hương thay giống lừa chúng tôi! Thương, thương thay, đúng là lừa thật!... Về chuyện này thì ký ức của chúng tôi hãy còn tươi rói: cũng như cái giống người các anh bây giờ, hồi ấy bộ tộc lừa chúng tôi cũng nói chuyện với nhau bằng tiếng nói riêng. Mà tiếng nói của chúng tôi mới tuyệt vời làm sao chứ! Nó thật du dương và dịu ngọt. Đúng là một thứ âm nhạc, không thể nói thế nào hơn được! Thường hễ chúng tôi cất lên tiếng nói là trăm loài khác nín hơi nghe. Hồi ấy chúng tôi có rống lên như thế này đâu. Bây giờ thì chúng tôi cứ phải ráng sức đem tiếng rống của mình mà thể hiện hết mọi ước mong tình cảm, ý nghĩ, thậm chí là cả những đau khổ nữa. Nhưng làm sao có thể nói nhiều được bằng hai âm tiết “Ế-a! Ế-a”? Hỡi ơi, chỉ còn hai âm tiết ấy là chúng tôi giữ lại được trong toàn bộ kho tàng ngôn ngữ giàu có xưa kia.

Tôi nói vậy chắc các bạn lại sinh ra tò mò muốn biết có chuyện gì mà đến nỗi tiếng nói của họ lừa lại biến thành từ ngữ như thế? Quả là đã có một sự kiện khiếp đảm mà tôi sắp kể ra đây, cái sự kiện ấy đã cướp đi của chúng tôi trí nhớ và thế là chúng tôi quên phắt ngay mất tiếng nói của mình.

Một cụ tổ lừa già nhà chúng tôi đang gặm cỏ ngoài đồng. Cụ vặt từng nhánh cỏ và ngân nga mấy bài hát nhỏ. Bỗng nhiên cụ đánh hơi thấy một mùi tanh tưởi hết sức khó chịu - mùi chó sói.

Mùi tanh ngày càng tanh hơn. Có sói đến gần, cái chết cũng đến gần. Nhưng cụ lừa vẫn khăng khăng tự nhủ:

- Không phải sói đâu! Không có thể lại là sói được!

Nỗi khiếp hãi làm trái tim cụ thắt lại, nhưng cụ vẫn làm ra vẻ bình tĩnh và vẫn tiếp tực lẩm bẩm:

- Sáng danh thánh Ala, không phải chó sói. Ở đây lấy đâu ra chó sói mới được chứ?

Đột nhiên cụ nghe thấy tiếng gầm gừ - cái thứ tiếng gừ của sói - không mấy êm tai. Cụ lừa căng tai lên nhưng vẫn cái giọng cũ:

- Không phải sói đâu! Không phải tiếng gừ của sói!

Tiếng gầm gừ đã ở gần bên. Cụ sợ quá quay lại và nhìn thấy trên đỉnh mô đất bên cạnh, trong màn sương mù dày đặc có bóng một con sói.

- Không phải sói đâu. Có lẽ là một bụi cây thôi, - Cụ tự trấn an - ta cứ việc gặm cỏ, sợ gì.

Một chút xíu sau đó con sói đã nhảy ra ngoài bụi rậm.

Cụ lừa sợ run lên, nhưng vẫn không hề muốn tin rằng đó là chó sói.

- Chó sói ở đây làm gì kiếm ra? Mắt mình có lẽ kém quá rồi. Trông cái bụi rậm hóa thành sói.

Chó sói đến gần. Cụ lừa sợ dựng tóc gáy.

- Trời đất ơi! Chẳng hóa ra lại là sói thật ư?

Không đâu, không có lẽ - Ông cụ rên rỉ - Chắc hẳn lạc đà đấy thôi. Hay là voi. Hay là một con gì khác. Làm sao lúc nào mình cũng nghĩ đến chó sói nhỉ?

Chó sói chỉ còn cách ba bước, nó nhe răng và chực lao vào. “Không phải chó sói. Mình tin rằng không phải chó sói, nhưng tốt nhất là nên chuồn thôi”, cụ lừa nghĩ thế và cắp đuôi chạy.

Chó sói lao theo, rớt rãi đầy miệng.

Cụ lừa tăng tốc độ phóng như bay. Chó sói rượt sau không rời một bước.

“Mà không, không phải sói đâu. Mèo rừng đấy thôi”, - Lừa nghĩ bụng, cổ ngoái sau. Hai con mắt sói rực sáng như hai cục than hồng, hơi thở của sói nóng bỏng rát ngay cạnh đuôi. Ấy thế mà cụ lừa chúng tôi vẫn không muốn tin đó là chó sói. Cuối cùng cụ lừa kiệt sức dừng lại, cụ nheo mắt chờ đợi cái gì sẽ tới, bụng cụ vẫn nói:

- Không phải sói đâu. Sáng danh thánh Ala, không phải là sói.

Con sói lao vào cụ, quật cụ xuống đất.

- Tôi biết, anh không phải là sói, - Cụ lừa kêu lên - đừng cù tôi, tôi không thích cù đâu.

Chó sói phóng hai hàm răng vào mông đít cụ, rút ra một miếng thịt lớn - Đến thế cụ mới hiểu ra rằng cơ sự đã nguy ngập lắm rồi. Khiếp hãi quá cụ quên hẳn ngôn ngữ của mình. Cụ không còn nhớ một tiếng lừa nào nữa. Còn chó sói thì vồ cụ hết keo này đến cú khác. Máu cụ tuôn ra như suối. Bấy giờ cụ mới kêu bật lên:

- A-a-a! Thế ra là sói... Thế ra...Thế ra...

Chó sói rứt tùng miếng thịt cụ, còn cụ rên lên ai oán:

- Thế ra... Thế ra...

Những tiếng ế... a... của lừa vang vọng khắp chốn sơn lâm. Từ ngày đó cả họ lừa chúng tôi quên mất tiếng nói. Mọi ý nghĩ và tình cảm bây giờ chúng tôi chỉ biểu lộ bằng cách rống lên mà thôi. Giá cụ lừa nhà chúng tôi hồi ấy không tự huyễn hoặc mình lúc tai họa ập đến, thì có phải bây giờ chúng tôi vẫn còn có tiếng lừa mà nói hay không.

Thương thay giống lừa chúng tôi... Thương, thương thay chúng tôi, bộ tộc nhà lừa... ế-a, ế-a, ế - a!