ùa đông đã dẫn đến những ngày mưa dầm gió bấc. Mưa kéo dài cả mười ngày, nửa tháng. Đúng là mưa dầm. Mưa muốn ủng đất. Đưởng ngõ trơn như đổ mỡ. Đi phải bấm chặt mười đầu ngón chân xuống đất, cho khỏi ngã. Gió thổi hắt nước vào mặt. Lạnh cắt da thịt. Nước là lưỡi dao. Gió là bàn tay cầm dao chém. Ra khỏi nhà, dội nón, khoác áo tơi, giống con cò lặn lội ở bãi vắng.

Khoa chán tập kịch rồi. Nó sợ ghẻ. Tập kịch mùa mưa thường không về được. Ngủ chung trên ổ rơm, lây ghẻ dễ như bỡn. Mùa đông mà bị ghẻ, khổ vô củng. Gãi rách da, rướm máu. Sau cơn ngứa, nước vàng đùn ra, sót khổ, sót sở. Nước vàng dính quần. Ngủ dậy, gỡ từng mụn, tê tái. Khoa ghét mưa dầm gió bấc. Hồi học lớp dự bị, tập đọc bài Mưa dần gió bấc trong cuốn Quốc văn giáo khoa thư, mở đầu bằng câu: Ở nhà quê, gặp ngày mưa dầm gió bấc, cảnh tượng thật tiêu điều, buồn bã, Khoa chỉ, tưởng tượng thấy cái cảnh tượng tiêu điều, buồn bã thôi. Bây giờ, nó mới thấm thía cảnh tiêu điều, của những ngày mưa dầm gió bấc.

Khoa muốn qua nhà cu Đường chơi. Ngài ngại làm sao ấy. Khoa vẫn nhớ miếng khoai nướng, mà con liên bảo để phần cho nó. Con Liên không nói dối. Khoa nghĩ vậy. Lúc này, Khoa ngồi suốt buổi dưới bếp. Mùa đông, ngồi bên bếp lửa, nghe mưa gió đú đởn bên ngoài, chả còn gì thú vị bằng. Ăn ngô rang, lạc rang, khoai nướng không biết no. Khoa mong Vũ có dịp về làng. Nó chẳng thèm hãnh diện là em Vũ, em một liên lạc viên trung đoàn 44 đâu. Khoa mong Vũ về, để hỏi xem, dạo trước, Vũ làm quen với Thúy ra sao. Mấy tháng rồi, không có tin tức thằng Vũ. Hôm nọ, đại hội thanh niên Đại Đồng, Tường An, Ô Mễ, Côn theo ban nhạc sang giúp vui. Ban nhạc chơi mấy bài: Chào cờ, Mặc niệm, Suy tôn Hồ chủ tịch, Chiến sĩ Việt Nam., Bắc Sơn, Ngọn trào quay súng… Ban nhạc được ăn xôi với thịt kho tầu. Khoa đứng ngoài ngó Côn vê alto, đổi ác co như máy. Nó hỏi Côn về Vũ, Côn mù tịt. Tiêu thổ kháng chiến làm mỗi người lênh đênh một nơi. Đội bóng tròn của Vũ tan rã.

Vũ, hiện thời, đang sống với một đại đội thuộc trung đoàn 44, và di chuyển về Tiền Hải dưỡng sức, sau những trận thử lửa với quân Pháp, ở Hưng Yên. Đại đội của Vũ đóng tại làng Thư Điền. Vũ được đeo súng lục, chứ không thèm giắt lựu đạn thối. Khoa mà trông thấy, chắc nó phục anh sát đất. Đại đội của Vũ vừa có bẩy anh bộ đội hy sinh cho tổ quốc, ở mặt trận Hưng Yên. Buổi lễ tưởng niệm tổ chức thật cảm động. Anh chính trị viên đại đội kể tiểu sử của từng người. Toàn là người Hà Nội. Phút mặc niệm, cả đại đội khóc. Dân làng Thư Điền cũng khóc nức nở. Các chị phụ nữ thấm nước mắt ướt khăn. Hào khí bùng dậy, khi mọi người nhìn lá cờ bay, say sưa hát:

Trung đoàn bốn mươi tư

Bóng cờ say trong gió bao lần nêu chiến công oai hùng

Lên đường hỡi chiến sĩ

Nước nhà bao yêu quí đang chờ ta tuốt gươm trả thù

Trời mịt mù binh đao lửa khói

Nỗi lầm than toàn dân uất ức căm hờn

Đi lên thôi kìa lời sông núi

Thề cùng nhau bao nhiêu bất bình phá tan

Trung đoàn bốn mươi tư

Hưng Yên, Hải Dương đứng ngang tài chốn

Một miền chiến khu ba

Xung phong hò reo bóng cờ trung kiên máu pha… 1

Vũ tưỏng chừng nó đang xung phong trả thù cho Vọng. Nếu Vọng không bị chết đói, năm Ất Dận, nó đã đủ tuổi làm bộ đội. Đại đội của Vũ đi nhiều nơi. Nơi nào, nó cũng được hưởng trọn vẹn niềm yêu mến. Vũ chỉ còn mơ, sẽ có một ngày, đại đội của nó đóng tại Trực Nội, để nó đi tìm con Thúy, cầm tay con Thúy, hôn lên má con Thúy, hôn lên môi con Thúy, nói rằng, nó đi chiến đấu với nỗi ước mơ trở về thị xã Thái Bình, xây dựng căn nhà cũ, và tạo lại đời sống êm đềm thôi. Nó không thích chia lìa, ngăn cách. Ngăn cách, chia lìa làm con người buốn thảm. Đời sống phải đừng có chia lìa, ngăn cách. Đời sống phải gần gũi và thương yêu. Người ta đi chiến đấu là hy vọng trở về, cùng trái ước mơ chín vàng, ngọt lịm. Trái ước mơ của Vũ chỉ là vùng trời nhỏ bé, êm đềm, bên cạnh dòng sông Trà Lý, và Thúy của Vũ. Thúy yêu Vũ, yêu Vũ nhiều hơn, tha thiết hơn, sau những ngày chia lìa, ngăn cách.

- Khoai cháy thành than rồi, Khoa!

Mẹ Khoa vừa nói, vừa lấy que đun sắt khều củ khoai ra khỏi bếp.

- Con suy nghĩ gì thế?

Khoa hơ tay lên ngọn lửa củi:

- Me ơi!

- Gì?

- Tại sao mẹ lấy bố?

- Tại vì…

Mẹ Khoa vỗ nhẹ lên vai Khoa:

- Mày hỏi làm gì?

Khoa cười:

- Con muốn biết. Tại sao, hở mẹ?

Mẹ Khoa nhìn con âu yếm:

- Tại vì bố mày đẹp giai!

Khoa ngẩng mặt:

- Con có đẹp giai không?

Mẹ Khoa lườm yêu con:

- Thua bố mày một tí.

- Đẹp giai là lấy được vợ à?

- Còn phải biết tán gái nữa.

- Bố có tán mẹ không?

- Bố mày theo chân tao suốt ngày.

- Bố tán gái thế nào?

- Thì bố mày nói năng vẩn vơ.

- Mẹ còn nhớ câu nào của bố không?

- Mày hỏi làn gì, thằng nhãi ranh?

Bỗng, mẹ Khoa tặc lưỡi, giục Khoa:

- Đứng dậy, mẹ coi.

Khoa đứng dậy. Mẹ Khoa gật gù:

- Cu cậu trổ mã rồi. Muốn lấy vợ, mẹ lấy cho, không cần tán, mất công lắm, con ạ!

Khoa lắc đầu:

- Con chỉ muốn chơi thân với con Liên, như anh Vũ chơi thân với chị Thúy. Mẹ biết con Liên chưa? Nó tản cư về nhà thằng Đường ấy mà. Nó bảo để phần cho con miếng khoai nướng. Nó khen con hát hay.

Mẹ Khoa cười ròn rã:

- Mày oắt con mà đã mê gái, đến nỗi để khoai cháy thành than. Muốn quen nó, cứ tới để cho nó sai vặt.

Khoa chợt nhớ kỷ niệm cũ, hớn hở:

- Như anh Vũ ăn cắp cái lồng chim khuyên của con nhà Hội, đem cho chị Thúy chứ gì? Con hiểu rồi.

Mẹ Khoa nói đùa:

- Tao phải cất kỹ hũ lạc mới được, kẻo mày lấy rang, đem sang biếu nó hết.

Hai mẹ con vui vẻ. Tiếng than nổ tí tách. Khoa sà vào lòng mẹ, nũng nịu:

- Con ghét trời mưa.

Mẹ Khoa vuốt tóc con:

- Me biết. Bây giờ, con chỉ thích trời nắng.

Rồi, mẹ Khoa thở dài:

- Lạnh thế này, liệu thằng Vũ chịu nổi không? Chả hiểu nó ở đâu mà gửi áo len cho nó.

Khoa nói:

- Mẹ đừng lo. Anh Vũ là chiến sĩ.

Nó khe khẽ hát:

Người chiến sĩ dầm gió rít mưa bay

đắm mình trong khói súng

chiến trường áo mong manh

căm thù nuôi ấm thân… 2

Mẹ Khoa dứt một sợi tóc của Khoa:

- Thằng Vũ mà chiến sĩ cái gì. Chiến sĩ đái dầm. Bố giận nó lắm. Lần này, bắt được nó, bố lôi về, xích chân nó. Nó a dua…

Khoa muốn cãi cho anh. Nó không dám cãi. Bây giờ, Khoa không mong Vũ về Tường An nữa.

- Con chắc anh Vũ không khổ đâu, mẹ ạ. Anh ấy lớn rồi.

- Lớn à? Lớn kệ xác nó. Nó phải về đi học. Ông tú Lễ đã mở trường thành chung ở Ô Mễ. Phiên chợ trước, mẹ gặp thằng Côn, nó cho mẹ hay thế. Nó vắng nhà, bố mày cứ cằn nhằn mẹ. Con biết đó, anh con mồ côi mẹ sớm, nên bố con thương anh con lắm.

- Anh Vũ thích đi liên lạc, chứ anh ấy có giận mẹ hay giận bố, bỏ nhà ra đi đâu.

- Mày lại bênh cái thằng anh mày.

Khoa rời khỏi lòng mẹ. Nó bóc củ khoai nướng. Mùi khoai thơm nồng. Khoa vừa ăn, vừa xuýt xoa. Nó tưởng tượng đang ăn miếng khoai của con Liên để phần cho nó.

Khoa giầu mơ mộng hơn Vũ. Nó lớn lên, cùng với giấc mơ to lớn của dân tộc. Giấc mơ của Khoa trải rộng, như heo may lướt trên đồng lúa sữa, và không bị thành phố đánh đai. Giấc mơ ấy, được ướp thơm bằng mùi hoa lý, hoa bưởi, hoa cau, và, luôn luôn, lên tiếng gọi bằng lời thầm tình tự của cỏ cây đồng nội. Ngay cả tiếng buồn của hòa âm kèn đám ma, trống cơm đêmnvắng cũng gây xúc động. Khoa yêu tiếng sáo diều. Lên cao, lan tỏa, ru ngủ êm đềm, chẳng làm ai thổn thúc. Tiếng quê hương của Khoa đó, tiếng nói yêu thương, tiếng nói khơi ở mỗi trái tim một dòng suối mộng mơ. Và, dòng suối mộng mơ róc rách chẩy mãi, ở tâm hồn ta. Không bao giờ đầy. Chẳng bao giờ vơi. Dòng suối làm mát nỗi vui, làm ấm nỗi buồn. Vui hay buồn, hạnh phúc hay khổ đau cũng chỉ man mác như hoa lý, hoa cau, lơ lửng như sáo diểu đêm hạ. Khoa không muốn rời xa cái không gian hiền hòa này. Rời xa, để đi đâu? Đi đâu tìm được mùi thơm của hoa cau, hoa lý. Đi đâu nghe được tiếng thầm tình tự luồn qua bụi tre, khóm lá. Quê hương ta đã thừa tất cả. Cố tình thoát ly kiếm cái đẹp, cái hay, rổi sẽ có lần trở về, mang tâm sự của kẻ du sơn du thủy, trong cuốn Quốc văn giáo khoa thư: Chỗ quê hương là đẹp hơn cả. Khoa bằng lòng khung cảnh quen thuộc, tầm thường đến hèn mọn của quê hương. Lớn khôn, chắc chắn, Khoa sẽ không đi đâu xa. Nó muốn suốt đời được ướp hồn, bằng mùi thơm muôn thuở của quê hương mộc mạc. Nơi ấy, có con đường tắm ánh trăng, một đêm nào, nó và con bé Liên đã sóng đôi bước. Con đường đất nhỏ, câm nín đã dạy Khoa yêu thương, và dẫn nó tới miền yêu thương, dìu nó vào niềm bí ẩn không thể giải nghĩa.

- Con không đi đâu cả, mẹ ạ!

- Mày đi, bố mày bắt về, nọc xác mày ra.

- Bố đuổi di, con cũng không đi.

- Thằng Vũ đã nói thế.

- Con khác anh Vũ.

Khoa đứng dậy, bước đến cửa bếp. Nó lách tấm phên liếp, chạy qua sân gạch, lên nhà. KHoa mặc nước mưa bám trên quần áo, bông nhông xuống ổ rơm. Nó đắp chiếu kín mặt, để thòi chân, nhắm mắt mơ mộng. Khoa ước gì nó và con Liên cùng bé bỏng. Hai đứa sẽ chơi tùm hum. Tiếng cười nắc nẻ sẽ ròn tan trong chiếc chếu, cuộn như cái ổ con tò vò.

--------------------------------

1 Bài Trung đoàn 44 của bộ đội tiểu tư sản

2 Trích bài Tiếng hát quay tơ, của Tử Phác