc của người Ba Lan bị đuổi kèm theo các của cải khác nữa. Giả dụ như cả hộp mứt của những người chủ cũ bỏ lại. Bọn ca-đa-ca-xơ đã viết như vậy về cho người thân ở E-xtô-ni-a biết - thậm chí viết như vậy mà không hề ngượng.

Bọn ca-đa-ca-xơ là như thế đó.

Lắm lúc tôi còn cảm thấy thật buồn cười: tính cách của con vật cũng na ná chủ. Ví như lão chủ nhà tôi và con chó của lão ta ấy. Lão có hai con chó: con to thuộc giống chó chăn cừu Đức, con bé thuộc giống chó Pin-tre. Nói chính xác hơn thì nó là con chó giống Pin-tre lùn lông cứng. Con chó thuộc giống chó chăn cừu gọi là Héc-to. Con này dữ như chủ nhà chúng tôi. Còn con chó giống Pin-tre thì gọi là To-đi, con này hiểm độc như mụ vợ lão chủ. Lúc nào con Héc to được tháo xích chạy trong sân thì không ai dám cả gan bước vào sân, kể cả bác đưa thư là người tưởng như đã phải quen với lũ chó lắm.

Mụ vợ lão chủ nhà và con gái lão cũng là ca-đa-ca-xơ. Đứa con gái tên là Đô-rít lớn hơn tôi chừng ba, bốn tuổi tự coi mình là ghê gớm lắm. Nó có thói quen khẽ gật đầu đáp lại lời chào của tôi.

Bây giờ tôi sẽ kể câu chuyện chính tôi được chứng kiến. Theo tôi thì câu chuyện này khá tượng trưng.

Đô-rít đi dạo chơi với chó dọc theo phố Pích… Lúc ấy cô bé Ê-lô cũng đi từ phố Vườn cây sang phố Pích… Cô bé cũng dắt chó, một con chó cảnh [10] nom nghiêm túc và dễ thương. Trong chớp mắt giữa lũ chó xảy ra trận ẩu đả. Con Héc-to và con To-đi xông vào con chó cảnh. Các bạn nghĩ là con chó cảnh sẽ bỏ chạy chứ? Không hề! Nó cũng tỏ ra rằng răng của nó không chỉ dùng để ăn thức ăn. Nó đã xông vào cuộc chiến đấu không cân sức.

Tất nhiên con chó cảnh khó mà đánh nổi với hai con chó hung dữ kia. Hễ nó ngoạm được vào con Héc-to thì con To-đi lại xông vào sau lưng nó. Con chó cảnh bị rách tai và tôi e rằng nó sẽ chịu thua, Ê-lô cũng đứng ngay bên cạnh và khóc.

Mãi đến lúc ấy Đô-rít mới can lũ chó. Nhưng nó can mới lạ chứ! Nó đi đến chỗ mấy con chó đang đánh nhau, dùng dây da đánh con chó cảnh. Héc-to và To-đi hiểu ngay rằng chúng được hỗ trợ, nên hiệp lực cắn con chó cảnh đáng thương.

Một bác đánh xe chở hàng đi ngang qua “bãi chiến trường”.

- Này ông kia! - Đô-rít gọi. - Ông hãy ra “gioi” một chút.

Nó không nó là “roi” mà lại là “gioi”, tưởng đâu như thế mới tinh tế, mới hợp với bọn ca-đa-ca-xơ.

Bác đánh xe dừng ngựa lại đi đến, việc trước tiên là bác dùng roi ngựa quật cho con Héc-to một cái ngang lưng.

Đô-rít quát lên:

- Không phải con ấy! Đánh con chó cảnh ấy.

Bác đánh xe đáp:

- Tôi biết con nào cần phải đánh chứ!

Và sau đến lượt con To-đi bị quật vào mõm.

Không cần phải bồi thêm nữa. Con chó chăn cừu trước, con Pin-tre sau, cả hai chạy bán sống bán chết về nhà. Con chó cảnh ngồi xuống vệ đường liếm vết thương.

Trên bộ mặt như con rối của Đô-rít cặp mắt long lên căm tức.

Nó mắng bác đánh xe:

- Ông là đồ xỏ lá.

Nhưng bác đánh xe không để ý lắm đến câu mắng đó.

- Cũng là một bài học nhỏ thôi, không hại gì đến cô đâu, - bác ta nói sau khi đã nhảy lên xe và đánh xe đi tiếp.

- Đồ xỏ lá, Đô-rít nhắc lại và chạy theo chó.

Ê-lô vẫn còn nức nở. Lúc ấy tôi bảo rằng cô bé có con chó cảnh tuyệt vời.

Điều này làm cho cô bé khuây khỏa. Tôi dẫn Ê-lô về nhà và hứa rằng thỉnh thoảng sẽ đem xương cho con chó của cô bé, khi nào nhận được thịt mà cô tôi gửi ở quê lên.

Tôi đoán chắc độc giả bây giờ đã hình dung được thế nào là bọn ca-đa-ca-xơ. Chả nhẽ còn cần phải nói thêm rằng bọn ca-đa-ca-xơ rất thân thiện với bọn Đức nữa hay sao. Mà điều đó thì ngay trong nhà chúng tôi ở củng đã rõ: bởi có thể thấy Đô-rít nói chuyện với tên sĩ quan Đức rất nhiều lần ở cổng.

Khi tôi nói nhận xét này với Ô-lép, thì cậu ta nghĩ ngợi, rồi bảo:

- Bọn Đức đã cai trị người E-xtô-ni-a hơn bảy trăm năm.

- Đúng thế, - tôi khẳng định.

- Ấy vậy, ấy vậy mà trong chúng ta vẫn có những kẻ muốn mau mau trở thành người Đức hơn trở thành người E-xtô-ni-a chân chính. - Ô-lép nói. - Thế có buồn cười không?

- Không buồn cười mà chỉ buồn thôi.

- Rất buồn, - Ô-lép nói. - Và nếu như bọn ca-đa-ca- xơ mà nhiều hơn, thì có lẽ người E-xtô-ni-a biến khỏi trái đất mất.

- Người E-xtô-ni-a không biến đi đâu cả, - tôi tin tưởng nói. - Người E-xtô-ni-a tuy ít, nhưng rất mạnh mẽ.

- Ta thử mạnh mẽ xem sao.

Tất nhiên tôi tán thành Ô-lép. Có những lúc từng người một, kể cả cậu bé con cũng cần phải mạnh mẽ, mạnh mẽ và chắc chắn là những điều không thể khác được.