rước khi bước vào cửa rừng, Sẩu đứng lại và đột ngột, nói qua một nụ cười:

- Anh mà cũng si được, như thế mới rõ cái sức mạnh của đàn bà là vô cùng.

Tôi đỏ mặt, nhưng cố cãi:

- Anh bằng cứ vào gì mà bảo tôi si? Và si ai?

Sẩu đủng đỉnh:

- Anh nên nhớ rằng khi người ta yêu, người ta đừng hòng giấu giếm...

- À, thế nghĩa là anh đã thấy rõ rệt rằng tôi yêu đấy?

- Chứ sao!

- Chỉ tài nói mò!

Sẩu không để ý đến lời cãi của tôi. Anh tiếp:

- Vả lại, một cô con gái như Ẻn thì ai mà không yêu. Anh có yêu cô ta cũng chẳng lấy làm lạ. Tôi sở dĩ hơi ngạc nhiên, ấy chỉ vì tôi yên trí rằng anh đã nguội hẳn tấm lòng đối với đời rồi kia đấy.

- Chính tôi cũng tự yên trí như anh.

- Thế là người làm sao?

- Tôi cũng yên trí như anh rằng đối với sự đời, nhất là đối với yêu đương, tôi đã dửng dưng, không thiết, sự thực đã trái hẳn. Sự lãnh đạm chỉ là cái bề ngoài. Bên trong, vẫn ngấm ngầm tia lửa đỏ.

- Có điều này cũng khó hiểu lắm...

- Điều nào?

- Bao nhiêu gái thị thành sao anh không yêu? Anh sao phải chờ đến bây giờ, tới đây, để yêu một cô gái rừng ngơ ngẩn?

- Gì chứ điều ấy thì anh đừng nên hỏi và cũng đừng nên tìm mà hiểu. Trái tim người ta có những lẽ phải không thể hiểu được.

- Tôi thì tôi cho chẳng qua lòng người vốn ham thanh chuộng lạ, anh thấy con bé hay hay thì anh cũng ao ước biết xem nó ra làm sao thế thôi chứ đây chẳng phải là yêu đương bền bỉ gì.

- Không phải.

- Không phải?

- Tôi yêu thực sự kia anh ạ! Tôi đã sắp định sẽ ngỏ thực với anh và nhờ anh làm mối tôi lấy cô Ẻn. Tôi chỉ còn chờ xem ý kiến của nàng ra sao đó thôi.

- Thế anh được tiếp chuyện Ẻn rồi kia à?

Tôi nóng mặt.

- Phải.

- Bao giờ?

- Trưa hôm kia và chiều hôm qua.

- Gớm thật, thế mới biết không ai có thể nói rõ đâu là tổ con chuồn chuồn được.

Tôi cười:

- Trai gái gặp nhau, chẳng qua cũng là sự thường chứ gì mà tổ chuồn chuồn với tổ kiến.

- Bọn trai ở đây tha hồ mà ghen tức với anh.

- Tôi làm gì mà bọn nó ghen?

- Lại còn làm gì nữa? Anh ở đâu đến đây cướp chốc tay của họ người con gái đẹp nhất vùng mà anh bảo không làm gì à?

- Chuyện yêu đương có đâu phải là chuyện tranh cướp. Người con gái có bằng lòng thì mới được chứ.

Đã đành rằng thế, nhưng ở đây, sự hơn kém giữa anh và bọn con trai trong xóm nó rõ rệt đến nỗi người con gái không thể nào không bị hoa mắt được.

- Anh nói tốt cho bạn anh quá!

- Chẳng phải thế! Tôi nói thực chứ không vị anh. Chắc anh cũng tự biết đấy: bao nhiêu thắng điểm về phần anh cả...

- Vậy theo ý anh, bọn con trai ở đây có ghen tức tôi cũng là đáng phải không?

- Chính thế.

- Dù vậy, cũng không lỗi tự tôi.

- Đã đành. Nhưng để cho kẻ khác phải ghen tức với mình cũng là một điều nguy hiểm.

- Ồ, anh dọa tôi chắc?

- Không. Ai dám dọa anh. Nhưng, trải xem phong tục các dân mạn ngược đã nhiều, anh hẳn đã thừa biết rằng sự ghen tuông ở đây thường thường vẫn bị nhuốm máu.

- Tôi không cần!

- Đừng nói giọng khinh thị như thế!

- Được, để rồi xem!

- Phải, rồi anh xem...

- Tôi chỉ cần hỏi anh một điều.

- Anh cứ hỏi.

- Anh có chịu làm mối cho tôi lấy cô Ẻn không?

- Rất sẵn lòng.

- Thế, anh khởi sự ngay đi.

- Thong thả...

- Sao lại thong thả?

- Trước hết, phải chờ anh hỏi ý Ẻn một cách chắc chắn đã.

- Điều này hơi khó.

- Sao lại khó?

- Tôi xem tính Ẻn kỳ dị lắm!

- Càng thế càng phải hỏi cho chắc chắn, nếu không, mình lù lù dẫn sang mà cô ả từ chối thì thực khó chịu.

- Chỉ có thuận hay không thuận chứ gì?

- Đã đành chỉ có thuận với không thuận.

- Nhưng được người ta thuận vẫn hơn. Đi hỏi vợ mà lại bị từ chối thì tẽn lắm.

- Theo ý anh, tôi liệu có hy vọng chăng?

- Tôi không muốn trả lời anh...

- Tại sao?

- Cứ để đến đâu hay đến đấy là hơn.

- Nghĩa là anh không tin tôi sẽ thành công chứ gì?

- Có lẽ.

- Anh có thể nói cho tôi biết tại sao chăng?

- Khó nói lắm!

- Anh cứ thử nói tôi nghe...

- Trước hết, có những lẽ về tập quán, về phong tục, về nòi giống nó chia rẽ hai bên.

- Không. Ái tình không phân giai cấp và chủng loại.

- Nếu cứ yêu bừa đi thì có thể nói như vậy được.

- Anh nói tôi không hiểu.

- Có gì mà không hiểu. Tôi muốn nói rằng nếu cứ lấy nhau cho đủ vợ đủ chồng thì nòi giống có khác nhau cũng không sao. Nhưng...

- Nhưng?

- Nhưng nếu anh định lấy một người vợ đúng với sự ao ước của mỗi người con trai có học thì khó lắm. Tâm hồn mỗi dân có những cương giới không thể vượt qua. Một đôi vợ chồng khác giống chẳng khi nào có thể hiểu biết nhau đến nơi đến chốn được. Sự hiểu biết đã không thể có thì sự thân mật, sự âu yếm cũng không thể nào có được.

- Anh bi quan quá!

- Không phải tôi bi quan đâu. Nếu anh bớt mơ mộng một chút và thiết thực hơn một chút thì anh hẳn sẽ đồng ý với tôi.

- Không bàn đến sự ấy vội. Anh cứ hãy giúp tôi. Còn về sau này mặc tôi.

- Được rồi, giúp anh thì tôi lúc nào cũng sẵn lòng giúp. Anh cứ nói chuyện thỏa thuận với Ẻn đi đã.

Chúng tôi đã vào sâu trong rừng.

Cuộc săn bắt đầu. Sẩu bắn nỏ rất tài. Và nhân đấy, tôi nhận thấy rằng đi săn thú rừng bằng nỏ bao giờ cũng lợi hơn săn bằng súng, bởi mỗi lần có tiếng nổ, chim muông lại hoảng sợ mà tránh xa mất cả.

Sẩu bắn loáng cái đã được khá nhiều chim ngói, gà rừng.

Giờ anh không cần ham bắn nữa.

Anh thủng thẳng cắt nghĩa cho tôi nghe rất nhiều cái mà tôi, vì không thạo, có thể chợp mắt bước qua.

Anh giảng về thảo mộc về cái phong tục riêng của từng giống sơn thú.

Tôi rất ham những bài giảng thực hành về tự nhiên học ấy.

Nhờ anh, tôi mới biết trong rừng có thứ chim sột chẳng hạn. Ấy là một loài chim chuyên môn phá tổ ong để lấy mật. Cái mưu mẹo của nó cũng tài tình lắm. Thoạt đầu, nó tìm đến những nơi có tổ ong làm lộ thiên. Những cái tổ này thực là những công trình kiến trúc đặc biệt. Mỗi tổ thường to bằng cái chiếu một, buông từ cành cây cao xuống sát ngọn cỏ.

Tìm được tổ ong rồi, chim sột ta đỗ ở một cành cây ngay trước tổ, ngắm rõ đích xác nơi bọng mật rồi thình lình đâm đánh vút một cái qua chỗ bọng sang phía bên kia.

Toàn thân con chim như thế là dính bết những mật ngọt. Giờ nó chỉ việc đỗ lên cành cây và lấy mỏ tuốt cho sạch từng cái lông là đủ no. Nhưng cũng có con tham lam cứ đâm đi đâm lại mãi hai ba lượt, kỳ đến say bứa mới thôi.

Ngoài giống chim sột, tôi còn được Sẩu trỏ cho xem con trăn đất lừa bắt con chim sâu.

Bên cạnh một gốc cây cụt, con trăn đất dựng đứng mình lên, như một cái gốc cụt thứ hai nữa. Nó xùi bọt phủ kín cả đầu để con chim sâu không thấy rõ, đoạn cứ thò lưỡi ra thụt lưỡi vào, chẳng khác một loài côn trùng, khiến anh chim sâu phải để ý.

Quả nhiên, con chim mắc lừa.

Nó truyền từ cành cao xuống vừa nhảy vừa ngó nghiêng ra ý thăm hỏi và, sau cùng, bay vút xuống đớp.

Con trăn cũng chỉ chờ có lúc ấy để há miệng tợp lấy con chim và nuốt trửng.

Sẩu kết luận:

- Anh xem cuộc sống trong rừng chỉ là một cuộc cạnh tranh tàn khốc về mưu cơ và sức khỏe. Ngay cả đến loài thảo mộc cũng vậy. Giống nào yếu đuối tức thì bị tiêu diệt ngay. Suy đây mà nghiệm ra nhân sự, cũng chẳng khác gì.

- Đã đành như thế, nhưng cái triết lý sức mạnh ấy kể thực cũng đáng buồn quá.

- Tranh quyền lợi là tất nhiên sẽ giết nhau. Nói nhỏ lại giữa cá nhân và cá nhân cũng thế. Chẳng hạn anh đương mê Ẻn, ước sao cô ta về tay anh. Trong lúc ấy, bao nhiêu kẻ khác cùng mê say như anh và cùng ao ước giống anh. Như thế thì...

- Giữa họ và tôi sẽ không tránh khỏi sự xung đột, sự mưu hại?

- Chứ gì!

- Tôi không sợ điều ấy!

- Càng hay!

- Tôi chỉ lo...

- Gì?

- Một là anh không sẵn lòng giúp tôi; hai là Ẻn không bằng lòng. Nhưng anh đã nói anh sẵn lòng giúp tôi, vậy tôi chỉ còn phải hỏi ý kiến Ẻn một lần cuối cùng nữa cho thật chắc chắn mà thôi.

- Chính thế.

- Tôi định rằng nếu Ẻn bằng lòng, tôi sẽ ở hẳn đây.

Sẩu ngờ vực:

- Thực sao?

- Ai nói đùa!

- Anh thề đi nào...

- Kẻ nào nói dối mới hay thề.

- Nếu vậy tốt quá. Tôi phải hết sức làm mối Ẻn cho anh mới được.

- Tôi sẽ bỏ tiền ra tậu thêm ruộng; tôi sẽ sửa sang lại ngôi nhà của Ẻn. Nàng còn độc một mình. Tôi cũng vậy. Tôi lại đã chán cái đời eo xèo nơi đô hội cớ sao chúng tôi lại chẳng có thể sống với nhau ở đây?

Sẩu nao nức:

- Nếu vậy thì thực là một câu người Tây thường nói: "Tout sera pour le mieux dans le meilleur des mondes"! Thực tình, từ hôm anh lên chơi, tôi vẫn thầm ước giá có anh cùng ở đây để sớm tối bè bạn cùng nhau thì vui quá. Không ngờ chính anh cũng có ý ấy. Mà sở dĩ anh cũng có ý ấy là vì có Ẻn. Tôi phải cảm ơn cô ta mới được. Chính cô ta là ân nhân của tôi.

- Nếu có ân nhân thì của cả tôi nữa chứ! Là bởi chẳng riêng gì một mình anh tha thiết muốn sống gần gũi với tôi.

- Vâng, thế cô Ẻn là ân nhân của cả hai ta. Cô Ẻn vạn tuế! Và anh, anh hẳn bằng lòng nhé?

Suốt buổi chiều hôm ấy, tôi cùng anh Sẩu vừa uống rượu vừa xếp đặt cuộc sống vui vẻ ở ngày mai. Lắm lúc chúng tôi phải đặt chén để nhìn nhau mà cười, vì trong khi bàn bạc như thế, chúng tôi làm như Ẻn đã bằng lòng lấy tôi rồi không bằng. Mà sự ấy mới quan trọng hơn cả.