át Đệ là cậu bé mười một tuổi. Một hôm cùng cha đi bắt dế. Đi cả ngày trời không được con nào, hai cha con trở về tay không nhưng cậu bé rất vui, bởi vì hôm nay được cùng cha rong chơi mà nhất là cha lại thành người bạn tốt của cậu. Cát Đệ tính mẫn cảm. Năm lên năm tuổi, một hôm không nhớ vì cớ gì cha nổi giận giơ roi định đánh, cậu bé sợ quá mặt tái nhợt, khiến cha không nỡ đành quẳng roi đi. Cậu bé sợ cha rất mực. Cha năm nay 45 tuổi, người trầm mặc ít nói, ít cười.

Cát Đệ người thấp bé trông như trẻ mới lên chín, lên mười. Năm ngoái mẹ may cho một bộ quần áo đón lớn, những tưởng cậu mau lớn lắm. Vậy mà đến nay cậu mặc vẫn còn thùng thình. Người vốn đã gầy guộc, lại thêm cái đầu lớn đại, đôi mắt ngây thơ, to đen nháy và đôi má mảnh bầu nên cậu càng lộ rõ vẻ yếu đuối.

Bình thường cậu không bước đi từng bước mà cứ luôn nhảy nhót trẻ con. Anh cậu hồi bằng tuổi cậu bây giờ đã là tay giúp đỡ đắc lực của mẹ. Nay anh cậu đã chết, chị lấy chồng xa. Me lại càng nuông chiều Cát Đệ quá lắm. Mẹ là người rất đáng thương khi nào Cát Đệ nũng nịu thì mẹ mới mỉm cười một chút. Tuy đã mười một tuổi, Cát Đệ vẫn hơn hớn, vẻ mặt cứ như trẻ con, chi khi nào có điều sung sướng hoặc lo lắng thì trông cậu mới ra vẻ trẻ lớn.

Như những trẻ khác, Cát Đệ cũng rất say chơi dế, thêm vào đó cậu còn có trí mơ mộng và trí tưởng tượng đặc biệt của trẻ thơ. Cậu nhận thấy ngoài vẻ đẹp đẽ con dế còn hàm chứa bao nhiêu đặc tính tốt đẹp, cao thượng và cường tráng nữa. Thích làm sao cái miệng tuyệt vời, khéo léo đến phức tạp của dế. Cậu tin chắc rằng dưới gầm trời này, trong tất cả mọi loài động vật không tìm đâu ra được loài nào có được bộ khôi giáp đen bóng như dế. Cậu nghĩ, giá những con vật lớn như chó, heo mà cũng có được bộ khôi giáp như thế thì tuyệt.

Đương nhiên đời nào có chuyện đó và rõ là chẳng có loài động vật nào so sánh được với dế. Cậu mê dế từ hồi tí xíu. Hệt như những đứa trẻ con miền quê, cậu nuôi dế, chọi dế. Chỉ vừa nghe tiếng dế gáy re re, nhìn thân thể và đầu dế lớn, nhỏ; nhìn cặp đùi dài ngắn ra sao là cậu biết ngay dế thuộc loại nào và đánh giá liền hay, dở.

Nhà cậu, ngoài cửa số hướng Bắc có một vườn hoa. Cậu nằm trên giường lắng nghe tiếng dế kêu và cho đó là thứ âm nhạc tuyệt trần. Trong âm thanh của loại nhạc đó, cậu thấy xiết bao là lương thiện, là mỹ lệ và khoẻ khoán. Cậu học Luận Ngữ và Mạnh Tử với cha, nhớ rất nhanh, nhưng quên cũng chóng... Thế mà nghe dế gáy, cậu hiểu rất rõ và không thể nào quên được. Dưới cửa sổ, cậu chất đống những gạch đá để dụ dế đến. Người lớn cơ hồ không thể hiểu được những trò như thế. Người tính tình nghiêm khắc như cha cậu, đương nhiên lại càng không thể hiểu nổi. Thế mà hôm nay, lần đầu tiên cha đi chơi với Cát Đệ, chạy loạn khắp sườn núi, tìm đủ cách để bắt cho được một con dế mạnh khoẻ, hùng dũng, đấu giỏi.

Năm xưa hồi Cát Đệ còn nhỏ lúc lên sáu tuổi, từng làm một việc động trời khiến mọi người khó quên. Cậu đem vào trường một con dế, chẳng may bị thầy phát hiện, dùng chân chà nát bét con dế. Cát Đệ giận quá chờ thầy vừa quay lưng, cậu liền phốc lên lưng thầy rồi dùng hết sức vào nắm tay bé nhỏ đấm thùm thụp khắp người thầy giáo. Các bạn cười ầm cả lên. Thầy phải giằng co mãi với Cát Đệ mới thoát nổi.

Xế trưa hôm nay, trước khi đi, Cát Đệ thấy cha chẻ tre đan giỏ. Làm xong, cha bảo cậu:

- Cát Đệ, cầm theo cái giỏ tre này. Chúng ta đến Nam Sơn nào.

Cha cậu là người ham đọc sách ông không thích nói trắng ra là đi bắt dế, nhưng Cát Đệ đã hiểu. Cậu với cha lên đường, vui vẽ như ngày tết. Cát Đệ đã nhiều phen bắt dế, nhưng xưa giờ chưa từng mang theo đủ đồ nghề như lần này. Nay rõ là cầu được ước thấy. Thêm nữa, trước nay cha mẹ chưa bao giờ cho phép cậu đến Nam Sơn. Nam Sơn cách nhà đến cả dặm rưỡi đường, mà cậu thì sớm biết Nam Sơn có cơ man là dế. Lúc này lại đúng vào tháng 7 khí trời oi ả. Hai cha con tay cầm lưới ruỗi khắp sườn núi, xuyên qua lùm cây bụi cỏ, nhảy qua khe rạch, lật đá dò tìm, lắng nghe tiếng dế gáy ran. Cậu như thấy mắt cha mình cũng long lanh ngời sáng. Khi tiếng dế bặt đi dưới làn cây bụi cỏ, cậu lại nghe tiếng cha chửi rủa lầm bầm. Trên đường về vì không bắt được dế tốt nên cha cứ thở dài tiếc rẻ. Cát Đệ cảm thấy đây là lần đầu tiên cha cậu tỏ ra có tấm lòng trẻ thơ. Cậu thấy cha thật đáng yêu! Tại sao lại đi bắt dế. Cha vốn không nói rõ. Cát Đệ mừng thầm, nhưng cũng biết là không nên hỏi. Về đến nhà, thấy mẹ đứng trước cửa chờ hai cha con về dùng cơm chiều. Mẹ lo lắng hỏi:

- Thế nào, cha con có bắt được con nào không?.

- Không! - Cha buông sõng-chán chường.

Cát Đệ buồn lắm chờ đến lúc vắng cha, cậu hỏi mẹ:

- Mẹ ơi! Mẹ nói cho con biết đi. Có phải cha con thích dế không? Thế mà trước giờ con cứ ngỡ cả nhà chỉ có một mình con thích dế thôi chứ.

- Không đâu. Cha con không thích dế. Ông buộc phải bắt đó thôi.

- Ủa, bắt cho ai?

- Bắt để tiến Hoàng thượng. Cha con là thôn trưởng. Ông nhận được lệnh của quan huyện, đòi phải bắt dế tốt dâng lên Hoàng thượng. Ai mà dám chống lại ý chỉ của Hoàng Đế?

- Con không hiểu.

Cát Đệ càng nghe càng cảm thấy mủ tịt.- Mẹ cũng không hiểu nữa là. Hạn trong 10 hôm, cha con phải bắt cho được dế tốt, nếu không mất chức thôn trưởng còn bị phạt tiền. Nhà mình nghèo, đào đâu ra tiền, e rằng, khó thoát khỏi bị tù. Cát Đệ không mong hiểu rõ thêm nên không hỏi tới nữa, bụng chỉ nghĩ một điều là phải bắt dế cho được.

Nguyên là bấy giờ, ở chốn cung đình đá dế đã trở thành một phong trào rất thịnh. Ngày thường đá dế để đánh bạc, dịp tết Trung thu lại bày ra những trận đấu dế cuồng nhiệt để định giải quán quân cho cả năm. Trong chốn cung đình, trò chơi ưa thích này đã có từ lâu. Triều Tống có vị tể tướng - nay đã mất nghiệp rồi - dạo ấy, lúc đại quân của Thành Cát Tư Hãn tiến vào Biện Châu, ông ta đương ngồi coi đá dế. Việc này ai cũng biết. Cha của Cát Đệ họ Thành tên Danh, quê ở Hoa Âm. Hoa Âm chẳng phải vùng có dế tốt. Chẳng qua năm nọ trong tỉnh có một tên quan huyện lạ đời, chăng hiểu ông ta tìm đâu ra được một con dế dũng cảm, thiện chiến đem tiến vào cung.

Thế là, có một vị Vương gia viết một phong thư cho quan Phủ Doãn bản tỉnh yêu cầu tìm giúp cho dế tốt để tiến cung - dùng trong dịp tết Trung thu hàng năm. Phủ Doãn bèn truyền lệnh cho các quan huyện, đòi phải tuyển chọn những con dế tốt, khoẻ nộp về tỉnh. Ấy vậy là chuyện riêng tư của một vị vương gia thỉnh cầu với cá nhân quan Phủ Doãn trở thành Thánh chỉ của Hoàng đế. Bọn con dân hèn mọn có biết đâu chuyện này.

Bởi vậy mà giá dế không ngừng tăng vọt. Nghe nói có viên quan huyện đã từng xuất cá trăm lạng vàng để tìm mua cho được một con dế đá giỏi.

Trong chốn dân gian ở tỉnh này, đá dế cũng trở thành một trò vui phổ biến nên kẻ nào trong tay có con dế dũng cảm đá giỏi tuy có được trả rất hời cũng không chịu bán. Có một số thôn trưởng lợi dụng cơ hội sách nhiều tiền bạc của dân, nói là để mua dế tiến Hoàng đế, gọi đó là khoản quyên mua dế, còn phân nửa đút túi. Thế nhưng, cha Cát Đệ không làm được như thế. Ông bảo nếu việc nộp đế là bổn phận của mình thì chính mình phải đi tìm bắt. Cát Đệ cũng lo giúp cha, tự mình cũng thấy phải gánh một phần trách nhiệm trọng đại đó. Vì vậy, cái trò chơi hàng ngày của cậu nay lại thành việc nghiêm chỉnh của người lớn.

Cậu cùng cha đến nghỉ mát dưới bóng cây. Theo dõi vẻ mặt của cha. Cha cậu lấy ra một ống thuốc, châm lửa, miệng nhả ra một ngụm khói, lông mày chau lại tựa như muốn nói một điều gì đó. Muốn nói rồi lại thôi, lại phun ra một hơi khói nhắp miệng định nói, rồi lại thôi, rồi lại nhả khói ra nữa. Sau cùng với vẻ áy náy, cha cậu quay lại bảo:

- Cát Đệ à! Con có thể bắt cho cha một con dế tốt được không? Một con dế tốt... giá tiền không phải nhỏ đâu.

- Cái gì cơ, thưa cha?

- Con ngoan ạ! Tết Trung thu sắp tới ở hoàng cung tổ chức đại hội thi đấu dế toàn quốc. Dế ai thắng giải, sẽ được Hoàng đế thưởng tiền.

- Thật vậy sao, hở cha. Hoàng thượng đích thân thưởng tiền? Hoàng thượng cũng thích chơi dế hả bố? Cát Đệ reo lớn.

Cha Cát Đệ gượng gạo đáp:

- Phải! Hình như ông rất hổ thẹn khi phải thốt ra vậy.

- Ôi, cha ơi! Có lẽ chúng ta sẽ bắt được một con dế đấu rất giỏi, sẽ đoạt chức quán quân, cả nước đấy. Cát Đệ tỏ vẻ phấn khởi, nói:

- Cha đã được gặp Hoàng thượng lần nào chưa?

- Chưa. Dế là do quan huyện mang đi, lại do quan Phủ Doãn tiến cống. Nghe nói, dế ai được tham gia tỉ thí,phải thắng mới được tiến lên. Dế ai được quán quân, người ấy sẽ được thưởng rất nhiều tiền.

- Cha ơi, nhất định mình sẽ bắt được một con dế cực tốt, nhất định sẽ phát tài to.

Sự nhiệt thành của trẻ nít rõ là khó nén được. Người cha sau khi lộ bí mật cho con, mặt chau lại. Thế rồi, hai cha con lại đứng dậy tìm kiếm tiếp. Cát Đệ thấy cần phải bắt cho cha một con dế thật dũng cảm, đá cực giỏi. Vì mẹ nữa, cậu rất nên vậy, vì câu thường nghe mẹ thanthở nhà nghèo, sống chật vật khó khăn. Cậu tự nhủ:

- Ta quyết bắt một con, thử cho đấu với các dế khác, đấu hoài đấu huỷ, đến khi nào vô địch mới thôi.

Cha cậu bây giờ rất cao hứng bởi vì Cát Đệ rất rành về dế, chắc giúp ông đạt thành ý nguyện. Nhưng ròng rã suốt ba ngày, cha con không bắt được con đế nào tốt cả. Ngày thứ tư họ gặp vận hên, lúc hai cha con bò qua đỉnh núi đối diện với sườn núi phía trước. Trên sườn núi có một dãy rừng cây. Cách thành rất xa có một nghĩa địa lâu đời, khu nghĩa địa đó rộng đến 5O xích (thước tàu), đứng từ xa cũng trông thấy rất rõ. Cát Đệ vuột miệng nói chỉ có đến khu nghĩa địa ấy mới có thể bắt được dế tốt. Càng lạ nữa đó là một vùng đất cát màu vàng cam. Hai cha con men theo một cái khe nhỏ để đến khu nghĩa địa bốn phía lô mô những bia đá. Đến nơi, nhìn khắp lượt, quả nhiên không ra ngoài ý liệu. Vào xế chiều tháng bảy như bây giờ, dế rõ là nhiều, rất nhiều. Dế cả vùng nhất tề gáy vang ròn rã. Cát Đệ thích quá. Lúc ấy, đột nhiên có một con nhái từ bãi cỏ nhảy vụt ra, chui tọt vào một cái hang biến mất. Rồi lại từ hang ấy, vọt ra một con đế lớn rất đẹp, rất khoẻ, nhảy rất xa. Ô, một con dế lớn khoẻ đẹp làm sao! Con dế nhảy đến cái hang dưới tấm bia đá rồi lần mất. Cát Đệ và cha bò nhoài người trên mặt đất nín hơi lắng nghe tiếng gáy hùng hồn từ trong hang đá vọng ra. Cát Đệ bứt một lá cỏ mảnh và dài để khều con dế. Con dế lập tức ngừng gáy.

Cậu và cha tin chắc đấu sĩ dế quán quân toàn quốc ắt đang ở trong cái hang này đây. Miệng hang quá nhỏ, bàn tay nhỏ của Cát Đệ cũng không thể thò vào được. Cha cậu có ý dùng khói thuốc hun, con dế cũng không ra. Cát Đệ chạy đi múc nước mang lại, đổ vào hang. Cha cậu lấy lưới chuẩn bị trước miệng hang. Một lúc sau con dế lớn nọ loi ngoi nhảy vọt ra, lọt ngay vào lưới. Con dế lớn thật đẹp, đúng là loại "đầu đen", cổ lớn mình thon, đùi có sức. Khi đứng nó mới cao làm sao, toàn thân sắc gụ hồng, đẹp bóng bẩy, sáng như nước sơn. Hai cha con mấy ngày khổ, sau cùng được phần thưởng thật xứng đáng. Hai cha con mừng rỡ, hí hứng ra về. Con dế được đặt trong phòng của cha, bịt bằng chiếc lưới đồng kiên cố.

Hôm sau, Thành thôn trưởng định đem dế nộp quan huyện. Ông dặn đi dặn lại vợ con ở nhà phải trông chừng kỹ mèo hàng xóm, còn ông đích thân đi kiếm ít thóc để bồi dưỡng cho dế. Lúc ông vắng nhà tuyệt đối cấm không ai được động vào con dế. Cát Đệ không nén được thích thú bèn mon men đến phòng cha để nghe dế kêu. Nhìn qua tấm lưới đồng bịt miệng lọ, cậu thấy vui sướng rộn rã. Thế nhưng hoạ lớn ập đến. Số là đợi một lúc không nghe thấy tiếng gáy. Cát Đệ liền lay nhè nhẹ mấy cái, vẫn không động tĩnh gì. Thôi, dễ chừng con dế đã xổng mất rồi! Lọ tối mò mò, không nhìn thấy gì cả. Cậu bèn bê cái lọ lại bên cửa sổ, từ từ hé tấm lưới ra. Bất ngờ, con dế phóng vọt ra rơi xuống mặt bàn sách. Cát Đệ hoảng hốt vội đóng ngay cửa sổ lại rồi đuổi tìm con dế khắp phòng.

Trong lúc vội vã, nhất thời hoảng hốt cậu quên không dùng chiếc vợt, cứ dùng tay mà chộp, chộp thế nào mà vỡ nát cả đầu dế lại đứt cả một cái cẳng. Cát Đệ hồn vía lên mây, miệng khô khốc, không chảy được nước mắt nữa. Cậu đã lỡ tay làm chết mất vị đấu sĩ dế hy vọng đoạt giải quán quân toàn quốc rồi. Mẹ mắng cậu:

- Cái thằng nợ đời kia, tội mày đáng chết, rồi bố mày về mày sẽ biết tay!

Mặt Cát Đệ đã nhợt nhạt lại càng nhợt nhạt thâm. Lúc sau, cậu oà khóc rồi ù té chạy khỏi nhà.

Đến bữa ăn vẫn chưa thấy Cát Đệ về nhà. Cha mẹ cho là Cát Đệ chỉ trốn lủi đâu đó thôi, cứ để cho nó đói bào ruột ra thì nhất định sẽ phải mò về. Đến mười giờ khuya, vẫn không thấy bóng Cát Đệ đâu, thì cơn giận dữ của cha mẹ biến thành lo lắng. Họ bèn thắp đèn lồng đi tìm, mãi nửa khuya mới tìm thấy Cát Đệ nằm ở lòng một cái giếng cạn.

Vực thằng bé lên thì thấy chưa tắt thở, trên đầu có một vết thương lớn, trán rách một chỗ, máu tươi hãy còn ri rỉ. Giếng nông choẹt, chẳng qua chỉ ướt hết mình mẩy thôi. Họ khiêng cậu về nhà, thay quần áo khô, buộc lại vết thương đặt nằm trên giường.

Cha mẹ đều cảm thấy trong cái bất hạnh vẫn còn may lớn. Cát Đệ nằm bằn bặt bất động, chỉ căn cứ vào hơi thở yếu ớt mà biết là còn sống. Vết chấn thương rõ là quá nặng, suốt một buổi cậu không khôi phục lại tri giác, trước sau cứ ngắc ngoải dở sống dở chết. Mãi đến hoàng hôn mới nghe tiếng cậu lẩm bẩm:

- Mình làm chết mất con dế quán quân rồi, ôi con dế đầu đen, con dế đầu đen.

Hôm sau Cát Đệ đã uống được chút thuốc, nhưng so với ngày thường thì khác hắn. Cậu như thể mất cả hồn vía, không nhận ra cả cha mẹ.

Chị ở xa nghe chuyện cũng cố về thăm em nhưng cậu cũng không nhận ra chị. Một thầy lang bảo chỉ vì cậu sợ quá có uống thuốc cũng không khỏi được. Câu nói duy nhất của Cát Đệ là:

- Ta làm chết mất nó rồi!

Cha thấy Cát Đệ có cơ sống sót nên cũng còn hy vọng, nghĩ đến thời gian gia hạn chỉ còn có bốn ngày, không đi bắt dế cũng không được.

Ông thầm nghĩ nếu bắt được con dế tốt cho Cát Đệ thấy, có lẽ nó sẽ lành bệnh cũng nên, không ngờ gì nữa cái nghĩa địa nọ rõ ràng là có dế.

Ông chợp mắt một tí. Tờ mờ sáng, nghe thấy trong phòng có tiếng dế gáy, tức thì ông vùng dậy lần theo tiếng gáy xuống đến nhà bếp. Ông thấy một con dế nhỏ đang bò trên vách tường. Thật quái lạ, ông đứng nhìn con dế nhỏ có cái cổ dài, trên cánh có hoa văn hình hoa mai, có lẽ là một con dế thiện chiến. Nhỏ tí như nó, e cũng vô dụng, nhưng mà tiếng gáy mới vang làm sao. Con dế nọ gáy rộ lên ba hồi rồi phóng lên đậu trên tay áo ông, tựa như cầu cho ông bắt nó. Thôn trưởng Thành bắt lấy con dế.

Hàng xóm trong thôn, có một tên quả kế. Dế của hắn lừng danh đá đại tất cả dế toàn thôn. Hắn ra giá rất cao, không ai mua được, nên đem về nhà thôn trưởng gạ bán. Thôn trưởng Thành đề nghị đấu dế. Tên quả kế liếc con dế nhỏ rồi bĩu môi cười rộ.

Nhìn con dế của hắn ở trong lồng rồi nhìn con dế của mình, thôn trưởng cảm thấy xấu hổ, đã toan thôi không đấu nữa. Tên quả kế cứ nằng nặc đòi phải so tài cao thấp một trận để làm rõ mặt oai phong cho con dế của hắn. Thôn trưởng Thành nghĩ bụng: con dế của mình bé nhỏ quá, dù có bị cắn chết hay bị cắt đứt cẳng thì cũng chẳng sao, nên cũng bằng lòng đấu.

Hai con dế được thả vào một cái bồn, mặt đối mặt. Dế nhỏ đứng bất động, dế lớn há ngoắc cặp càng, mắt giận dữ nhìn như nóng lòng muốn giao chiến. Dế nhỏ vẫn đứng yên, bất động. Đột nhiên dế nhỏ nhảy vọt lại tấn công địch thủ. Thế là hai con đế bắt đầu một cuộc đại chiến. Chớp nhoáng, dế nhỏ vẫy đuôi, râu dài vươn lên, nhảy vọt lại cắn vào cổ đối phương. Tên quả kế hốt hoảng nhấc lồng lên rẽ hai con dế ra đình chiến hầu cứu cấp tính mạng con dế của mình. Dế nhỏ nghênh đầu cao ra dáng dương dương đắc ý gáy rộ lên. Thôn trưởng Thành vừa ngạc nhiên, vừa mừng rỡ. Đương nhiên khi cao hứng có được con dế bửu bối như thế, không dè có một con gà trống đi ngang. Gà nhắm dế nhỏ mổ một cái, dế nhỏ vọt nhảy tránh, gà trống đuổi theo. Ai nấy thấy rõ ràng dế nhỏ ắt bị gà nuốt tươi đến nơi. Thôn trưởng cũng cho là lần này thì thôi rồi. Chợt thấy gà trống lắc đầu lia lịa, nhìn kỹ thì ra dế nhỏ đã bám chắc lấy mào gà từ lúc nào, khiến gà trống cuống cuồng, loay hoay. Mọi người thấy vậy vừa lạ vừa mừng. Bấy giờ thôn trưởng Thành mới nể sức chiến đấu của dế nhỏ, quyết định đem nộp quan huyện, nhân thể kể rõ những việc xảy ra vừa qua. Quan huyện không tin muốn thử tài năng của dế nhỏ. Kết quả dế nhỏ đánh bại tất thẩy những dế đã thu thập được của toàn nha môn. Quan huyện lại cho bắt một con gà trống đến thử.

Dế nhỏ lại sử dụng ngón chiến lược độc hữu, nhảy tót lên mào gà. Người xem ai ai cũng giật minh kinh dị.

Quan huyện rất mãn ý với tuyển thủ dế của toàn huyện này, bèn bỏ dế vào lồng có lưới đồng dâng lên Phủ Doãn. Bấy giờ là gần cuối tháng 7. Quan huyện cho người cưỡi ngựa mang dế đi. Thôn trưởng Thành ở nhà ngong ngóng mong tin, lòng khấp khởi hy vọng. Ông nghĩ chỉ vì một con dế mà con mình bị bệnh biết đâu cũng lại vì một con dế khác mà con mình khỏi bệnh cũng nên.

Sau đó nghe tin con dế nhỏ trở thành tuyển thủ của cả tỉnh, hy vọng của ông lại thêm lớn. Nhưng muốn biết kết quả trận đấu dế toàn quốc thì phải đến cả một tháng nữa. Mẹ nghe kể sách lược của dế nhỏ đối với gà trống, chợt nói:

- Úi cha, giống hệt cái cách thằng Cát Đệ hồi xưa nhảy vọt lên lưng đấm đá thầy giáo.

Vết thương của Cát Đệ vẫn chưa khỏi, cậu vẫn còn ngủ nhiều. Mẹ phải dùng muỗng canh để bón thức ăn cho cậu bé. Mấy bữa trước, da thịt cậu văn cuộn lên đổ mồ hôi rất nhiều.

Thầy lang lại được mời đến. Thấy bệnh chứng, ông ta bảo Cát Đệ sợ quá vỡ mật rồi, nội tạng âm dương điên đảo hết cả, ba hồn bảy vía đều bay cả rồi, phải trị liệu dài dài họa may nguyên khí mới có cơ từ từ khôi phục được. Ba hôm sau, bệnh lại tái phát một trận nữa. Có một hôm, thần trí cậu tựa hồ có tỉnh táo hơn bình thường. Đó là ngày cuối cùng của tháng 7. Bà mẹ còn nhớ rất rõ, hôm đó cậu bảo mẹ rằng:

- Con chiến thắng rồi!

Nói xong liền mỉm cười, nhìn đôi mặt chỉ thấy đờ đẫn vô thần.

- Con nói sao?

- Con chiến thắng rồi!

- Chiến thắng cái gì mới được chứ?

- Con không biết, nhất định con phải là người chiến thắng.

Cậu nói lảm nhảm. Sau đó hồn vía lại biến, mê man suốt nửa tháng trời.

Ngày 18 tháng 8. Hôm đó trời vừa sáng. Mẹ nghe Cát Đệ gọi lớn:

- Mẹ ơi, con đói rồi.

Đó là lần thứ nhất cậu gọi mẹ kể từ khi Cát Đệ bị bệnh. Bà mẹ ngồi bật dậy khỏi giường lay gọi chồng dậy cùng đến thăm con.

- Mẹ ơi, con đói rồi!

- Con ngoan, con quý ơi! Thế là con có thể khỏi rồi!

Mẹ kéo vạt áo lau đôi mắt ràn rụa nước mắt. Cha hỏi:

- Lúc này con cảm thấy thế nào?

- Cha ơi! Con cảm thấy rất khoẻ.

- Con đã ngủ biết bao nhiêu ngày rồi.

- Thật sao hở mẹ? Tất cả bao nhiêu ngày?

- Khoảng 20 ngày. Con làm cha mẹ sợ gần chết.

- Làm sao lại ngần ấy ngày được kia! Con không biết gì cả. Con không cố ý làm thương con dế ấy. Con chỉ muốn bắt nó lại cho cha thôi.

Giọng nói của Cát Đệ lại giống như ngày thường, nói đến việc bắt dế cứ như nói việc mới xảy ra hôm qua vậy.

Người cha bảo:

- Con khỏi phải lo nữa, Cát Đệ ạ. Lúc con bị bệnh, bố bắt được một, con dế tốt hơn nhiều. Tuy nhỏ nhưng đấu rất giỏi. Quan huyện đã gửi lên Phủ Doãn. Bố nghe nói con dế nhà mình bách chiến bách thắng đó.

- Thế thì cha tha thứ cho con chứ?

- Tất nhiên, con đừng buồn. Con ngoan, con dế nhỏ thiện chiến dũng cảm của nhà mình có lẽ sẽ là quán quân toàn quốc. Bây giờ con cứ yên tâm dưỡng bệnh, chẳng mấy chốc sẽ khỏi.

Cả nhà vui mừng. Cát Đệ ăn khoẻ, chỉ kêu đau nhức đùi cẳng thôi.

Mẹ bảo:

- Lạ thật!

- Mẹ ơi, con cảm thấy cứ như là đã chạy và nhảy hàng mấy trăm dặm đường ấy.

Mẹ xoa đùi bóp chân cho Cát Đệ. Cát Đệ nói đùi phát cứng lên. Hôm sau, Cát Đệ có thể rời giường, đi lại vài bước. Ngày thứ ba thì cậu khoẻ lại, cùng ăn cơm chiều với cha mẹ.

Sau đó, ngồi dưới ánh đèn bóc vỏ thóc với mẹ, Cát Đệ ngẫu nhiên nói:

- Thóc này giống hệt như thóc con đã được ăn ở hoàng cung.

- Ở đâu?

- Ở hoàng cung.

Câu trả lời của cậu đâu ngờ lại khiến cho cha mẹ khôn xiết kinh hoàng.

- Con lại nằm mộng rồi hở con?

- Thưa mẹ, con có mộng gì đâu. Con mới từ hoàng cung về thật mà. Đến giờ con hãy còn nhớ rõ. Các bà quý phái đều mặc quần áo màu hồng, màu lam, đeo các đồ trang sức bằng vàng. Khi con ở trong lồng vàng bước ra trông thấy rất rõ.

- Có phải con nằm mộng thấy trong lúc mê man không?

- Không phải nằm mộng mà là thực đấy. Mẹ à, xin mẹ cứ tin con. Đích xác là con từ hoàng cung về mà.

- Thế con thấy những gì nào?

- Con thấy có những người râu dài. Có một người con nghĩ nhất định là Hoàng thượng. Họ đều đến xem con. Con chỉ một lòng nghĩ đến cha, con tự nhủ nhất định phải thắng. Họ vừa bỏ con ra khỏi lồng, con thấy một thằng to lớn quá. Râu nó dài ơi là dài. Con sợ quá. Nhưng khi bắt đầu đánh nhau thì con lại càng gan lên. Đêm này qua đêm khác, con không ngừng chiến đấu, con chỉ một lòng nghĩ: Vì cha, con không thể không chiến thắng. Đêm cuối cùng con đối đầu với một đứa đầu đỏ. Chỉ mới thấy nó mà sởn mình. Thế nhưng, con không sợ, con tiến lại phía nó, nó chộp lấy con. Con nhảy né sang bên. Tư thế của con đẹp tuyệt, nhẹ nhàng khéo léo và rất cảnh giác. Con xé rách đuôi nó, cắn vào chân trước của nó một miếng. Nó nổi giận cuồng lên, há cái mồm to ngoác ra đớp con. Con nghĩ chắc tiêu đời rồi, nhưng con cũng cắn lại nó, nó sợ bãi luống cuống không biết làm gì. Con thấy một mắt nó chảy ròng ròng những máu. Con vọt lên lưng nó, kết liễu luôn tính mạng của nó.

Cát Đệ thuật lại rất thực, cha mẹ yên lặng ngồi nghe, biết là cậu miêu tả những cảnh tượng trong giấc mộng. Cha hỏi

- Thế con đã đạt chức quán quân toàn quốc rồi à?

- Con nghĩ là được. Con chỉ một lòng một dạ nghĩ đến chức quán quân. Cha ơi, bấy giờ con chỉ một lòng nghĩ đến cha thôi.

Người cha không biết có nên tin câu chuyện của con hay không. Họ biết con họ không có tính nói dối. Cứ đợi xem sao.

Con dế nhỏ của thôn trưởng Thành được thả vào lồng vàng dâng tiến về kinh thành. Đến kinh thành trước ngày hội thi đấu một hôm. Quan Phủ Doãn mang con dế nhỏ đến tiến cho Vương gia quả là một việc mạo muội rất nguy hiểm. Nếu dế nhỏ thi đấu tốt thì khỏi nói, nhược bằng chiến bại thì quan Phủ Doãn khó tránh khỏi cảnh bị chê cười là lão già ngu ngốc mê mờ. Phủ Doãn cũng đã tiên liệu điều ấy nên không khỏi run sợ.

Ngài liền viết một phong thơ ba nghìn chứ, kể tỉ mỉ những điều kiệt xuất của dế nhỏ, lời lẽ vừa nhún nhường lại vừa khoe khoang, rồi mang cả thư và dế tiến dâng. Vương gia xem xong bức thư dài dòng văn tự rồi nói:

- Cái ông bạn này của ta chắc là phát rồ rồi.

Vương gia phu nhân nói:

- Thì sao không thử xem?

Dế nhỏ dũng cảm phi thường, sức chiến đấu siêu việt hơn tất cả các con dế khác. Mọi người chứng kiến những cuộc đương đầu đều thấy rõ dế nhỏ không hề tỏ ra sợ hãi. Đêm đầu tiên, dế nhỏ đánh bại một con dế lớn gấp đôi. Thế là con dế có hình đoá hoa mai trên cánh này liền được xưng là "Thần trùng" và được nhắc nhở luôn nơi chốn cung đình. Lại liên tiếp mấy đêm nữa, dế nhỏ hể đấu là thắng. Nó chiến thắng địch thủ nhờ ở sự mau lẹ, mạnh khoẻ- điều này ai cũng thấy rõ. Nó nhanh chóng công kích chớp nhoáng, cắn vào lưng đối phương. Mà nó nhảy mới khéo léo, chính xác làm sao, cắn vào những chỗ chí mạng của đối phương mới tinh xảo và chuẩn xác làm sao, khiến không ai ngờ được.

Cuộc thi đấu được cử hành trong 5 ngày. Từ ngày 14 tháng 8 đến ngày 18 tháng 8. Đêm cuối: cùng, dế nhỏ đoạt chức quán quân.

Sớm hôm sau, con dế nhỏ bách chiến bách thắng biến mất. Tin này bay đến quê hương của Cát Đệ. Cha cậu bật khóc vì mừng rỡ, liền mặc quần áo mới dắt Cát Đệ ra mắt quan huyện. Cát Đệ được bổ làm chân lãm sinh trong huyện, mỗi tháng đều có bổng lộc. Vận nhà Cát Đệ nhân đấy mà tốt lên. Về sau Cát Đệ học lên đến bậc thái học, chàng giữ ý, không thích kể lại chuyện thời thơ ấu của mình, ngay cả việc đá dế chàng cũng không liếc mắt nhìn đến - Chàng không nỡ lòng...

Về sau, Cát Đệ làm quan đến chức Hàn Lâm. Cha mẹ về già đều rất hạnh phúc. Trưởng thôn Thành đã trở thành cụ cố, vinh diệu phú quý. Về câu chuyện của con trai, cụ càng kể càng thấy lý thú. Kể đi kể lại, lần kể sau lại càng hay hơn lần trước. Bao giờ kết thúc câu chuyện, cụ cố Thành cũng đều hạ một câu như thế này:

Cái đạo tận hiếu rất nhiều. Người ta nên có lòng dạ tốt. Thần linh ở khắp đất trời, đều luôn luôn che chở cho người có hiếu với cha với mẹ".