ôm sau, trong lúc làm vệ sinh, Cyprien Méré tự nhủ, “Quả thật, ta phải đi, phải đi khỏi Griqualand thôi! Sau những gì ta để ông già kia nói, ở đây thêm một ngày nào nữa cũng sẽ là hèn yếu! Ông ta không muốn gả con gái cho ta? Có thể ông ta đúng! Dù sao, ta chẳng phải loại người cố bào chữa cho mình bằng các tình tiết giảm nhẹ! Ta phải biết mạnh mẽ chấp nhận phán quyết này, cho dù đau đớn thế nào, và tin tưởng vào những sự hồi tâm chuyển ý trong tương lai!”

Không ngần ngại hơn nữa, Cyprien lo việc đóng máy móc vào những thùng chàng vẫn giữ lại để sử dụng thay cho tủ và kệ. Chàng hăng say bắt đầu công việc và tích cực làm đã một hay hai giờ đồng hồ, cũng lúc ấy, qua cửa sổ, trong không khí ban mai, một giọng tươi trẻ và trong vắt cất cao từ dưới sân như tiếng hót chim chiền chiện văng vẳng đến tai chàng, ngân nga một trong những giai điệu quyến rũ nhất của thi sĩ Moore:

It is the last rose of summer,

Left blooming alone

All her lovely companions

Are faded and gone, etc.

“Đó là đóa hồng cuối của mùa hạ, - đóa duy nhất còn nở hoa; - Những bạn hoa yêu kiều kia - đã tàn phai và héo úa.”

Cyprien chạy đến bên cửa sổ và nhìn thấy Alice đang đi về Khoảng sân nuôi đà điểu, tạp dề của nàng chứa đầy kẹo bánh cho chúng. Chính nàng đang ngân nga hát lúc bình minh.

I will not leave tee, thou lone one!

To pine on the stem,

Since the lovely are sleeping,

Go sleep with them...

“Ta sẽ không rời xa, - không để nàng cô đơn, - Héo hon trên cành. - Bởi những mỹ nữ đã ngủ, - đi nào, hãy đi ngủ cùng họ.”

Chàng kỹ sư trẻ chưa bao giờ nghĩ mình đặc biệt nhạy cảm với thơ ca, ấy vậy mà, đoạn thơ ấy thấm sâu vào chàng. Chàng đứng gần nơi cửa sổ, nín thở lắng nghe, hay, nói đúng hơn, chàng uống từng lời dịu dàng ấy.

Bài hát ngưng bặt. Tiểu thư Watkins đang rải thức ăn cho bọn đà điểu và thật thích thú khi thấy bọn chúng thò những chiếc cổ dài ngoằng và đám mỏ vụng về ra trước bàn tay nhỏ bé hay chọc ghẹo chúng của nàng. Rồi, lúc nàng cho chúng ăn xong, nàng đi lên, vẫn luôn ngân nga:

It is the last rose of summer,

Left blooming alone...

Oh! who would inhabit

This black world alone?...

“Đó là đóa hồng cuối của mùa hạ, - đóa duy nhất còn nở hoa; - Ôi! nào ai muốn sống cô đơn trên cõi đời buồn bã này?...”

Cyprien vẫn đứng nguyên tại chỗ, đôi mắt ngân ngấn, bất động trước nét quyến rũ đó.

Tiếng hát xa dần, Alice sắp quay về trang trại, nàng còn cách đấy chưa đầy hai mươi mét, bỗng những tiếng bước chân vội vã khiến nàng quay lại, rồi đột ngột dừng bước.

Cyprien, bước đi dù không hề suy nghĩ nhưng chàng không thể ngăn được mình, đầu trần rời khỏi căn nhà và chạy theo nàng.

“Cô Alice!...

“Anh Méré...?”

Giờ thì họ đang mặt đối mặt, dưới ánh mặt trời đang lên, trên lối đi bao quanh trang trại. Bóng họ duyên dáng in rõ trên hàng giậu gỗ màu trắng, trong khung cảnh trơ trụi ấy. Giờ đây khi đã đuổi kịp cô gái trẻ, Cyprien dường như bất ngờ vì hành xử của mình và chàng im lặng, ngập ngừng.

“Anh có điều gì muốn nói với tôi, phải không anh Méré? nàng hỏi với vẻ quan tâm.

“Tôi phải từ biệt cô, cô Alice à!... Ngay hôm nay tôi phải đi!” chàng đáp bằng một giọng không chắc chắn lắm.

Làn da mềm mại phớt hồng tươi tắn của tiểu thư Watkins đột nhiên biến sắc.

“Đi à?... Anh nói phải đi...đi đâu?...” Nàng hỏi, vẻ rất bối rối.

“Về quê tôi... về nước Pháp,” Cyprien trả lời. “Công việc của tôi nơi đây đã hoàn tất!... Chuyến công tác của tôi đã hết hạn... Tôi chẳng còn gì làm ở Griqualand, và tôi buộc phải trở về Paris...”

Nói đến đây, chàng ngắt quãng, chàng nói với giọng của người có tội đang xin tha thứ.

“À!... Vâng!... Đúng rồi!... Đành vậy thôi!...” Alice ấp úng vì chẳng biết phải nói gì.

Cô gái trẻ sững sờ. Tin vừa nghe khiến nàng sửng sốt như một tai họa bất ngờ trong khi nàng đang ngập trong niềm hạnh phúc vô thức. Bất chợt, dòng nước mắt dâng tràn lên hai hàng mi dài rậm. Và, như thể sự bùng phát của buồn đau đưa nàng quay về thực tại, nàng lấy chút sức lực còn lại để mỉm cười:

“Đi ư?... Nàng hỏi lại. Vậy, vậy còn cô học trò tận tâm của anh, anh muốn ra đi để cô ta dở dang các bài học hóa học sao?... Anh muốn tôi chỉ học đến bài khí ôxy và những bí ẩn của khí nitơ với tôi mãi là bài chưa học sao?... Làm vậy chẳng hay chút nào, anh quý mến!”

Nàng cố tỏ thái độ bình tĩnh và đùa cợt, nhưng âm điệu giọng nói nàng thì ngược lại. Trong lời nói bông đùa ấy ẩn giấu lời trách móc sâu kín, tấn công trực diện vào trái tim chàng. Nàng nói tiếp với chàng bằng những lời dung dị:

“Vậy rồi, vậy còn tôi?... Vậy ra anh chẳng coi tôi ra gì ư?...

“Anh đơn giản là nhận chìm tôi vào hư vô rồi đấy!... Anh đến nơi này, giữa đám dân Boër và thợ mỏ tham lam, và tỏ ra mình là một người cao quý và ưu việt, bác học, hãnh tiến, không vụ lợi, siêu đẳng!... Anh để tôi tham gia vào nghiên cứu của anh và công việc của anh!... Anh mở lòng với tôi và chia sẻ những tham vọng lớn lao của anh, niềm yêu thích văn học của anh, sở thích nghệ thuật của anh!... Anh phá bỏ khoảng cách giữa một học giả như anh và những kẻ có hai tay bao quanh tôi!... Anh vận dụng tất cả để được ngưỡng mộ và yêu quý!... Anh đạt được tất cả rồi!... Rồi sau đó, đột nhiên anh đến báo tôi biết rằng anh ra đi, rằng đã kết thúc, rằng anh sắp quay về Paris và nhanh chóng quên lãng tôi!... Và anh nghĩ tôi sẽ đón nhận kết cục này với thái độ quân tử?”

Đúng vậy, tất cả những điều Alice vừa nói ra ấy cũng được diễn đạt rõ ràng qua đôi mắt ngân ngấn của nàng, khiến Cyprien rất muốn đáp lại những lời trách thầm nhưng hùng hồn ấy. Thiếu chút nữa chàng đã hét lên:

“Đành vậy thôi!... Hôm qua tôi đã thỉnh cầu cha nàng để nàng thành thân với tôi!... Ông ấy đã từ chối, mà chẳng cho tôi hy vọng!... Giờ thì nàng hiểu vì sao tôi phải đi chứ?”

Đúng lúc ấy chàng nhớ lại lời hứa của mình. Chàng đã hứa không bao giờ thổ lộ mơ ước của mình cho con gái John Watkins, và chàng sẽ tự trách mình đáng khinh bỉ vì đã không giữ lời hứa.

Thế nhưng cùng lúc ấy, đột nhiên chàng khựng lại vì thất vọng với chính bản thân mình, chàng thấy rằng ý định ra đi ngay thật tàn nhẫn, gần như là dã man. Chàng nhận ra không thể rời bỏ ngay lập tức mà không có sự chuẩn bị cho cô bé duyên dáng chàng yêu quý - điều quá rõ như ban ngày - Nàng đã thể hiện tình cảm thật chân thành và thật sâu sắc nhường nào!

Giải pháp ra đi ấy, chàng đã buộc phải chọn lựa hai giờ trước đây, mang tính chất cần thiết cấp bách nhất, giờ đây làm chàng thấy ghê rợn. Chàng thậm chí còn chẳng dám thú nhận điều đó nữa.

Rồi chàng chợt từ bỏ ý định.

“Cô Alice à, khi tôi nói ra đi, chàng nói, tôi nghĩ, không phải ngay trong sáng nay... cũng chẳng phải ngay hôm nay!... Tôi vẫn còn một số ghi chép cần làm... một số chuẩn bị phải bổ sung!... Dù sao, tôi rất hân hạnh gặp lại cô và chuyện trò với cô... về kế hoạch học tập của cô!”...

Đến đây, Cyprien chợt quay bước chạy trốn như một kẻ khùng, chàng, quay trở lại căn nhà trọ, thả mình trên ghế bành gỗ và bắt đầu suy nghĩ sâu xa.

Dòng suy nghĩ của chàng đã thay đổi.

“Từ bỏ một cô nàng duyên dáng đến thế chỉ vì thiếu chút tiền thôi ư!” chàng tự nhủ. “Bỏ cuộc ngay từ trở ngại đầu tiên à! Phải chăng thế là dũng cảm như ta vẫn tưởng? nên chăng phải hy sinh một vài thành kiến và tốt hơn nên gắng để mình xứng đáng với nàng?... Nhiều người đã trở nên giàu có chỉ trong vài tháng tìm kiếm kim cương! Tại sao ta không làm như thế? Ta cũng vậy thôi, nào ai ngăn được ta đào được một viên kim cương trăm cara, hệt như những kẻ khác hay tốt hơn nữa là khám phá ra một mỏ quặng mới? Chắc chắn ta có nhiều kiến thức lý thuyết và thực tiễn hơn đa phần những người kia! Không lẽ khoa học không giúp ta đạt được những gì công việc mang lại cho họ, nhờ chút ít vào sự may mắn?... Sau cùng, ta cũng chẳng mất mát lớn lao nếu làm thử!... Ngay cả đối với chuyến công tác của ta, bắt tay vào cầm cuốc làm thử công việc thợ mỏ có thể không vô ích với ta chăng!... Và nếu ta thành công, nếu ta trở nên giàu có nhờ phương cách nguyên thủy này, biết đâu John Watkins sẽ chịu nhún nhường và sẽ xét lại quyết định ban đầu của ông ta? Kết quả đạt được cũng đáng cho ta thử phiêu lưu lắm chứ!...”

Cyprien đi lại trong phòng thí nghiệm; nhưng lần này tay buông lỏng, chỉ có trí óc chàng đang làm việc.

Đột ngột, chàng dừng lại, đội mũ rồi đi ra.

Sau khi men theo đường mòn dẫn xuống đồng bằng, chàng sải bước nhanh về phía khu mỏ Vandergaart-Kopje.

Chưa đầy một tiếng, chàng đến nơi.

Lúc này, thợ mỏ lũ lượt quay về trại để dùng bữa trưa. Cyprien, nhìn kỹ những khuôn mặt rám nắng ấy, tự nhủ mình sẽ hỏi ai để có được thông tin cần thiết cho chàng, khi đó, chàng nhận ra trong một nhóm thợ khuôn mặt trung thực của Thomas Steel, anh thợ mỏ Lancashire ngày trước. Chàng đã có dịp gặp anh ta hai hay ba lần rồi, từ dạo họ cùng nhau đến Griqualand một lượt, và thấy anh chàng trung hậu này trông bề ngoài có vẻ phát đạt, chỉ cần nhìn vẻ mặt tươi tắn, áo quần mới toanh, và nhất là chiếc thắt lưng da bản rộng đeo trên hông anh ta là đủ rõ.

Cyprien quyết định bắt chuyện với anh ta và nói về những dự định của chàng - chuyện ấy chỉ cần vắn tắt trong vài câu.

“Thầu một mỏ khai thác à? Chẳng có gì dễ hơn, nếu anh có tiền! anh thợ mỏ trả lời chàng. Có một cái ở ngay sát mỏ của tôi kìa! Bốn trăm bảng[7], quá rẻ! Thêm năm hoặc sáu tay thợ da đen làm việc cho anh, chắc chắn là ở đó mỗi tuần anh sẽ “kiếm” được số kim cương trị giá ít nhất bảy hoặc tám trăm franc!

“Nhưng tôi chẳng có đến mười nghìn franc, và chẳng có lấy một tay thợ da đen quèn nào!” Cyprien nói.

“Vậy thì, mua một phần mỏ thôi, một phần tám hoặc thậm chí chỉ một phần mười sáu - và tự anh khai thác lấy! Một nghìn franc là đủ để tậu được!”

“Có lẽ phù hợp với khả năng tôi hơn, chàng kỹ sư trẻ đáp. Nhưng riêng anh, anh Steel, anh đã làm như thế nào, nếu tôi không quá tò mò? Vậy là anh có mang theo một số vốn đến đây chăng?”

“Tôi đến đây với hai bàn tay và ba đồng vàng trong túi,” anh ta đáp, “nhưng tôi đã may mắn. Thoạt đầu tôi làm việc, bằng cách chia lời, trong một phần tám của một mỏ có người chủ thích la cà quán cà phê hơn là chăm lo việc kinh doanh. Chúng tôi đã thỏa thuận là sẽ chia nhau số lượng tìm thấy, và tôi đã kiếm được khá nhiều - chính xác một viên năm cara bán được hai trăm bảng! Thế rồi tôi chán làm cho cái gã lười ấy và tôi đã mua một phần mười sáu mỏ khác và tự mình khai thác lấy. Vì ở đấy tôi chỉ nhặt toàn đá nhỏ, nên tôi bán lại nó mười ngày trước. Tôi lại mới khai thác theo hình thức chia lời với một tay người Úc trên mỏ của anh ta, nhưng chúng tôi hầu như chỉ mới kiếm được năm bảng cho cả hai trong tuần lễ đầu.”

“Nếu tôi tìm thấy một phần mỏ tốt để mua, không quá đắt, anh có sẵn sàng hợp tác với tôi để khai thác không?” chàng kỹ sư trẻ hỏi.

“Sẵn sàng thôi,” Thomas Steel đáp “tuy nhiên với một điều kiện: mỗi chúng ta sẽ giữ riêng phần mình tìm được! Không phải vì tôi không tin, anh Méré à! nhưng anh thấy đấy, từ lúc đến đây, tôi thấy mình luôn thua lỗ trong những vụ chung chia, vì tôi dùng rất thạo cuốc bàn và cuốc chim, và tôi luôn kiếm gấp đôi hoặc gấp ba số sản phẩm so với những kẻ kia!”

“Tôi thấy vậy cũng công bằng,” Cyprien trả lời.

“À này!” bất chợt anh chàng người Lancashire cắt ngang. “Có ý này, và có thể ý hay đấy!... Giả sử hai chúng ta cùng mua, một trong những mỏ khai thác của John Watkins?”

“Sao cơ, mua một trong các mỏ của ông ta à? Lẽ nào khu đất Kopje không hoàn toàn của ông ta?”

“Hẳn nhiên rồi, anh Méré, nhưng anh biết đấy, chính phủ thuộc địa đã chiếm khu đó ngay khi biết ở đấy có quặng kim cương. Chính phủ quản lý khu đất ấy, đo đạc và chia nhỏ thành từng mỏ khai thác, họ giữ lại phần lớn nhất giá nhượng và chỉ trả cho chủ khu đất một khoản tiền cố định theo định kỳ. Trên thực tế, trên khu đất rộng lớn đến như đồi Kopje, thì khoản tiền kia vẫn là một phần thu nhập khá cao đấy, và mặt khác, ông chủ đất luôn thích mua lại một số lượng lớn các mỏ để ông ta có thể thuê khai thác. Đó chính là trường hợp của John Watkins. Ông ta có nhiều mỏ đang khai thác, ngoài quyền sở hữu trên giấy tờ toàn bộ khu mỏ. Nhưng ông ta không thể khai thác tốt như ý muốn, vì lẽ bệnh thống phong không cho phép ông đi đến từng nơi, và tôi nghĩ ông ta sẽ tạo điều kiện tốt cho anh nếu như anh đề nghị mua một phần mỏ.”

“Tôi muốn thỏa thuận mua bán chỉ diễn ra giữa anh và ông ta hơn,” Cyprien trả lời.

“Không hề gì, Thomas Steel đáp. Chúng ta sẽ sớm biết đích xác thôi!”

Ba tiếng sau, phân nửa mỏ khai thác số 942, phân ranh hợp lệ bằng cọc và được công nhận trên bản đồ, được nhượng theo đúng thủ tục cho hai anh chàng Méré và Thomas Steel thuê, với giá ưu đãi chín mươi bảng[8], cộng thêm khoản thuế môn bài phải nộp cho nhân viên thuế. Ngoài ra, hợp đồng thuê mỏ quy định cụ thể rằng những người hưởng nhượng quyền phải chia cho John Watkins các thành phẩm từ hoạt động khai thác và sẽ phải nộp cho ông ta trên danh nghĩa “tiền phần trăm hoa lợi” ba viên kim cương đầu tiên nặng trên mười cara mà họ tìm được. Chẳng gì có thể chứng minh rằng khả năng này sẽ xảy ra, nhưng tóm lại vẫn có thể sẽ xảy ra - mọi chuyện đều có thể.

Nhìn chung, sự việc có thể được xem cực kỳ tốt đẹp với Cyprien, và khi cụng ly cùng chàng sau khi ký hợp đồng, ông Watkins tuyên bố với chàng bằng sự thẳng thừng thường thấy.

“Anh đã đi đúng hướng, chàng trai trẻ!” ông ta vừa nói vừa vỗ vai chàng. “Anh có tài năng đấy! Tôi sẽ không bất ngờ nếu anh trở thành một trong những thợ mỏ tài năng nhất Griqualand!”

Cyprien không thể ngăn mình cảm thấy trong những lời ấy một điềm lành cho tương lai.

Và tiểu thư Watkins cũng hiện diện trong cuộc gặp mặt này, đôi mắt xanh của nàng như ẩn chứa một tia nắng rực rỡ! Không! họ không thể tin rằng mới sáng hôm nay thôi họ đã từng khóc lóc.

Mặt khác, với một thỏa thuận ngầm, họ không cần giải thích gì về cảnh tượng buồn bã sáng hôm ấy. Hẳn nhiên, Cyprien tiếp tục ở lại, và nói chung, đó là điều cốt yếu.

Cứ như thế chàng kỹ sư trẻ ra về lòng nhẹ nhõm, để chuẩn bị chuyển chỗ ở, vả chăng chỉ mang theo nhiều nhất là vài bộ quần áo trong một va li nhẹ, bởi chàng định ở luôn ngoài chòi ở Vandergaart-Kopje và chỉ quay về trang trại để nghỉ ngơi giải trí.