ai tháng sau, Linh vội vã tìm lên chốn cũ. Anh đã kinh hoàng vì quán gió, người yêu có còn đâu. Này đây vách đất tả tơi, mái gianh đen cháy, cây đa cổ thụ dưới thềm cũng bị gẫy rời cả cành lá.

Linh còn đang ngơ ngác, bỗng người thợ cạo trước kia vẫn hàng ngày ngồi ở gốc đa, từ chân đồi đi đến. Người thợ cạo nhìn anh bằng đôi mắt lờ đờ ốm yếu, bác không thể nhận ra ngay vì hình dạng anh đổi thay nhiều: mình gầy, mắt trũng, râu ria tua tủa, nhưng rồi người thợ cạo bỗng kêu lên khi nhận rõ chiếc ba lô vá víu mà bác ta thường để ý.

- Ông Linh đấy ư? Ông về quê lên chậm quá…

Linh hồi hộp sợ:

- Sao lại thế này? Ông nói mau cho tôi biết.

Người thợ cạo chậm chạp đặt hòm và ghế xuống gốc đa, chậm rãi:

- Hôm ấy phiên chợ. Chợ bị bắn đạn lửa, rồi tàu bay lại liệng về đây bắn phá rất lâu. Cả nhà bà hàng nước đây bò được cả ra tăng xê dưới chân đồi. Hàng quán, hòm xiểng bốc cháy ngun ngút. May không ai bị vùi trong lửa. Ghê gớm quá ông ơi! Gia đình bà hàng nước đã lếch thếch một đoàn tán lạc đi đâu cả, tôi cũng không còn hồn vía mà hỏi nữa. Hôm ấy tôi cuống cả chân tay, cứ đành ôm chặt lấy gốc cây này chờ chết. Thế mà đạn đốt trụi nửa thân cây ở trên cao, tôi vẫn sống yên lành dưới gốc. Thực là phúc đức nhà tôi ông ạ.

Nói rồi, bác ta cúi nhặt ghế và hòm, lùi lũi rẽ ngang bờ ruộng, ngược lên bờ sông máng.

Ruột Linh như lửa cháy, cơ hồ đến điên cuồng. Nước mắt ứa ra, Linh rên trong cuống họng:

- Có ngờ đâu mới ít ngày xa cách mà mẹ con Oanh, vợ chồng con cái Thảo đã sẩy đàn tan nghé, bơ vơ, điêu đứng thế này.

Linh tê tái, ngồi bệt xuống đống đất cháy đen. Lúc đó, cụ từ già còng lưng quảy hai vò nước ở dưới giếng nặng nhọc và rờ rẫm leo những bậc gạch lên đền. Linh bước theo, vái lạy:

- Cụ vẫn bình an.

Cụ từ vẫn cúi đầu lần đầu gậy, tay giữ dây quang cho khỏi sóng nước ra ngoài, run giọng đáp:

- Vâng, tôi nhờ trời phật may chưa chết.

Cụ đặt gánh xuống bậc thềm, thở phì phào rồi nhìn sững Linh, thốt nhận ra người quen cũ, vì anh vẫn thường đem giấy mực lên đền ngồi viết để tránh sự ồn ào trong quán Thảo.

- Ông… ông Linh đấy ư? Chao ôi, hôm nọ ông không ở đây mà nghe đạn. Hàng quán cháy cả rồi. Người thoát cả, đã bồng bế nhau đi ráo cả, còn trơ lão ở xó đền heo hút tối tăm này.

Anh nắm cánh tay khô của ông già cô độc:

- Thưa cụ, gia đình ông bà Thảo dọn đi có lên nhờ cụ dặn dò gì cháu không?

Cụ Từ chép miệng:

- Ông Thảo có dặn tôi rằng nếu ông đến hỏi thì bảo gia đình ông ấy dọn sang làng Cước cách đây chừng hai mươi cây số ở bên kia sông Lãnh. Ông cứ đến đấy tìm sẽ gặp.

Anh toan đứng dậy thì cụ già cô độc ấy lại thì thào:

- À quên, ông Linh ạ, cách nay chừng nửa tháng, có một người đàn bà ẵm con lên đây, đưa tôi một lá thư, dặn khi nào ông đến thì đưa hộ. Bà ấy không xưng danh tính, đưa biếu tôi mười đồng bạc, rồi ẵm con đi vội vã. Tôi nhớ mang máng như là đã lên đền này một hai lần với ông rồi thì phải.

Linh bồi hồi giục:

- Thư đâu, cụ đưa ngay cho cháu.

Cụ già ho sằng sặc:

- Tôi để trên đền, bỏ mãi trong túi áo chờ ông đến mà chẳng thấy, sợ nát ra, tôi phải cất vào sau bệ thờ.

Nói rồi, cụ toan cúi xuống lần đòn gánh. Anh nóng ruột:

- Cụ để cháu gánh kẻo lập cập trượt chân thì vỡ cả.

Đoạn anh quảy đôi vò bước nhanh lên bậc dốc. Cụ già tay chống đầu gối, tay cầm gậy, bước từ từ. Anh điên dại, muốn quăng cả đôi vò và bế thốc cái mình khô đét ấy chạy bay thẳng lên đền, tìm lá thư mà anh biết chắc của Oanh.

Cụ già lẩy bẩy sờ mó mãi mới moi được mảnh giấy cất kỹ sau bệ thờ. Linh giật lấy, mở ra, tay run như chiếc lá rung trong gió.!!!Anh Hoàng Linh,!!!Em thật chẳng ngờ còn sống sót để viết mấy dòng này gửi lại mình.!!!Tai nạn ghê gớm tự trời rơi xuống ngày hôm đó, tuy có làm mẹ con em run sợ nhưng em thực chẳng lấy làm mừng như tất cả những ai tránh được cảnh xương tan thịt nát bất ngờ. Em vẫn sống, Kiều Hoa chỉ nóng sốt vài ngày, lại ăn chơi như cũ, nhờ chị Thảo tận tình săn sóc thuốc thang.!!!Mẹ con em được anh chị Thảo càng ngày càng thương xót. Anh chị Thảo luôn nhắc nhủ đến mình. Bom đạn nổ trên đầu em nhắm mắt chờ đợi chết, nhưng chỉ cầu trời tránh cho đứa con vô tội của chúng ta, tránh cho gia đình anh chị Thảo.!!!Em không được chết, có lẽ tội em vẫn còn nhiều. Em nghĩ không nên quấy phiền bạn mãi và cũng không muốn hy vọng thấy mặt anh. Em ẵm con về chốn cũ tìm mẹ già, con bé bơ vơ. Anh hãy cầu nguyện cho Kiều Hoa, con mình được gặp mọi điều may mắn.!!!Xin vĩnh biệt mình.!!!Oanh

Linh buông thõng hai bàn tay, bâng khuâng nhìn dải mây xám trên rặng thông xa, phảng phất hình người đàn bà đang xõa tóc cúi xuống.

Cụ thủ từ lúi húi thắp hương trong ngôi đền, gõ mấy tiếng vào mảnh chuông đồng vỡ còn sót lại. Gió lạnh từ dưới đường đồi cuồn cuộn dâng lên, anh chợt nhớ lại đêm nào thức tàn canh bên đống lửa với Oanh, Thảo và bọn người hành khất trong ngôi đền này.

Thế mà bây giờ…

Anh chua xót nghĩ đến gia đình Thảo, một bầy con lếch thếch kéo nhau đi tìm nơi trú ngụ như đoàn du mục tha hương, nghĩ đến mẹ con Oanh chiều nay không biết phiêu dạt phương nào.

Tiếng chim sẻ kêu buồn trên mái đền, vài cánh dơi chập choạng chao mình vào bóng lạnh. Anh mệt mỏi bước xuống đường, chưa biết sẽ dừng chân ngủ đỗ nơi nào đêm nay.

Mùa đông năm Nhâm Thìn - 1952

NXB Trần Văn Huy, 1953